Energie Onderzoek Subsidies (EOS) 4 octrooionderzoeken 2006

Transcriptie

1 Energie Onderzoek Subsidies (EOS) 4 octrooionderzoeken 2006 in opdracht van SenterNovem Colofon Dit rapport is opgesteld door drs. Philip Oomen DATUM 24 november 2006 KENMERK STATUS KOB/SenterNovem/EOS/2006 Definitief

2 Cluster Kennisontwikkeling en Beleidsinteractie (KOB) KOB analyseert octrooi-informatie ter ondersteuning van beleidsontwikkeling op het gebied van innovatie en industrieel eigendom. Door de combinatie van databases met bibliografische gegevens van octrooien, octrooiregisters en bronnen met andere (economische) gegevens is het mogelijk om analyses te maken die beleidsrelevante informatie verschaffen. Vragen die KOB ondermeer kan beantwoorden, zijn: Wie is binnen een bepaald technologiegebied actief en met welke technologie in het bijzonder? Welke bedrijven zijn (in potentie) concurrenten? En welke zijn (in potentie) partners? Wat is de positie van de BV Nederland ten opzichte van de belangrijkste concurrenten op de wereldmarkt? Welke zijn de belangrijkste Nederlandse spelers in een technologiegebied? Welke geografische concentraties (valleys) zijn er te identificeren en wie maken er deel van uit? Wat zijn opkomende technologiegebieden? Wat is de octrooistructuur van een land? Op welk gebied worden naar verhouding veel octrooien aangevraagd en op welk gebied minder? Hoe verhoudt deze situatie zich met die in de EU en die in Nederland?

3 Inhoudsopgave 1 Reforming waterstof uit fossiele brandstoffen Zoekprofiel Trend: reforming kent een stormachtige groei Spreiding van de octrooiaanvragen Inhoud van de diverse octrooiaanvragen Aardgasconversie - Gasturbines Zoekopdracht Trend in het aantal aanvragen Spreiding van de aanvragen Inhoud van de diverse octrooiaanvragen Brandstofcellen SOFC en PEMFC De gebruikte zoekopdracht Trend duidt op een snelle ontwikkeling in aantal octrooiaanvragen Spreiding van de octrooiaanvragen Inhoud van de diverse octrooiaanvragen Waterstofopslag De gebruikte zoekopdracht Trend duidt op stijging tussen ; daarna stagnatie Spreiding van de octrooiaanvragen Inhoud van de diverse octrooiaanvragen...23 Bijlage 1 Begrippen en methoden...25 Bijlage 2 Landcodes

4 Samenvatting van de resultaten In kader van het EOS-programma is inzicht in de ontwikkeling van nieuwe technologie gewenst. Daarom is onderzoek op octrooiaanvragen uitgevoerd. Dit onderzoek dient twee doelen: 1. het verwerven van meer inzicht in de trends binnen een aantal technologiegebieden; 2. het kunnen aanwijzen van bedrijven die binnen deze technologiegebieden het meest actief zijn (zowel nationaal als internationaal). Er zijn vier technologiegebieden onderzocht. De onderzoeksperiode omvat de jaren Reforming (waterstof uit fossiele brandstoffen) Vanaf 1997 neemt het aantal octrooi-aanvragen in reforming zeer snel toe. De meeste octrooiaanvragen komen uit de Verenigde Staten (ca. 40%). Nederland bezet de zesde plaats met 3% van de octrooiaanvragen. Shell is verreweg de belangrijkste Nederlandse aanvrager. 2. Aardgasconversie (Gasturbines) Aardgasconversie groeit in aantal aanvragen veel minder snel dan reforming, maar sneller dan het totaal aantal octrooiaanvragen (over alle mogelijke gebieden). Verenigde Staten zijn de dominante partij (40% van de aanvragen). Nederland neemt met 2,1% van de aanvragen, de negende positie in. Dit is een duidelijk lager aandeel in octrooiaanvragen dan in het totaal. Er zijn vier octrooiaanvragen, afkomstig van Nederlandse aanvragers, twee daarvan komen van Kema. 3. Brandstofcellen (Solide Oxide en Proton Exchange Membrane) Pas vanaf 2000 neemt het aantal octrooiaanvragen binnen dit gebied sneller toe dan het totaal. 45% Van de aanvragen zijn afkomstig uit de Verenigde Staten. Nederland bezet de zesde positie, met 1,7% van de octrooiaanvragen. Dit is duidelijk minder dan het aandeel van Nederland in het totaal aantal aanvragen. De belangrijkste Nederlandse aanvragers zijn Shell, Stichting Energieonderzoek en Nedstack. 4. Waterstofopslag Dit gebied laat een zeer snelle groei zien vanaf De Verenigde Staten (39%) zijn de grootste partij. Nederland is in omvang de negende aanvrager, met 1,5% van de octrooiaanvragen. Duidelijk lager dan het aandeel in het totaal. Er zijn twee Nederlandse aanvragers (Philips en Shell), beiden met één aanvraag. 2

5 Inleiding Het programma Energie Onderzoek Subsidie (EOS) streeft er naar om de kwaliteit van onderzoek en kennis in Nederland op een hoger niveau te brengen. Dit gebeurt door de ontwikkeling van nieuwe technologie te stimuleren, met als doel het realiseren van een duurzame energiehuishouding. EOS biedt bedrijven en kennisinstellingen financiële steun. In kader van het EOS-programma is het van belang zicht te houden op ontwikkelingen in nieuwe technologie. Het inzicht in de ontwikkeling van nieuwe technologie kan onder meer worden verkregen uit octrooionderzoek. Dit onderzoek baseert zich op octrooiaanvragen. Octrooiaanvragen bieden inzicht in de recente stand van zaken. Het onderzoek dient twee doelen: 3. het verwerven van meer inzicht in de trends binnen een aantal technologiegebieden; 4. het kunnen aanwijzen van bedrijven die binnen deze technologiegebieden het meest actief zijn (zowel nationaal als internationaal). In 2005 is reeds een octrooi-onderzoek verricht. Het onderzoek uit 2005 heeft als basis gediend voor het onderzoek van Daar waar mogelijk hebben we verdere verfijningen in de zoekopdracht aangebracht. Daardoor hebben we nu een zuiverder beeld van de octrooi-aanvragen in de verschillende gebieden. Dit heeft tot gevolg gehad dat de resultaten niet één op één overeen komen met die van het onderzoek uit We zijn er van overtuigd dat de cijfers in dit rapport het best mogelijke beeld geven Afbakening van het onderzoek In dit rapport wordt het onderzoek nadrukkelijk beperkt tot vier technologiegebieden. Te weten: Reforming (Waterstof uit fossiele brandstoffen) Brandstofcellen (Solide Oxide en Proton Exchange Membrane) Aardgasconversie (Gasturbines) Waterstofopslag De eerste drie genoemde gebieden zijn ook in het rapport uit 2005 behandeld. Binnen deze gebieden is een antwoord gewenst op de volgende concrete vragen: Wat zijn de ontwikkelingen in octrooiaanvragen in de onderscheiden technologiegebieden? Hoe verhoudt deze ontwikkeling zich tot de totale ontwikkeling in octrooiaanvragen? Wat zijn, per onderscheiden gebied, de belangrijkste octrooiaanvragers wereldwijd? Wat zijn, per onderscheiden gebied, de belangrijkste Nederlandse octrooiaanvragers? Zoekprofielen De zoekprofielen worden gebaseerd op de zogenaamde IPC-klasseringen. Dit zijn de classificaties die door het Europees Octrooibureau worden gebruikt om de octrooiaanvragen in te delen in technologiegebieden. Deze rubricering naar technologie maakt het mogelijk om in een bepaald technologiegebied te zoeken. De gegevens die op een octrooiaanvraag zijn vermeld, kunnen als analyse-ingang dienen. Behalve deze klassering zijn dat onder meer: Naam van uitvinder(s) en/of aanvrager(s); Datum van indiening van de octrooiaanvraag; Trefwoorden met betrekking tot de vinding, die in de titel of samenvatting zijn opgenomen. 3

6 Over deze rapportage De onderzoeksperiode omvat de jaren 1990 t/m Waarom niet recenter? Dit heeft te maken met de publicatiedatum van octrooiaanvragen. De octrooiverlenende instanties houden zich aan de wettelijke termijn van maximaal 18 maanden (en in sommige gevallen 30 maanden), voordat ze tot publicatie van de octrooiaanvraag overgaan. Dit betekent dat gegevens uit 2005 en later verre van compleet zijn. Zelfs voor 2004 zullen aanvragen in de database ontbreken. Een uitgebreide beschrijving van de relevante begrippen en methoden is opgenomen in de bijlage. In de bijlage is de verdeling gegeven van het totaal aantal aanvragen (over alle technologiegebieden) naar domicilie van de aanvrager. In enkele gevallen in de tekst wordt hier naar verwezen. Wij geven, per technologiegebied, ook de inhoud van de vijf meest recente octrooiaanvragen. Dit zijn aanvragen die over het algemeen, stammen uit 2005 of In deze gevallen heeft de aanvrager geen gebruik gemaakt van de maximale wettelijke termijn van 18 maanden. Dit zijn echter kleine aantallen. In het rapport vermelden we alleen de octrooiaanvragen die door bedrijven of instellingen worden gedaan, dus geen octrooiaanvragen afkomstig van individuele aanvragers. In enkele gevallen wordt verwezen naar het rapport Energie Onderzoek Subsidie EOS 11 octrooionderzoeken van oktober Afzonderlijk wordt een overzicht in Excel aangeleverd, waarin alle resultaten zijn opgenomen. 4

7 1 Reforming waterstof uit fossiele brandstoffen Dit onderzoek richt zich op de technologie voor het produceren van waterstof uit fossiele bron voor toepassingen (zowel mobiel als stationair) met een rendement van ten minste 80%. Voor de volledige beschrijving van reforming verwijzen wij naar pagina 37 van het rapport uit Zoekprofiel Het zoekprofiel is samengesteld uit de IPC-klassering C01B3/38: Production of hydrogen or of gaseous mixtures containing using catalysts. Samen met de zogeheten ICO-klassering (een interne codering van het Europees Octrooi Bureau) M01B203/02B4: Integrated processes for the production of hydrogen or synthesis gas containing a catalytic reforming step. Deze klasseringen samen geven een goed beeld van de ontwikkelingen in dit technologieveld. Zoekquery De volgende query is gebruikt: c01b3/38/ic and m01b203/02b4/low/al/ico 1.2 Trend: reforming kent een stormachtige groei In Figuur 1 is het aantal aanvragen in reforming (wereldwijd) weergegeven. Ook is de trendlijn opgenomen Uit deze figuur blijkt dat het aantal aanvragen tot en met 1996 min of meer gelijk bleef. Vanaf 1997 is er een zeer snelle groei in de aanvragen te zien. De afvlakking in de laatste twee jaar heeft te maken met de wettelijke publicatietermijnen Figuur 1: Aantal EP/WO-aanvragen Reforming Is de geconstateerde groei in het aantal octrooiaanvragen nu groot in vergelijking tot het totale aantal aanvragen? In Figuur 2 is de index van het aantal aanvragen opgenomen (voor zowel reforming als het totaal). Daaruit kunnen we afleiden dat in totaal het aantal aanvragen per jaar in 2004 ruim twee maal zo hoog ligt als in Voor reforming ligt het aantal aanvragen in 2004 echter 14 maal hoger dan in Reforming groeit in aantal aanvragen dus veel sneller dan in totaal. Tot 1996 volgt de lijn precies de totaallijn, maar vanaf 1997 gaan de ontwikkelingen in reforming erg hard. 5

8 totaal reforming Figuur 2: Trend in reforming versus totaal aantal aanvragen (index 1990 = 100) 1.3 Spreiding van de octrooiaanvragen De grootste octrooiaanvragers op het gebied van reforming zijn in Tabel 1 opgenomen. Dit zijn de aanvragers met vier of meer octrooiaanvragen in de periode 1990 t/m Aanvrager Aantal Aanvrager Aantal 1 HALDOR TOPSOE AS NUVERA FUEL CELLS INC 6 2 MATSUSHITA ELECTRIC IND CO LTD PRAXAIR TECHNOLOGY INC 6 3 TEXACO DEV CORP STATOIL ASA 6 4 AIR PROD & CHEM INC UOP LLC 6 5 XCELLSIS GMBH VIESSMANN WERKE GMBH & CO KG 6 6 DBB FUEL CELL ENGINES GMBH EXXONMOBIL CHEM PATENTS INC 5 7 MATSUSHITA DENKI SANGYO KK FORSCHUNGSZENTRUM JUELICH 5 8 NISSAN MOTOR CO LTD IDEMITSU KOSAN CO LTD 5 9 BALLARD POWER SYSTEMS AG ISHIKAWAJIMA HARIMA HEAVY IND 5 10 EXXONMOBIL RES & ENG CO MITSUBISHI HEAVY IND CO LTD 5 11 GENERAL MOTORS CORP MITSUBISHI JUKOGYO KK 5 12 BATTELLE MEMORIAL INST MOTOROLA INC 5 13 IDATECH LLC RENAULT SAS 5 14 JOHNSON MATTHEY PLC SYNTROLEUM CORP 5 15 INT FUEL CELLS LLC VIESSMANN WERKE GMBH & CO 5 16 RES MIJ BV AIR LIQUIDE SA 4 17 TEXACO INC BP CORP NORTH AMERICA INC 4 18 TOYOTA JIDOSHA KK ENGELHARD CORP 4 19 ACCENTUS PLC HONDA MOTOR CO LTD 4 20 GTL MICROSYSTEMS AG IDA TECH LLC 4 21 UTC FUEL CELLS LLC 9 50 IMPERIAL CHEM IND PLC 4 22 VELOCYS INC 9 51 LITTLE INC ARTHUR D 4 23 HERSHKOWITZ F 8 52 MASSACHUSETTS INST TECHNOLOGY 4 24 HONDA GIKEN KOGYO KK 8 53 NUVERA FUEL CELLS 4 25 BOC GROUP INC 7 54 SAMSUNG DENKAN KK 4 26 NGK INSULATORS LTD 7 55 SAMSUNG SDI CO LTD 4 27 UHDE GMBH 7 56 STANDARD OIL CO OHIO 4 28 DAIMLERCHRYSLER AG 6 57 SUED-CHEMIE AG 4 29 DELPHI TECHNOLOGIES INC 6 58 UMICORE & CO AG KG 4 Tabel 1: Grootste aanvragers wereldwijd EP/WO-aanvragen (Reforming) 6

9 In Figuur 3 is de spreiding van de octrooiaanvragen over de landen van de wereld opgenomen (gebaseerd op de domicilie van de aanvrager). De Verenigde Staten zijn duidelijk de meest dominante partij met circa 40% van alle octrooiaanvragen. Japen en Duitsland zijn de volgende grote partijen. Nederland bezet de zesde positie (na Denemarken, maar vóór bijvoorbeeld Canada en Frankrijk), met 3% van alle octrooiaanvragen in dit gebied. [JP] 17,7% [DE] 14,2% [GB] 6,5% [DK] 3,8% [NL] 3,0% [CH] 2,7% [CA] 2,6% Overig 9,9% [FR] 2,3% [IT] 1,5% [NO] 1,2% [AU] 1,1% [KR] 0,9% Anders 2,9% [US] 39,6% Figuur 3: Domicilie EP/WO-aanvragers (Reforming) Nederland doet het daarmee iets minder goed dan in totaal. Op het totaal aantal octrooiaanvragen (dus over alle technologievelden), wordt door Nederland een aandeel van 3,8% gehaald (zie ook bijlage 3). 1.4 Inhoud van de diverse octrooiaanvragen De inhoud van de vijf meest recente octrooiaanvragen is weergegeven in Tabel 2. Van deze vijf is er één met als domicilie Nederland, van Shell Int. Research. Octrooinummer Aanvrager Titel / Samenvatting WO EP WO WO AMMONIA CASALE SA AMMONIA CASALE SA UNIV THE WITWATERSRAND JOHANNESBURG Reforming process for synthesis gas production and related plant Process for synthesis gas production A process for obtaining a synthesis gas (GS) at a predetermined high pressure corresponding to the ammonia synthesis pressure, in which there are hydrogen and nitrogen in a 3/1 molar ratio, comprising the steps of feeding a continuous flow of natural gas to a primary reforming step (RP) with steam and to a subsequent secondary reforming step (RS) with excess air obtaining a gaseous flow (GF) comprises hydrogen, excess nitrogen with respect to said molar ratio, undesired substances such as impurities and inerts and subjects said gaseous flow to a purification step comprising cryogenic rectification in a separator unit (S) obtaining a continuous flow of synthesis gas (GS) comprising hydrogen and nitrogen in a 3/1 molar ratio, and to a subsequent compression step up to a pressure value required for ammonia synthesis. Process to prepare a mixture of carbon monoxide and hydrogen Production of synthesis gas A method of producing Synthesis Gas is provided which includes combining the product of a coal gasification reaction with the product of a methane reforming reaction. The coal gasification and methane reforming reactions can take place either in the same vessel or in separate vessels. 7

10 Octrooinummer Aanvrager Titel / Samenvatting WO ALSTOM TECHNOLOGY LTD Tabel 2: De vijf meest recente aanvragen wereldwijd (Reforming) Combustion device that produces hydrogen with re-use of captured CO2 The invention relates to a combustion device which produces fumes containing CO<SUB>2</SUB> and steam and which consists of: a circulating fluidised bed reaction chamber, a separator, and heat recuperator means comprising one part which is disposed in a dense fluidised bed. The inventive device is characterised in that the part of the heat recuperator means that is disposed in the bed comprises catalyst tubes through which a gas mixture flows. The aforementioned gas mixture comprises natural gas and/or naphtha or refinery gas or two or more of said gases. The gas is reformed and transformed into synthesis gas containing hydrogen. Since the catalyst tubes are disposed in the dense fluidised bed formed by the ash from the combustion, the catalyst can be heated uniformly and the natural gas mixture reforming reaction can be promoted. De Nederlandse aanvragers zijn de volgende: Aanvrager Aantal 12 CONTINENTAL ENGINEERING B V 1 NEDSTACK HOLDING B V 1 GASTEC NV 1 Shell Int. Research is een speler die ook wereldwijd in de top 50 staat. De andere aanvragers zijn veel kleiner. Alle aanvragen zijn opgenomen in Tabel 3. Octrooinummer Aanvrager Titel / Samenvatting WO WO WO Process to prepare a mixture of carbon monoxide and hydrogen Process to prepare a mixture of carbon monoxide and hydrogen by means of a steam and/or carbon dioxide reforming reaction of a hydrocarbon feedstock, wherein the hydrocarbon feedstock is provided together with steam and/or carbon dioxide to one end of a reactor conduit, wherein the wall of the reactor conduit comprises a shaped reformer catalyst and wherein the required heat for the reforming reaction is provided by a second conduit placed coaxial to and within the reactor conduit through which a hot gas flows. Integrated process for hydrocarbon synthesis A process for the preparation of syngas from a hydrocarbonaceous feedstock is described. It comprises the steps of: (i) splitting the hydrocarbonaceous feedstock into a first feedstock stream and a second feedstock stream., (ii) catalytically reforming the first feedstock stream in at least one reforming zone to produce a reforming product., (iii) oxidising the second feedstock stream in at least one partial oxidation zone to produce a partial oxidation product., (iv) mixing some or all of the reforming product and some or all of the partial oxidation product to produce a heating gas (syngas) in a mixing zone which is separated from the reforming zone and the partial oxidation zone., (v) heating the reforming zone(s) by means of the heating gas., and (vi) optionally separating carbon dioxide from the cooled heating gas to produce a carbon dioxide depleted syngas stream. The syngas can be used to produce hydrocarboneous products, e.g. by the Fischer Tropsch process. The invention provides an integrated process for the production of hydrocarbon products from a hydrocarboneous feedstock. Operation of the reforming step and the partial oxidation step in parallel as opposed to in series provides an effective means for balancing the energy characteristics of the two steps. The process of the invention also facilitates flexible operation in that the H2/CO ratio can be readily tuned in a number of ways. Process to prepare synthesis gas Process for the preparation of hydrogen and carbon monoxide containing gas from a carbonaceous feedstock by performing the following steps: (a) partial oxidation of a carbonaceous feedstock in an vertically oriented tubular partial oxidation reactor vessel comprising a burner at its upper end thereby obtaining a first gaseous mixture of hydrogen and carbon monoxide, (b) catalytic steam reforming a carbonaceous feedstock in a Convective Steam Reformer comprising a tubular reactor provided with one or more tubes containing a reforming catalyst, wherein the steam to carbon molar ratio of the feed to step (b) is below 1, to obtain as separate product a steam reforming product, (c) feeding the steam reformer product to the upper end of the partial oxidation reactor to obtain a mixture of the effluent of step (a) and the steam reformer product, and (d) providing the required heat for the steam reforming reaction in step (b) by convective heat exchange between the mixture obtained in step (c) and the steam reformer reactor tubes thereby obtaining a hydrogen and carbon monoxide containing gas having a reduced temperature. 8

11 Octrooinummer Aanvrager Titel / Samenvatting WO WO WO WO WO WO Process to prepare synthesis gas Process for the preparation of hydrogen and carbon monoxide containing gas from a carbonaceous feedstock by performing the following steps: (a) partial oxidation of a carbonaceous feedstock in an vertically oriented tubular partial oxidation reactor vessel comprising a burner at its upper end thereby obtaining a first gaseous product of hydrogen and carbon monoxide, (b) catalytic steam reforming a carbonaceous feedstock in the presence of steam in a Convective Steam Reformer Zone thereby obtaining a steam reformer product, (c) reducing the temperature of the first gaseous product of step (a) by mixing this product with the steam reformer product of step (b), (d) contacting the mixture obtained in step (c) with a post reforming catalyst, and (e) providing the required heat for the convective steam reforming reaction zone in step (b) by convective heat exchange between the mixture obtained in step (d) and the steam reformer reactor zone thereby obtaining a hydrogen and carbon monoxide containing gas having a reduced temperature. Process for the preparation hydrogen and a mixture of hydrogen and carbon monoxide Process for the preparation hydrogen and a mixture of hydrogen and carbon monoxide containing gas from a carbonaceous feedstock by performing the following steps: (a) preparing a mixture of hydrogen and carbon monoxide having a temperature of above 700 DEG C, (b) catalytic steam reforming a carbonaceous feedstock in a Convective Steam Reformer zone, wherein the required heat for the steam reforming reaction is provided by convective heat exchange between the steam reformer reactor zone and the effluent of step (a) to obtain as separate products a steam reforming product having a hydrogen to CO molar ratio of greater than 2 and a cooled effluent of step (a), and (c) separating hydrogen from the steam reforming product. Reactor for performing a steam reforming reaction and a process to prepare synthesis gas Reactor vessel for performing a steam reforming reaction comprising: a vessel inlet for natural gas and steam, a vessel inlet for a hot gaseous medium, a vessel outlet for a gaseous product comprising the steam reforming product, and a reactor space comprising of a bed of steam reforming catalyst, which reactor space inlet is fluidly connected to the inlet for natural gas and steam and at its outlet end fluidly connected with the outlet for the gaseous product, wherein inside the catalyst bed a passageway is provided fluidly connected to the vessel inlet for the hot gaseous medium for passage of hot gaseous mixture counter currently to the flow of reactants in the catalyst bed. Process to prepare a hydrogen and carbon monoxide containing gas A process for the preparation of hydrogen and carbon monoxide containing gas from a gaseous hydrocarbon feedstock by performing the following steps: (a) partial oxidation of part of the feedstock thereby obtaining a first gaseous mixture of hydrogen and carbon monoxide and (b) catalytic steam reforming of part of the gaseous feedstock in a Convective Steam Reformer comprising a tubular reactor provided with one or more tubes containing a reforming catalyst, wherein the exterior of the tubes of the tubular reactor is used to cool the hot gas as obtained in step (a) and wherein the exterior of the tubes is a metal alloy surface comprising between 0 and 20 wt% iron Process to reduce the temperature of a hydrogen and carbon monoxide containing gas and heat exchanger for use in said process Process to reduce the temperature of a hydrogen and carbon monoxide containing gas by contacting the gas with a metal alloy surface having a lower temperature than the temperature of the gas, wherein the metal alloy surface comprises between 0 and 20 wt% iron, between 0 and 5 wt% aluminium, between 0 and 5 wt% silicon, between 20 and 50 wt% chromium and at least 35 wt% nickel, wherein the metal alloy surface maintains it lower temperature than the temperature of the gas by making use of coolant water. Integrated process for hydrocarbon synthesis Process for producing liquid hydrocarbons from a hydrocarbonaceous feedstock which comprises the following steps: (i) catalytically reforming at least part of the hydrocarbonaceous feedstock at elevated temperature and pressure with steam in at least one reforming zone, (ii) heating the reforming zone (s) by means of a carbon dioxide containing heating gas comprising a product obtained by partial oxidation of reformer product obtained in step (i) and carbon dioxide depleted light product obtained in step (vi) with an oxygen-containing gas in an oxidation zone, (iii) separating carbon dioxide from cooled down heating gas obtained in step (ii), (iv) catalytically converting at leasts part of the carbon dioxide depleted gas stream obtained in step (iii) at elevated temperature and pressure into normally liquid hydrocarbons, (v) separating product stream obtained in step (iv) into a light product comprising mainly unconverted synthesis gas, inerts and light hydrocarbons and a heavy product comprising mainly normally liquid and solid hydrocarbons, (vi) separating carbon dioxide from light product obtained in step (v), and (vii) combining at least part of the carbon dioxide feed obtained in step (iii) and/or step (vi) with hydrocarbonaceous for step (i). 9

12 Octrooinummer Aanvrager Titel / Samenvatting WO WO WO EP CONTINENTAL ENGINEERING B V NEDSTACK HOLDING B V Apparatus and process for the production of hydrogen Disclosed is a new process and apparatus for steam reforming of any vaporizable hydrocarbon to produce H2 and CO2, with minimal CO, and no CO in the H2 stream, using a membrane steam reforming (MSR) reactor and flame-less distributed combustion (FDC) which provides great improvements in heat exchange efficiency and load following capabilities to drive the steam reforming reaction. The invention also pertains to a zero emission hybrid power system wherein the produced hydrogen is used to power a high-pressure internally manifolded molten carbonate fuel cell. In addition, the design of the FDC-MSR powered fuel cell makes it possible to capture good concentrations of CO2 for sequestration or use in other processes. Process and apparatus for the production of ammonia The invention relates to a novel production process for ammonia that is highly integrated as far as heat balance is concerned. According to a first aspect a gas turbine with extraction of process air, with electricity production coupled thereto, is used. The residual heat from the gas turbine is in the first instance returned to the process. The second aspect relates to a reformer section which comprises an (optional) prereformer, a primary reformer and a secondary reformer. An additional saving in energy is achieved by heat exchange in the primary reformer between the discharge stream from the secondary reformer and the stream from the prereformer. The third aspect of the invention relates to carrying out the conventional CO shift conversion in three steps at successively decreasing temperature instead of in the customary two steps. Apparatus for the conversion of hydrocarbons The invention relates to an apparatus for the conversion of hydrocarbons to hydrogen, and to the conversion process. Fuel processors, or reformers are often used for large-scale conversion of natural gas to hydrogen containing mixtures. Although large fuel processors perform well, small reformers still have some major drawbacks. The object of this invention is to provide an apparatus for the conversion of hydrocarbons to hydrogen rich gas mixtures, that operates at a relatively low temperature, uses air instead of pure oxygen, can be operated at atmospheric pressure, has a low pressure drop, is compact, has low thermal mass and having high thermal efficiency. Apparatus for the catalytic partial oxidation of hydrocarbons The invention relates to an apparatus suitable for the catalytic partial oxidation of a hydrocarbonaceous feedstock, comprising a synthesis gas collection vessel (1), and a manifold of reactors (5) each comprising a mixer and a catalyst bed suitable for the partial oxidation, wherein the reactors are substantially vertically mounted on the synthesis gas collection vessel with the mixer above the catalyst bed, and to a catalytic partial oxidation process using such an apparatus. EP GASTEC NV Methane-steam reforming The invention relates to a method for producing synthesis gas from methane by making use of a bed of a metal oxide which is reduced by reaction with methane to a lower-valence oxide or to the corresponding metal, wherein the reducible oxide is reoxidized with air in a separate step, and wherein in the reducible oxide a (precursor of a) reforming catalyst is mixed, so that the reaction of methane with steam and with carbon dioxide can proceed in the same reactor. Tabel 3: Alle aanvragen afkomstig uit Nederland in de periode (Reforming) 10

13 2 Aardgasconversie - Gasturbines Het betreft hier gasturbines voor electriciteitsopwekking. Relevante gebieden daarbij zijn onder meer de inzet van waterstofrijke verbranding, degradatie van nieuwe materialen en een integrale CO2-afscheiding. Voor een verdere beschrijving verwijzen wij naar het rapport van oktober Zoekopdracht Het zoekprofiel is samengesteld uit de IPC-classering F02C: gas-turbine plants; air intakes for jetpropulsion plants; controlling fuel supply in air-breathing jet-propulsion plants. Daarbinnen is een verdere verfijning (met trefwoorden) aangebracht die betrekking hebben op CO2-afscheiding, waterstof, materiaaldegradatie en elektriciteit. Vervolgens zijn hiervan uitgesloten de aanvragen die betrekking hebben op IPC-classering F02K: jetpropulsion plants en die te maken hebben met vliegtuigen. Zoekquery De volgende query is gebruikt: F02C/ic and ((hydrogen or (CO2 3w separation) or (CO2 3w membrane) or degrad+/all or (power w generation) or electricity) not ((F02K/ic) or aircraft or airplane or turbojet)) 2.2 Trend in het aantal aanvragen Het verloop van het aantal aanvragen in aardgasconversie is weergegeven in Figuur Figuur 4: Aantal EP/WO-aanvragen (Aardgasconversie Gasturbines) Het onderscheiden gebied is vrij klein in aantallen octrooiaanvragen. De laatste tien jaar worden doorgaans tien tot twintig octrooi-aanvragen gedaan. In 1997 en 2001 zijn duidelijke pieken in de activiteiten zichtbaar. Na 2001 zakt het aantal aanvragen wat terug. De laatste paar jaar kan dat te maken hebben met vertragingen als gevolg van de procedurele afhandeling van de aanvragen. De stijging is in verhouding tot het gebied van reforming veel minder groot. 11

14 totaal aardgasconversie Figuur 5: Trend in aardgasconversie versus totaal aantal aanvragen (index 1990 = 100) In Figuur 5 is de geïndexeerde trendontwikkeling weergegeven. De lijn voor aardgasconversie ligt boven de algemene trend. Maar door de kleine aantallen (hooguit enkele tientallen per jaar), is het moeilijk om een eenduidig beeld te krijgen. 2.3 Spreiding van de aanvragen De grootste aanvragers wereldwijd (met minimaal twee octrooiaanvragen in de onderzoeksperiode) zijn opgenomen in Tabel 4. Aanvrager Aantal Aanvrager Aantal 1 MITSUBISHI JUKOGYO KK KAWASAKI HEAVY IND LTD 3 2 GENERAL ELECTRIC CO KAWASAKI JUKOGYO KK 3 3 MITSUBISHI HEAVY IND CO LTD NONOX ENG AB 3 4 HITACHI LTD UNITED TECHNOLOGIES CORP 3 5 TEXACO DEV CORP 8 29 ABB RES LTD 2 6 ALSTOM TECHNOLOGY LTD 7 30 ALSTOM POWER NV 2 7 PEBBLE BED MODULAR REACTOR 7 31 ASEA BROWN BOVERI AG 2 8 TEXACO INC 7 32 BRITISH GAS PLC 2 9 ALSTOM SWITZERLAND LTD 5 33 CASCADED ADVANCED TURBINE LP 2 10 BP CORP NORTH AMERICA INC 5 34 DAIMLER-BENZ AEROSPACE AIRBUS 2 11 WESTINGHOUSE ELECTRIC CORP 5 35 DAIMLERCHRYSLER AEROSPACE 2 12 AIR PROD & CHEM INC 4 36 DELPHI TECHNOLOGIES INC 2 13 CALIFORNIA ENERGY COMMISSION 4 37 EXXONMOBIL RES & ENG CO 2 14 CLEAN ENERGY SYSTEMS INC 4 38 FLUOR CORP 2 15 HALDOR TOPSOE AS 4 39 FLUOR TECHNOLOGIES CORP 2 16 JGC CORP 4 40 HONDA GIKEN KOGYO KK 2 17 PRAXAIR TECHNOLOGY INC 4 41 ISHIKAWAJIMA HARIMA HEAVY IND 2 18 SIEMENS WESTINGHOUSE POWER 4 42 JACOBS ENG LTD 2 19 TOSHIBA KK 4 43 KEMA NV 2 20 AIR LIQUIDE SA 3 44 NORSK HYDRO AS 2 21 ALLIED-SIGNAL INC 3 45 ROLLS-ROYCE PLC 2 22 AMOCO CORP 3 46 SIEMENS AG 2 23 ELECTRIC POWER RES INST INC 3 47 STATE CALIFORNIA ENERGY 2 24 FOSTER WHEELER ENERGY CORP 3 48 UNIV LELAND STANFORD JUNIOR 2 Tabel 4: Grootste aanvragers wereldwijd (EP/WO-aanvragen) 12

15 De spreiding van de octrooiaanvragen naar domicilie van de aanvragers staat in Figuur 6. De Verenigde Staten hebben met 40% verreweg het grootste aandeel, gevolgd door Japan. Opvallend is het relatief geringe aandeel van Duitsland, als we dat vergelijken met het totaal. Aanvragers uit Zwitserland hebben een even groot aantal octrooiaanvragen ingediend als aanvragers uit Duitsland. Nederland neemt met 2,1% de negende positie in. [JP] 22,7% [CH] 5,9% [DE] 5,9% [GB] 5,0% [ZA] 2,9% [FR] 2,5% [RU] 2,5% [NL] 2,1% [SE] 2,1% Overig 12,6% [DK] 1,7% Anders 6,7% [US] 39,9% Figuur 6: Domicilie EP/WO-aanvragers (Aardgasconversie ) Met een aandeel van nét boven de 2% heeft Nederland een duidelijk lager aandeel in het aantal octrooiaanvragen dan in totaal. 2.4 Inhoud van de diverse octrooiaanvragen De inhoud van de vijf meest recente octrooiaanvragen is weergegeven in Tabel 6. Van deze vijf is er één met als domicilie Nederland, van Nuon Tecno B.V. Octrooinummer Aanvrager Titel / Samenvatting WO JGC CORP Gasifying complex power generation system, control method therefor, fuel gas producing method A complex power generation system for generating power by rotating a gas turbine with a fuel gas produced at a gasifying facility provided with a gasifying furnace for producing a fuel gas, comprising, in order for a gasifying facility to produce a fuel gas necessary for the complex power generation system according to a power generation load requirement, a waste time compensation circuit for compensating for waste time and control lag produced while a fuel gas is supplied from the gasifying facility to the complex power generation system, in addition to control for feed-forward controlling the gasifying facility, whereby the gasifying facility is zero-flare-operated. In addition, a waste time compensation circuit is provided to let the complex power generation system follow-up operate with a constant delay by delaying a power generation load requirement to the complex power generation system based on waste time and control lag existing in the gasifying facility. WO WO PRAXAIR TECHNOLOGY INC TECHNOLOGY INNOVATIONS LLC Gas turbine power augmentation method A power augmentation method for a gas turbine in which water is injected into one or more stages of an auxiliary compressor to produce a vapor containing gas stream. The vapor containing gas stream is at least in part introduced into combustors of the gas turbine for power augmentation. Part of the vapor containing compressed gas stream can be introduced into a reactor to generate a hydrogen containing synthesis gas to support lower flame temperatures occurring within the combustors of the gas turbine due to the introduction of the vapor containing gas stream. In such manner, NOx emissions of the gas turbine can be reduced. Furthermore, the power augmentation method can be conducted in conjunction with an integrated gasification combined cycle. Hydrogen storage apparatus Disclosed is hydrogen storage processes and assemblies using metallized halloysite or metalized lipids. The addition of metals or metal salts increases the hydrogen storage ability of the halloysite or lipids relative to their non-metallized state. 13

16 Octrooinummer Aanvrager Titel / Samenvatting EP NUON TECNO B V Power generation system Power generation system, at least arranged for recovering energy from blast furnace gas, the system comprising at least one gas turbine, at least one heat recovery steam generator, and at least one steam turbine, wherein said gas turbine is connected directly or indirectly to said heat recovery steam generator for supplying hot flue gas thereto, wherein said heat recovery steam generator is connected directly or indirectly to said steam turbine for supplying high pressure steam thereto, wherein the system comprises at least one syngas producer for producing syngas, wherein the syngas producer is coupled directly or indirectly at least to said gas turbine for supplying the turbine with at least part of said syngas, wherein a blast furnace gas supply is provided for supplying blast furnace gas to said syngas producer and/or to syngas produced thereby. EP TOKYO SHIBAURA ELECTRIC CO Tabel 5: De vijf meest recente aanvragen wereldwijd (Aardgasconversie) Liquefied natural gas power plant and operation method thereof A liquefied natural gas power plant has a heating/cooling device. The heating/cooling device is controlled by a command generated by a temperature control device. The temperature control device receives a heating value and a temperature of the fuel gas. The heating value of the fuel gas introduced to a gas turbine power generation unit from an LNG vaporization facility is detected by a heating value detector. The temperature of the fuel gas is detected by a temperature detector. A target temperature calculator installed in the temperature control device calculates a target temperature based on the heating value. A command generator installed in the temperature control device generates the command by comparing the target temperature and the fuel temperature. Er zijn vier octrooiaanvragen afkomstig van Nederlandse aanvragers, dat zijn: Aanvrager Aantal KEMA NV 2 1 NUON TECNO B V 1 Kema staat in de top 50, de beide andere aanvragers niet. Een korte beschrijving van de octrooidocumenten is hieronder in Tabel 6 opgenomen. Octrooinummer Aanvrager Titel / Samenvatting EP Process for the combined production of organic compounds and power. Organic compounds and power are produced from heavy hydrocarbons, in particular atmospheric residue, vacuum residue and/or pitch, by a process comprising the steps of: i) gasifying the heavy hydrocarbons to a gaseous mixture comprising hydrogen and carbon monoxide., ii) partially, catalytically converting the gaseous mixture into organic compounds using a catalyst., and iii) generating power from the unconverted gaseous mixture using a gasturbine/steamturbine cycle. EP KEMA NV Gas turbine with energy recovering The invention relates to a system for power generation comprising a turbine system and a power generating system connected to said turbine system, wherein the said turbine system comprises: a) a compressor means provided with an inlet for oxygen-containing gas, an outlet for compressed oxygencontaining gas and inlet means for supplying fluid to said compressor means for cooling the said oxygen-containing gas., b) a combustion means provided with a fuel inlet and a flue gas outlet, said combustion means being connected with the said outlet for compressed oxygencontaining gas of the said compressor means., c) a gas turbine means connected with said flue gas outlet of the said combustion means and being provided with an outlet for exhaust gases., d) a recuperator means connected with the said outlet for compressed oxygencontaining gas of the said compressor means, and the, said outlet for exhaust gases of the said gas turbine means, for mutual heat exchange., e) at least a means for at least partially condensing water from the exhaust gases from the said gas turbine means, said means for condensing being connected with the said outlet for exhaust gases of the said gas turbine means and further provided with at least an outlet for condensate and an outlet for discharging the remaining gas. 14

17 Octrooinummer Aanvrager Titel / Samenvatting EP KEMA NV Gas turbine with energy recovering The invention relates to a system for power generation comprising a turbine system and a power generating system connected to said turbine system, wherein the said turbine system comprises: a) a compressor means provided with an inlet for oxygen-containing gas, an outlet for compressed oxygencontaining gas and inlet means for supplying fluid to said compressor means for cooling the said oxygen-containing gas., b) a combustion means provided with a fuel inlet and a flue gas outlet, said combustion means being connected with the said outlet for compressed oxygencontaining gas of the said compressor means., c) a gas turbine means connected with said flue gas outlet of the said combustion means and being provided with an outlet for exhaust gases., d) a recuperator means connected with the said outlet for compressed oxygencontaining gas of the said compressor means, and the, said outlet for exhaust gases of the said gas turbine means, for mutual heat exchange., e) at least a means for at least partially condensing water from the exhaust gases from the said gas turbine means, said means for condensing being connected with the said outlet for exhaust gases of the said gas turbine means and further provided with at least an outlet for condensate and an outlet for discharging the remaining gas. EP NUON TECNO B V Power generation system Power generation system, at least arranged for recovering energy from blast furnace gas, the system comprising at least one gas turbine, at least one heat recovery steam generator, and at least one steam turbine, wherein said gas turbine is connected directly or indirectly to said heat recovery steam generator for supplying hot flue gas thereto, wherein said heat recovery steam generator is connected directly or indirectly to said steam turbine for supplying high pressure steam thereto, wherein the system comprises at least one syngas producer for producing syngas, wherein the syngas producer is coupled directly or indirectly at least to said gas turbine for supplying the turbine with at least part of said syngas, wherein a blast furnace gas supply is provided for supplying blast furnace gas to said syngas producer and/or to syngas produced thereby. Tabel 6: Alle aanvragen afkomstig uit Nederland in de periode (Aardgasconversie) 15

18 3 Brandstofcellen SOFC en PEMFC Solid Oxide Fuel Cells (SOFC) en Proton Exchange Membrane Fuel Cells (PEMFC) beogen een efficiënte conversie van brandstoffen naar elektrische energie. 3.1 De gebruikte zoekopdracht De zoekopdracht is gebaseerd op de IPC-klassering H01M8: Fuel cells; Manufacture thereof. Daarbinnen is de zoekopdracht verfijnd met trefwoorden die gerelateerd zijn aan SOFC en PEMFC brandstofcellen. Zoekquery De volgende query is gebruikt: H01m8/ic and (((SOFC or (solid w oxide) or yttria or zirconia or Y2O3 or ZrO2)) or (((polymer w exchange) or (proton w exchange) or PEM or PEMFC or PEFC or SPFC or SPEFC or IEMFC) not electrolyzer)) 3.2 Trend duidt op een snelle ontwikkeling in aantal octrooiaanvragen De wereldwijde ontwikkeling in het aantal aanvragen is weergegeven in Figuur 7. De trendlijn laat een duidelijke stijging zien in de tweede helft van de onderzoeksperiode. De afvlakking van het aantal aanvragen in de laatste twee jaar heeft te maken met de vertraging als gevolg van de publicatietermijn Figuur 7: Aantal EP/WO-aanvragen Brandstofcellen (SOFC en PEMFC) Figuur 8 bevat de geïndexeerde trendontwikkeling. We zien dat tot en met 1999 het aantal octrooiaanvragen in brandstofcellen ongeveer even snel groeit als het totale aantal aanvragen. Vanaf 2000 is een sterke stijging zichtbaar. 16

19 totaal brandstofcellen Figuur 8: Trend in Brandstofcellen versus totaal aantal aanvragen (index 1990 = 100) 3.3 Spreiding van de octrooiaanvragen In Tabel 7 zijn de grootste aanvragers wereldwijd (met minimaal zes octrooiaanvragen in de onderzoeksperiode) opgenomen. Aanvrager Aantal Aanvrager Aantal 1 GENERAL MOTORS CORP BALLARD POWER SYSTEMS INC 9 2 DELPHI TECHNOLOGIES INC GENERAL ELECTRIC CO 9 3 SIEMENS AG ROLLS-ROYCE PLC 9 4 UTC FUEL CELLS LLC ALBERTA RES COUNCIL INC 8 5 SIEMENS WESTINGHOUSE POWER HEWLETT-PACKARD DEV CO LP 8 6 HALTINER K J JOHNSON MATTHEY PLC 8 7 NGK INSULATORS LTD MITSUBISHI JUKOGYO KK 8 8 WESTINGHOUSE ELECTRIC CORP M INNOVATIVE PROPERTIES CO 8 9 NISSAN MOTOR CO LTD CORNING INC 7 10 FORSCHUNGSZENTRUM JUELICH HYBRID POWER GENERATION 7 11 UMICORE & CO AG KG MATSUSHITA ELECTRIC IND CO LTD 7 12 ALLIED-SIGNAL INC MURATA MFG CO LTD 7 13 CELANESE VENTURES GMBH TOYOTA JIDOSHA KK 7 14 INT FUEL CELLS LLC UNIV PENNSYLVANIA 7 15 UNIV CALIFORNIA ACUMENTRICS CORP 6 16 BG PLC BAYERISCHE MOTOREN WERKE AG 6 17 GLOBAL THERMOELECTRIC INC DU PONT DE NEMOURS & CO E I 6 18 PEMEAS GMBH HONDA MOTOR CO LTD 6 19 CERAMIC FUEL CELLS LTD MITSUBISHI MATERIALS CORP 6 20 ION AMERICA CORP NIPPON SHOKUBAI CO LTD 6 21 BATTELLE MEMORIAL INST PROTON ENERGY SYSTEMS INC 6 22 DAIMLERCHRYSLER AG QUESTAIR TECHNOLOGIES INC 6 23 EMITEC GES RISOE FORSKNINGSCENTER 6 24 HONEYWELL INT INC TOKYO GAS CO LTD 6 Tabel 7: Grootste aanvragers wereldwijd EP/WO-aanvragen (Brandstofcellen) 17

20 In Figuur 9 is de verdeling van de aanvragen naar domicilie van de aanvrager opgenomen. [JP] 15,7% [DE] 15,5% [CA] 6,5% [GB] 4,7% [NL] 1,7% [FR] 1,5% Overig 9,5% [DK] 1,4% [AU] 1,3% [CH] 1,2% [IT] 1,1% [KR] 1,1% Anders 3,4% [US] 45,0% Figuur 9: Domicilie EP/WO-aanvragers (Brandstofcellen) Net als in de andere technologiegebieden die we hier besproken hebben is de Verenigde Staten verreweg de grootste partij. Japan en Duitsland zijn de nummers twee en drie. Samen zijn deze landen verantwoordelijk voor meer dan driekwart van de octrooiaanvragen in dit technologiegebied. Nederland blijft met 1,7% van de aanvragen duidelijk achter bij het aandeel wat er in totaal gehaald wordt. 3.4 Inhoud van de diverse octrooiaanvragen De inhoud van de vijf meest recente octrooiaanvragen is weergegeven in Tabel 8. Op het moment van uitdraaien is alleen een titel in de octrooidatabase vermeld, (nog) geen samenvatting. Octrooinummer Aanvrager Titel / Samenvatting WO NIPPON CATALYTIC Fuel electrode material for solid oxide fuel cell, fuel electrode using same, fuel-cell CHEM IND cell WO UNIV OHIO Sulphur-tolerant anode for solid oxide fuel cell WO GEN MOTORS Metal oxide based hydrophilic coatings for PEM fuel cell bipolar plates GLOBAL TECHNOLOGY O WO TOYOTA MOTOR COMPANY JAPAN Novel electrolytes to enhance oxygen reduction reaction (orr) in the cathode layer of PEM fuel cell WO SUMITOMO Crosslinked polymer electrolyte and method for producing same CHEMICAL CO WO HOWMET CORP Solid oxide fuel cell electrolyte and method Tabel 8: De vijf meest recente aanvragen wereldwijd (Brandstofcellen) 18

21 Hieronder zijn de Nederlandse aanvragers, met het aantal aanvragen in de onderzoeksperiode, vermeld. Geen van deze organisatie staat in de lijst met grootste aanvragers wereldwijd. Aanvrager Aantal 5 STICHTING ENERGIE 4 NEDSTACK HOLDING B V 3 CORUS TECHNOLOGY B V 1 De inhoud van alle Nederlandse aanvragen in de onderzoeksperiode staan vermeld in Tabel 9. Octrooinummer Aanvrager Titel / Samenvatting WO WO WO WO WO WO WO STICHTING ENERGIE NEDSTACK HOLDING B V NEDSTACK HOLDING B V NEDSTACK HOLDING B V SHELL INTERNATIONALE RESERACH STICHTING ENERGIE A process for the catalytic partial oxidation of a hydrocarbonaceous feedstock A process for the catalytic partial oxidation of a hydrocarbonaceous feedstock comprising contacting the hydrocarbonaceous feedstock and an oxygen-containing gas with a catalyst in a reaction zone, wherein the catalyst comprises at least one metal selected from Group VIII of the Periodic Table supported on a ceramic or metal catalyst carrier, which carrier is coated with a stabilised or partially stabilised zirconia. Method of fabricating an assembly comprising an anode-supported electrolyte, and ceramic cell comprising such an assembly Electrochemical cell on the basis of electrode-supported thin electrolyte comprising an anodic support consisting of a nickel/zirconia material and an electrolyte layer disposed comprising zirconia thereon and a cathode layer which is in turn disposed thereon. To improve the quality of the cell and to increase the output it is proposed to arrange an auxiliary or intermediate layer between the electrolyte layer and the anodic support. This auxiliary layer consists of nickel and zirconia particles which are substantially smaller than the particles of the support. Then an electrolyte layer and, on the other side of the anodic support, a current collector layer are applied. None of these layers are sintered. Only after an assembly obtained in this manner has been obtained is a sintering treatment carried out. Method for the production of conductive composite material The invention is related to a method for the production of sheet like material that can be used in applications where polymer based material has to conduct electric current at low impedance, especially for application in electrodes, like the electrodes of polymer electrolyte membrane (PEM) fuel cells, the sheet material being electrically conductive composite material comprising a non conductive polymer binder and electrically conductive compounds. The method according to this invention has as its objective to provide a method for large-scale production of electrical conductive sheet like material in which the disadvantages of the prior art are avoided. Water subtraction in PEM fuel cells - Water removal in PEM fuel cells The invention is associated with a method for removal of water from the gas distribution channels of low temperature fuel cells like polymer electrolyte (PEM) fuel cells that provides improved fuel utilization and system efficiency. The method according to this invention has as its objective to provide a method for effective water management in the fuel cell stack with improved gas utilization and increased system efficiency. According to the invention cell plates are made with hydrophilic gas channels, and all these gas channels are connected with a drain. The pressure in this drain is less than the gas pressure inside the gas channels providing the driving force for transport of the water to the drain. Production of PEM fuel cell stacks The method according to the invention is a fabrication method for cell plates that can be used in polymer electrolyte fuel cells, and in polymer electrolyte fuel cell stacks. The plates according to the invention have a conductive composite material in the active area of the cell and preferably a nonconducting polymer edge around this conducting area. Cell plates according to the invention can be welded to other cell plates or can be welded to MEA's. SOLID OXIDE FUEL CELL The invention relates to a solid oxide fuel cell 1) comprising an inlet for fuel 2), an inlet for air 3), an outlet for product gas 4), an outlet for depleted air 5), a fuel flow path between the inlet for fuel and the outlet for product gas, an air flow path between the inlet for air and the outlet for air, and a plurality of elements 6) each having an upstream part 7) and a downstream part 8), wherein the upstream part 7) comprises an anode layer, a cathode layer and an oxygen ion-conductive layer between the anode and the cathode layer, and wherein the downstream part comprises an oxygen ion- and electron-conductive layer. The invention further relates to a process for the generation of electricity and the production of carbon dioxide from a hydrocarbonaceous fuel using such a fuel cell. Anode-supported fuel cell Anode-supported fuel cell, in particular SOFC, where stresses in the anode substrate are compensated for by a stress compensation layer. According to the invention said stress compensation layer is made porous by making a large number of vary small openings. These openings are preferably made hexagonal and the thickness of the walls between the openings is minor. An electron-conducting porous layer is applied to the stress compensation layer. 19

22 Octrooinummer Aanvrager Titel / Samenvatting WO WO WO WO WO WO CORUS TECHNOLOGY BV STICHTING ENERGIE STICHTING ENERGIE Solid oxide fuel cell/solid oxide fuel cell with anode offgas afterburner charged with oxygen The invention relates to a device for generating electricity from natural gas, comprising: - a first and a second compartment, wherein the first compartment comprises an anode surface and the second compartment comprises a cathode surface electrically connected to the anode surface., - a natural gas supply discharging in the first compartment., - an oxidant supply discharging in the second compartment., and - a third compartment connected to the first compartment for after burning gas from the first compartment by means of oxygen injected by an oxygen supply into the third compartment. Separator plate and method for producing it The invention relates to a separator plate for a fuel cell of the PEM or DM type, comprising a layer of a polymer material. According to the invention, a layer of backing material is, over part of its thickness, incorporated in at least a section of the layer of the polymer material. The invention also relates to a method for producing a separator plate of this type. Solid oxide fuel cell-based auxiliary power unit The invention relates to an auxiliary power unit (APU) for electricity generation in combination with an internal combustion engine having an outlet for engine exhaust gas, the APU comprising 1) a solid oxide fuel cell (SOFC) comprising an inlet for fuel, an inlet for air and/or engine exhaust gas, and an outlet for off-gas, and 2) a catalytic partial oxidation reformer (CPOx) having an outlet which is connected to the inlet for fuel of the SOFC and an inlet for reactants, characterized in that the inlet for reactants is connected to the outlet for engine exhaust gas of the internal combustion engine through an evaporator having an inlet for fuel and an inlet for engine exhaust gas and an outlet which is connected to the inlet of the CPOx. The invention further relates to a process for the generation of electricity from a hydrocarbonaceous fuel using such an APU. SOFC stack concept Fuel cell consisting of simple components. This fuel cell is preferably constructed as anode-supported solid oxide fuel cell, but can also be used with electrolyte- and metal- supported solid oxide fuel cells. The anode and electrolyte are larger than the cathode and the portion of the anode/electrolyte protruding beyond the cathode is provided with a peripheral seal. The anode/electrolyte/cathode combination is provided with a flow/gas distribution grid on both the anode and the cathode side. The anode/cathode combination including the flow/gas distribution grids is enclosed between two separator plates, an auxiliary plate and a spacer. There is a peripheral seal. The auxiliary plate is designed for external feeding and discharge of a cathode gas, whilst the separator plate and the auxiliary plate are prodded with openings for internal feeding/discharge of anode gas. The join of the auxiliary plate and spacer to the separator plate is effected by means of a solder join. The other two seals are effected with a metallic seal, such as a silver wire. In this way a cell stack consisting of at least twenty-five fuel cells produced in this way can be built up using simple components obtained, for example, from sheet by punching. The invention is preferably carried out with the use of internal distribution of the anode gas and external distribution of the cathode gas, as a result of which a compact, safe cell stack is obtained. Reactant flow arrangement of a power system of several internal reforming fuel cell stacks An arrangement is proposed for a system with at least two molten carbonate or solid oxide fuel cell stacks. The cathode flows of these stacks are connected in series while the anode flows are in parallel. All stacks have an internal reforming device for a hydrocarbon fuel. Anode gas is recycled from the stack outlets to the inlets. The invention allows the stacks to be of the same design and this reduces manufacturing costs. The cathode streams between the stacks are cooled by, for example, adding streams of cool air to them. The cathode inlet temperatures can, therefore, be controlled by relatively inexpensive low temperature air valves. The invention allows the system to be designed with few heat exchangers, if any. The per pass utilisation of all the oxidant streams and fuel streams are low. The efficiency of the system is typically 4-5 percentage points higher than that of equivalent conventional systems. Producing electrical energy from natural gas using a solid oxide fuel cell A process of generating electricity from natural gas comprises supplying air to the cathode side of a solid oxide fuel cell, converting at the anode side of the fuel cell the natural gas to hydrogen and carbon monoxide and allowing the cathode and anode reactions to take place to produce a potential difference betweem anode and cathode wherein an anode off-gas is produced which comprises water and carbon dioxide and feeding the anode offgas from the anode side to a ceramic afterburner in which any unburned carbon monoxide and hydrogen are combusted without addition of nitrogen to the anode off-gas. Tabel 9: Alle aanvragen afkomstig uit Nederland in de periode (Brandstofcellen) 20

23 4 Waterstofopslag Voor een echte doorbraak van waterstof als alternatieve brandstof, zal het probleem van de opslag opgelost moeten worden. In veel huidige toepassingen zijn erg grote tanks nodig voor de opslag van waterstof, wat het aantal mogelijkheden ernstig beperkt. Nieuwe oplossingen waaraan gewerkt wordt, zijn onder meer: Opslag onder zeer hoge druk; Chemische verbindingen met waterstof; Opslag in metaalhydriden; Opslag in Nanobuisjes. 4.1 De gebruikte zoekopdracht De zoekopdracht is gebaseerd op enkele ECLA-classeringen. Deze ECLA-classeringen maken het ons mogelijk om heel specifiek op waterstofopslag te zoeken. Als zoekopdracht is gebruik gemaakt van de ECLA-klassen C01B3/00D: Reversible uptake of hydrogen by an appropriate medium, en F17C11/00D: Use of gas-solvents or gas-sorbents in vessels absorbing compositions for hydrogen. Daarnaast is gezocht binnen legeringen (ECLA-klasse: C22C: Alloys) met trefwoorden die slaan op waterstofopslag. Zoekquery De volgende query is gebruikt: C01B3/00D/ec or F17C11/00D/ec or (C22C/ec and (hydrogen w stor+/all)) 4.2 Trend duidt op stijging tussen ; daarna stagnatie De wereldwijde ontwikkeling in het aantal aanvragen is weergegeven in Figuur 10. De trendlijn laat een duidelijke stijging van het aantal octrooiaanvragen zien. De afvlakking van het aantal aanvragen in het laatste jaar heeft te maken met de vertraging als gevolg van de publicatietermijn. Het aantal aanvragen per jaar is nog steeds niet bijzonder groot. Vóór 1998 was dat minder dan 10 per jaar, vanaf 1999 ligt het aantal octrooi-aanvragen voor waterstofopslag boven de 20 per jaar (met alleen een dipje in 2002) Figuur 10: Aantal EP/WO-aanvragen Waterstofopslag 21

24 Figuur 11 bevat de geïndexeerde trendontwikkeling. We zien dat tot en met 1997 het aantal octrooiaanvragen in waterstofopslag ongeveer even snel groeit als het totale aantal aanvragen. Daarna is een zeer sterke stijging zichtbaar. In 2001 was het aantal aanvragen op het hoogtepunt. Daarna lijkt de groei te stagneren totaal waterstofopslag Figuur 11: Trend in Waterstofopslag versus totaal aantal aanvragen (index 1990 = 100) 4.3 Spreiding van de octrooiaanvragen In Tabel 10 zijn de grootste aanvragers wereldwijd (met minimaal twee octrooiaanvragen in de onderzoeksperiode) opgenomen. Aanvrager Aantal Aanvrager Aantal 1 ENERGY CONVERSION DEVICES INC AIR PROD & CHEM 2 2 TOHOKU TECHNO ARCH CO LTD 7 18 UNIV MICHIGAN 2 3 TOYOTA MOTOR CO LTD 6 19 OVONIC BATTERY CO 2 4 HONDA MOTOR CO LTD 5 20 ROSSETER HOLDINGS LTD 2 5 HYDRO QUEBEC 4 21 MILLENNIUM CELL INC 2 6 ASIA PACIFIC FUEL CELL TECH 4 22 HEWLETT PACKARD CO 2 7 HERA HYDROGEN STORAGE 4 23 UNIV MCGILL 2 8 MATSUSHITA ELECTRIC IND CO LTD 4 24 AIR LIQUIDE 2 9 HEWLETT PACKARD DEVELOPMENT 4 25 UNITED TECHNOLOGIES CORP 2 10 BASF AG 3 26 OSAKA GAS CO LTD 2 11 CANON KK 3 27 GEN MOTORS CORP 2 12 MITSUBISHI HEAVY IND LTD 3 28 OUZMAN BEVERLEY NICOLA CLAIRE 2 13 GEN ELECTRIC 3 29 COMMISSARIAT ENERGIE ATOMIQUE 2 14 SHINETSU CHEMICAL CO 3 30 SONY CORP 2 15 TECHNO BANK CO LTD 3 31 ZTEK CORP 2 16 HOWALDTSWERKE DEUTSCHE 3 Tabel 10: Grootste aanvragers wereldwijd EP/WO-aanvragen (Waterstofopslag) 22

25 In Figuur 12 is de verdeling van de aanvragen naar domicilie van de aanvrager opgenomen. [JP] 24,9% [DE] 8,6% [CA] 6,1% [GB] 4,6% [FR] 3,0% [TW] 2,0% [CN] 1,5% [NL] 1,5% Overig 13,7% Anders 8,6% [US] 39,1% Figuur 12: Domicilie EP/WO-aanvragers (Waterstofopslag) De Verenigde Staten vormen de grootste partij, gevolgd door Japan. Deze twee landen zijn verantwoordelijk voor circa twee derde van alle octrooiaanvragen met betrekking tot waterstofopslag (binnen de gehanteerde definitie). Duitsland is op gepaste afstand de derde partij. Nederland is verantwoordelijk voor 1,5% van de aanvragen (evenveel als China en juist achter Taiwan), duidelijk lager dan het percentage dat in totaal gehaald wordt. 4.4 Inhoud van de diverse octrooiaanvragen De inhoud van de vijf meest recente octrooiaanvragen is weergegeven in Tabel 11. De meeste recente hiervan is afkomstig van Philips. Octrooinummer Aanvrager Titel / Samenvatting WO EP WO WO KONINKL PHILIPS ELECTRONICS NV NORTHROP GRUMMAN CORP BAYERISCHE MOTOREN WERKE AG BASF AG / UNIV MICHIGAN Hydrogen storage material and method for preparation of such a material Reduced boiloff cryogen storage A long-term cryogen storage system comprising a storage tank shell substantially filled by a nanoporous material in which a stored cryogen is subject to a dramatically lower boil-off rate than when stored in its bulk state. The nanoporous material provides a storage medium in which the cryogen has a higher surface energy term due to extreme surface curvature provided by the nanopores of the storage medium. As a result, the cryogen exhibits an altered thermodynamic state relative to its bulk fluid state and has a substantially reduced vapor pressure, an effectively higher vaporization enthalpy ( H v ), and a lower boiloff rate for a given rate of heat leakage through the storage tank shell Fuel supply device for a motor vehicle that can be operated by hydrogen Shaped bodies containing metal-organic frameworks. The present invention relates to shaped bodies containing a metal-organic framework material (MOF) as well as a process for the preparation thereof and their use especially as catalyst or storage medium. WO C EN LTD Tank and material for storage of hydrogen gas Tabel 11: De vijf meest recente aanvragen wereldwijd (Waterstofopslag) 23

26 Hieronder zijn de Nederlandse aanvragers, met het aantal aanvragen in de onderzoeksperiode, vermeld. Dat zijn er twee, elk met één octrooiaanvraag. Beide organisaties staan niet in de lijst met grootste aanvragers wereldwijd. Aanvrager Aantal KONINKL PHILIPS ELECTRONICS NV 1 1 De inhoud van alle Nederlandse aanvragen in de onderzoeksperiode staan vermeld in Tabel 12. Octrooinummer Aanvrager Titel / Samenvatting WO WO KONINKL PHILIPS ELECTRONICS NV Disclosed is a hydrogen storage material comprising a magnesium-containing intermetallic compound which can form a hydride with hydrogen. The intermetallic compound comprises an alloy of magnesium and a trivalent metal selected from the group of Sc, Y, La and the rare earth elements. Preferably, the intermetallic compound comprises a scandium-magnesium alloy. In an advantageous embodiment, the hydrogen storage material also comprises a catalytically active material. Furthermore, an electrochemically active material, as well as an electrochemical cell comprising the above hydrogen storage material are disclosed. A hydrogen cooled hydride storage unit incorporating porous encapsulant material to prevent alloy entrainment Tabel 12: Alle aanvragen afkomstig uit Nederland in de periode (Waterstofopslag) 24

27 Bijlage 1 Begrippen en methoden Octrooi Een octrooi, of met een ander woord een patent, is een volgens de wet verleend monopolie op de exploitatie van een uitvinding. De maximale wettelijke duur van een octrooi is in bijna alle landen 20 jaar. Octrooiwetgeving beoogt de (technologische) vooruitgang te stimuleren. Deze stimulatie is tweeërlei. Enerzijds beschermt een octrooi de uitvinders en aanvragers (particulieren, bedrijven, instellingen) tegen concurrentie, waardoor investeringen in innovatief onderzoek terug verdiend kunnen worden. Anderzijds worden octrooien en aanvragen gepubliceerd en vormen de octrooipublicaties een inspiratiebron voor verdere innovatie. Een mogelijke maat voor het innovatievermogen van een bepaald land is het aantal octrooiaanvragen per jaar op naam van aanvragers of uitvinders met overeenkomstige nationaliteit. Octrooiaanvragen / -verleningen / -publicaties Een octrooi wordt volgens nationale wet- en regelgeving aangevraagd, beoordeeld, verleend en in stand gehouden. Een octrooiaanvrage wordt na een periode van doorgaans 18 maanden geheimhouding gepubliceerd, terwijl verlening en publicatie van het eventuele uiteindelijke octrooi nog jaren op zich kunnen laten wachten. Een octrooi dat niet wordt verleend wordt niet gepubliceerd, maar de publicatie van de aanvrage blijft bestaan. Er zijn daarom meer octrooiaanvragen dan octrooien in de databases van octrooipublicaties beschikbaar. Bij statistisch octrooionderzoek gaat men voor het samenstellen van indicatoren bij voorkeur uit van octrooiaanvragen in plaats van van verleende octrooien. Er zijn er meer en ook al wordt een aanvrage geen octrooi, er ligt toch een innovatieve actie aan ten grondslag. Bovendien zijn aanvragen van recenter datum beschikbaar en ligt de indieningsdatum van een aanvrage dichter bij het 'tijdstip van uitvinding' dan de verleningsdatum van een octrooi. Door uit te gaan van aanvragen wordt daarom een reeëler beeld gekregen van de mate waarin innovatie plaats heeft. Internationale procedures Om een octrooi in meerdere landen te verkrijgen moet in elk land afzonderlijk een octrooiprocedure worden gestart. Omwille van de harmonisatie van wetgeving en voor het gemak van de aanvrager van een octrooi in meerdere landen zijn een aantal internationale overeenkomsten gesloten. De belangrijkste zijn het Patent Cooperation Treaty (PCT), dat door praktisch alle landen van de wereld is ondertekend en het Europees Octrooi Verdrag (EOV) waarbij momenteel 31 landen uit Europa zijn aangesloten. Het PCT-verdrag wordt uitgevoerd door de World Intellectual Property Organisation (WIPO) en het EOV door het Europees Octrooi Bureau (EOB). Met één aanvraag kan nu in meerdere landen tegelijk een octrooi worden aangevraagd. De desbetreffende instantie beoordeelt de aanvrage en stuurt deze dan door naar de aangewezen landen (of regio's) voor de vervolgprocedure. Ter onderscheiding van de verschillende soorten aanvragen en octrooien worden verschillende voorvoegsels bij de registratienummers gebruikt. Een aanvrage ingediend bij de WIPO ontvangt de aanduiding WO, een aanvraag bij het EOB krijgt EP als voorvoegsel en een nationale aanvraag in bijvoorbeeld de Verenigde Staten krijgt US toegevoegd aan zijn unieke nummer. Al naar gelang de gevolgde weg spreekt men van de PCT-route, de EP-route of een nationale route. Een aanvraag die via de WIPO bij het EOB wordt ingediend wordt ook Euro-PCT genoemd. Oudste prioriteit Bij verlening van internationale aanvragen voor de aangewezen landen ontstaan meerdere octrooien voor dezelfde uitvinding in verschillende landen. Deze octrooien behoren dan tot één zogenaamde octrooifamilie. Aan al deze octrooien ligt een en dezelfde aanvrage ten grondslag. Deze aanvrage is het oudste lid van de familie en wordt aangeduid met de term oudste prioriteit. De indieningsdatum van deze aanvrage staat bekend als de oudste prioriteitsdatum. De oudste prioriteitsdatum is van belang op het moment dat een uitvinding op nieuwheid moet worden getoetst aangezien zij het tijdstip waarop de uitvinding is gedaan het dichtst benaderd. Ook het land van indiening van de oudste prioriteit is van belang. Meestal is dat het land van vestiging of herkomst van de uitvinder of de aanvrager. In dit onderzoek wordt voor de datum van indiening de oudste prioriteitsdatum gebruikt en niet de datum waarop de aanvraag bij de WIPO, het EOB of (bijv.) het United States Patent and Trademark Office (USPTO) is ingediend. 25

28 Periode van onderzoek Wegens de gehanteerde geheimhoudingsperiodes (18 maanden vanaf indiening) zijn gegevens over aantallen octrooiaanvragen voor de meest recente jaren onvolledig. Dit geldt in nog sterkere mate voor verleningen. In Figuur 13 zijn de jaarlijkse aantallen WO- en EP-aanvragen vanaf 1995 weergegeven. De EP aanvragen zijn in deze grafiek ontdubbeld, d.w.z. ontdaan van de zgn. Euro-PCT s Aantallen (in duizenden) WO (PCT-aanvragen) EP (EOV-aanvragen) Figuur 13: Trends in totale aantallen octrooiaanvragen in beide internationale routes Technologiegebied De (nationale) octrooibureaus hanteren een classificatiesysteem om een uitvinding onder te brengen in een technologiegebied. Dit vergemakkelijkt het zoeken naar soortgelijke octrooien bij het beoordelen van de nieuwheid van een octrooiaanvraag. Dit classificatiesysteem is de zogenaamde International Patent Classification (IPC), die momenteel uit ongeveer ingangen bestaat. In dit onderzoek is bij het zoeken in de databases gebruik gemaakt van de IPC en van de European Classification (ECLA), de wat meer gedetailleerde Europese pendant van de IPC. Nationaliteit van de aanvrager De aanvrager van een octrooi is degene die het octrooi kan gaan exploiteren. De aanvrager is niet noodzakelijkerwijs ook de uitvinder en kan ook een andere nationaliteit dan de uitvinder hebben. Een octrooiaanvrage kan op naam staan van meerdere uitvinders en meerdere aanvragers van uiteenlopende nationaliteiten. De aanvrager kan echter ook een landcode (= domicilie) voeren die niet noodzakelijkerwijs overeenkomt met het land waarin een uitvinding is gedaan. Dit is vooral het geval bij grote Internationals, waarbij het hoofdkantoor de registratie van de octrooiaanvragen centraliseert in speciaal opgezette units (Voorbeelden hiervan zijn IP Holdings als: DSM IP Assets BV en Philips Intellectual Property and Standards (IP&S)) Indicatoren Octrooien worden wereldwijd al lange tijd nauwkeurig geregistreerd en zijn momenteel grotendeels via computerbestanden toegankelijk. Dit heeft er toe bijgedragen dat de belangstelling voor indicatoren op basis van octrooien is toegenomen. De nationaliteit van aanvragers van octrooien geeft bijvoorbeeld een beeld van de innovatieve capaciteit van het bedrijfsleven van het betreffende land, terwijl de nationaliteit van de uitvinder als indicator voor (de innovativiteit van) het onderzoeksklimaat in een bepaald land wordt beschouwd. Om landen onderling met elkaar te vergelijken kunnen aantallen aanvragen/octrooien per land genormeerd worden naar bijvoorbeeld het aantal inwoners, het bruto nationaal product, de nationale onderzoeksbestedingen enzovoort. Niettemin blijft het lastig om landen onderling te vergelijken vanwege verschillen in gewoonten, wetgeving en procedures. In dit onderzoek wordt onder andere gerefereerd aan de octrooipositie van verschillende landen op grond van het aandeel dat (aanvragers uit) verschillende landen hebben in het totaal aantal aanvragen in de periode van onderzoek. In Figuur 14 zijn deze aandelen uitgezet. Het betreft hier de aanvragen die bij het Europese Octrooibureau direct (EP s) of indirect (Euro- PCT s) zijn ingediend en die daarmee een goede afbeelding geven van wat er zich, met name v.w.b. de medische biowetenschappen, in de octrooiwereld afspeelt. Nederlandse aanvragers nemen met 3,8% van deze aanvragen een zesde positie in; absolute koplopers zijn de Verenigde Staten, Duitsland en Japan. 26

29 JP 18,0% FR 7,0% GB 4,4% NL 3,8% CH 3,5% IT 3,4% SE 2,2% KR 1,6% DE 19,6% Overig 11,3% CA 1,4% FI 1,3% Rest 4,9% US 29,0% Figuur 14: Aandeel van de verschillende nationaliteiten in de EP-aanvragen ( ) 27