Inhoudsopgave. Voorwoord 3. Bureau Financieel Toezicht en de relevante omgevingsfactoren anno Sector Financieel Toezicht 10

Transcriptie

1 Jaarverslag BFT 2009

2 BFT jaarverslag Inhoudsopgave Voorwoord 3 Bureau Financieel Toezicht en de relevante omgevingsfactoren anno Sector Financieel Toezicht 10 Toezicht Notariaat 10 Toezicht Gerechtsdeurwaarders 16 Sector Wwft Toezicht 19 Organogram Bureau Financieel Toezicht 25 Jaarrekening Balans per 31 december Winst- en verliesrekening over Kasstroomoverzicht Algemene toelichting Toelichting op de balans per 31 december Toelichting op de winst- en verliesrekening over Overige gegevens: 39 Resultaatbestemming 39 Accountantsverklaring 40

3 3 BFT jaarverslag 2009 Voorwoord Bij deze bieden wij u ons jaarverslag 2009 aan. In dit voorwoord vindt u een samenvatting van de belangrijkste ontwikkelingen in 2009 en wordt ingegaan op enkele personele wijzigingen in het BFT-bestuur. Het thema is Toezicht in beweging. Het BFT krijgt in de nabije toekomst een bredere toezichtstaak in het notariaat en daarnaast is zijn werkomgeving in meerdere opzichten flink in beweging. De relevante ontwikkelingen en omgevingsfactoren worden separaat in het eerste hoofdstuk in dit verslag beschreven, waarna de specifieke resultaten per afdeling aan de orde komen De negatieve economische ontwikkelingen raken ook het notariaat. Door de stagnerende huizenmarkt nam het aantal gepasseerde akten met 30% af. Dit was tevens de belangrijkste oorzaak van de daling met 14% van de gemiddelde omzet van de notariskantoren. Door de grotere financiële risico s kwamen meer notarissen (ultimo 2009: 51; 2008: 26) onder verscherpt toezicht te staan. In 2009 zijn 36 (2008: 58) klachten ingediend, waarbij in 26 (2008: 34) gevallen sprake was van een negatieve bewaringspositie. Doordat het BFT het notariaat frequenter om informatie gevraagd heeft en deze elektronisch werd aangeleverd via de internetapplicatie DiginBFT, kon het BFT de ontwikkelingen nauwgezet volgen en de voorzitters van de Kamers van Toezicht tijdig informeren. 2. De risico s van voorfinanciering bij gerechtsdeurwaarders blijven een punt van aandacht. In 2009 heeft het BFT hierover een uitgebreid rapport uitgebracht. 3. Accountants en notarissen hebben de afgelopen 5 jaar gezamenlijk voor 1.1 miljard aan ongebruikelijke transacties gemeld die door de Financial Intelligence Unit Nederland als verdachte transacties zijn doorgemeld aan opsporingsinstanties. Het notariaat is verantwoordelijk voor driekwart van het aantal meldingen. Uit een analyse van de FIU blijkt dat het BFT bij ongeveer de helft van het aantal meldingen van het notariaat in de vorm van het uitvoeren van 20 bijzondere onderzoeken nauw betrokken is geweest. 4. Het evaluatierapport BFT van de Commissie Kuijl biedt een breed scala aan interessante thema s en aanbevelingen. De Minister van Justitie zal hierop nog formeel reageren. Het BFT heeft op enkele onderdelen de aanbevelingen al opgevolgd. Inmiddels is bijvoorbeeld gestart met het ontwikkelen van een brede risicogeoriënteerde toezichtaanpak ter voorbereiding van de integrale toezichthoudende taak en is notariële deskundigheid binnen het BFT uitgebreid. Toekomst 1. Het BFT moet in 2010 als gevolg van een taakstelling en een beperking van de subsidie bezuinigen. Daardoor zullen in 2010 minder onderzoeken kunnen worden uitgevoerd bij notarissen en gerechtsdeurwaarders in het kader van Financieel Toezicht en zullen eveneens minder onderzoeken in het kader van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) worden uitgevoerd bij de onder toezichtstaande professionals (notarissen, advocaten, accountants, belastingadviseurs en administratiekantoren). De marktomstandigheden zijn naar de mening van het BFT overigens niet van dien aard dat een verminderde toezichtinspanning voor de hand ligt. 2. Het BFT krijgt onder de nieuwe Wet op het notarisambt de taak om integraal toezicht te houden op het notariaat. De taak die thans nog door de presidenten van de rechtbanken - in de functie van voorzitter van de Kamer van Toezicht voor het notariaat - wordt uitgevoerd, zal worden overgedragen aan het BFT. Het is voor het BFT een uitdaging om deze taak, in de uitoefening waarvan thans in de voorfase van het tuchtrecht met behulp van bemiddeling en een gesprek soms al veel problemen worden opgelost, in te vullen.

4 BFT jaarverslag De gedachten over het (her-)inrichten van het externe (Wwft) toezicht op advocaten zijn nog niet uitgekristalliseerd. De bevoegdheden voor het BFT zijn (ook in 2009) niet afdoende gebleken om het toezicht op de advocaten adequaat invulling te geven. Het BFT kan geen toezicht houden als geen inzicht wordt gegeven in de relevante geldstromen en/of dossiers. 4. Het lijkt zinvol in het kader van de bestrijding van de vastgoedcriminaliteit het Wwft-toezicht op notarissen te bundelen met het Wwft- toezicht op makelaars. Het BFT zal zich ook in 2010 inzetten om het toezicht nog verder te versterken. Bestuurswijzigingen Begin 2009 is mr. A.D. Plaggemars afgetreden als bestuurslid. Het BFT spreekt zijn dank uit voor de collegiale bijdragen die het BFT van de heer Plaggemars mocht ontvangen. Met ingang van 1 maart 2009 heeft de heer mr. P. Kole hem in het bestuur vervangen. In november 2009 overleed Prof. Dr. A.J. Bindenga RA. Hij heeft als bestuurslid van het BFT in een reeks van jaren met zijn uitgebreide kennis en ervaring aan de verdere ontwikkeling van de organisatie bijgedragen. Wij verloren in hem een gewaardeerd bestuurslid. Per 1 januari 2010 is Prof. J.C.A. Gortemaker RA in zijn plaats toegetreden tot het bestuur. Behalve de bovengenoemden maken van het bestuur nog deel uit mr. L.R. van der Weij als voorzitter en drs. H.G.M. Coolen als lid. mr. L.R. van der Weij voorzitter bestuur Directie G.P. Vermeulen RA F.J. Winkel RA

5 5 BFT jaarverslag 2009 Bureau Financieel Toezicht en de relevante omgevingsfactoren anno 2010 De omgeving van het Bureau Financieel Toezicht (BFT) is volop in beweging en zorgt voor de nodige bezinning en aanpassingen. Zaken die daarbij onder andere van invloed zijn: De economische crisis; deze heeft een sterke invloed op het functioneren van zowel het notariaat als de gerechtsdeurwaarders. Die ontwikkelingen zorgen er voor dat de toezichthouder meer intensief aandacht moet besteden aan zijn toezichtactiviteiten. De overheid als opdrachtgever van het BFT; deze voert bezuinigingen door en vraagt het BFT ten aanzien van bestaande taken tenminste dezelfde werkzaamheden te verrichten met minder middelen. Verschillende evaluatierapporten 1 en een lopend wetgevingstraject onder andere ten aanzien van het notariaat. Al dergelijke zaken zorgen er voor dat het BFT met een open maar tevens kritische blik naar de toekomst kijkt. Weliswaar heeft het BFT in 2009 zijn 75-jarig jubileum gevierd, maar dit weerhoudt de organisatie er niet van om energiek om te gaan met uitdagingen die voorliggen. Met de invoering op termijn van de nieuwe Wet op het notarisambt 2 (Wna) staat het BFT voor de taak om het toezicht van de voorzitters van de 19 Kamers van Toezicht over te nemen. 1 Het rapport Evaluatie tuchtrechtelijke handhaving Wwft en haar voorlopers (Tweede Kamer , nr. 33 bijlage Eindrapport, 4 juni 2009); het evaluatierapport Toezicht en inzicht. Een helder denkraam (Tweede Kamer , nr. 33 bijlage, augustus 2009 van de evaluatiecommissie BFT ook Commissie Kuijl). 2 Wetsvoorstel , nr. 2, 3 en nr. 7 Nota van Wijziging van de Wet op het notarisambt naar aanleiding van de evaluatie van die wet, alsmede regeling van enkele andere onderwerpen in die wet en wijziging van de Wet op het centraal testamentregister en van de Wet ter voorkoming van witwassen en financiering van terrorisme.

6 BFT jaarverslag Hierdoor wordt het BFT, behalve voor het huidige financiële toezicht en het toezicht op de naleving van de Wwft, in de nabije toekomst 3 verantwoordelijk voor het integraal toezicht op het notariaat. Het BFT heeft met de aanstaande uitbreiding van toekomstige taken wel enig extra budget toegewezen gekregen, maar het heeft tegelijkertijd te maken met een door het Ministerie van Justitie algemeen opgelegde financiële beperking, die overigens ook geldt voor andere onderdelen van het Ministerie. Deze beperking in financiële middelen staat op gespannen voet met de conclusies van diverse evaluatierapporten. In het rapport 4 van de Algemene Rekenkamer wordt ten aanzien van de capaciteit opgemerkt: Het BFT beschikt over een beperkte capaciteit om toezicht te houden op de naleving van de Wet Mot en Wid door vooral juridische dienstverleners.... De beperkte capaciteit die het BFT beschikbaar heeft voor toezicht is geen gevolg van een bewuste risicoafweging. Juridische dienstverleners zijn immers kwetsbaar voor witwassen en terrorismefinanciering Ook in het rapport van de Commissie Kuijl wordt aanbevolen om mensen en middelen in overeenstemming te brengen met de omvang van de toezichthoudende taak 6. Het Ministerie van Justitie en het Ministerie van Financiën zijn thans in overleg aangaande de eventuele herindeling en financiering van de Wwft-toezichtstaken. Daarbij is tevens de oncontroleerbaarheid van de naleving van de Wwft bij advocaten (zie in dat verband de uitspraak 7 van het Hof van Discipline van 11 september 2009) onderwerp van gesprek. Het BFT-standpunt in de discussie over het (Wwft-) toezicht op de advocaten is consistent: het BFT wil de verantwoordelijkheid als toezichthouder wel dragen, maar dient dan wel voldoende middelen en bevoegdheden te hebben om die verantwoordelijkheid ook geloofwaardig invulling te kunnen geven. Op dit moment ontbreekt het de toezichthouder zowel aan voldoende middelen als aan bevoegdheden. Het BFT zal zich als toezichthouder moeten omvormen en herstructureren om de bredere taak in het notariaat goed te kunnen invullen. Een belangrijke uitdaging die voor een organisatie als het BFT veel gevolgen zal hebben. Door de verandering van het toezichtdomein betreffende het notariaat 8 zal de werkwijze van het BFT dienen te worden aangepast, is andere deskundigheid en kennis binnen het BFT nodig (en inmiddels aanwezig) en zullen de interne organisatie en de werkprocessen moeten worden geherstructureerd. Voorts worden andere eisen gesteld aan de geautomatiseerde omgeving en dient meer en zo mogelijk frequenter afstemming te worden gezocht met de relevante ketenpartners. Vanuit een nieuwe taakopdracht zal naar de notarissen ook vanuit een deels ander perspectief gecommuniceerd en gehandeld gaan worden. Vanuit het Ministerie van Justitie wordt verwacht dat het BFT nog nadrukkelijker risicogericht zijn taken uitvoert. Deze ontwikkeling past in een kader waarin het BFT openstaat voor een bredere taakstelling 9 met betrekking tot het toezicht houden op juridische en financiële beroepen. 3 Op 31 maart 2010 heeft de Tweede Kamer het wetsontwerp als controversieel bestempeld. Hierdoor zal de verdere behandeling afhankelijk worden van de kabinetsformatie en is de verwachting dat de invoering per 1 januari 2011 niet meer realistisch is. 4 Algemene Rekenkamerrapport Bestrijden witwassen en Terrorisme financiering (Tweede Kamer , nr. 2, 3 juni 2008). 5 Of Nederland voldoende adequate maatregelen getroffen heeft en inspanningen levert op het gebied van de bestrijding van terrorismefinanciering en witwassen gegeven de internationale afspraken op dit gebied, wordt in juli 2010 door de FATF beoordeeld. 6 Aanbeveling 26 van de Evaluatiecommissie BFT; Toezicht en inzicht. Een helder denkraam ; augustus Nummers 5362, 5363 en Opgemerkt wordt dat de Minister van Justitie heeft aangegeven dat een integraal toezicht ook op termijn zal moeten worden vormgegeven voor de gerechtsdeurwaarders. Zie de brief van de Minister van Justitie inzake Toezicht op de Juridische Beroepen (notarissen, advocaten en gerechtsdeurwaarders), d.d. 5 maart Zie ook het voorwoord bij het jaarverslag 2007 van het BFT, waarin is aangegeven dat de bij het BFT aanwezige expertise in een breder verband bruikbaar kan zijn, waarbij gedacht is aan: Toezicht op schuldhulpverleners, bewindvoerders/beschermingsbewind en bijstand bij toezicht op curatoren.

7 7 BFT jaarverslag 2009 Een taakstelling waarbij het BFT zich ontwikkelt tot een meer algemeen toezichthouder 10 op gebieden waarop (financiële) belangen van derden (collectief) beschermd moeten worden, waardoor het collectieve vertrouwen van de maatschappij in de betrokken beroepsgroepen zoveel mogelijk in stand blijft. Breder toezichtdomein en de aangepaste wetgeving Wna Zoals reeds aangegeven, heeft de invoering op termijn van de aangepaste Wna verstrekkende gevolgen voor het BFT. Daarbij zullen het huidige financiële toezicht en het Wwft- toezicht, die nu nog afzonderlijk door twee afdelingen binnen het BFT worden uitgevoerd 11, worden aangevuld met integriteitstoezicht en zullen die drie toezichtmodaliteiten organisatorisch worden geïntegreerd. Immers, het toezicht beperkt zich niet meer uitsluitend tot de klassieke gebieden, maar strekt veel verder dan dat. De memorie van toelichting bij het wetsvoorstel Wna zegt hierover het volgende: Herinrichting en versterking van het toezicht 2.1 De invoering van algemeen preventief toezicht toezicht op de naleving Het kabinet deelt de visie van de evaluatiecommissie Hammerstein dat een scheiding moet worden aangebracht tussen toezicht en tuchtrecht, althans wat betreft toezicht in enge zin : het toezicht op de naleving van voorschriften. Het toezicht in ruimere zin omvat naast het voorziene toezicht op de naleving door het Bureau van voorschriften bij of krachtens de Wna, tevens de algemene taak van de KNB tot de bevordering van de kwaliteit binnen het notariaat en de zorg voor de eer en het aanzien van het ambt, en de taken van de Kamers voor het notariaat die strekken tot de uitoefening van het tuchtrecht en o.a. het treffen van ordemaatregelen.... Met een scheiding van deze taken worden de waarborgen voor een onafhankelijke en onpartijdige tuchtrechtspraak versterkt... Bovendien is, gezien de huidige ontwikkelingen rondom malafide vastgoedtransacties in relatie tot de integriteit van de notaris, een meer preventieve vorm van toezicht op de integriteit van het notariaat gewenst dan het huidige, reactieve model, waarin door de tuchtrechter kan worden optreden naar aanleiding van een klacht. Gebleken is dat vastgoedtransacties gebruikt kunnen worden als dekmantel voor zowel witwaspraktijken als voor andere criminele activiteiten. Vanwege de functie die de notaris heeft bij de afwikkeling van vastgoedtransacties, is het waarborgen van zijn integriteit van belang voor het tegengaan van deze criminele activiteiten. In dit wetsvoorstel zijn een aantal maatregelen opgenomen ter versterking van het toezicht. Voorgesteld wordt om de taak van het Bureau Financieel Toezicht (hierna: het Bureau) uit te breiden tot het toezicht op de naleving van de gehele wet, inclusief het toezicht op de integriteit van de notaris. Met de zeer ruime reikwijdte van tuchtrecht in het huidige artikel 98, eerste lid, Wna (nieuw: 93, eerste lid, Wna) zal ook de naleving van voorschriften bij of krachtens andere wetten onder het toezicht van het Bureau vallen, althans voor zover de overtreding van die voorschriften door de notaris in strijd is met de zorgplicht jegens zijn cliënten of er sprake is van ander voor een notaris onbetamelijk gedrag. Naast de verbreding van het toezichtdomein voor het BFT worden in de wet diverse voor het toezicht van groot belang zijnde zaken gewijzigd. Een korte en zakelijke, overigens niet uitputtende, samenvatting hiervan is: 10 Mede om die reden is het BFT van mening dat de naamgeving van het BFT zou moeten worden gewijzigd in Toezichthouder Juridische en Financiële Beroepen. 11 Dit in verband met thans nog verschillende bevoegdheden en verantwoordelijkheden op basis van verschillende wetten, te weten de Wna en de Wwft/Awb. 12 Opgemerkt wordt dat de Kamers voor het notariaat ook nog steeds een aantal activiteiten blijven uitvoeren die in zekere mate een toezichtkarakter in zich hebben. Daarbij valt bijvoorbeeld te denken aan het goedkeuren en registreren van nevenbetrekkingen van notarissen, het advies bij benoeming (ex. art. 10 Wna), benoeming van een waarnemer ca. en stille bewindvoerders.

8 BFT jaarverslag De Kamers van Toezicht voor het notariaat worden hernoemd tot Kamers voor het notariaat en hun taak zal zich primair richten op het toepassen van het tuchtrecht 12. Het aantal Kamers zal naar verwachting teruglopen van de huidige negentien Kamers naar vijf; Het invoeren van een Register voor het notariaat onder verantwoordelijkheid van de KNB; In het wetsvoorstel is voorzien in een intercollegiale toetsing door auditoren van de KNB. De doelstelling van deze intercollegiale toetsing (peer-reviews) is een goede beroepsuitoefening en vakbekwaamheid te bevorderen door het uitvoeren van audits, die primair zullen leiden tot aanbevelingen ter verbetering van de uitvoeringspraktijk. In uiterste gevallen bestaat er de mogelijkheid (voor de KNB) om ofwel een klacht in te dienen bij de Kamer voor het notariaat ofwel de toezichthouder hiervan in kennis te stellen; Aanvullende maatregelen ten aanzien van het benoemen, schorsen en ontslag. Het wetsvoorstel regelt dat er een Commissie toegang notariaat in het leven wordt geroepen. Deze commissie krijgt tot taak zich te richten op de kwaliteit en integriteit van te benoemen (toegevoegd) notarissen. Voorts zijn de gronden voor schorsing en ontslag uitgebreid; Een inperking van de geheimhoudingsplicht en het daaraan gekoppelde verschoningsrecht van de notaris ten opzichte van de auditoren en de toezichthouder (zowel ten aanzien van de naleving van de Wna als de Wwft), waarbij overigens dient te worden opgemerkt dat er voor die genoemde partijen wel sprake is van een afgeleide geheimhoudingsplicht ; De introductie van een aangifteplicht voor het BFT bij het vermoeden van het plegen van een misdrijf door een notaris (waarbij overigens bij de aangifte de gegevens omtrent de handeling niet herleidbaar mogen zijn naar een individuele klant); Een beperking van de ministerieplicht, waarbij de notaris meer mogelijkheden krijgt (of zelfs de verplichting krijgt opgelegd) om diensten te weigeren in die gevallen waarin de gevraagde werkzaamheden onrechtmatig zijn of kennelijk een ongeoorloofd doel of gevolg hebben; Het kunnen benoemen van een toegevoegd notaris (in loondienst en onder verantwoordelijkheid van de fungerend notaris). De uitdaging voor het BFT is er in de komende periode in gelegen zorg te dragen dat aan het preventieve (en overigens eveneens reactieve 13 ) toezicht 14, op een efficiënte en doelmatige wijze invulling wordt gegeven. Daartoe is het BFT (intern) een project gestart dat richting zal geven aan deze verbrede toezichtstaak. Uitgangspunt bij het toezicht door het BFT is en blijft dat de spontane naleving van wet- en regelgeving door de beroepsbeoefenaren moet worden gestimuleerd. Dit kan door het verhogen van de bewustheid ten aanzien van risico s in het kader van het financiëleen integriteitstoezicht (alsmede in het kader van het Wwft-toezicht). De notaris (m/v) is en blijft primair verantwoordelijk voor het adequaat uitvoeren van de notariswerkzaamheden. Hij en niemand anders is verantwoordelijk voor de ontplooide activiteiten, de kwaliteit van werkzaamheden, de bedrijfsvoering, de organisatie, etc. Van belang is dan ook dat iedere notaris in zijn functioneren integer is en voldoende in control is. 13 Onder reactief wordt verstaan: acteren op signalen. Uit verschillende bronnen kunnen het BFT berichten bereiken over het eventueel schenden van relevante regelgeving door een notaris. Het BFT zal deze berichten dienen te wegen en het zich tot zijn taak rekenen hierop te acteren om vervolgens vast te stellen of de notaris zich aan wet- en regelgeving heeft gehouden. 14 Opgemerkt dient te worden dat in de visie van het BFT het BFTtoezicht niet primair en/of rechtstreeks op het individuele consumentenbelang gericht is. Het toezicht strekt zich uit over het handelen en functioneren van de notaris. Indien dat een consumentenbelang raakt, kan dit, net als andere mogelijke schendingen van wet- en regelgeving door de notaris, aanleiding zijn voor het indienen van een tuchtklacht bij de Kamer voor het notariaat of het aanhangig maken van het geschil bij een daartoe nog in te stellen geschillencommissie (Wna, art 55 lid 2) (of in zeer ernstige gevallen een aangifte bij het Openbaar Ministerie). Het BFT heeft niet tot taak te zorgen voor een reparatie ten behoeve van de betreffende individuele consument. Het is zaak om dit element duidelijk en eenduidig uit te dragen om misverstanden te voorkomen en eventuele verwachtingen daaromtrent te beperken.

9 9 BFT jaarverslag 2009 Om voldoende in control te zijn, dient binnen de organisatie van het notariskantoor een systeem van beheersing aanwezig te zijn waarmee men in staat is om afwijkingen (van bijvoorbeeld wet en regelgeving, waarden en normen, etc.) te signaleren, vast te leggen en daarover te rapporteren. Dit alles om de organisatie goed te kunnen laten functioneren, te kunnen (bij) sturen en om daarover verantwoording te kunnen afleggen. Ten behoeve van een goed functionerend rechtsverkeer wordt verwacht dat de notaris zijn werk conform die wet- en regelgeving uitvoert en daarbij fouten zo veel mogelijk worden voorkomen 15. Verder geldt dat het maatschappelijk verkeer/ de samenleving, maar ook de beroepsgroep en de beroepsorganisatie, er belang bij hebben dat de notarisdiensten worden uitgevoerd op een verantwoorde en integere wijze en conform de geldende wet- en regelgeving. De normen daarvoor zijn te vinden in de notariële - (inclusief de door de KNB vastgestelde verordeningen), civielrechtelijke-, fiscale- en andere regelgeving (inclusief Wwft en strafrechtelijke normen). Daarbij mag van de toezichthouder worden verwacht dat deze goed onderzoek doet naar de relevante feiten en omstandigheden, dat vervolgens de feiten daarbij met de juiste normen worden vergeleken en dat de schriftelijke conclusies voldoende onderbouwd en consistent zijn, en zo nodig volgens de juiste procedures worden voorgelegd aan de bevoegde rechter. De risicogerichte benadering zal hopelijk tot gevolg hebben dat op grond van de nog deels te verwerven informatiepositie een keuze kan worden gemaakt in de te verdelen aandacht van de toezichthouder. Deels zal deze aandacht besteed blijven worden aan reguliere toezicht bezoeken, maar doel is om vooral ook aandacht te besteden aan die kantoren die deze aandacht verdienen, vanwege de mogelijke risico s die met het gedrag van deze professionals samenhangen. Veel van de bovenstaande ontwikkelingen zijn eveneens gesignaleerd en becommentarieerd in het genoemde evaluatierapport van de Commissie Kuijl. De kabinetsreactie op de conclusies en aanbevelingen van dit rapport zullen nog aan de Tweede Kamer worden aangeboden. Het BFT ziet het rapport als een steun in de rug als het gaat om het verder verbeteren van zijn toezichthoudende activiteiten en heeft zijn voordeel al gedaan met een aantal aanbevelingen ter verdere verbetering van de invulling van zijn (toekomstige) toezichtstaak. Het vormgeven van de nieuwe taak onder de gegeven omstandigheden is een uitdaging voor het BFT en deze zal zoveel mogelijk in samenspraak met de verschillende belanghebbenden ontworpen en ingevuld worden, waarbij efficiency en effectiviteit zoveel mogelijk gewaarborgd dienen te zijn. 15 Bij zowel per ongeluk gemaakte fouten als ook bewuste gemaakte fouten zou de notaris(organisatie) op de hoogte moeten willen zijn en zal er veel aan gelegen zijn dergelijke fouten snel na het ontstaan ervan te signaleren en te corrigeren.

10 BFT jaarverslag Sector Financieel Toezicht Toezicht notariaat 1 Inleiding Het jaar 2009 is turbulent geweest voor de sector Financieel Toezicht (FT). Vooral het notariaat heeft te lijden onder de economische crisis. De particuliere huizenmarkt is op enig moment nagenoeg stil komen te liggen en het aantal akten dat gepasseerd is, is ten opzichte van 2008 aanzienlijk afgenomen (30% 1 ). Dit heeft uiteraard (financiële) gevolgen voor de notarissen (m/v) en hun kantoren. De gemiddelde omzet van de notariskantoren is in met 14% gedaald ten opzichte van het jaar ervoor. De verminderde omzet kwam vooral voor rekening van het segment onroerende zaken en werd voor een deel gecompenseerd door een stijging in de ondernemingspraktijk. Voorts bleken de gemiddelde personeelskosten iets te zijn toegenomen en zijn (ongetwijfeld mede als gevolg van de algemeen dalende rente die door banken vergoed wordt) de gemiddelde financiële baten afgenomen. De toezichthouder dient alert te zijn op deze ontwikkelingen en het BFT heeft dan ook zijn bakens tijdig verzet. Deze keuze zorgde voor een verschuiving van werkzaamheden, waarbij vooral het verkrijgen van een versnelde en qua frequentie hogere informatiestroom, het mogelijk maakte een sneller zicht op het beeld van de ontwikkelingen te krijgen. De informatiestromen vanuit het notariaat naar het BFT zijn in 2009 in tijd versneld en geïntensiveerd. Naast de gebruikelijke jaargegevens die notarissen vóór 1 mei in moeten dienen, zijn er nu eveneens kwartaalcijfers opgevraagd. Voorts zijn er in februari 2009 al concept cijfers over 2008 opgevraagd en kerncijfers over januari Dit alles om zo actueel mogelijke informatie te verkrijgen en zodoende adequaat te kunnen reageren. Ook met de voorzitters van de Kamers van Toezicht en de KNB (o.a. het voorzieningsfonds) is intensiever en constructief overlegd. Tevens wordt per Kamer van

11 11 BFT jaarverslag 2009 Toezicht periodiek (in lijn met de kwartaalsgewijze informatieverkrijging) een overzicht verstrekt van de probleem-kantoren, zodat ook de voorzitters van de Kamer van Toezicht hun toezichthoudende taak gericht kunnen invullen. Ook bij de gerechtsdeurwaarders kan worden verwacht dat de huidige economische crisis een duidelijke invloed op de branche zal hebben. Bij een grotere werkloosheid c.q. economische teruggang zullen minder gemakkelijk schulden kunnen worden verhaald en zal naar verwachting het aantal schuldenaren toenemen. Het is daarom noodzakelijk dat, naast het opvragen van de bewaringspositie, ook aanvullende financiële informatie bij gerechtsdeurwaarders nodig is om goede voeling te houden met de ontwikkelingen. Met ingang van 2010 zal die ook gevraagd worden. Verheugend is te constateren dat steeds meer gebruik gemaakt is van het elektronisch aanleveren van informatie (DiginBFT) 3. In eerste instantie levert dit extra (helpdesk) werkzaamheden op, maar op termijn moet dit een efficiencyvoordeel opleveren. Inmiddels kan wel worden vastgesteld dat de in het verleden aangevangen invoering van DiginBFT nu vruchten begint af te werpen. De extra informatieronden bij het notariaat hadden zonder dit systeem nooit zo snel inzicht gegeven in de ontwikkelingen en identificatie van risicokantoren. de bovengenoemde voorzitter specifiek nagaat hoe de financiële positie binnen het betreffende notariskantoor en met betrekking tot de privé- aangelegenheden van de notaris zich ontwikkelen. De voorzitter van de Kamer van Toezicht krijgt uit allerlei bronnen signalen over het functioneren van de notarissen in zijn arrondissement. Op grond daarvan en op grond van rapportages van het BFT (betreffende resultaten van onderzoeken of periodieke financiële informatie) kan de voorzitter besluiten om gedragingen aan het tuchtcollege voor te leggen. Wil de voorzitter een nader onderzoek dan kan hij het BFT verzoeken dit onderzoek voor hem uit te voeren. De voorzitter is tot het opdragen van een onderzoek verplicht indien het bestuur van de KNB of het BFT daartoe verzoekt. Deze bijzondere onderzoeken hoeven niet alleen betrekking te hebben op financieel economische aangelegenheden, maar kunnen ook een onderzoek naar het al dan niet juist toepassen van de belehrung 5 betreffen. Het financiële toezicht is met name gericht op het adequate beheer door notarissen van vermogensbestanddelen van derden. Deze vermogensbestanddelen zijn: gelden gestort op de derdengeldrekening maar ook boedelbestanddelen (Per Adres 6 -rekeningen). In 2009 is het evaluatierapport BFT (over de jaren 2005 tot en met 2008) van de Commissie Kuijl 4 beschikbaar gekomen. Het rapport biedt over een breed gebied aanbevelingen en enkele verbeterpunten. Een aantal aanbevelingen was al omgezet in de praktijk (bijv. meer risicogeoriënteerde dan stelselmatig reguliere onderzoeken). 1 Kadaster Jaaroverzicht woningen 2009 d.d. 21 januari Gebaseerd op voorlopige cijfers over het vierde kwartaal Helaas is het niet zo dat elk kantoor zodanige procedures heeft dat de indiening een vast onderdeel is geworden. In 2010 zijn 86 rappel brieven naar kantoren verzonden met zo n 150 notarissen. Het krijgen van een dwangsombevoegdheid ter verkrijging van (tijdige) informatie is nog steeds een noodzakelijke eis. 4 De Evaluatiecommissie Bureau Financieel Toezicht; Toezicht en 2 Doel en strekking van het toezicht op grond van de Wet op het notarisambt (Wna) Het toezichtproces kent drie actoren: De onder toezicht staande (kandidaat-) notaris, de voorzitter van de KvT en het BFT. De integrale toezichthouder in de persoon van de voorzitter van de Kamer van Toezicht (vaak de President van de rechtbank) wordt in zijn taak ondersteund door het BFT, dat ten behoeve van inzicht. Een helder denkraam ; augustus Notariële informatie- en waarschuwingsplicht richting betrokkenen bij de dienst. 6 Soms is het kantoor van de notaris beschikkingsbevoegd om over deze rekeningen t.b.v. de boedelafwikkeling te beschikken, soms is de rol slechts het ontvangen/registreren van de mutaties, waartoe anderen gerechtigd zijn. In het eerste geval wordt er door het BFT op aangedrongen deze gelden te storten op de derdengeldrekening.

12 BFT jaarverslag De wettelijke voorschriften die van toepassing zijn op notarissen m.b.t. het financiële beheer zijn erop gericht om zogenaamde afgeleide risico s, die van invloed kunnen zijn op het beheer van deze derdenbelangen, te beperken. Zo mag een notaris bijvoorbeeld niet borg staan, dient hij zich voor allerlei zaken te verzekeren en is het beheer van de derdengeldrekening aan allerlei (administratieve) voorwaarden onderhevig. De gedachte daarbij is dat als een dergelijk risico zich manifesteert, de kans groter wordt geacht dat de betrokken notaris de gelden van de derden niet ongemoeid laat. Het financiële toezicht richt zich derhalve op het beheer van deze gelden en het vaststellen dat de privé- en bedrijfsrisico s in voldoende mate zijn afgedekt. 3 Toezichtaanpak, informatiestromen en risico inschatting door het BFT Bij de toezichtaanpak wordt gebruik gemaakt van verschillende informatiestromen. Deze stromen bestaan uit periodieke informatie, informatie uit reguliere en bijzondere onderzoeken en informatie van de Kamer van Toezicht (in geval sprake is van een opdracht van de voorzitter). Na het verkrijgen van periodieke informatie, die in 2009 voor het eerst vanwege de economische crisis per kwartaal is opgevraagd, vindt eerst een professionele beoordeling plaats aan de hand van eerder vastgestelde criteria. Op grond van deze beoordeling wordt de betreffende notaris naar risico ingedeeld. Bepaalde situaties worden standaard voorzien van het interne predicaat verhoogd risico. De volgende omstandigheden worden door het BFT als meer risicovol ingeschat: a. Het starten van de (notaris-)praktijk; b. Negatieve ontwikkelingen m.b.t. resultaat, omzet, bewaringspositie, etc.; c. Andere mogelijke continuïteitproblemen: claims van derden; onenigheid in maatschap, etc. De risicobeoordeling is de basis voor het al dan niet stringenter volgen van de betreffende onder toezicht gestelde. Het stringenter volgen kan bestaan uit het vaker periodiek opvragen van cijfers, het verzoeken om nadere informatie of het initiëren van een (vervolg) onderzoek. Op grond van de aangetroffen bevindingen en vastgestelde ontwikkelingen wordt de Kamer van Toezicht geïnformeerd. Afhankelijk van de ernst van de beschreven situatie kan besloten worden om een tuchtrechtelijke klacht in te dienen. 4 Activiteitenverslag Financieel Toezicht Notariaat a. Beoordelen jaarstukken / periodieke informatie De conceptjaarstukken 2008 zijn in februari 2009 allemaal onderzocht. Voor de indiening van zowel de privé- als de kantoorgegevens is hiervoor in ongeveer 39% van de gevallen gebruik gemaakt van DiginBFT. In het eerste kwartaal bleek dat vaak te laat gegevens werden aangeleverd. In de rest van het jaar is deze inzenddiscipline van een beter niveau gebleken. In 2009 is het BFT begonnen met het opvragen van kwartaalgegevens in het notariaat. Bij de periodieke informatie over het 1e kwartaal is door 80% van de indieners gebruik gemaakt van DiginBFT. In het tweede en derde kwartaal werd respectievelijk 93 en 94% van de informatie via DiginBFT ontvangen 7. Het BFT is blij met deze ontwikkeling daar het verkrijgen en verwerken van elektronisch aangeleverde informatie een aanzienlijke tijdsbesparing oplevert. Het BFT is de mening toegedaan dat het massaal en versneld opvragen van informatie niet gelukt was zonder de aanwezigheid van DiginBFT. De tijdigheid van het binnenkrijgen is nog wel een punt van zorg. Bij het tweede en derde kwartaal werd ongeveer 90% van de stukken binnen de termijn ingediend. In het vierde kwartaal bleek dit slechts in 73% van de gevallen gelukt te zijn. Het kost helaas nog een aanzienlijke extra inspanning om de ontbrekende gegevens alsnog te ontvangen. 7 Met ingang van 1 januari 2010 is in het Reglement verslagstaten van de KNB de verplichting opgenomen om via DiginBFT gegevens aan te leveren.

13 13 BFT jaarverslag 2009 In 2009 is per saldo 4 maanden eerder inzicht verkregen in de cijfers en ontwikkelingen in het notariaat over 2008 en is in maal tussentijdse informatie extra opgevraagd dan andere jaren het geval was. De ontwikkelingen van een lopend jaar werd in het verleden pas rond mei van het opvolgende jaar zichtbaar. Door tussentijdse cijfers te verkrijgen, is de actuele ontwikkeling binnen 6 weken na de afronding van een rapportageperiode bij de (financiële) toezichthouder bekend. Overigens is de ervaring dat het opvragen van de tussentijdse cijfers ook voor de ondernemer/notaris soms geen overbodige luxe is. In sommige gevallen bleek de notaris zelf nauwelijks op de hoogte te zijn van de ontwikkelingen gedurende het jaar. Het verplicht opmaken en verzenden van tussentijdse ontwikkelingen, bracht in die gevallen ook daar het tussentijdse inzicht. b. Reguliere periodieke controles / bijzondere onderzoeken / vervolgonderzoeken In 2009 heeft een verschuiving plaatsgevonden van directe onderzoekstijd naar het beoordelen en opvragen van aanvullende (tussentijdse) informatie. Voorts is relatief meer tijd besteed aan het doen van bijzondere onderzoeken. In 2009 zijn 326 onderzoeken uitgevoerd. De onderlinge verdeling is iets gewijzigd, waarbij minder reguliere en meer vervolgonderzoeken (onderzoeken n.a.v. eerdere onderzoeken en/of naar aanleiding van periodieke informatie) zijn uitgevoerd. Deze aanpak is ook in lijn met de wens om meer risicogericht onderzoekstijd te besteden. Het digitaal opvragen van informatie heeft de verwerkingstijd van bijvoorbeeld de jaarstukken in het notariaat met 20% verminderd. Echter, het vaker opvragen van informatie heeft wel tot gevolg gehad dat meer tijd is besteed aan het beoordelen ervan en dit heeft er tevens toe geleid dat meer tijd besteed is aan 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% tijdige indiening privéstukken tijdige indiening kantoorstukken 20% 10% 0% Figuur 1. (Niet)tijdige indiening jaarstukken notarissen

14 BFT jaarverslag automatisering. Deze tussentijdse informatieverzoeken resulteerden in meer inspanningen op automatiseringsgebied en brachten ook extra uitgaven met zich mee. Voorts is meer tijd besteed aan de behandeling van klachtprocedures. De in 2009 extra bestede tijd aan notarissen is gecompenseerd door minder aandacht te besteden aan gerechtsdeurwaarders. In totaal zijn er in 2009 voor de Commissie van Deskundigen notariaat 57 ondernemingsplannen van nadere toelichting voorzien en is daarnaast secretariële ondersteuning gegeven. Vanwege de crisis zijn de plannen omgeven met meer onzekerheden, waardoor extra aandacht per plan nodig is. c. Onderzoeken in opdracht van de voorzitter van de Kamer van Toezicht In 2009 zijn verschillende onderzoeken in opdracht van de Kamer van Toezicht uitgevoerd. Deze onderzoeken overstijgen qua problematiek vaak het standaard onderzoekswerk, kosten een aanzienlijke hoeveelheid tijd en hebben niet altijd een puur financieel karakter. Indien sprake is van een integriteit gerelateerd of vaktechnisch gerelateerd onderzoek wordt het onderzoek met behulp van de binnen het BFT aanwezige verschillende disciplines uitgevoerd. Deze onderzoeken vormen een goede voorbereiding voor de toekomstige taak van het BFT om als integrale toezichthouder te gaan functioneren. Vanuit de Kamers van Toezicht krijgt het BFT signalen dat deze bijstand op prijs wordt gesteld, omdat het de toezichthoudende taak van de voorzitter van de Kamer van Toezicht goed ondersteunt en bijdraagt aan het inzichtelijk maken van de problemen en daarmee ook aan de oplossing ervan. alle gevallen geanalyseerd of sprake is van verwijtbaar handelen. Is dit laatste het geval dan wordt er een klacht ingediend. In 2009 zijn 36 (2008: 58) klachten ingediend, waarbij in 26 (2008: 34) gevallen sprake was van een negatieve bewaringspositie en het niet tijdig indienen van cijfers in een 10-tal (2008: 24) gevallen de reden was om een klacht namens het BFT in te dienen. Het staat de voorzitter van de Kamer van Toezicht daarnaast vrij om op grond van de door het BFT aangeleverde informatie zelfstandig een klacht in te dienen. 5 Risicoclassificatie notariaat per 31 december 2009 Ultimo 2009 zijn er 1480 (ultimo 2008: 1485) notarissen actief. In de externe rapportages zal alleen de categorie verscherpt toezicht nog worden gehanteerd, waarbij wordt aangegeven dat dit de groep notarissen is die door het BFT het meeste risicovol wordt geacht en die daarom ook de meeste aandacht behoeft. De classificatie wordt op basis van een doorlopend uitgevoerde en door tussentijdse cijfers mede gevoede risicoanalyse up to date gehouden. Ultimo 2008 vielen 25 notarissen in de categorie verscherpt toezicht en in de loop van 2009 is deze groep verdubbeld naar 51 notarissen. In 2009 zijn géén aanvragen voor het faillissement van notarissen ingediend. Overigens is het toezicht van het BFT niet gericht op het voorkomen van een faillissement van de notaris of zijn kantoor, maar is gericht op het collectieve belang van de samenleving. d. Bevindingen onderzoeken en toezichtc.q. handhavingeffecten Als gevolg van de hogere frequentie van informatieverzoeken aan de notariskantoren (en uiteraard de ongunstige financiële ontwikkelingen) is 39 keer een negatieve bewaring 8 gerapporteerd over Een negatieve bewaring wordt altijd gemeld aan de voorzitter van de Kamer van Toezicht en er wordt in 8 Op grond van omstandigheden (w.o. langdurige negatieve bewaringsposities) kan het constateren ervan leiden tot verstrekkende gevolgen voor de betreffende notaris. In 2009 en 2010 zijn op grond hiervan notarissen door de Kamer van Toezicht/ Notariskamer Hof Amsterdam uit het ambt gezet. Het is uiteraard aan deze rechtelijke instantie om de feiten te beoordelen en om tot een eventuele tuchtrechtelijke maatregel te komen.

15 15 BFT jaarverslag % 50% 40% 30% 20% aantal notarissen onder verscherpt toezicht 10% 0% Figuur 2. Aantal notarissen onder verscherpt toezicht De consument c.q. de Nederlandse samenleving dient erop te kunnen vertrouwen dat geld, op de derdengeldrekening van de notaris, veilig is ook in het geval dat de notaris onverhoopt failliet zou gaan. Uiteraard signaleert BFT achteraf en kan incidenten en inbreuken op regelgeving niet voorkomen. 6 Voorbereiding aanvaarden taak integraal toezicht Notariaat In 2009 is een ambtelijk concept voor een wijziging van de Wna door het Ministerie van Justitie ter consultatie voorgelegd, waarna het BFT zijn verbetersuggesties heeft aangegeven. In de loop van 2009 is een wetsvoorstel naar de Raad van State verzonden en terug ontvangen. Op een aantal gebieden heeft het BFT aangegeven dat verbeteringen mogelijk waren om het toezicht nog effectiever en efficiënter in te kunnen inrichten. In het aan de Tweede Kamer aangeboden voorstel van wet is in ruime mate rekening gehouden met de door het BFT voorgestelde aanpassingen. Om risico s te kunnen bepalen, is informatie nodig. Binnen een in dat verband gevormde werkgroep wordt (onder andere) nagedacht over het effectief en efficiënt ontsluiten van (externe) informatiebronnen. Een beperkte vragenlijst wordt thans getest op effectiviteit en bruikbaarheid voor het inschatten van risico s. In de loop van 2009 zijn enkele vacatures opengesteld en is gestart met het aannemen van een voormalig notaris en kandidaat-notarissen om de bij het BFT aanwezige kennis op het notariële vakgebied te vergroten. In 2009 is bij de personele invulling van bijzondere onderzoeken bewust gekeken naar de samenstelling van de onderzoeksteams om de nieuwe en bestaande medewerkers al vast te laten wennen aan het multidisciplinair samenwerken binnen het BFT. Activiteiten 2009 ter voorbereiding van het toekomstig verbrede toezicht Gedurende 2009 is een aanvang gemaakt met het ontwikkelen van een risico model, waarbij notarieel werkgebied, werkprocessen en de aard van de risico s beschreven zijn.

16 BFT jaarverslag Toezicht Gerechtsdeurwaarders 7 Toezichtaanpak, informatiestromen en risico inschatting door het BFT De doelstellingen en de uitvoering van de risicoanalyse alsmede de (frequentie van de) periodieke informatieverstrekking naar het BFT is bij de gerechtsdeurwaarders vergelijkbaar met die bij het notariaat. Het grootste verschil met de notarissen is dat het BFT de enige toezichthouder is en dat er één tuchtinstantie in eerste aanleg bestaat (t.o.v. nu 19 kamers in het notariaat). Bij de gerechtsdeurwaarders bestaat nog geen verplichting om de periodieke gegevens per DiginBFT aan te leveren. In 2009 is op grond van de risico inschattingen meer tijd besteed aan het notariaat en minder aan de gerechtsdeurwaarders. Vanwege de crisis in de huizenmarkt is in het notariaat de crisis thans het meest pregnant voelbaar, maar verwacht kan worden dat de mogelijkheid van de gemiddelde Nederlander om zijn schulden te betalen afneemt, waardoor de gerechtsdeurwaarders meer tijd zullen moeten besteden aan minder gemakkelijk te innen vorderingen. Door het BFT wordt ingeschat dat ook de gerechtsdeurwaarders de crisis zullen gaan voelen en de toezichtstaak van het BFT ook in deze sector nadrukkelijker inspanningen gaat vragen. Ook het risico van voorfinanciering zal naar verwachting toenemen. In 2009 is op dit gebied al een flinke tussentijdse toename vastgesteld. 8 Activiteitenverslag Financieel toezicht gerechtsdeurwaarders a. Beoordelen jaarstukken / periodieke informatie Van de jaarlijkse informatie over 2008 is 83% binnen de daarvoor geldende termijn aangeleverd. Over het algemeen houden de gerechtsdeurwaarders zich goed aan de indientermijnen.

17 17 BFT jaarverslag 2009 In 2009 is over 4 kwartalen informatie omtrent de bewaringspositie verstrekt. Automatisering in de periodieke gegevensverkrijging kan bij de gerechtsdeurwaarders in 2010 een efficiency voordeel opleveren daar de informatieverstrekking uitgebreider (niet alleen de bewaringspositie zal per kwartaal worden verstrekt) zal worden en de digitale indiening voorgeschreven is. b. Reguliere periodieke controles / bijzondere onderzoeken / vervolgonderzoeken In 2009 zijn er 60 9 onderzoeken uitgevoerd. Het aantal namens de Commissie van Deskundigen Gerechtsdeurwaarders van advies voorziene ondernemingsplannen in 2009 bedroeg 23. Tevens is ten behoeve van de Commissie secretariële ondersteuning geleverd. c. Onderzoeken risico s voorfinanciering Het afsluiten van bijzondere contracten door de gerechtsdeurwaarder met zijn opdrachtgever kan leiden tot voorfinanciering (het voorschieten van kosten door de gerechtsdeurwaarder voor zijn opdrachtgever). Met enige regelmaat bevatten deze contracten (financieel risicovolle) bepalingen die bij het beëindigen van de relatie met de opdrachtgever of het sluiten van een niet (geheel) succesvol dossier leiden tot afboekingen op de dossiers, of bepalingen die er toe leiden dat onder de kostprijs gewerkt moet worden. Per kantoor wordt door het BFT ieder kwartaal, naast de bewaringspositie, de risico s met betrekking tot de voorfinanciering als hoog, normaal of laag ingeschat. In de uitvoering van het toezicht wordt dit risico-element nadrukkelijk meegewogen. Ook de KBvG, waar ook in 2009 constructief mee is samengewerkt, vindt dit onderwerp belangrijk. Ultimo het derde kwartaal 2009 werd bij 46% van de kantoren het risico als hoog vastgesteld (terwijl ultimo 2008 dit risico nog bij 40% van de kantoren werd ingeschat) en ultimo 2009 bleek 35% van de kantoren in deze categorie te vallen. Het probleem van de voorfinanciering 10 zal overigens in 2011 naar alle waarschijnlijkheid alleen nog maar pregnanter worden daar het voornemen bestaat om de griffierechten op te trekken onderzoeken verdeeld in 46 reguliere, 7 vervolg en 7 bijzondere onderzoeken. 10 Het BFT heeft inmiddels een separaat rapport opgesteld waarin dit risico kwalitatief en kwantitatief beschreven is. Dit rapport is op www. bureauft.nl te vinden. 60% 50% 40% 30% 20% aandeel aantal gerechtsdeurwaarderskantoren met hoog risico voorfinanciering 10% 0% Figuur 3: Aandeel aantal gerechtsdeurwaarderskantoren met hoog risico voorfinanciering

18 BFT jaarverslag Stand van zaken gerechtsdeurwaarders Ultimo 2009 zijn er 388 (ultimo 2008: 375) gerechtsdeurwaarders actief. Met de kwalificatie verscherpt toezicht wordt de groep gerechtsdeurwaarders(kantoren) aangeduid die door het BFT het meest risicovol wordt geacht en die ook de meeste aandacht behoeft. Deze classificatie wordt op basis van een doorlopend uitgevoerde en door tussentijdse cijfers mede gevoede risicoanalyse up to date gehouden. In 2009 was de ontwikkeling bij gerechtsdeurwaarders relatief gunstig. Ultimo 2009 stonden 14 gerechtsdeurwaarders onder verscherpt toezicht (ultimo 2008: 17). Eind tweede en eind derde kwartaal beide viermaal en ultimo 2009 vijfmaal. De klachtbehandeling aangaande deze negatieve bewaringsposities leidde er in 2009 onder andere toe dat een gerechtsdeurwaarder een berisping heeft gekregen en een ander in eerste aanleg ontzet is uit zijn ambt. Diverse andere gevallen zijn nog in behandeling. Naar aanleiding van door gerechtsdeurwaarders ingesteld hoger beroep tegen uitspraken aangaande negatieve bewaringsposities sprak het Hof in mei 2010 tegen 2 gerechtsdeurwaarders de maatregel van ontzetting uit het ambt uit. In 2009 is bij de tussentijdse cijfers een aantal keer (vaak bij dezelfde kantoren) een negatieve bewaring vastgesteld. Standaard wordt zo n melding onderzocht en wordt naar de oorzaak onderzoek gedaan. Eind eerste kwartaal werd zes maal een negatieve bewaring 11 gemeld. 11 In een strafzaak (uitspraak 2009) heeft de rechtbank Amsterdam bewezen verklaard dat een negatieve bewaring bij een (inmiddels voormalig) gerechtsdeurwaarderskantoor onder de toen geldende omstandigheden in 2003/2004 aan kon worden gemerkt als het verduisteren van geld (ex art 322 Sr) aantal gerechtsdeurwaarders onder verscherpt toezicht Figuur 4: Aantal gerechtsdeurwaarders onder verscherpt toezicht

19 19 BFT jaarverslag 2009 Sector Wwft Toezicht 1 Inleiding De sector Wwft Toezicht stelt op meerdere gebieden vast dat de werkzaamheden van de afgelopen jaren zich langzaam vertalen in duidelijke resultaten. De meldingen aan de FIU-NL en doormeldingen van verdachte transacties door de FIU-NL nemen de laatste jaren vooral bij het notariaat en bij de accountants in aantallen en financieel belang nadrukkelijk toe. Uit een recente analyse blijkt dat deze ontwikkelingen wat betreft het notariaat sterk zijn beïnvloed door de bijzondere onderzoeken van het BFT. Het BFT wordt steeds vaker als deskundige partij betrokken bij studies en onderzoeken en uitgenodigd voor expertmeetings. Ook in 2009 is het driesporen-beleid voortgezet (zie paragraaf 2). Uitkomsten van juridische procedures hebben in 2009 de mogelijkheden van het effectief uitvoeren van toezicht aantoonbaar beperkt. De inzageuitspraak advocatuur 12 (het BFT heeft als wettelijk aangewezen toezichthouder Wwft ook daar geen inzage mogelijkheid om vertrouwelijke informatie uit bijvoorbeeld het cliëntendossiers in te zien; net als bij het notariaat 13 in 2007 al was vastgesteld) maakte in 2009 duidelijk dat de feitelijke mogelijkheden om (effectief) toezicht uit te oefenen bij de advocatuur door het BFT praktisch ontbreken (zie verder 3.1). De CBB-uitspraak 14 (reikwijdte (oude) Wet mot werd grammaticaal uitgelegd) maakt het bereik van de oude Wet mot en daarmee het werkgebied van de toezichthouder wel erg smal (zie verder 3.2). 12 Hof van Discipline 11 september 2009; nrs 5362, 5363 en Uitspraak Notariskamer Hof Amsterdam d.d. 25 oktober 2007, Rechtspraak Notariaat 2007, LJN: BK 4209 van 23 november 2009.

20 BFT jaarverslag Zoals al eerder door het BFT is opgemerkt, kan de vraag worden gesteld of zonder aanpassingen de Nederlandse wetgeving nog wel in lijn is met de doelstelling van de 2de en 3de Europese richtlijn. Ten aanzien van het notariaat is aangekondigd dat regelgeving ten aanzien van de inzage in de loop van 2011 te verwachten is. Over de afgelopen 5 jaar zijn door de gezamenlijke professionals meldingen van ongebruikelijke transacties gedaan. De FIU-NL beoordeelt deze transacties en stelt vast of sprake is van een verdachte transactie, waarna deze informatie beschikbaar wordt gesteld aan opsporingsinstanties. In van de gevallen beoordeelde de FIU dat sprake was van een verdachte transactie. Het financiële belang van deze transacties is 1.1 miljard. Notarissen zijn goed voor 2/3 van de meldingen en bij de helft van het totaal aantal meldingen van het notariaat is het BFT met een bijzonder onderzoek (direct) betrokken geweest. Ondanks de beperkte (wettelijke) mogelijkheden kan gesteld worden dat de gevolgen van het BFT-toezicht duidelijk zichtbaar zijn. 2 Activiteiten per aandachtsgebied 2.1 Voorlichting / bewustheid verhogen In het jaar 2009 zijn 33 presentaties gegeven waarbij ruim 1760 geïnteresseerden aanwezig waren. De toehoorders waren medewerkers van politie en Fiod, advocaten, accountants en medewerkers van administratiekantoren en studenten notarieel recht en studenten accountancy. De website (veelgestelde vragen) wordt regelmatig vernieuwd en het afgeven van interpretaties (specifieke vragen hoe om te gaan met de wet daar de praktijk vaak weerbarstiger is dan de theorie) heeft doorlopend de aandacht. 2.2 Bevorderen toezichtarrangementen / zelfwerkzaamheid beroepsgroepen Een deel van de voorlichtingsactiviteiten heeft betrekking op het voortzetten c.q. onderhouden van de bestaande relaties en arrangementen. Zo is voorlichting gegeven aan CB- en NOAB-auditoren en is medewerking verleend aan het Advocatencongres (organisatie: FIU-NL/NOvA). Ook is contact gelegd met de COVAK (samenwerkingsverband administratiekantoren) en is een presentatie gegeven. Wellicht dat dit laatste contact wederom tot een arrangement zou kunnen leiden. De arrangementen leveren goede resultaten op. Zo heeft het CB laten weten tussen augustus 2008 en eind 2009 zo n 50 eigen audits te hebben uitgevoerd. Enkele bijzondere gevallen daarbij zijn overgedragen aan het BFT ter nadere beoordeling. Ook de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) en de Nederlandse Orde van Advocaten geven aan dat zij de werking van de Wwft bij hun collegiale beoordelingen meenemen. Het BFT kan de omvang en de kwaliteit van deze beoordelingen niet toetsen daar het BFT geen inzage krijgt in de bevindingen per onder toezicht gestelde en geen feitelijke check kan uitvoeren op de uitgevoerde werkzaamheden en beoordelingen Reguliere onderzoeken In 2009 zijn 43 reguliere onderzoeken afgerond. 4 onderzoeken zijn nog onderhanden. De reguliere onderzoeken in 2009 hebben 20 aanvullende Motmeldingen opgeleverd. In 2009 is een uitgebreide mailing naar administratie- en belastingadvieskantoren in Noord- Brabant gezonden. Deze mailing bevatte uitleg omtrent wet- en regelgeving en kondigde tevens mogelijke onderzoeken aan. De onderzoeken bij de afdelingen Forensische Accountancy (FA) bij de grote accountantskantoren hebben ook een positieve bijwerking op de naleving van wet en regelgeving bij de reguliere processen van deze kantoren gehad. Vaak wordt gebruik gemaakt van dezelfde procedures en hetzelfde afwegingskader en worden beoordelingen door dezelfde personen gemaakt. Bij sommige organisaties heeft het onderzoek gericht op de FA-afdeling geleid tot aanpassingen van de andere processen.