hollandse houthoogbouw (2)

Transcriptie

1

2 hollandse houthoogbouw (2) patch22 amsterdam: van bouw tot voltooiing foto: luuk kramer amsterdam

3 oktober Installatieconcept. tekeningen: frantzen et al architecten amsterdam Ook een maisonnette is in houtbouw mogelijk. Principedetail met vloeren. Verschillende toepassingen in Duits douglas op de balkons. De gelamineerd grenen vakwerkspanten geven diepte aan het gebouw. foto s: luuk kramer amsterdam

4 Soms moet je een gedurfde stap zetten om uit de sfeer van dubben en huiveren te raken. Dat deed de jonge architect Tom Frantzen, die als projectontwikkelaar het eerste houthoogbouwproject Patch22 in Amsterdam 30 m van de grond tilt. Deel 10b in de serie over houthoogbouw. Aan het eind van het eerste deel (nummer 6/2015) beloofden we dat deel 2 ongeveer in februari jl. zou verschijnen. Nu was het project ook wel rond die tijd opgeleverd, maar casco. Alle bewoners moesten nog de interieurslag maken, zodat publicatie pas nu mogelijk is. Dat was ook wel de charme: je kocht een verzameling vierkante meters, die je vervolgens kon transformeren tot - in de woorden van Frantzen - villa s in een appartementencomplex. Intieme dierbaarheidswaarde Je moest dan natuurlijk wel metersrijk zijn. Maar feitelijk is iedereen tevreden over de eigen kleinere of grotere woonstede van 44 tot 200 m 2, alle 4 m mietershoog en alle met een onmiddellijke dierbaarheidswaarde. De flexibiliteit van houtbouw bewees zo volop z n waarde. Je kunt niet alleen in volle vrijheid je eigen woning scheppen, zoals een gezin dat op het 18 m lange balkon zelfs een bad heeft staan, met warm uitzicht op de stad. Maar het werkte ook in onverwachte zin dat iemand beroepsgedwongen naar het buitenland verhuist en van het u-vormige appartement nog één poot overhoudt als pied à terre. Risico s nemen De zelfinbouw was een uniek verkooppunt, waardoor de appartementen behoorlijk snel werden gekocht, in een periode dat de crisis nog volop slachtoffers maakte ( ). Frantzen: Juist tijdens een crisis moet je meer risico s nemen. Juist op bijzondere dingen komen mensen immers af, zoals ook op de keuze voor hout en de woninghoogte van vier meter. En nu, de 30 m hoge houtbouw staat er helder en goedbevolkt bij in dit voorheen industriële kwartier, alsof de realisering probleemloos is verlopen. Op de 6 m hoge betonnen glasplint zijn zes woninglagen om en om verschoven gestapeld, alsof een leerling-kraanmachinist met containers aan het schotsen is geslagen, zoals deel 1 vermeldde. Maar het bewijst ook dat je met houtbouw vrijuit kunt experimenteren. In de kopse kanten van de plint, waarachter plaats is voor vier bedrijfsruimtes, is een vakwerkstructuur van betonnen spanten waarneembaar. Stuk gebouw Aan de kant van het Johan van Hasseltkanaal keren die vakwerken in verduurzaamd en voorvergrijsd grenen terug, als beëindiging van de balkons. Ze stijgen en dalen in zes geordende golven op elkaar langs de gevel. Dat de omgekeerde v-vormen (300 x 200 mm; de kolommen en liggers zijn 500 x 200 mm) vanaf het balkon enigszins in het zicht zitten, vindt Frantzen geen bezwaar. Die spanten geven diepte. Tot aan de uiterste rand zit een stuk gebouw. Er vlak achter loopt de glazen balustrade met, vanwege de soms forse wind hier, dicht te schuiven glazen panelen. De kopse gevels hebben een open verticale gevelbekleding (70 x 22 mm; tussennaden 10 mm) van ruwbezaagd, PEFC-gecertificeerd Duits douglas, verduurzaamd met Woodlife HL-50, brandvertragend behandeld met Flame Delay PT en voorvergrijsd met Colorseen Timberstain. Op elke kopse verdieping zitten twaalf diepe insnijdingen van hoge, smalle aluminium-grenen kozijnen. De gevelbekleding, ook op de balkons in wandjes, penanten, plafonds en geschroefde dekdelen, heeft Eskra Bouw hoogkwalitatief gemonteerd, waarbij de nagelkoppen netjes op het hout liggen. Doorn in het oog De langsgevel aan de straatkant bestaat boven de plint, net als die van de appartementen aan de waterkant, voornamelijk uit enorme Oregon pine puien, zodat openheid en licht de interieurs kenmerken. Aan de straatzijde zijn ze verticaal gestaffeld, wat ook hier het beeld verlevendigt. Alle puien waren blankgelakt gedacht om het mooie oranje van de houtsoort te tonen. Van kwaderlee zijn ze lichtgrijs geschilderd, omdat er anders geen oktober HOUTBOUW IS DUUR Architect Frantzen vindt houtbouw erg duur. De prefabricage brengt de voordelen van snelle bouwtijd en weinig faalkosten. Maar ook de betonindustrie heeft niet stilgezeten en levert prefab betonskeletten voor aanzienlijk minder geld. Als we prefab beton voor ons tweede houthoogbouwproject van m 2 zouden kiezen, dan zijn we euro goedkoper uit. Dat is 150 euro per m 2. Een appartement wordt zo een stuk prijziger. Ook de bouwtijd van achttien weken is niet veel korter dan van prefab betonbouw. Houtbouw is dus niet concurrerend. Ervoor gaan is de dure en, vanwege de lichte massa, moeilijke keuze. Eigenlijk stop je ruim zeven ton alleen in de duurzaamheidsuitstraling. Dat moet je echt willen. Wij willen dat, maar veel andere projectontwikkelaars denk ik niet. De houtleveranciers moeten dus aan de herijk.

5 Het constructiehout blijft in principe in het zicht. Deze bewoners hebben hun interieur daar verder perfect op afgestemd. 46 foto s: luuk kramer amsterdam oktober 2016 De kopse wanden bestaan uit kruislaaghout. Al het hout is voorvergrijsd, zodat het beeld permanent vlekkeloos blijft.

6 KVT-garantie op te krijgen was: een doorn in het oog van de geërgerde architect. Zelf heeft hij behoorlijk de nek uitgestoken met de ontwikkeling van de eerste houthoogbouw in Nederland. Dat was een langdurig proces van pionieren, maar wie gelooft, overwint altijd. Op basis van dit project staat alweer een tweede evenhoog houthoogbouwsel in de tekening, pal naast het eerste, waarbij wordt voortgeborduurd op de verzamelde ervaringen. Construeren in hout is niet veel anders dan in prefab beton, was de eerste wat naïeve gedachte. Maar met boerenverstand werd wel meteen Pieters Bouwtechniek geconsulteerd over de houtconstructie, dimensies en detailleringen. En op het Architectenspreekuur van Centrum Hout werden de gevelbekleding en de knooppunten van de vakwerkliggers doorgenomen. Redelijk hybride De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat Patch22 een redelijk hybride gebouw is. Hoewel het aandeel hout massaal is, vervullen ook andere materialen een rol. Echt zuivere houthoogbouw komt zelden voor, deels door onbekendheid nog, deels gedwongen door het groeiende krachtenspel naarmate je hoger komt. De voorspelling van constructeurs is dat tot 100 m alles in hout kan, maar dat vergt nog veel experimenteerkunst. Frantzen vindt deze discussie relatief: Ik ben wel purist, maar geen extremist. Al moet ik toegeven dat bij het volgende project het aandeel hout vanaf 4 m nog veel groter zal zijn. Bewust koos hij voor een niet-modulaire aanpak. Ik prefereer een gelamineerd vuren kolom-liggerstructuur, waarbij de vloeren overspannen van ligger naar ligger. In zo n opzet kun je de woningscheidende en binnenwanden flexibel plaatsen. Die zijn hier in dubbele c.q. enkele metal stud. De afmetingen van de kolommen nemen per verdieping af (600/500/450 x 500 mm); de liggers meten 720 x 500 mm. De kopse wanden zijn uitgevoerd in kruislaaghout. Al het constructiehout blijft zoveel mogelijk in het zicht, voor de esthetiek en de bewonersbeleving. Onverwachte problemen In het concept stond voorop dat de bewoners hun eigen leidingen moesten kunnen leggen. Dat betekende holle vloeren. Er is gekeken naar Kerto-Ripa- en hout-betonvloeren, maar omdat elke woning een apart brandcompartiment met een brandwerendheidseis van 120 minuten is, vervielen deze opties. Er zou zoveel overdimensionering nodig zijn, dat ze te dik en te duur zouden worden. In het tweede project worden de vloeren toch weer definitief van (kruislaag)hout. De kennis is toegenomen, het duurzaamheidsverlangen dringt en het gekozen vloersysteem had voldoende nadelen, waardoor de kosten uiteindelijk net zo hoog uitpakten als een uitvoering in hout. De appartementen zijn uitgerust met Slimline-vloeren, bestaande uit een dunne betonschil van 10 cm dik met ingestorte stalen I-liggers waartussen je de leidingen kwijt kunt. Dat gaf onverwachte problemen met de schijfwerking van de vloeren en de geluidsisolatie die afhankelijk is van de nog aan te brengen topvloer. Boeiende geschiedenis Hoegenaamd geldt tegenwoordig de nieuwe constructeurswet: als je eenmaal in een materiaal als hout bezig bent, ga daar dan ook in door, anders krijg je peperdure aansluitingen. Zo zijn er meer lessen getrokken uit Patch22, die in het tweede project, weer samen met compagnon en bouwmanager Claus Oussoren, zullen worden geïmplementeerd. Rond juni 2017 gaat de eerste spa de grond in, rond juni 1918 verschaffen de bewoners zich toegang tot hun gebouwvilla s. Doordat de tweede houthoogbouw wat strikter in hout is dan de eerste, ziet die er wat rustiger en strenger uit. Maar samen schrijven ze boeiende geschiedenis. hans de groot CO 2 -VOETAFDRUK In het project is ± 612 m 3 hout toegepast (229 m 3 gelamineerd vuren, 183 m 3 kruislaaghout, 68 m 3 gelamineerd grenen, 65 m 3 Oregon pine, 2,30 m 3 grenen en 65 m 3 Duits douglas). Dit betekent een CO 2 -vastlegging van kg. Het compenseert de uitlaatgassen van een middenklassenauto over km of het jaarlijkse elektragebruik van 490 huishoudens. oktober Locatie: Johan van Hasseltkade , Christoffelkruidstraat 21-29, Amsterdam Opdrachtgever: Lemniskade Amsterdam: Tom Frantzen (FRANTZEN et al architecten Amsterdam), Claus Oussoren (BAMO Amsterdam; bouwmetbamo.nl en H2O bouwmanagement Zeist; h2obouwmanagement.nl) Ontwerp: FRANTZEN et al architecten Amsterdam (frantzen.nl); Tom Frantzen, Karel van Eijken, Laura Reinders Aannemer: Hillen & Roosen Amsterdam (hillen-roosen.nl) Constructeur: Pieters Bouwtechniek Amsterdam (pietersbouwtechniek.nl) Gelamineerd vuren/grenen, kruislaagvuren: KORLAM Nederland Sint-Oedenrode (korlam.nl) Duits douglas gevelbekleding, incl. behandeling: Leegwater Houtbereiding Heerhugowaard (leegwater.nl) Montage douglas gevelbekleding: Eskra Bouw Nootdorp (eskrabouw.nl) Oregon pine schuifpuien: Verweij Houttechniek Woerden (verweij-ht.nl) Grenen-aluminium kozijnen: IP Company Epse (ip-company.nl) Bruto vloeroppervlak: m 2 Bouwperiode: November februari 2016 (Inrichting: oktober 2016) Bouwkosten: ± 6,3 miljoen