Bescherming van investeringen en geschillenbeslechting tussen investeerders en staten in EU-overeenkomsten

Transcriptie

1 Factsheet Bescherming van investeringen en geschillenbeslechting tussen investeerders en staten in EU-overeenkomsten Samenvatting November 2013 Een nieuw begin voor investeringen en investeringsbescherming Bepalingen ter bescherming van investeringen en ter beslechting van geschillen tussen investeerders en staten zijn van belang voor de investeringsstromen. In het algemeen werken deze goed, maar bepaalde aspecten van het systeem zijn voor verbetering vatbaar. Zo moet worden gezocht naar een beter evenwicht tussen het recht van staten om regels in te stellen en de noodzaak om de investeerders te beschermen, en moet ervoor worden gezorgd dat het arbitragesysteem zelf de toets der kritiek kan doorstaan op terreinen als transparantie, de benoeming van arbiters en de proceskosten. Krachtens het Verdrag van Lissabon behoren onderhandelingen over investeringsovereenkomsten tot de bevoegdheid van de EU. Dit biedt een unieke gelegenheid om een nieuwe agenda vast te stellen voor bepalingen ter bescherming van investeringen en ter beslechting van geschillen tussen investeerders en staten. Dit stemt tevens overeen met de visie die het Europees Parlement heeft geformuleerd in zijn resolutie van 6 april 2011 over het toekomstig Europees internationaal investeringsbeleid. De EU kan lering trekken uit de manier waarop het arbitragesysteem tot nu toe heeft gewerkt en uit de bestaande investeringsbeschermingsovereenkomsten van de lidstaten om veranderingen door te voeren in het systeem voor investeringsbescherming. Door de belangrijke rol die de EU in de wereldeconomie speelt, verkeert zij in een sterke positie om haar handelspartners ervan te overtuigen dat helderdere en betere normen noodzakelijk zijn. Bilaterale onderhandelingen met derde landen vormen het voornaamste instrument hiertoe. Daarnaast heeft de EU de mogelijkheid om in de multilaterale context invloed uit te oefenen, bijvoorbeeld in het kader van de Commissie van de Verenigde Naties voor internationaal handelsrecht (UNCITRAL), waarin de EU nieuwe regels inzake transparantie heeft vastgesteld die niet alleen van toepassing zullen zijn op haar eigen investeringsovereenkomsten.

2 Herstel van het evenwicht een tweeledige aanpak De Commissie streeft ernaar het systeem op twee fronten te verbeteren: (1) verduidelijking en verbetering van de regels voor investeringsbescherming: - het recht om regels in te stellen: de EU-overeenkomsten herbevestigen het recht van de partijen om regels in te stellen ter verwezenlijking van legitieme doelstellingen van overheidsbeleid; - indirecte onteigening : toekomstige EU-overeenkomsten zullen gedetailleerde bepalingen bevatten die dienen als richtsnoer aan de hand waarvan de arbiters kunnen vaststellen of een overheidsmaatregel indirecte onteigening uitmaakt. Met name wanneer een staat het openbaar belang op niet-discriminatoire wijze beschermt, dient het recht van de staat om regels in te stellen voorrang te hebben op de economische gevolgen van deze maatregelen voor de investeerder; - eerlijke en billijke behandeling, een norm waarop investeerders zich zeer vaak beroepen, is niet duidelijk omschreven. Als gevolg daarvan heeft het gerecht aanzienlijke vrijheid genoten bij de manier waarop het deze norm uitlegt. Volgens sommigen worden er te veel rechten toegekend aan investeerders, volgens anderen te weinig. In EU-overeenkomsten zal met de norm nauwkeurig worden vastgesteld welke elementen daaronder vallen en dus verboden zijn; En: (2) verbetering van de werking van het systeem voor geschillenbeslechting: voorkomen dat investeerders meerdere of kansloze vorderingen instellen (de investeerder die verliest moet alle proceskosten betalen, ook die van de staat); meer transparantie van het arbitragesysteem: documenten moeten openbaar zijn, zittingen toegankelijk en belanghebbenden (bijvoorbeeld ngo's) moeten opmerkingen kunnen indienen; de omgang met belangenconflicten en de consistentie van arbitrale uitspraken (bijvoorbeeld via de invoering van een bindende gedragscode voor arbiters) verbeteren; waarborgen voor de partijen invoeren (hierdoor behouden de staten de controle over de manier waarop de investeringsbepalingen worden geïnterpreteerd) Bladzijde 2 van 13

3 Dergelijke verbeteringen komen tegemoet aan het bezwaar dat regels voor investeringsbescherming een nadelige invloed kunnen hebben op het recht van staten om regels in te stellen. De verbeteringen moeten onder meer voorkomen dat legitieme overheidsbeslissingen met succes kunnen worden betwist. De Commissie heeft deze verbeteringen al verwerkt in de EUvrijhandelsovereenkomst met Canada. Momenteel onderhandelt zij over vergelijkbare verbeteringen in de overeenkomsten met andere landen of zal zij dat doen. I. Inleiding In deze samenvatting wordt uitgelegd waarom bepalingen ter bescherming van investeringen noodzakelijk zijn en wordt stilgestaan bij de lering die is getrokken uit de werking van investeringsbescherming in het verleden. Daarnaast worden de concrete verbeteringen voorgesteld die de Commissie heeft doorgevoerd in investeringsbepalingen in EU-handelsovereenkomsten. Deze zullen in toekomstige overeenkomsten worden opgenomen. Bepalingen ter bescherming van investeringen en ter beslechting van geschillen tussen investeerders en staten zijn van groot belang voor de investeringsstromen. In het algemeen werken deze goed, maar bepaalde aspecten van het systeem zijn voor verbetering vatbaar. Zo moet worden gezocht naar een beter evenwicht tussen het recht van staten om regels in te stellen en de noodzaak om de investeerders te beschermen, en moet ervoor worden gezorgd dat het arbitragesysteem zelf de toets der kritiek kan doorstaan op terreinen als transparantie, de benoeming van arbiters en de proceskosten. Krachtens het Verdrag van Lissabon behoren onderhandelingen over investeringsovereenkomsten tot de bevoegdheid van de EU. Mettertijd zal dit het duidelijke voordeel bieden dat de EU beschikt over één enkel geheel van regels voor alle 28 lidstaten in haar handels- en investeringsovereenkomsten. Dit biedt tevens een unieke gelegenheid om een nieuwe agenda vast te stellen voor bepalingen ter bescherming van investeringen en ter beslechting van geschillen tussen investeerders en staten. Dit stemt tevens overeen met de visie die het Europees Parlement heeft geformuleerd in zijn resolutie van 6 april 2011 over het toekomstig Europees internationaal investeringsbeleid. De EU kan lering trekken uit de manier waarop het arbitragesysteem tot nu toe heeft gewerkt om veranderingen door te voeren in het systeem voor investeringsbescherming. Door de belangrijke rol die de EU in de Bladzijde 3 van 13

4 wereldeconomie speelt, verkeert zij in een sterke positie om haar handelspartners ervan te overtuigen dat helderdere en betere normen noodzakelijk zijn. Bilaterale onderhandelingen vormen het voornaamste instrument hiertoe. Daarnaast heeft de EU de mogelijkheid om in de multilaterale context invloed uit te oefenen, bijvoorbeeld in het kader van de Commissie van de Verenigde Naties voor internationaal handelsrecht (UNCITRAL), waarin de EU al met succes nieuwe regels inzake transparantie heeft vastgesteld die niet alleen van toepassing zullen zijn op haar eigen investeringsovereenkomsten. 1. Waarom is investeringsbescherming opgenomen in handelsovereenkomsten? Investeringen zijn cruciaal voor de groei en de werkgelegenheid. Dit geldt met name voor de EU, aangezien haar economie sterk is gebaseerd op openheid voor handel en investeringen. Investeringen zijn van vitaal belang voor het scheppen en in stand houden van bedrijven en banen. Door middel van investeringen bouwen bedrijven de mondiale waardeketens op die een steeds grotere rol spelen in de hedendaagse internationale economie. Hierdoor ontstaan niet alleen nieuwe handelskansen maar wordt ook toegevoegde waarde geproduceerd, worden banen geschapen en inkomsten gegenereerd. Daarom dienen handelsovereenkomsten investeringen te bevorderen en nieuwe kansen te creëren voor bedrijven om mondiaal te investeren. Bedrijven die in het buitenland investeren, ondervinden echter vaak moeilijkheden die om uiteenlopende redenen niet altijd via het interne recht kunnen worden opgelost. Deze moeilijkheden lopen uiteen van zeldzame, maar dramatische gevallen waarin het gastland overgaat tot gedwongen onteigening, discriminatie, onteigening zonder passende vergoeding, intrekking van bedrijfsvergunningen en misstanden in het gastland zoals het ontbreken van een eerlijke rechtsgang tot het niet kunnen verrichten van internationale kapitaaloverdrachten. Juist wegens deze risico's maken bepalingen ter bescherming van investeringen een wezenlijk onderdeel uit van alle bilaterale overeenkomsten die de EU-lidstaten sedert het eind van de jaren 60 zijn aangegaan. De EU zelf is partij bij het Verdrag inzake het Energiehandvest, dat eveneens bepalingen omvat ter bescherming van investeringen en ter beslechting van geschillen tussen investeerders en staten. Wereldwijd zijn er meer dan van dergelijke bilaterale of multilaterale overeenkomsten van kracht die bepalingen ter bescherming van investeringen omvatten. Zij waarborgen bedrijven dat hun investeringen eerlijk en op gelijke voet met binnenlandse bedrijven worden behandeld. Doordat investeringsbescherming rechtszekerheid en voorspelbaarheid schept voor bedrijven, is het tevens een Bladzijde 4 van 13

5 middel waarmee staten over de hele wereld buitenlandse directe investeringen aantrekken en in stand houden ter ondersteuning van hun economie. 2. Wat houden bepalingen ter bescherming van investeringen in? Concreet bieden praktisch al dergelijke overeenkomsten buitenlandse investeerders vier belangrijke waarborgen ten aanzien van hun relatie met het gastland: bescherming tegen discriminatie (meestbegunstigingsbehandeling en nationale behandeling); bescherming tegen onteigening op andere gronden dan een doelstelling van overheidsbeleid en zonder billijke vergoeding; bescherming tegen oneerlijke en onbillijke behandeling, bijvoorbeeld ontzegging van fundamentele procedurele billijkheid, en bescherming van de mogelijkheid om kapitaal over te dragen. Investeringsovereenkomsten voorzien tevens in een systeem ter beslechting van geschillen tussen investeerders en staten ( ISDS ). Dit wordt beschouwd als een wezenlijk aspect van een effectieve handhaving van de geboden bescherming. Dit systeem biedt investeerders de mogelijkheid om rechtstreeks een vordering in te stellen tegen de autoriteiten van het gastland bij een internationaal gerecht. Een investeerder kan echter alleen een zaak aan het gerecht voorleggen indien hij kan aanvoeren dat een van de bepalingen van de overeenkomst (bijvoorbeeld de bovengenoemde vier belangrijke waarborgen) is geschonden. Dit betekent dat een investeerder die een zaak aanhangig maakt omdat zijn winst is verminderd na een wijziging van de regelgeving door een staat (bijvoorbeeld strengere regelgeving inzake een levensmiddelenadditief), op die enkele grond niet schadeloos kan worden gesteld. De investeerder dient aan te tonen dat de investeringsbepalingen zijn geschonden (bijvoorbeeld discriminatie, rechtsweigering, ). De belangrijkste rechtvaardiging van een ISDS-mechanisme is gelegen in het feit dat in vele landen investeringsovereenkomsten niet rechtstreeks in rechte afdwingbaar zijn. Een investeerder die wordt gediscrimineerd of wiens investering wordt onteigend, kan derhalve bij de nationale rechter geen beroep doen op de regels voor investeringsbescherming om verhaal te halen. Via de beslechting van geschillen tussen investeerders en staten kunnen investeerders zich rechtstreeks beroepen op de regels die specifiek zijn bedoeld om hun investeringen te beschermen. EU-investeerders behoren tot de grootste gebruikers van de procedures voor de beslechting van geschillen en spannen steeds meer zaken aan. Volgens recente gegevens van de UNCTAD zijn er in de periode voor zover bekend wereldwijd 214 ISDS-zaken geregistreerd, waarvan 53 % is Bladzijde 5 van 13

6 aangespannen door EU-investeerders (113 zaken) uit overwegend Nederland, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. De scherpe toename van het gebruik van het ISDS-systeem door EU-investeerders komt nog duidelijker tot uiting in de gegevens voor recentelijk ingestelde procedures. EU-investeerders waren goed voor 60 % van de in 2012 aangespannen zaken (in totaal 52), terwijl investeerders uit de VS slechts 7,7 % van de zaken aanspanden. 3. De tekortkomingen van het bestaande systeem Hoewel het aantal zaken dat aan arbiters wordt voorgelegd klein is in vergelijking met de honderdduizenden investeringsbeslissingen die dagelijks worden genomen ten voordele van zowel de gastlanden als de bedrijven die in deze landen investeren, veroorzaken enkele van de meest recente, door investeerders tegen staten aangespannen zaken grote ongerustheid onder het publiek. Het grootste punt van zorg is dat de bestaande regels voor investeringsbescherming kunnen worden misbruikt om te voorkomen dat landen legitieme beleidskeuzen maken. Lopende zaken als die van Vattenfall versus Duitsland en Philip Morris versus Australië trekken de aandacht van het publiek. Het Zweedse energiebedrijf Vattenfall heeft een vordering ingesteld tegen de Duitse overheid (op grond van het Verdrag inzake het Energiehandvest) nadat deze in 2011 had besloten om de geleidelijke afbouw van de kernenergieproductie in dat land aanzienlijk te versnellen. Het Amerikaanse bedrijf Philip Morris vecht het besluit van de Australische overheid aan om het gebruik van merknamen op sigarettenverpakkingen te verbieden (de maatregel inzake neutrale verpakking ') om redenen van volksgezondheid. Er is nog geen uitspraak gedaan in deze zaken. De Duitse overheid en Vattenfall hebben de documenten die verband houden met hun zaak niet openbaar gemaakt. Voor de zaak Philip Morris zijn enkele documenten beschikbaar. De kans van slagen van deze zaken kan niet worden beoordeeld. Het is echter duidelijk dat noch Duitsland noch Australië zijn beleid als gevolg van de door de investeerders aangespannen procedures heeft gewijzigd en daar door deze gerechten ook niet toe kan worden gedwongen. De publieke ongerustheid over deze zaken is gerechtvaardigd en dient te worden weggenomen. De EU wil ervoor zorgen dat het gerecht de regels uitlegt op een manier die strookt met de bedoelingen van de partijen. Hoewel sommige gerechten de bepalingen dusdanig hebben geïnterpreteerd dat het recht van staten om regels in te stellen in het algemeen belang (zie kader 1) wordt bevestigd, zodat de staten vrijgesteld zijn van de verplichting om een vergoeding te betalen, hebben andere gerechten dit onvoldoende duidelijk gemaakt Bladzijde 6 van 13

7 Kader 1: Uitspraken van het ISDS-gerecht in verband met het recht van staten om regels in te stellen Saluka Investments B.V. versus Tsjechië (2006) Volgens het internationaal recht zijn staten vrijgesteld van het betalen van een vergoeding aan buitenlandse investeerders wanneer zij, in het kader van de normale uitoefening van hun regelgevende bevoegdheden, op niet-discriminatoire wijze bonafide regelgeving vaststellen die gericht is op het algemeen welzijn. Methanex versus de Verenigde Staten (2005) Naar algemeen internationaal recht wordt overeenkomstig de juiste procedures aangenomen, niet-discriminatoire regelgeving die een algemeen belang beoogt en die van invloed is op onder meer een buitenlandse investeerder of investering, niet geacht een onteigening uit te maken waarvoor een vergoeding moet worden betaald, tenzij de regulerende overheid toen de buitenlandse investeerder zijn investering overwoog concrete toezeggingen had gedaan dat de overheid van dergelijke regelgeving zou afzien. Hierbij moet echter in gedachten worden gehouden dat de arbiters in procedures voor geschillenbeslechting tussen investeerders en staten binnen een bepaald kader opereren en de specifieke bepalingen van een investeringsovereenkomst moeten toepassen. Dit houdt in dat de kwaliteit van de uitspraken van de arbiters afhankelijk is van de kwaliteit van de bepalingen die zij moeten toepassen. Vage bepalingen zijn per definitie voor meerderlei uitleg vatbaar. Derhalve dient ervoor te worden gezorgd dat: (1) de bepalingen van handelsovereenkomsten ter bescherming van investeringen duidelijk zijn omschreven en geen ruimte laten voor ambiguïteit bij de interpretatie ervan. Dit is met name van belang met betrekking tot het recht van staten om regels in te stellen voor doelstellingen van overheidsbeleid, en (2) de arbiters werken volgens duidelijke procedures die zorgen voor een eerlijk proces en transparantie. Sommige sleutelbepalingen ter bescherming van investeringen zijn onduidelijk. De wijze waarop ze zijn geformuleerd heeft geleid tot de bewering dat dergelijke bepalingen de lidstaten in feite hinderen bij het instellen van regels in het algemeen belang. Zo worden in vele bestaande investeringsovereenkomsten de precieze betekenis en draagwijdte van belangrijke materiële normen zoals indirecte onteigening of eerlijke en billijke behandeling niet nader omschreven, ofschoon de meeste door investeerders aangespannen procedures juist met deze vraagstukken verband houden Bladzijde 7 van 13

8 Voorts varieert de wijze waarop geschillen worden beslecht. Bij de meeste bilaterale investeringsovereenkomsten worden zaken achter gesloten deuren behandeld, tenzij beide partijen anders overeenkomen. Daarnaast proberen sommige bedrijven ongegronde vorderingen in te stellen. Hoewel dergelijke vorderingen normaal gezien uiteindelijk worden afgewezen, kosten ze de betrokken staat wel tijd en geld en kunnen ze worden beschouwd als een manier om de staat onder druk te zetten om af te zien van bepaalde beleidsmaatregelen. Ofschoon de meeste kansloze zaken door de arbiters worden afgedaan, kan hierdoor toch de indruk ontstaan dat het systeem een bedreiging vormt voor het recht tot het instellen van regels. 4. Wat doet de EU om de regels voor investeringsbescherming te verbeteren? De Commissie streeft ernaar om het systeem op twee fronten te verbeteren: door (1) verduidelijking en verbetering van de regels voor investeringsbescherming en (2) verbetering van de werking van het systeem voor geschillenbeslechting. Deze verbeteringen komen tegemoet aan het bezwaar dat regels voor investeringsbescherming het recht van staten om regels in te stellen nadelig kunnen beïnvloeden. Ze moeten onder meer voorkomen dat bedrijven met succes vorderingen instellen tegen regelgeving van een staat die in het kader van het overheidsbeleid is vastgesteld. 1. Verduidelijking en verbetering van de regels voor investeringsbescherming Alle vrijhandelsovereenkomsten van de EU bevestigen duidelijk het vaste beginsel dat de partijen het recht hebben om regels in te stellen en legitieme doelstellingen van overheidsbeleid te verwezenlijken op terreinen als sociaal beleid, milieubeleid, veiligheid, volksgezondheid en de bevordering en de bescherming van de culturele diversiteit. Dit beginsel is tevens van toepassing op bepalingen ter bescherming van investeringen in EUovereenkomsten. Daarnaast worden de belangrijkste normen voor investeringsbescherming in EU-handelsovereenkomsten omstandig en nauwkeurig geformuleerd. Daarbij wordt met name duidelijk gemaakt dat het recht van staten om regels in te stellen wordt geëerbiedigd. In dit verband worden twee belangrijke bepalingen toegelicht: - ten eerste is indirecte onteigening een van de meest controversiële bepalingen van het systeem voor investeringsbescherming. Van indirecte onteigening is sprake wanneer overheidsmaatregelen (bijvoorbeeld de intrekking van een Bladzijde 8 van 13

9 exploitatievergunning voor een fabriek) een eigendom niet direct wegnemen, maar wel een dergelijke uitwerking hebben. Sommige investeerders hebben deze bepaling aangegrepen om een overheidsverbod om gezondheidsredenen op chemische producten of de invoering van nieuwe, strengere milieuwetgeving aan te vechten. Toekomstige EU-overeenkomsten zullen gedetailleerde bepalingen omvatten die dienen als richtsnoer aan de hand waarvan de arbiters kunnen vaststellen of een overheidsmaatregel indirecte onteigening uitmaakt en dus erop zijn gericht om misbruik van het systeem te voorkomen. Met name wanneer een staat het algemeen belang op nietdiscriminatoire wijze beschermt, dient het recht van de staat om regels in te stellen voorrang te hebben op de economische gevolgen van deze maatregelen voor de investeerder. Deze verduidelijking is hard nodig en zal verhinderen dat bedrijven schadeloos worden gesteld louter en alleen omdat hun winst is geslonken als gevolg van regelgeving die vanwege een doelstelling van overheidsbeleid is aangenomen. De Commissie is met Canada en Singapore bepalingen overeengekomen waarin dit wordt verduidelijkt en ook in toekomstige overeenkomsten zullen bepalingen van deze strekking worden opgenomen; - ten tweede is de norm inzake de eerlijke en billijke behandeling, waarop investeerders zich zeer vaak beroepen, in het internationaal recht niet duidelijk omschreven. Als gevolg daarvan heeft het gerecht aanzienlijke vrijheid genoten bij de manier waarop het deze norm uitlegt. Volgens sommigen worden er te veel rechten toegekend aan investeerders, volgens anderen te weinig. In EU-overeenkomsten zal met de norm nauwkeurig worden vastgesteld welke handelingen verboden zijn. Het gaat onder meer om kennelijke willekeur, onjuiste behandeling (druk, dwang of intimidatie) of het niet eerbiedigen van de grondbeginselen van een eerlijke rechtsgang. Deze elementen van een eerlijke en billijke behandeling zijn nauwkeurig omschreven in de overeenkomsten met Canada en Singapore en zullen ook in toekomstige EU-verdragen worden opgenomen Bladzijde 9 van 13

10 2. Verbetering van de werking van het systeem voor geschillenbeslechting Voorkomen dat investeerders meerdere of kansloze vorderingen instellen Ten eerste zal de EU verbieden dat er tegelijkertijd twee verschillende vorderingen worden ingesteld bij verschillende gerechten. Door parallelle vorderingen te verbieden wordt voorkomen dat beide gerechten in het voordeel van een investeerder beslissen en wordt tevens verhinderd dat de twee gerechten op basis van dezelfde feiten tot een andere uitspraak komen. Om kansloze en ongegronde vorderingen van investeerders te ontmoedigen is de EU bepalingen overeengekomen waarmee het gerecht dergelijke vorderingen snel kan afwijzen en de verliezende partij wordt verplicht alle gerechtskosten te betalen. Volgens de bestaande regeling moet de staat als hij de zaak wint in bepaalde gevallen toch zijn eigen, soms zeer hoge gerechtskosten betalen. Als de investeerder die de zaak verliest, de gerechtskosten van alle partijen moet betalen, kan dit kansloze zaken ontmoedigen. Meer transparantie van het arbitragesysteem Ten eerste heeft de EU met succes aangedrongen op meer transparantie op internationaal niveau. De EU heeft een leidende rol gespeeld bij de onderhandelingen in de Commissie van de Verenigde Naties voor internationaal handelsrecht (UNCITRAL), waarbij de landen regels voor de transparantie van procedures voor internationale investeringen zijn overeengekomen. Deze regels waarborgen de transparantie van de rechtspleging door de internationale gerechten. Daarnaast zullen de documenten openbaar worden gemaakt, zal toegang worden verleend tot de zittingen en zullen belanghebbenden (zoals milieu-ngo's) opmerkingen kunnen indienen. Ten tweede heeft de EU deze transparantieverplichtingen van UNCITRAL al opgenomen in haar overeenkomst met Canada en zal zij erop aandringen dat vergelijkbare bepalingen worden opgenomen in de andere overeenkomsten die zij sluit. Omgang met belangenconflicten en de consistentie van arbitrale uitspraken De EU heeft een gedragscode ingevoerd waarin concrete verplichtingen zijn vastgesteld waaraan arbiters zich moeten houden. Een dergelijke gedragscode maakt al deel uit van de met Canada onderhandelde overeenkomst en de EU zal erop aandringen dat deze ook in toekomstige investeringsovereenkomsten wordt opgenomen. Deze verplichtingen hebben betrekking op belangenconflicten alsook op ruimere vragen die verband houden met gedragsnormen voor arbiters in specifieke gevallen Bladzijde 10 van 13

11 De EU heeft in de handelsovereenkomst met Canada een door de EU en Canada goed te keuren lijst van personen opgenomen die in een bepaald geschil als arbiter kunnen optreden. Deze personen zullen worden geselecteerd op basis van hun ervaring en moeten zich aan de gedragscode houden. Zo wordt het risico van gevestigde belangen vermeden. De EU zal bij andere onderhandelingspartners aandringen op vergelijkbare lijsten. Daarnaast streeft de EU naar de instelling van een mechanisme voor het instellen van beroep om de consistentie te waarborgen en de legitimiteit van het systeem te versterken door beslissingen te onderwerpen aan een toetsing. Ook dit is een nieuw element in het systeem voor geschillenbeslechting. Invoering van waarborgen voor de partijen In de overeenkomst met Canada is de EU bepalingen overeengekomen die landen die een overeenkomst hebben getekend het recht geven om gezamenlijk overeen te komen hoe de overeenkomst dient te worden geïnterpreteerd. Deze bepalingen bieden het land waarin de investeerder is gevestigd de mogelijkheid om opmerkingen in te dienen in lopende procedures. Het gaat hierbij om aanvullende waarborgen die de partijen in de gelegenheid stellen om de uitlegging te beïnvloeden en mogelijke onjuiste interpretaties door het gerecht te corrigeren, aangezien staten op deze manier invloed kunnen uitoefenen op de manier waarop de investeringsbepalingen worden uitgelegd. ***** Bladzijde 11 van 13

12 Feiten en cijfers over ISDS *Op basis van door UNCTAD samengestelde statistieken I. Gebruik van ISDS-bepalingen Van de in totaal 514 (bekende) ISDS-zaken (gewezen en hangend): - is 24 % aangespannen door investeerders uit de VS (124 zaken); - is 26 % aangespannen door investeerders uit de EU (ten minste 132 zaken): Nederland: 50 Verenigd Koninkrijk: 30 Duitsland: 27 Frankrijk: 7 Overige EU-lidstaten: 18. De cijfers voor de afgelopen vijf jaar ( ) duiden op een scherpe toename van het aantal door EU-investeerders aangespannen zaken. EUinvesteerders waren goed voor 52 % (113) van de 214 (bekende) ISDS-zaken die in deze periode wereldwijd waren geregistreerd. Bij 27 % van deze 113 zaken ging het om procedures binnen de EU (op grond van bilaterale investeringsovereenkomsten: 19) en zaken die verband hielden met het Verdrag inzake het Energiehandvest (12). Het toegenomen gebruik van ISDS door EU-investeerders wordt bevestigd door de gegevens over recentelijk ingestelde procedures. Voor de 52 nieuwe zaken die in 2012 zijn aangespannen (en waarin derhalve nog geen uitspraak is gedaan) vallen de gegevens als volgt uiteen: - EU-investeerders: 60 % van alle ingestelde procedures (31) - Amerikaanse investeerders: 7,7 % (4) - Rusland: 5,8 % (3) - Canada: 3,8 % (2) - Overige (Australië, Egypte, Barbados, China, Turkije): 22,7 % (12). De meest gebruikte ISDS-mechanismen zijn: - NAFTA: 66 procedures (19 tegen de VS, 28 tegen Canada, 19 tegen Mexico) (tot eind 2010); - Verdrag inzake het Energiehandvest: 37 procedures (tot eind 2013); - bilaterale investeringsovereenkomst tussen Argentinië en de VS: 17 procedures (tot eind 2012); Bladzijde 12 van 13

13 - bilaterale investeringsovereenkomsten met Argentinië, Venezuela, Ecuador: 109 procedures (tot eind 2012). Krachtens de bepalingen ter beslechting van geschillen van het Verdrag inzake het Energiehandvest hebben EU-investeerders de meeste procedures ingesteld, hetgeen neerkomt op bijna 80 % van alle zaken, d.w.z. 29 van de in totaal 37 zaken die in de periode zijn aangespannen: Verenigd Koninkrijk: 5, Nederland: 5, Cyprus: 5, Zweden: 3, Polen: 2, Oostenrijk: 2, Italië: 1, Kroatië: 1, Frankrijk: 1, België: 1, Griekenland: 1, Letland: 1, Tsjechië: Bladzijde 13 van 13