Interventiestrategie Verboden consumentenvuurwerk

Transcriptie

1 Landelijk Handhavingsprogramma 2005 Interventiestrategie Verboden consumentenvuurwerk LOM

2 Landelijk Handhavingsprogramma 2005 Interventiestrategie Verboden consumentenvuurwerk Vastgesteld op 28 april 2005 door het Bestuurlijk Landelijk Overleg Milieuhandhaving (BLOM) Projectgroep LOM-Vuurwerk Auteurs: Gustaaf Biezeveld/Jean-Paul de Poorter 1 Juli 2005 LOM-Secretariaat, Den Haag LOM 2005

3 Inhoud Samenvatting 3 1 Inleiding 5 2 Wat is het probleem? Inleiding Verschil tussen vraag en legaal aanbod, illegale handel en de effecten daarvan Barrières waar de aanpak van de illegale handel nu op stuit 14 3 Het probleem onder controle Te realiseren doelen en effecten het toekomstperspectief Strategie wat moet er gebeuren? Tactiek hoe gaan we dat doen? 21 4 Actieprogramma Het actieprogramma: strategie, tactiek en operationele acties De implementatie van het actieprogramma Indicatieve capaciteit- en kostenraming actieprogramma 35 Bijlage 1 Samenstelling projectgroep 38 Bijlage 2 Beoogd handhavingsverband verboden consumentenvuurwerk 39 Bijlage 3 Voorstel voor (integraal) typekeur voor vuurwerk 45 2 Interventiestrategie Verboden consumentenvuurwerk

4 Samenvatting

5 Iedere jaarwisseling wordt in Nederland ten minste 1 à 2 miljoen kilogram verboden consumentenvuurwerk afgestoken. Het gaat o.a. om Chinese rollen, strijkers, flowerbeds, mortierbommen en lawinepijlen. Dit vuurwerk, dat in hoofdzaak wordt gemaakt in China, bereikt ons land grotendeels via België en Duitsland. Bij deze handel spelen tien à twintig Nederlandse en Belgische bedrijven en vijf tot tien criminele organisaties een hoofdrol. Via fijnmazige netwerken (werk, scholen, sportverenigingen e.d.) komt het vuurwerk uiteindelijk bij de consument. Er is niet sprake van één keten, maar van een groot aantal ketens, ten dele gedifferentieerd naar product. In economische zin stelt de handel in verboden consumentenvuurwerk niet al te veel voor (geschatte jaarlijkse omzet: 10 miljoen), maar de negatieve effecten ervan zijn groot. Bij de jaarwisseling vallen er door vuurwerk gemiddeld 1-3 doden en ruim 1000 gewonden en ontstaat een materiële schade aan publieke eigendommen van ettelijke miljoenen euro s. Het is aannemelijk dat verboden consumentenvuurwerk de belangrijkste oorzaak is. Daarnaast creëert verboden consumentenvuurwerk, met name massa-explosieve soorten als lawinepijlen (die zich ook lenen voor aanslagen), grote externe-veiligheidsrisico s (tijdens vervoer en opslag) en overlast (bij afsteken). De kosten van handhaving, incl. afvoer en vernietiging van inbeslaggenomen vuurwerk, en gederfde belastinginkomsten belopen minimaal 7 miljoen per jaar. Bovendien ondervindt het deel van de vuurwerkbranche dat zich niet inlaat met de illegale handel, concurrentienadeel. Ondanks de handhavingsinspanningen van allerlei instanties is de overheid er de afgelopen jaren niet in geslaagd voldoende zicht en greep te krijgen op de handel in verboden consumentenvuurwerk en de hierbij betrokken ketenpartijen. Dat de kraan in België open staat (door een gedoogbeleid van het ministerie van Economische Zaken) is een belangrijke factor, maar zeker niet de enige. Toezicht en opsporing schieten structureel tekort en de vuurwerkbranche is niet bereid uit zichzelf de illegale handel tegen te gaan. Het probleem moet daarom gerichter en stelselmatiger worden aangepakt. In dit rapport worden voorstellen gedaan die er gezamenlijk toe moeten leiden dat over vijf jaar de hoeveelheid verboden consumentenvuurwerk die Nederland jaarlijks binnenkomt, structureel met ten minste 80% is verminderd en het massa-explosieve deel met ten minste 95% is afgenomen. Bovendien zal de vuurwerkbranche dan vrij moeten zijn van rotte appels. Dit alles vergt een grote handhavingsinspanning (maar niet meer capaciteitsinzet dan nu) en daarmee goede condities voor toezicht en opsporing, ook in internationaal verband. Verder zal de vuurwerkbranche zelf, op basis van eigen verantwoordelijkheid, moeten bijdragen aan het terugdringen van de illegale handel. Het verantwoord tegemoetkomen aan de vraag naar Chinese rollen en kleine strijkers en een algemeen verbod van o.a. lawinepijlen zijn ook onderdeel van het pakket van voorstellen. Hiertoe is een ambitieus, maar uitvoerbaar actieprogramma opgesteld. Om een goede implementatie ervan te verzekeren, wordt de zorg hiervoor gelegd bij de Inspecteur-Generaal van de VROM-Inspectie en de hoofdofficier van het Functioneel Parket, bijgestaan door een implementatiemanager en een BLOM-gezant voor het maken van afspraken met de vuurwerkbranche en de buurlanden. 4 Interventiestrategie Verboden consumentenvuurwerk

6 1 Inleiding

7 In het Vuurwerkbesluit wordt onderscheid gemaakt tussen professioneel vuurwerk en consumentenvuurwerk: Professioneel vuurwerk wordt gebruikt bij evenementen en theatervoorstellingen. Consumentenvuurwerk is bestemd voor particulier gebruik en bestaat uit: alle vuurwerk dat wordt geproduceerd, ingevoerd, vervoerd, verhandeld en opgeslagen met de bedoeling dat het op enig moment wordt gekocht en afgestoken door een particulier; alle vuurwerk dat een particulier koopt, onder zich heeft of afsteekt, ongeacht of dit vuurwerk al dan niet voldoet aan de wettelijke eisen aan consumentenvuurwerk 1. De Regeling nadere eisen aan vuurwerk 2004 (RNEV) omschrijft de eisen waaraan consumentenvuurwerk moet voldoen. Vrijwel alle soorten/typen toegestaan consumentenvuurwerk kunnen op basis van de vervoersregelgeving worden geclassificeerd als 1.4 G of 1.4 S (ADR-gevarenklassen), mits zij op juiste wijze zijn verpakt. Ieder jaar wordt circa 10 à 11 miljoen kilogram toegestaan consumentenvuurwerk afgestoken. Daarnaast wordt naar schatting ten minste 1 à 2 miljoen kilogram verboden consumentenvuurwerk afgestoken. Dit is vuurwerk waarvan de Nederlandse wetgever niet toestaat dat dit in handen komt van Nederlandse particulieren/consumenten, omdat het teveel gezondheidsrisico s oplevert. Het betreft deels vuurwerk dat geschikt is om te worden gebruikt bij evenementen (mortierbommen, flowerbeds, Chinese rollen), deels vuurwerk dat ook hiervoor niet geschikt is en in Nederland ook niet als zodanig wordt toegepast (lawinepijlen, strijkers). Een deel van dit vuurwerk is massa-explosief, dat wil zeggen dat het onder bepaalde omstandigheden een explosie met grootschalige effecten (denk aan Enschede) kan veroorzaken. Tabel 1.1 biedt een samenvattend overzicht van belangrijke soorten verboden consumentenvuurwerk. Tabel 1.1 belangrijke soorten verboden consumentenvuurwerk Soort/type vuurwerk Classificatie volgens ADR-gevarenklasse Geschikt voor professioneel gebruik Lawinepijlen 1.1 G (massa-explosief) Nee Strijkers > 2 gram MS G (massa-explosief) Nee Strijkers <1-2 gram MS 1.3 G Nee Strijkers < 1 gram MS 1.4 G Nee Mortierbommen (kleureffecten) > 180 mm 1.1 G (massa-explosief) Ja Mortierbommen (kleureffecten) < 180 mm G Ja Flowerbeds 1.3 G Ja Chinese rollen 1.4 G Ja Al het verboden consumentenvuurwerk komt uit het buitenland, in hoofdzaak China. Het bereikt Nederland overwegend via België en Duitsland, waar het meestal per schip wordt ingevoerd en tijdelijk wordt opgeslagen. Bij de route van China naar Nederland via andere landen of rechtstreeks zijn zowel Nederlandse als buitenlandse bedrijven en personen betrokken. De gerichte aanpak van bedrijven, personen en (criminele) organisaties, die zich bezighouden met het importeren en op de markt brengen van verboden consumentenvuurwerk, kende in de afgelopen jaren successen. Desondanks ervaren toezichthouders, opsporingsambtenaren en anderen die nauw betrokken zijn bij de opsporing en aanpak van verboden consumentenvuurwerk dagelijks, dat de problematiek allerminst onder controle is. Zij weten dat de geboekte successen slechts het topje van de ijsberg zijn en dat er een omvangrijke illegale markt is met veel spelers, waaronder in toenemende mate criminele organisaties. Hierdoor kunnen particulieren zonder veel moeite aan gevaarlijk vuurwerk komen. Met als gevolg: slachtoffers, materiële schade en oneerlijke concurrentie voor de legale handel. Daarnaast zijn het vervoer en de opslag 1 Professioneel vuurwerk in handen van een particulier is in termen van het Vuurwerkbesluit dus consumentenvuurwerk. 2 MS: metaalhoudend sas, te onderscheiden van zwart buskruit (ZB). 6 Interventiestrategie Verboden consumentenvuurwerk

8 in de woonomgeving, buiten het zicht van de overheid, voorafgaand aan de jaarwisseling risicovol. Bovendien lenen sommige typen vuurwerk zich door hun explosieve kracht voor (terroristische) aanslagen (lawinepijlen, zware strijkers). Genoeg redenen voor het Landelijk Overleg Milieuhandhaving (LOM) om vuurwerk als prioriteit op te nemen in het Landelijk Handhavingsprogramma In de periode juli 2004 tot en met maart 2005 verkende de Projectgroep Vuurwerk van het LOM (zie bijlage 1) de problematiek van het verboden consumentenvuurwerk in al zijn facetten en ontwikkelde zij een daarop toegesneden coherent samenstel van oplossingen. De resultaten van deze activiteiten zijn neergelegd in dit rapport. Voor haar werkzaamheden was de projectgroep in hoofdzaak aangewezen op gegevens van de verschillende instanties en het landelijk meld- en informatiepunt vuurwerk. Omdat het gaat om handelingen die zich grotendeels in het verborgene afspelen, bieden die gegevens per definitie niet een getrouw beeld van de werkelijkheid. Daarom zijn die gegevens gecheckt en bewerkt om een zo goed mogelijk beeld te verkrijgen en de resterende leemten in kennis en mate van onzekerheid in te kunnen schatten. De in dit rapport gepresenteerde (verhoudings)cijfers over het verboden consumentenvuurwerk zijn volgens de projectgroep voldoende hard als basis voor de beschrijving van het probleem en de voorstellen tot aanpak hiervan 3. De projectgroep heeft enkele malen gesproken met externe deskundigen binnen de overheid (VROM/EV, V&W, NEN, RIVM/CEV) en de vuurwerkbranche. In hoofdstuk 2 van dit rapport staat het probleem van het verboden consumentenvuurwerk centraal. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op de vraag wanneer verboden vuurwerk geen probleem meer is. De hiervan afgeleide doelen worden beschreven. Vervolgens worden een strategie en tactiek voorgesteld om deze doelen te realiseren. Hoofdstuk 4 bevat een actieprogramma om de strategie en tactiek in de praktijk te brengen en een voorstel voor de implementatie ervan, alsmede een indicatie van de benodigde capaciteit en te maken kosten. 3 Dit neemt niet weg dat het zinvol kan zijn om in aanvulling op en ter precisering van het werk van de projectgroep een wetenschappelijke analyse naar de omvang en samenstelling van de handelsstromen met betrekking tot verboden consumentenvuurwerk, zowel wat betreft het aanbod als de vraag van consumenten, te laten verrichten. De uitkomsten kunnen worden benut bij de uitvoering van het actieprogramma. Inleiding 7

9 8 Interventiestrategie Verboden consumentenvuurwerk

10 2 Wat is het probleem?

11 2.1 Inleiding Figuur 2.1.a biedt een schematische weergave van het probleem van verboden consumentenvuurwerk. Tevens is te zien wat in welke paragraaf wordt behandeld. Figuur 2.1.a schematische weergave probleem verboden consumentenvuurwerk 2.2 Vraag legaal aanbod Handelingen met verboden consumentenvuurwerk Negatieve effecten (Dodelijke) slachtsoffers, ernstige overlast, materiële schade Externe veiligheidsrisico s, vervoer en opslag Financiële schade voor de overheid Oneerlijke concurrentie Kans op aanslagen 2.3 Barrières Gedoogbeleid België Regels NL regels B en D Structureel tekortschieten toezicht en opsporing Branche pakt illegale handel niet aan Aanpak handelingen In paragraaf 2.2 komt aan de orde dat een deel van de Nederlandse consumenten ander (vaak: zwaarder) 4 vuurwerk wil afsteken dan zij via de legale handel in Nederland kunnen kopen, wat leidt tot een omvangrijke illegale handel en diverse negatieve effecten sorteert. De illegale handel bestaat, op basis van kilogrammen, naar schatting voor 50-60% uit Chinese rollen, voor 20% uit flowerbeds en voor het overige uit diverse andere soorten, zoals lawinepijlen, strijkers, nitraatcrackers en mortierbommen (zie figuur 2.1.b). Het meeste verboden consumentenvuurwerk komt uit China. Lawinepijlen worden ook in Duitsland gemaakt. Hoewel de naam anders doet vermoeden, zijn zij niet bestemd of geschikt voor het opzettelijk veroorzaken van lawines. Figuur 2.1.b vermoedelijke verdeling verboden consumentenvuurwerk (op basis van kilogrammen) Chinese rollen Flowerbeds Overig 4 D.w.z. grotere hoeveelheid knallading of andersoortige knallading, namelijk metaalhoudend sas in plaats van zwart buskruit. 10 Interventiestrategie Verboden consumentenvuurwerk

12 In paragraaf 2.3 komen de barrières voor het effectief aanpakken van de illegale handel aan de orde. Die lopen uiteen van het gedoogbeleid in België ten aanzien van de verkoop van verboden consumentenvuurwerk aan buitenlanders, tot het structureel tekortschieten van toezicht en opsporing en de geringe bereidheid binnen de Nederlandse vuurwerkbranche om de rotte appels te verwijderen. 2.2 Verschil tussen vraag en legaal aanbod, illegale handel en de effecten daarvan Er is een verschil tussen het vuurwerk dat een deel van de consumenten wil afsteken en het vuurwerk dat mag worden afgestoken. Bij gebrek aan betrouwbare gegevens is de volgende globale inschatting gemaakt: a Meerderheid van de Nederlandse vuurwerkconsumenten is tevreden met het toegestane consumentenvuurwerk. b Aanzienlijk deel van de Nederlandse vuurwerkconsumenten tot 18 jaar wil kleine strijkers kunnen afsteken, ook al is dit soort vuurwerk niet toegestaan. c Klein deel van de Nederlandse vuurwerkconsumenten tussen 18 en 50 jaar wil Chinese rollen kunnen afsteken, ook al is dit soort vuurwerk niet toegestaan. d Nog kleiner deel van de Nederlandse vuurwerkconsumenten tussen 18 en 50 jaar wil heel spectaculair vuurwerk (hard knallend of bijzondere kleureffecten) kunnen afsteken, waarbij het feit dat dit verboden is een extra kick geeft. Deze discrepantie tussen vraag en legaal aanbod ligt aan de basis van het probleem. De discrepantie heeft namelijk diverse in elkaar grijpende ongewenste consequenties. Over dit geheel van negatieve gevolgen gaat de rest van deze paragraaf. Het verschil tussen vraag en legaal aanbod genereert criminaliteit in de vorm van een omvangrijke handel in verboden consumentenvuurwerk. Met illegale producten waar veel vraag naar is, kan immers snel geld worden verdiend. Enkele karakteristieken van die handel zijn de volgende: De totale hoeveelheid verboden consumentenvuurwerk wordt geschat op ten minste 1 à 2 miljoen kilogram per jaar. Hiervan wordt jaarlijks gemiddeld ruim kilogram in beslag genomen, dit is 5 à 10%. De omzet van verboden consumentenvuurwerk beloopt naar schatting circa 10 miljoen. Ter vergelijking: de omzet van toegestaan consumentenvuurwerk is circa 55 miljoen. Omdat het gaat om verboden producten, ontbreken hiervoor kwaliteitseisen en wordt de productveiligheid niet gecontroleerd. Fictie: het product is verboden, dus is het er niet en hoeven we ons niet te bekommeren om de kwaliteit ervan. In die zin is verboden vuurwerk vergelijkbaar met xtc-pillen. Aan de aanbodzijde spelen Nederlanders een sleutelrol: reguliere vuurwerkimporteurs en groothandelsbedrijven 5, criminele organisaties en particulieren die willen bijverdienen. Verder zijn er aanwijzingen dat via het circuit van professionele afstekers mortierbommen en grote flowerbeds weglekken naar het particuliere circuit. Buitenlandse vuurwerkbedrijven, vooral in België, hebben ook een belangrijk aandeel. Zij verkopen rechtstreeks aan Nederlandse klanten die de grens overgaan. Op het internet adverteren Belgische bedrijven veel met verboden consumentenvuurwerk. Belgische vuurwerkwinkels maken dankbaar gebruik, beter gezegd misbruik, van het gedoogbeleid van het Belgische ministerie van Economische Zaken. Terwijl Belgische burgers een vergunning van de burgemeester nodig hebben om bijvoorbeeld lawinepijlen, mortierbommen, zware strijkers en grote flowerbeds te kunnen kopen, kunnen Nederlandse burgers volstaan met een willekeurig uittreksel uit het Nederlandse Handelsregister en een btw-nummer. Hierover kan iedereen in Nederland de beschikking krijgen. Bovendien zijn kopieën in België gemakkelijk verkrijgbaar. 5 Er zijn twaalf grote Nederlandse vuurwerkimporteurs/groothandelaren. Er zijn aanwijzingen dat een minderheid hiervan betrokken is bij de handel in verboden consumentenvuurwerk. Wat is het probleem? 11

13 De verspreiding binnen Nederland verloopt via internet, advertenties in kranten en een fijnmazig netwerk van contacten (cafés, sportverenigingen, scholen, het werk en dergelijke). Binnen Nederland wordt het verboden vuurwerk vervoerd en opgeslagen buiten het zicht van de autoriteiten en in strijd met de hiervoor geldende regels. Dit levert in het bijzonder bij massa-explosieve vuurwerkproducten (lawinepijlen, mortierbommen, zware strijkers, Chinese vlinders, nitraatcrackers) grote externe-veiligheidsrisico s op. Verboden consumentenvuurwerk is een ketenvraagstuk met een belangrijke internationale dimensie. Er is niet sprake van één keten, maar van een groot aantal ketens, ten dele gedifferentieerd naar product. De ketens hebben gemeen dat zij starten bij het bestellen van vuurwerk in (vooral) China en het vervolgens naar (vooral) Noordwest-Europese havens (Antwerpen, Rotterdam, Hamburg) laten komen van vuurwerkcontainers. In die fase is het aantal opdrachtgevers nog betrekkelijk beperkt: vermoedelijk tien à twintig Nederlandse en buitenlandse vuurwerkbedrijven en vijf à tien criminele organisaties. Als het vuurwerk eenmaal in Europa is ingevoerd, dijen de ketens snel uit en vertakken zij zich. Op dit punt is verboden consumentenvuurwerk als ketenvraagstuk vergelijkbaar met bijvoorbeeld harddrugs of illegale merkkleding. Qua risico s zijn deze ketengerelateerde vormen van criminaliteit onvergelijkbaar. Een min of meer compleet inzicht krijgen in die handel en de hierbij betrokken handelsketens kan de overheid niet: de opsporingscapaciteit is, gerelateerd aan de (geschatte) totale omvang van de handel, beperkt en de routes waarlangs verboden vuurwerk uiteindelijk toch bij particulieren kan komen, zijn zeer divers. Bovendien zijn de mogelijkheden om zicht te krijgen op de routes recentelijk verslechterd, omdat als onbedoeld effect van het Vuurwerkbesluit de opslagen van grote Nederlandse vuurwerkbedrijven naar Duitsland en België zijn verplaatst. De handel in verboden consumentenvuurwerk sorteert verschillende negatieve effecten, te weten: 1 Dodelijke slachtoffers, (ernstig) gewonden, ernstige geluidsoverlast en materiële schade 2 Externe veiligheidsrisico s van vervoer en opslag 3 Financiële schade voor de overheid 4 Oneerlijke concurrentie voor en naamsbezoedeling van de legale handel 5 Kans op aanslagen Ad 1 Dodelijke slachtoffers, (ernstig) gewonden, ernstige geluidsoverlast en materiële schade Vuurwerkslachtoffers en -schade Volgens de Stichting Consument en Veiligheid bedroeg het aantal vuurwerkslachtoffers in de afgelopen tien jaar gemiddeld per jaar (gebaseerd op gegevens van ziekenhuizen). Omdat een deel van de gewonden alleen bij de huisarts komt, is in werkelijkheid het aantal slachtoffers groter. Volgens het CBS vielen er in de periode 1996 tot en met 2004 veertien dodelijke slachtoffers, afgezien van de 23 dodelijke slachtoffers bij de vuurwerkramp in Enschede. Het Centrum voor Verzekeringsstatistiek raamt dat de jaarwisseling gemiddeld circa 3% extra kosten (gemiddeld circa 25 miljoen per jaar) voor brandverzekeraars met zich meebrengt voor het vergoeden van schades die zijn veroorzaakt door onder andere baldadig gebruik van (verboden) vuurwerk, naast vandalisme en brandstichting. TPG Post moest naar aanleiding van de jaarwisseling 2003 circa postbussen vervangen die door (verboden) vuurwerk waren vernield. De handel in verboden consumentenvuurwerk leidt ertoe dat consumenten toch vuurwerk (kunnen) afsteken dat niet geschikt is voor particulier gebruik vanwege gezondheids- en veiligheidsrisico s voor de afsteker zelf en voor de omstanders. De aanzienlijke materiële schade en de 1-3 doden en vele honderden gewonden en hieraan verbonden ziektekosten en arbeidsverzuim, die jaarlijks het gevolg zijn van het door particulieren afsteken van vuurwerk, zijn waarschijnlijk voor een belangrijk deel toe te rekenen aan het verboden consumentenvuurwerk (voor het overige aan onoordeelkundig gebruik van consumentenvuurwerk en zelfgemaakt vuurwerk). Dat het aandeel van het verboden consumentenvuurwerk niet nauwkeurig kan 12 Interventiestrategie Verboden consumentenvuurwerk

14 worden aangegeven, komt ten eerste doordat uit opgetreden schade soms moeilijk kan worden afgeleid welke soort of type vuurwerk er in het spel was, en ten tweede doordat slachtoffers in het algemeen sociaal wenselijke antwoorden geven wanneer in het ziekenhuis wordt gevraagd naar de omstandigheden van het vuurwerkongeval. Echter, dát er ongevallen met verboden consumentenvuurwerk gebeuren en dát een deel van de materiële schade rond de jaarwisseling aan verboden consumentenvuurwerk moet worden toegeschreven, staat buiten kijf (politiegegevens). In ieder geval kunnen dodelijke ongelukken veertien in de periode 1996 tot en met 2004, de 23 dodelijke slachtoffers van Enschede niet meegeteld hoofdzakelijk aan verboden consumentenvuurwerk worden toegeschreven. Verder zijn door die handel de geluidbelasting in Nederland en daarmee de kans op gehoorbeschadiging en ernstige overlast voor mensen en dieren rondom de jaarwisseling fors groter dan deze zouden mogen zijn op basis van het consumentenvuurwerk dat is toegestaan. Ad 2 Externe veiligheidsrisico s van vervoer en opslag Veel verboden consumentenvuurwerk wordt door (tussen)handelaren en particulieren binnen Nederland gebracht en vervoerd, zonder dat het op de voorgeschreven wijze is verpakt en geclassificeerd. Bij het vervoer wordt doorgaans ook overigens niet voldaan aan voorschriften voor het vervoer van gevaarlijke stoffen. In het bijzonder vuurwerk dat is ingedeeld in de gevarenklassen 1.1 G 1.3 G levert grote veiligheidsrisico s op. De aansluitende opslag levert eveneens grote veiligheidsrisico s op, omdat dit doorgaans gebeurt in of nabij woningen of andere kwetsbare gebouwen, zonder dat er sprake is van voldoende brandveiligheidsvoorzieningen. Ook in dit geval zijn de risico s het grootst bij vuurwerk behorend tot de gevarenklassen 1.1 G 1.3 G. In de afgelopen jaren heeft de politie veelvuldig lawinepijlen, mortierbommen, grote flowerbeds en dergelijke aangetroffen in onder andere slaapkamers, schuren, kelders, garageboxen, kluisjes op scholen en kasten van werknemers in fabrieken. Van die opslagen zijn de gemeentebesturen en de brandweer uiteraard niet op de hoogte. Ad 3 Financiële schade voor de overheid De handel in verboden consumentenvuurwerk brengt de overheid (en daarmee de belastingbetaler) financiële schade toe, direct en indirect. De directe financiële schade bestaat uit de hoge kosten van de jaarlijks terugkerende handhavinginspanningen: alleen al het inbeslaggenomen verboden consumentenvuurwerk (gemiddeld circa kilogram per jaar) kost de Staat jaarlijks 1,5 à 1,8 miljoen voor transport, (tijdelijke) opslag en vernietiging. De indirecte financiële schade bestaat uit de derving van inkomsten-, omzet- en vennootschapsbelasting: de zwarte omzet uit de handel in verboden consumentenvuurwerk wordt, zoals eerder aangegeven, geschat op circa 10 miljoen per jaar. Het is bekend dat in diverse schakels van een handelsketen bij producten als lawinepijlen, mortierbommen en Chinese rollen winsten van honderd tot vierhonderd procent geen uitzondering zijn. Ad 4 Oneerlijke concurrentie voor en naamsbezoedeling van de legale handel De illegale handel betekent oneerlijke concurrentie voor de legaal opererende vuurwerkbedrijven: consumenten die verboden vuurwerk betrekken, kopen geen of minder producten in de winkel. De jaarlijkse hoeveelheid verkocht toegestaan consumentenvuurwerk wordt geschat op circa 10 à 11 miljoen kilogram; de omvang van het verboden vuurwerk wordt, zoals eerder vermeld, ingeschat op ten minste 1 à 2 miljoen kilogram. Naast het mislopen van inkomsten (miljoenen euro), heeft de legale handel last van naamsbezoedeling door de illegale handel: ongevallen en incidenten met verboden consumentenvuurwerk slaan terug op de vuurwerkbedrijven die zich wel aan de regels houden. De goedwillende ondernemers maken zich hierover grote zorgen en dringen bij de overheid aan op aanpak van de illegale handel. Binnen één van de drie vuurwerkbrancheverenigingen, BCN, wordt nagedacht wat men hieraan zelf kan doen, maar dit heeft, voorzover bekend, nog niet geleid tot actie. Wat is het probleem? 13

15 Ad 5 Kans op aanslagen Lawinepijlen hebben een explosieve kracht die vergelijkbaar is met een handgranaat. De omstandigheid dat lawinepijlen gemakkelijk verkrijgbaar zijn, vormt een aanmerkelijk risico vanuit het oogpunt van terrorisme. De afgelopen jaren, ook in 2004, is herhaaldelijk gebleken dat lawinepijlen zich lenen voor gebruik voor aanslagen op personen of gebouwen. Zware strijkers hebben eveneens een zodanige explosieve kracht dat hiermee auto s en (kleine) bouwwerken kunnen worden opgeblazen. Kanttekening De ernst en omvang van het geheel aan negatieve effecten zijn volgens de projectgroep groot in verhouding tot de relatief beperkte economische betekenis van de handel in verboden consumentenvuurwerk. Tegenover een jaarlijkse omzet van circa 10 miljoen staan, naast niet op geld waardeerbare externe veiligheidsrisico s en concurrentienadelen, maatschappelijke kosten in dezelfde orde van grootte: Ziektekosten en arbeidsverzuim min ,- Materiële schade aan publieke eigendommen min ,- Gederfde belastinginkomsten min ,- Kosten van inbeslaggenomen vuurwerk min ,- Handhavingskosten (ca. 40 fte) min ,- Totaal min ,- per jaar 2.3 Barrières waar de aanpak van de illegale handel nu op stuit Het effectief kunnen aanpakken van de handel in verboden consumentenvuurwerk stuit op een aantal barrières. Dit betreft: 1 Het gedogen in België dat spektakelvuurwerk aan Nederlanders wordt verkocht. 2 De geringe probleem(h)erkenning door autoriteiten in België en Duitsland. 3 De discrepantie tussen de Nederlandse vuurwerkregelgeving en die in België en, in mindere mate, Duitsland. 4 Structureel tekortschieten van toezicht en opsporing. 5 Bestemming professioneel gebruik dekmantel voor illegale praktijken. 6 De geringe bereidheid binnen de vuurwerkbranche om zelf de handel in verboden consumentenvuurwerk tegen te gaan. Ad 1 Het gedogen in België dat spektakelvuurwerk aan Nederlanders wordt verkocht De Dienst der Springstoffen van het Belgische ministerie van Economische Zaken gedoogt dat spektakelvuurwerk, dat niet aan de eigen burgers mag worden verkocht, wel aan buitenlanders in de praktijk hoofdzakelijk Nederlanders wordt verkocht. Hierdoor kan in (een deel van) de Nederlandse vraag naar verboden consumentenvuurwerk worden voorzien door aankoop in België. Als gevolg hiervan komt jaarlijks naar schatting ongeveer een derde van de geschatte totale hoeveelheid verboden consumentenvuurwerk, d.w.z. tussen en kg, via Belgische leveranciers bij Nederlandse particulieren terecht. Herhaalde verzoeken vanuit Nederland aan de Belgische regering om een einde te maken aan die gedoogpraktijk hebben tot nu toe geen resultaat opgeleverd. Ad 2 De geringe probleem(h)erkenning bij autoriteiten in België en Duitsland België en Duitsland kennen niet de traditie dat bij de jaarwisseling op grote schaal door particulieren vuurwerk wordt afgestoken. Hierdoor is de vraag naar consumentenvuurwerk in het algemeen en de zware soorten/typen in het bijzonder daar veel kleiner dan in Nederland. Dit heeft tot gevolg dat de nadelige effecten van lawinepijlen, mortierbommen, grote Chinese rollen, flowerbeds en dergelijke zich in die landen veel minder manifesteren. Daarom wordt de 14 Interventiestrategie Verboden consumentenvuurwerk

16 illegale handel in die soorten/typen vuurwerk niet als een maatschappelijk probleem ervaren. Dit heeft zijn weerslag op de houding van vooral de bestuurlijke autoriteiten in België en Duitsland: de bereidheid om aan de bestrijding van de handel in gevaarlijk vuurwerk aan Nederlanders prioriteit te geven, is niet vanzelfsprekend. Dit neemt niet weg dat er, zeker aan de justitiële en politiële kant, de afgelopen jaren vooruitgang is geboekt bij het gezamenlijk aanpakken van die handel in delen van België. Met justitie en politie in Duitsland worden de eerste contacten open uitgebouwd. In het najaar van 2004 hebben de VROM-IOD en het Functioneel Parket bij de ontmanteling van een Nederlandse criminele vuurwerkorganisatie met succes samengewerkt met de Duitse justitie en politie. Ad 3 De discrepantie tussen de Nederlandse vuurwerkregelgeving en die in België en Duitsland De eisen aan consumentenvuurwerk zijn in Nederland, België en Duitsland vrijwel identiek, met twee opvallende uitzonderingen: Kleine strijkers zijn in België en Duitsland wel als consumentenvuurwerk toegestaan, in Nederland niet. Chinese rollen (met een knallading van max. 250 gram) zijn in België als consumentenvuurwerk toegestaan, in Nederland niet. Naar verwachting brengt de (in ontwikkeling zijnde) Europese regelgeving voor consumentenvuurwerk hierin geen verandering. Het ziet er naar uit dat elke lidstaat de EU-regels op zijn eigen manier kan implementeren, waardoor de verschillen, tussen wat wel en niet is toegestaan in de lidstaten, blijven bestaan. De discrepantie ten aanzien van kleine strijkers en Chinese rollen, die een deel van de Nederlandse consumenten graag wil kopen, speelt de handel in verboden consumentenvuurwerk in de kaart en bemoeilijkt toezicht en opsporing omdat: in de Nederlandse vraag naar deze soorten eenvoudig kan worden voorzien door (legale) aankoop in België en, voorzover het strijkers betreft, ook Duitsland; deze discrepantie de geloofwaardigheid van de Nederlandse wetgever en handhaver bij de Nederlandse consumenten en handelaren aantast; de bereidheid bij handhavingsinstanties in Nederland en andere landen niet groot is om capaciteit vrij te maken voor de aanpak van soorten vuurwerk die in Nederland niet, maar in de buurlanden wel aan particulieren mogen worden verkocht; samenwerking tussen de Nederlandse handhavingsinstanties en die in België ten aanzien van deze soorten vuurwerk hierdoor moeilijk van de grond komt. Kanttekeningen 1 De omstandigheid dat kleine strijkers in België en Duitsland als consumentenvuurwerk zijn toegestaan, doet vermoeden dat het hierbij niet gaat om een inherent onveilige soort. Dit geldt zeker als de knallading bestaat uit zwart buskruit, zoals in Duitsland is voorgeschreven. In dat geval vallen zij volgens de ADR-classificatie in gevarenklasse 1.4 G. 2 De omstandigheid dat Chinese rollen (met een lading van max. 250 gram) in België als consumentenvuurwerk zijn toegestaan en volgens de ADR-classificatie in gevarenklasse 1.4 G vallen, doet vermoeden dat het hierbij niet gaat om een inherent onveilige soort. Dit geldt zeker als de lading zou bestaan uit zwart buskruit, wat in België overigens niet is voorgeschreven. Ad 4 Het structureel tekortschieten van toezicht en opsporing De afgelopen paar jaar verrichtten de Vliegende Brigade Vuurwerk, de politiekorpsen (afzonderlijk en in samenwerking: Joint Investigation Team), de Inspectie Verkeer & Waterstaat, de VROM-IOD, de Koninklijke Marechaussee, de Douane en het OM veel inspanningen om greep te krijgen op de illegale handel, inclusief vervoer en opslag, in verboden consumentenvuurwerk. Hierbij zijn aantoonbaar successen behaald. Maar als het resultaat is dat (naar schatting) ten hoogste 5 à 10% van dat vuurwerk van de markt wordt gehaald, kan, ondanks alle inspanningen, moeilijk worden gesproken van een effectieve aanpak. Wat is het probleem? 15

17 Naast de hiervoor, onder Ad 1 tot en met Ad 3, genoemde factoren spelen hierbij vooral de volgende factoren een rol: a De bij de illegale handel betrokken bedrijven en tussenpersonen opereren internationaal, terwijl de meeste handhavingsinstanties in Nederland en in ons omringende landen nog veeleer regionaal/lokaal dan nationaal, laat staan transnationaal, werken en denken. Betrokkenen bij de illegale handel ondervinden derhalve weinig belemmeringen. Zij kunnen overheden relatief makkelijk tegen elkaar uitspelen, bijvoorbeeld door U-bochtconstructies en het gebruiken van valse testrapporten van buitenlandse onderzoeksinstituten. b Bij de aanpak van het verboden consumentenvuurwerk hebben in Nederland in hoofdzaak rijksinspecties, bijzondere opsporingsdiensten, politiekorpsen en OM een (wettelijke) taak (zie figuur 2.3). Daarnaast hebben provincies en gemeenten een beperkte rol, die is afgeleid van hun respectievelijke toezichtstaken met betrekking tot bezigers van professioneel vuurwerk en opslagen van professioneel vuurwerk en consumentenvuurwerk. Al die instanties werken en denken nog steeds meer taakgericht dan probleemgericht, d.w.z. hebben onvoldoende oog voor de ketendimensie van verboden consumentenvuurwerk. Met als gevolg: onvoldoende afstemming van prioriteiten en capaciteitsinzet op de sleutelfiguren binnen een keten en de mate waarin de verschillende soorten/typen verboden consumentenvuurwerk risico s/schade opleveren (dus: niet kosteneffectief) onvoldoende informatie-uitwisseling onvoldoende samenwerking onvoldoende regievoering op landelijk en provinciaal/regionaal niveau meer symptoombestrijding dan aanpak van de oorzaken Figuur 2.3 spreiding van toezichts- en opsporingstaken m.b.t. ketenhandelingen met verboden consumentenvuurwerk Taken instanties Toezicht ex Awb Opsporing ex Wed Opsporingsonderzoek Schakels keten Invoer haven (buitengrens) weg (binnengrens) Douane, VI, IVW VI, IVW VI, IVW, Douane VI, IVW, Regiokorpsen, KLPD, KMAR Doorvoer Douane, VI, IVW IVW FIOD-ECD FIOD-ECD Regiokorpsen, V-IOD Uitvoer haven (buitengrens) weg (binnengrens) Douane, IVW VI, IVW IVW Vervoer IVW Regiokorpsen, KLPD, IVW FIOD-ECD Opslag (vuurwerkinrichting) Provincies, Gemeenten, IVW Regiokorpsen, VI, IVW Verkoop aan tussenhandelaar VI, Belastingdienst VI Regiokorpsen, V-IOD, FIOD-ECD Verkoop aan consument Belastingdienst, Gemeenten Regiokorpsen Regiokorpsen, V-IOD, FIOD-ECD Evenement (weglekken) Provincies, AI, VI Regiokorpsen, VI Regiokorpsen, V-IOD Opslag (geen vw-inrichting) Regiokorpsen Regiokorpsen Afsteken (consument) Regiokorpsen Opmerking: de taken van de VI worden vervuld door de Vliegende Brigade binnen de VROM-Inspectie c De gemeenten, die zijn belast met het toezicht op de opslag van consumentenvuurwerk tot kg, richten hun aandacht in hoofdzaak op vuurwerkinrichtingen die zij kennen en niet op andere locaties die zich lenen voor de opslag van verboden vuurwerk, zoals schuren, kelders, garageboxen en dergelijke. 16 Interventiestrategie Verboden consumentenvuurwerk

18 d Er zijn aanwijzingen dat de provincies en de Arbeidsinspectie, die zijn belast met het toezicht op het afsteken van professioneel vuurwerk tijdens een evenement, zich in hoofdzaak richten op wat er in het werkplan staat en of afstekers conform dat plan werken. Zij richten zich doorgaans niet of nauwelijks op wat er gebeurt met vuurwerk dat bij een evenement overblijft en kan weglekken naar particulieren. e Het huidige LMIP functioneert nog onvoldoende als toereikende bron van informatie over de vuurwerkstromen, de hierbij betrokken bedrijven en personen en de overdracht van partijen vuurwerk binnen de keten. f De beschikbare toezichts- en opsporingscapaciteit is te beperkt in het licht van de huidige hoeveelheid verboden vuurwerk en het aantal bij de illegale handel betrokken bedrijven en personen. g Het ontbreekt aan een internationaal afgesproken systeem voor eenduidige artikelnummers, productnamen en eisen aan de samenstelling en/of constructie van vuurwerk. Dit bemoeilijkt snelle herkenning door toezichthouders en opsporingsambtenaren van niet toegestane soorten en typen vuurwerk. Bovendien is de capaciteit van het NFI voor vuurwerk te beperkt om alle soorten te kunnen onderzoeken. Een en ander doet afbreuk aan de mogelijkheden tot slagvaardig optreden. Het Handhavingsdocument Vuurwerk 2002 en de bijbehorende deskundigenverklaringen verzachten het probleem wel enigszins, maar de verscheidenheid aan typen en de snelheid waarmee ze veranderen (naam, uiterlijk, samenstelling), zijn te groot om te kunnen bijhouden. h De nationale grenzen bemoeilijken toezicht, opsporing en informatie-uitwisseling met betrekking tot delen van de keten die zich buiten Nederland afspelen, en transnationaal opererende ondernemingen en personen. Ad 5 Bestemming professioneel gebruik dekmantel voor illegale praktijken Wat als consumentenvuurwerk verboden is, is wel toegestaan als professioneel vuurwerk, ongeacht of het geschikt is voor gebruik bij evenementen of theatershows of niet. Dit biedt gelegenheid aan bedrijven of personen die handelingen mogen verrichten met professioneel vuurwerk, om aan invoer, handel, opslag of vervoer van verboden consumentenvuurwerk een schijn van legaliteit te geven. Ad 6 Geringe bereidheid bij de vuurwerkbranche om zelf illegale handel tegen te gaan Bedrijven of personen binnen de vuurwerkbranche die zich niet bezighouden met de illegale handel, voelen zich benadeeld en in hun goede naam aangetast door de handel in verboden vuurwerk en de risico s/schade ervan. Toch zijn er weinig aanwijzingen dat in eigen kring, op basis van de eigen verantwoordelijkheid en met gebruikmaking van eigen mogelijkheden, orde op zaken wordt gesteld door de illegale handel aan te pakken en tegen te gaan en informatie over oneerlijke concurrenten of malafide praktijken met verboden consumentenvuurwerk te delen met handhavingsinstanties. Tegelijkertijd moet worden vastgesteld dat de vuurwerkbranche tot nu toe door de overheid of de samenleving nauwelijks op die eigen verantwoordelijkheid wordt aangesproken. Ook worden, voorzover bekend, door verzekeraars of slachtoffers zelden op titel van productaansprakelijkheid acties gevoerd tegen leveranciers van verboden consumentenvuurwerk. Wat is het probleem? 17

19 18 Interventiestrategie Verboden consumentenvuurwerk

20 3 Het probleem onder controle

21 3.1 Te realiseren doelen en effecten het toekomstperspectief De projectgroep vindt dat het probleem van verboden consumentenvuurwerk onder controle is, indien ingrijpen leidt tot een toekomstige situatie waarin: a De jaarlijks in Nederland ingevoerde hoeveelheid verboden consumentenvuurwerk structureel met ten minste 80% is afgenomen (ten opzichte van het peiljaar 2004), terwijl de massaexplosieve soorten/typen verboden vuurwerk voor ten minste 95% zijn verdwenen (ten opzichte van het peiljaar 2004). b De vuurwerkbranche vrij is van rotte appels. c De overheid zich niet als enige de zorg voor het tegengaan van handel, vervoer, opslag en afsteken van verboden consumentenvuurwerk aantrekt, maar een andere probleemhebber in casu de legaal opererende bedrijven binnen de vuurwerkbranche die oneerlijke concurrentie en naamsbezoedeling ondervinden hieraan eveneens een bijdrage levert op basis van eigen verantwoordelijkheid en met gebruikmaking van eigen mogelijkheden, in afstemming en samenwerking met de overheid. d Toezicht en opsporing ten aanzien van het resterende verboden consumentenvuurwerk zeer gericht en (kosten)effectief kunnen plaatsvinden (dus: goede condities) ter voorkoming of beperking van de nadelige effecten ervan. e Op eenvoudige wijze kan worden vastgesteld of het probleem onder controle blijft. De gewenste veranderingen in termen van te bereiken effecten zijn als volgt: Aantal doden: jaarlijks gemiddeld < 1 (= afname met 75%). Aantal ernstig gewonden: jaarlijks gemiddeld < 100 (= afname met minimaal 90%). Materiële schade: jaarlijks gemiddeld < 1 miljoen (= afname met meer dan 50%). Externe-veiligheidsrisico s van vervoer en opslag: tot aanvaardbaar niveau gereduceerd. Kosten van inbeslaggenomen vuurwerk: jaarlijks < (= afname met minimaal 90%). Meer omzet door bonafide vuurwerkhandel: jaarlijks plus 6 miljoen. Meer belastinginkomsten uit vuurwerkhandel: jaarlijks plus 2 miljoen. Geringere handhavingsinspanning door bestuur, politie en OM. Oneerlijke concurrentie bonafide vuurwerkhandel: tot aanvaardbaar niveau gereduceerd. Kans op gebruik van vuurwerk voor aanslagen: tot aanvaardbaar niveau gereduceerd. De projectgroep heeft niet de illusie dat verboden consumentenvuurwerk volledig kan worden uitgebannen: zij vindt dat het in hoofdstuk 2 geschetste probleem in voldoende mate onder controle is, indien A, B, C en D zijn bereikt en de ontwikkelingen goed in de gaten kunnen worden gehouden (E). Zij meent dat dit in een periode van vier tot vijf jaar gerealiseerd kan worden. Dat wil zeggen uiterlijk in Strategie wat moet er gebeuren? Hoofdstuk 2 illustreert dat er sprake is van een complex probleem met vele facetten. Het kan niet uitsluitend worden opgelost door middel van (keten)handhaving, hoe onmisbaar zij ook is. Vereist is een strategie waarbij op samenhangende wijze wordt aangegrepen op alle facetten van het probleem. Volgens de projectgroep kunnen de in paragraaf 3.1 aangegeven doelen en effecten worden bereikt met een gecombineerde strategie die bestaat uit de volgende vijf onderdelen: 1 Het op verantwoorde wijze tegemoetkomen aan de vraag naar Chinese rollen en kleine strijkers. 2 De handel in verboden blijvende soorten/typen vuurwerk tegengaan. 3 Het volledig uitbannen van het massa-explosief vuurwerk dat niet professioneel wordt gebruikt. 4 Het realiseren van adequate voorzieningen voor toezicht en opsporing. 5 Het meten van de behaalde resultaten en het zonodig bijsturen van de strategie. Deze vijf punten geven aan wat er moet gebeuren om de gewenste doelen en effecten te realiseren. Vrij vertaald gaat het om het sterk verkleinen van de totale hoeveelheid verboden consumentenvuurwerk en het uitbannen van het massa-explosieve vuurwerk dat niet 20 Interventiestrategie Verboden consumentenvuurwerk

22 professioneel wordt gebruikt, zodat (het/de qua voorzieningen verbeterde) toezicht en opsporing zeer gericht kunnen worden ingezet op de verboden blijvende soorten/typen vuurwerk. Er zijn verschillende manieren denkbaar om deze vijf punten te operationaliseren en instrumenteren. In paragraaf 3.3 geeft de projectgroep aan hoe volgens haar de vijf onderdelen van de strategie met een redelijke kans op succes kunnen worden gerealiseerd. 3.3 Tactiek hoe gaan we dat doen? 1 Het op verantwoorde wijze tegemoetkomen aan de vraag naar Chinese rollen en kleine strijkers Harmonisatie van toegestane soorten Door onder bepaalde voorwaarden Chinese rollen en kleine strijkers als soort uit de illegale sfeer te halen, wordt tegemoetgekomen aan de vraag van een belangrijk deel van de consumenten die verboden consumentenvuurwerk kopen. Met als gevolg: minder prikkels tot criminaliteit, minder negatieve effecten en meer belastinginkomsten. Bovendien ontstaan zo betere voorwaarden voor de aanpak van het overige verboden consumentenvuurwerk (zie figuur 3.3). De legaal opererende bedrijven binnen de vuurwerkbranche kunnen dan immers partij worden op de markt van Chinese rollen en kleine strijkers en daarmee een concurrent van de leveranciers van deze soorten vuurwerk vanuit België en Duitsland. Zij krijgen er dan belang bij dat de handel in (Belgische) typen Chinese rollen en kleine strijkers die niet aan de toekomstige Nederlandse eisen voldoen, wordt tegengegaan en aangepakt. Verder maakt het in beginsel toestaan van kleine strijkers en Chinese rollen toezichts- en opsporingscapaciteit vrij waarmee de handel in verboden blijvende soorten/typen consumentenvuurwerk effectiever kan worden bestreden. Figuur 3.3 beoogde gevolgen van het toestaan van Chinese rollen en kleine strijkers als consumentenvuurwerk < Slachtoffers < Inbeslagnamekosten > Fiscale opbrengsten < Oneerlijke Bestaansgrond concurrentie deel van illegale handel vervalt. Handhavingscapaciteit komt vrij voor gerichte aanpak verboden blijvende soorten/ Legaal aanbod typen meer in evenwicht met vraag Toestaan Chinese rollen en kleine strijkers i.c.m. maatregelen branche Het probleem onder controle 21

23 De projectgroep heeft redenen om aan te nemen dat het toestaan van Chinese rollen en kleine strijkers uit een oogpunt van consumentenveiligheid verantwoord is, mits hieraan in elk geval de volgende eisen worden gesteld: a De knallading mag uitsluitend bestaan uit zwart buskruit. Voor de hoeveelheid lading in een kleine strijker zou kunnen worden aangesloten bij de Duitse eis (max. 6 gram). Voor de hoeveelheid lading per compartiment van een Chinese rol zou de grens kunnen worden gelegd bij 2-2,5 gram, met een maximum van gram per rol. b Het geluidniveau mag niet meer bedragen dan 153 dblin op 2 meter. c Een ontbrandingsvertraging van ten minste 3 en ten hoogste 8 seconden. d Strijkers met een (samengeperst) vertragingsgedeelte mogen geen haarscheurtjes bevatten. e Het aantal compartimenten van een Chinese rol dat niet tot ontbranding komt, mag niet groter zijn dan 0,1%. f Het bruto gewicht van een Chinese rol mag niet meer bedragen dan 12 kilogram 6. Dit harmonisatievoorstel sluit, wat betreft kleine strijkers, nauw aan bij de Duitse regelgeving. Wat Chinese rollen betreft, gaat het voorstel in vergelijking met de Belgische regelgeving op het punt van de lading deels minder ver (zwart buskruit in plaats van metaalhoudend sas), deels verder ( gram in plaats van 250 gram). De projectgroep verwacht dat hiermee de vuurwerkbranche voldoende ruimte kan worden geboden om een aantrekkelijk alternatief voor de huidige verboden kleine strijkers en Chinese rollen te ontwikkelen en op de markt te brengen. Het voorstel is gebonden aan drie (ontbindende) voorwaarden: Nader onderzoek door een deskundige moet uitwijzen dat het vanuit het oogpunt van consumentenveiligheid inderdaad verantwoord is om Chinese rollen en kleine strijkers als soort toe te staan. De vuurwerkbranche verklaart zich bereid om kwalitatief goede Chinese rollen en kleine strijkers, die voldoen aan de toekomstige Nederlandse eisen en eenvoudig te onderscheiden zijn van verboden typen, te ontwikkelen en op de markt te brengen. De vuurwerkbranche verplicht zich tot het nemen van afdwingbare maatregelen gericht op effectieve beïnvloeding van de vraag naar en het aanbod van verboden blijvende typen Chinese rollen en strijkers ten gunste van de typen die worden toegestaan. Indien de branche zorgt voor kwaliteitsverbetering en beïnvloeding van vraag en aanbod, kan het toestaan van Chinese rollen, zo wordt aangenomen op grond van informatie vanuit de vuurwerkbranche, ertoe leiden dat in een substantieel deel (70%) van de huidige vraag naar Chinese rollen kan worden voorzien. Met als gevolg dat de totale hoeveelheid verboden consumentenvuurwerk structureel met zo n 40% afneemt (uitgaande van het huidige aandeel van Chinese rollen). Het toestaan van kleine strijkers kan vermoedelijk leiden tot een structurele afname met nog eens 10%. Totale structurele afname ten opzichte van huidige hoeveelheid verboden vuurwerk: 50%, d.w.z. tussen kg. 2 De handel in verboden blijvende soorten/typen vuurwerk tegengaan De handel in soorten/typen vuurwerk die niet (kunnen) worden gelegaliseerd, wordt, inclusief de kans op het weglekken van professioneel vuurwerk naar het particuliere circuit, sterk teruggedrongen door: Gerichte toezichts- en opsporingsacties van alle bij de vuurwerkketen betrokken instanties, waaronder acties in samenwerking met de relevante Belgische en Duitse instanties. Naast het Joint Investigation Vuurwerk Team van samenwerkende regiokorpsen voor controles in de grensstreek met België moet er een vergelijkbaar team komen voor de grensstreek met Duitsland. 6 Deze eis brengt mee dat de huidige bepaling in het Vuurwerkbesluit over de hoeveelheid vuurwerk die aan een particulier mag worden verkocht (10 kg), zou moeten worden gewijzigd (bijvoorbeeld max. 15 kg). 22 Interventiestrategie Verboden consumentenvuurwerk

24 Het beëindigen in België van de verkoop aldaar van verboden spektakelvuurwerk aan buitenlanders, in de praktijk hoofdzakelijk Nederlanders. Een afdwingbare bijdrage van de vuurwerkbranche aan het tegengaan van de handel in verboden consumentenvuurwerk. Het, ondersteund door de branche, tegengaan van het weglekken van professioneel vuurwerk (mortierbommen, grote flowerbeds) naar het particuliere circuit door personen en vuurwerkbedrijven die professioneel vuurwerk verhandelen of op evenementen verzorgen en het door hen vrijwillig minimaliseren en, zo mogelijk, beëindigen van het aanbod en het gebruik van massa-explosief vuurwerk (gevarenklasse 1.1 G) tijdens evenementen. Het aanspreken van de vuurwerkbranche op haar zorg voor veilig vuurwerk door verzekeraars en consumentenorganisaties. Het beëindigen van de door internetproviders geboden mogelijkheid om verboden consumentenvuurwerk via het internet aan te prijzen of te koop aan te bieden. Nader bezien hoe dit in internationaal verband kan worden aangepakt. Eenduidig strafrechtelijk en bestuursrechtelijk optreden bij geconstateerde overtredingen. Het in het Handhavingsdocument Vuurwerk neergelegde kader behoeft hiertoe enige aanpassing. O.a. benutting van wettelijke mogelijkheden tot het aan vuurwerkbedrijven of personen die worden veroordeeld voor betrokkenheid bij de handel in verboden consumentenvuurwerk, ontzeggen van het recht om gedurende een bepaald aantal jaren in vuurwerk te handelen, het intrekken van vergunningen, het verbod tot het uitoefenen van een bepaald beroep en het stilleggen van de onderneming. Dit kan bijdragen aan sanering van de vuurwerkbranche. Bovenstaande tactieken kunnen gezamenlijk leiden tot een verdere structurele afname van de hoeveelheid verboden vuurwerk met 25%, d.w.z. tussen en kg. 3 Het volledig uitbannen van het massa-explosief vuurwerk dat niet professioneel wordt gebruikt, mede in het belang van terrorismebestrijding Een Nederlands verbod Om het massa-explosieve vuurwerk dat niet of nauwelijks professioneel wordt gebruikt, in Nederland volledig uit te bannen, wordt het Vuurwerkbesluit aangevuld met een absoluut verbod voor alle handelingen met soorten/typen vuurwerk die naar hun aard niet geschikt zijn voor (professioneel) gebruik bij evenementen of theatershows of daarbij kunnen worden gemist: lawinepijlen, Chinese vlinders, nitraatcrackers en grote strijkers (tabel 3.2). Een dergelijk verbod is mede in het belang van terrorismebestrijding. Dit verbod moet vervolgens strikt worden gehandhaafd. Tabel 3.3 soorten vuurwerk die voor een algeheel verbod in nationaal en EU-verband in aanmerking komen Soort/type vuurwerk Classificatie Lawinepijlen 1.1 Grote strijkers 1.1 Chinese vlinders 1.1 Nitraatcrackers 1.1 Een Europees verbod Voor het volledig uitbannen van het massa-explosieve vuurwerk dat niet professioneel wordt gebruikt, wordt tevens het initiatief genomen tot een verbod in EU-verband op invoer, vervoer, productie, handel, opslag en afsteken van de gevaarlijkste soorten/typen vuurwerk die zich niet lenen voor professioneel gebruik of hiervoor ongewenst zijn (tabel 3.2). Artikel 13 van het Commissievoorstel voor een Directive of the European Parliament and of the Council on the placing on the market of pyrotechnic articles biedt aanknopingspunten voor een Europese lijst van verboden producten. Een verbod van massa-explosief vuurwerk is mede in het belang van terrorismebestrijding. Het probleem onder controle 23

25 Als dit verbod er eenmaal is, zal het strikt moeten worden gehandhaafd, bij voorkeur in Europees verband. Een handelsafspraak EU-China Het effect van zo n Europees verbod kan worden vergroot door een afspraak van de EU met China dat deze soorten/typen niet meer naar de EU worden uitgevoerd. Aangenomen wordt dat e.e.a. ertoe kan leiden dat de massa-explosieve soorten/typen consumentenvuurwerk voor 95% uit Nederland verdwijnen en de hoeveelheid verboden consumentenvuurwerk met nog eens 5% afneemt, d.w.z. tussen en kg. 4 Het realiseren van adequate voorzieningen voor toezicht en opsporing Als Chinese rollen en kleine strijkers worden toegestaan en de vuurwerkbranche werk maakt van het tegengaan van de handel in verboden consumentenvuurwerk, is er naar verwachting geen behoefte aan meer toezichts- en opsporingscapaciteit dan nu beschikbaar is. Wel moet het rendement van de handhavingsinzet worden vergroot door: Het realiseren van een landelijk Handhavingsverband verboden consumentenvuurwerk, zijnde een structureel samenwerkingsverband van de bij de vuurwerkketen betrokken Nederlandse toezichts- en opsporingsinstanties, onder aansturing van de Inspecteur-Generaal van de VROM-Inspectie en het hoofd van het Functioneel Parket van het OM, binnen een door het BLOM/ALOM vastgesteld kader. Voor een uitwerking van het voorziene handhavingsverband wordt verwezen naar bijlage 2. Bij het verrichten van toezicht en opsporing wordt, waar nodig, samengewerkt met niet van het handhavingsverband deel uitmakende handhavingsinstanties in Nederland en het buitenland. Het realiseren van een zogeheten kruispuntbank, waarmee toegang kan worden verkregen tot de vuurwerkgegevens van alle betrokken overheidsinstanties en de informatie-uitwisseling wordt gefaciliteerd. 7 Structurele informatie-uitwisseling tussen de Nederlandse, Belgische, Duitse en Chinese autoriteiten op de diverse bestuursniveaus om de grensoverschrijdende handel in verboden vuurwerk adequaat te kunnen bestrijden. In de toekomst kan het nodig zijn om ook met autoriteiten in andere landen (Groot-Brittannië, Polen, Tsjechië) tot structurele informatieuitwisseling te komen. Het creëren van een wettelijke basis voor verhaal van door de overheid gemaakte kosten m.b.t. inbeslaggenomen vuurwerk. Invoering door de EU, dan wel West-Europese landen van een (integraal) typekeur met eenduidige artikelnummers voor vuurwerk, in het verlengde van de beoogde Directive of the European Parliament and of the Council on the placing on the market of pyrotechnic articles. Belangrijke elementen van het beoogde typekeur zijn: Importeur vraagt keuring aan op zijn kosten Commissie toelating vuurwerk (naar voorbeeld van bestrijdingsmiddelen) Steekproefsgewijze controles of typegekeurd vuurwerk voldoet; 2 x in de fout: typekeur ingetrokken (naar voorbeeld van APK) Samenwerking met de (Duitse) BAM: erkenning over en weer. Door zo n systeem kunnen toezichthouders en opsporingsambtenaren bij het aantreffen van vuurwerk meteen vaststellen om welk type het gaat en of het vuurwerk legaal is en voldoet aan de 7 In opdracht van het BLOM wordt momenteel een haalbaarheidsstudie verricht. Concept is ontleend aan de Kruispuntbank voor de sociale zekerheid in België, die de informatievoorziening faciliteert door middel van een opgebouwd netwerk voor electronische gegevensuitwisseling tussen de instellingen in de sociale zekerheid. Elke aangesloten instelling is verantwoordelijk voor het opslaan en bijhouden van bepaalde gegevens en elke instelling kan via de kruispuntbank een beroep doen op informatie van de andere instellingen. Daarnaast heeft elke instelling de verplichting via de kruispuntbank informatie ter beschikking te stellen van andere instellingen, mits de vrager hiertoe geautoriseerd heeft. Zie Belgen doen het beter in: Een kwestie van uitvoering. Vernieuwingsagenda voor de presterende overheid, februari Interventiestrategie Verboden consumentenvuurwerk

26 producteisen. Dit vergroot niet alleen de slagvaardigheid, maar bespaart ook onderzoekscapaciteit en -kosten van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI). Over zo n systeem kunnen ook met China de belangrijkste producent van vuurwerk afspraken worden gemaakt. De projectgroep verwacht dat als gevolg hiervan de bonte verscheidenheid aan vuurwerktypen binnen een soort sterk zal verminderen, wat ook bijdraagt aan de herkenbaarheid voor toezichthouders en opsporingsambtenaren. Zie ook bijlage 3. Dit geheel aan voorzieningen voor toezicht en opsporing maakt het mede mogelijk om in de eerstkomende vijf jaar de beoogde structurele afname van de hoeveelheid verboden consumentenvuurwerk met 80% (en 95% van het massa-explosieve niet-professionele vuurwerk) te bewerkstelligen en vervolgens adequaat op te treden tegen handelingen met de resterende soorten/typen verboden consumentenvuurwerk. 5 Meting van resultaten Er wordt een voortgangsbewakingssysteem ontwikkeld voor het meten van de resultaten die met de uitvoering van de strategie worden bereikt, en de (vermeden) effecten van het verboden consumentenvuurwerk. De monitoring kan ook informatie opleveren voor het, zo nodig, bijsturen van activiteiten. Het probleem onder controle 25

27 26 Interventiestrategie Verboden consumentenvuurwerk

28 4 Actieprogramma

29 4.1 Het actieprogramma: strategie, tactiek en operationele acties Verantwoord tegemoetkomen aan vraag Nader onderzoek Afspraken met B en D Afspraken met vuurwerkbranche Aanpassen RNEV/Vwb 2 Handel in verboden typen tegengaan Gerichte toezichtsacties Gerichte toezichtsacties Grenscontroles Grenscontroles Opsporingsonderzoeken Afspraken samenwerking met B en D Afspraken met B over einde verkoop Afspraken met vuurwerkbranche Afspraken met vuurwerkbedrijven Afspraken met vuurwerkbranche Afspraken met verzekeraars & cons.org Afspraken met internetproviders Kader eenduidig optreden 3 Uitbannen massa-explosief vuurwerk NL verbod / aanvullen Vuurwerkbesluit Initiatief/voorstel EU verbod Initiatief/voorstel handelsafspraak 4 Voorzieningen toezicht en opsporing Creëren structureel samenw. verband Ombouwen LMIP tot kruispuntbank Afspraken info-uitwisseling N, B, D, Ch Wetsvoorstel kostenverhaal Initiatief/voorstel typekeur 5 Meten en bijsturen Wetenschappelijk onderzoek Voortgangsbewakingssysteem Wetenschappelijke evaluatie 28 Interventiestrategie Verboden consumentenvuurwerk

30 Toelichting In paragraaf 3.2 is de strategie voor het bereiken van de gewenste situatie geschetst (wat moet er gebeuren?) en in paragraaf 3.3 is aangegeven hoe dat kan worden gedaan (tactiek/instrumentenniveau). In deze paragraaf worden de concrete operationele acties gekoppeld aan strategie en tactiek. Bij iedere actie wordt (worden) de daarvoor verantwoordelijke actor(en) aangegeven. De planning van het actieprogramma zal gedetailleerd worden uitgewerkt in een programmaimplementatieplan, nadat besluitvorming over deze rapportage en het daarin opgenomen actieprogramma heeft plaatsgevonden (zie ook paragraaf 4.2). Voorshands wordt uitgegaan van de bovenstaande (globale) planning. Die laat zien dat het zwaartepunt van het actieprogramma ligt in de jaren 2005 en Na 2006 zullen de met het actieprogramma beoogde resultaten langzaam maar zeker moeten worden geboekt. Strategie-element 1 Verantwoord tegemoetkomen aan de vraag naar Chinese rollen en kleine strijkers. Tactiek 1.1 Harmonisatie van toegestane soorten Actie VROM Nader onderzoek of en, zo ja, met welke wettelijke eisen het uit het oogpunt van consumentenveiligheid verantwoord is om: Chinese rollen kleine strijkers toe te staan als consumentenvuurwerk. Actie VROM Overleggen en afspraken maken met de Belgische en Duitse autoriteiten ter zake van de nagestreefde harmonisatie. Actie BLOM-gezant & programmamanager Overleggen en afspraken maken met de vuurwerkbranche over: Ontwikkelen en op de markt brengen van kwalitatief goede Chinese rollen en kleine strijkers. Verplichting van de vuurwerkbranche tot het nemen van afdwingbare maatregelen gericht op effectieve beïnvloeding van de vraag naar en het aanbod van verboden blijvende typen Chinese rollen en strijkers. Actie VROM Aanpassen Regeling nadere eisen aan vuurwerk en Vuurwerkbesluit. Strategie-element 2 De handel in verboden blijvende soorten/typen vuurwerk tegengaan Tactiek 2.1 Gerichte toezichts- en opsporingsacties, waaronder acties in samenwerking met de relevante Belgische en Duitse instanties. Actie VBV, Douane, RMT s Het gecoördineerd plannen en uitvoeren van gerichte toezichtsacties. Actie Provincies, IVW, AI, VI/VBV Het gecoördineerd plannen en uitvoeren van gerichte toezichtsacties ten aanzien van (a) de houders van een certificaat of een toepassingsvergunning voor het afsteken van professioneel vuurwerk en (b) vuurwerkevenementen, in het bijzonder die waar volgens het Actieprogramma 29

31 werkplan massa-explosief vuurwerk wordt gebruikt, voor wat betreft respectievelijk: De opslagen van genoemde houders. Het weglekken van professioneel vuurwerk naar het particuliere circuit. Actie Regiokorpsen Zuid-Holland, Utrecht, Zeeland, Noord-Brabant en Limburg, VBV, KLPD, IVW Het gecoördineerd plannen en uitvoeren van grenscontroles (Zuidgrens). Actie Regiokorpsen Groningen, Drenthe, Overijssel, Gelderland en Limburg, VBV, KLPD, IVW Het gecoördineerd plannen en uitvoeren van grenscontroles (Oostgrens). Actie VROM-IOD, FIOD, IMT s, RMT s Het gecoördineerd plannen en uitvoeren van opsporingsonderzoeken (rotte appels binnen vuurwerkbranche, criminele organisaties). Actie VI, FP, politie Overleggen en afspraken maken met de Belgische en Duitse autoriteiten over bestuurlijke en strafrechtelijke samenwerking ter zake van gerichte toezichts- en opsporingsacties. Tactiek 2.2 Het beëindigen in België, van de verkoop aldaar van verboden vuurwerk aan buitenlanders. Actie EZ in overleg met VROM en Justitie Overleggen en afspraken maken met de Belgische autoriteiten over het beëindigen in België van genoemde verkoop Tactiek 2.3 Een afdwingbare bijdrage van de vuurwerkbranche aan het tegengaan van de handel in verboden vuurwerk. Actie BLOM-gezant en programmamanager Overleggen en afdwingbare afspraken maken met de vuurwerkbranche over genoemde bijdrage. Tactiek 2.4 Vuurwerkbedrijven die professioneel vuurwerk verhandelen of op evenementen verzorgen gaan het weglekken van professioneel vuurwerk naar het particuliere circuit zelf tegen en minimaliseren of beëindigen zo mogelijk vrijwillig het aanbod en gebruik bij evenementen van massa-explosief vuurwerk (klasse 1.1 G). Actie BLOM-gezant en programmamanager Overleggen en afspraken maken met bedoelde vuurwerkbedrijven over het door henzelf tegengaan van het weglekken van professioneel vuurwerk naar het particuliere circuit en het door henzelf minimaliseren of zo mogelijk beëindigen van het aanbod en gebruik bij evenementen van massa-explosief vuurwerk (klasse 1.1 G). Actie BLOM-gezant en programmamanager Overleggen en afspraken maken met de vuurwerkbranche over een zelfreguleringskader ter ondersteuning van de bij actie genoemde afspraken. Tactiek 2.5 Verzekeraars en consumentenorganisaties spreken de vuurwerkbranche op basis van hun eigen belangen aan op de zorg van de branche voor veilig vuurwerk. Actie BLOM-gezant en programmamanager Overleggen en afspraken maken met verzekeraars en consumentenorganisaties over het door hen aanspreken van de vuurwerkbranche. 30 Interventiestrategie Verboden consumentenvuurwerk

32 Tactiek 2.6 Internetproviders beëindigen de mogelijkheid om verboden consumentenvuurwerk via het internet aan te prijzen of te koop aan te bieden. Actie BLOM-gezant en programmamanager Overleggen en afspraken maken met internetproviders over het door hen beëindigen van genoemde mogelijkheid. Tactiek 2.7 Eenduidig strafrechtelijk en bestuursrechtelijk optreden bij geconstateerde overtredingen. Het in het Handhavingsdocument Vuurwerk neergelegde kader behoeft hiertoe enige aanpassing. O.a. benutting van wettelijke mogelijkheden tot het aan vuurwerkbedrijven of personen die worden veroordeeld voor betrokkenheid bij de handel in verboden consumentenvuurwerk, ontzeggen van het recht om gedurende een bepaald aantal jaren in vuurwerk te handelen, het intrekken van vergunningen, het verbod tot het uitoefenen van een bepaald beroep en het stilleggen van de onderneming. Actie IG VI en Hfd. FP in opdracht van BLOM/ALOM Aanpassen van kader in het Handhavingsdocument Vuurwerk met het oog op eenduidig strafrechtelijk en bestuursrechtelijk optreden te bevorderen, inclusief toepassing van genoemde sancties ter sanering van de vuurwerkbranche. Strategie-element 3 Het volledig uitbannen van massa-explosief vuurwerk dat niet professioneel wordt gebruikt, mede in het belang van terrorismebestrijding. Tactiek 3.1 Een Nederlands verbod voor alle handelingen met soorten/typen vuurwerk die naar hun aard niet geschikt zijn voor (professioneel) gebruik bij evenementen of theatershows. Actie VROM Het aanvullen van het Vuurwerkbesluit met een absoluut verbod voor alle handelingen met lawinepijlen (1.1 G), Chinese vlinders (1.1 G), nitraatcrackers (1.1 G) en grote strijkers (1.1 G). Tactiek 3.2 Een Europees verbod op invoer, vervoer, productie, handel, opslag en afsteken van de gevaarlijkste soorten/typen vuurwerk die zich niet lenen voor professioneel gebruik. Actie VROM, V&W, Justitie Het ontwikkelen van een intiatief/voorstel voor een Europees verbod op invoer, vervoer, productie, handel, opslag en afsteken van lawinepijlen (1.1 G), Chinese vlinders (1.1 G), nitraatcrackers (1.1 G) en grote strijkers (1.1 G), gekoppeld aan artikel 13 van het Commissievoorstel voor een Directive of the European Parliament and of the Council on the placing in the market of pyrotechnic articles. Tactiek 3.3 Een handelsafspraak van de EU met China dat lawinepijlen (1.1 G), Chinese vlinders (1.1 G), nitraatcrackers (1.1 G) en grote strijkers (1.1 G) niet vanuit China naar de EU worden geëxporteerd. Actie VROM, V&W en Justitie in overleg met EZ en BUZA Het ontwikkelen van een initiatief/voorstel voor een handelsafspraak van de EU met China om vooruitlopend op en gekoppeld aan een Europees verbod op invoer, vervoer, productie, handel, opslag en afsteken van lawinepijlen (1.1 G), Chinese vlinders (1.1 G), nitraatcrackers (1.1 G) en grote strijkers (1.1 G) de export van deze producten vanuit China naar de EU volledig te beëindigen. Actieprogramma 31

33 Strategie-element 4 Het realiseren van adequate voorzieningen voor toezicht en opsporing Tactiek 4.1 Het realiseren van een landelijk Handhavingsverband verboden consumentenvuurwerk Actie IG VI en Hfd. FP Het op basis van bijlage 3 van dit rapport creëren van een structureel samenwerkingsverband van de bij de vuurwerkketen betrokken Nederlandse toezichts- en handhavingsinstanties, onder aansturing van de IG VI en het hoofd van het FP van het OM binnen een door BLOM/ ALOM vastgesteld kader. Tactiek 4.2 Het realiseren van een kruispuntbank voor toegang tot de vuurwerkgegevens van alle betrokken overheidsinstanties. Actie IG VI en Hfd. FP Het ombouwen van het huidige LMIP tot genoemde kruispuntbank. Tactiek 4.3 Structurele informatie-uitwisseling tussen de Nederlandse, Belgische, Duitse en Chinese (en in de toekomst mogelijk ook nog andere) autoriteiten voor het adequaat kunnen bestrijden van de grensoverschrijdende handel in verboden vuurwerk. Actie BLOM-gezant en programmamanager Het overleggen en maken van afspraken tussen genoemde autoriteiten over structurele informatie-uitwisseling. Tactiek 4.4 Het creëren van een wettelijke basis voor verhaal van door de overheid gemaakte kosten m.b.t. inbeslaggenomen vuurwerk. Dit kan ontmoedigend werken. Actie Minister van Justitie Voorbereiden en indienen van wetsvoorstel tot aanvulling van de Wet op de economische delicten met een regeling van kostenverhaal m.b.t. (o.a.) inbeslaggenomen vuurwerk. Tactiek 4.5 Het realiseren van een (integraal) typekeur met eenduidige artikelnummers voor vuurwerk, zo mogelijk in EU-verband, maar zo nodig in West-Europees verband. Actie VROM, V&W i.s.m. BLOM-gezant/programmamanager Het ontwikkelen van een initiatief/voorstel voor het realiseren van genoemd typekeur, in het verlengde van het Commissievoorstel voor een Directive of the European Parliament and of the Council on the placing in the market of pyrotechnic articles. Strategie-element 5 Het meten van de (tussen)resultaten en het, zo nodig, bijsturen van de strategie, de tactiek en/of de operationele activiteiten. Tactiek 5.1 Het gestructureerd monitoren en evalueren van de (tussen)resultaten van de strategie, de tactiek en/of de operationele activiteiten en het op grond hiervan zonodig bijsturen van de strategie, de tactiek en of de operationele activiteiten. 32 Interventiestrategie Verboden consumentenvuurwerk

34 Actie IG VI en Hfd. FP bijgestaan door programmamanager Het laten uitvoeren van een wetenschappelijk onderzoek naar de omvang en samenstelling van de handelsstromen met betrekking tot verboden consumentenvuurwerk, zowel wat betreft het aanbod als de vraag. Actie IG VI en Hfd. FP bijgestaan door programmamanager Het in het kader van de implementatie van het actieprogramma ontwikkelen van een programmavoortgangsbewakingssysteem. Actie IG VI en Hfd. FP Het laten uitvoeren van een op wetenschappelijke gronden gebaseerde evaluatie van het actieprogramma qua strategie, tactiek en operationele activiteiten, halverwege de looptijd van het actieprogramma. 4.2 De implementatie van het actieprogramma Het actieprogramma is een geheel van diverse met elkaar samenhangende acties, waarbij iedere actie op zichzelf een project is. De uitvoering van het actieprogramma luistert gezien de samenhang die erin zit nauw en vereist expliciete aan- en (zonodig) bijsturing, coördinatie en voortgangsbewaking. Voorgesteld wordt dat het BLOM de Inspecteur-Generaal van de VROM-Inspectie (IG VI) en het hoofd van het Functioneel Parket van het OM (Hfd. FP) met de verantwoordelijkheid hiervoor belast, bijgestaan door een programmamanager voor de dagelijkse gang van zaken en een aansprekende BLOM-gezant voor het realiseren van diverse afspraken, waaronder die met de vuurwerkbranche, verzekeraars en consumentenorganisaties, alsmede met internetproviders. Gezien het feit dat het zwaartepunt van het actieprogramma ligt in de jaren 2005 en 2006 is het zaak dat zowel de programmamanager als de BLOM-gezant direct na besluitvorming van het BLOM over deze rapportage worden aangezocht. De scope van het implementatietraject waarvoor de IG VI en het Hfd. FP zich gesteld zien is schematisch afgebeeld in figuur 4.2 en begint bij stap 2. Actieprogramma 33

35 Figuur 4.2 implementatietraject actieprogramma 1 LOM-project Verboden consumentenvuurwerk Verkennen problematiek verboden consumentenvuurwerk Actieprogramma op strategisch, tactisch en operationeel niveau (diverse operationele acties/projecten) Vaststelling Actieprogramma door ALOM en BLOM 2 Voorbereiden uitvoering Actieprogramma Maken plan van aanpak/projectplan voor de afzonderlijke acties c.q. projecten uit het Actieprogramma Maken overkoepelend implementatieplan Vaststelling Plannen door IG VI en Hfd. FP 3 Uitvoeren acties/projecten Actieprogramma Tussenresultaten Eindresultaten acties/projecten Actieprogramma 4 Periodiek evalueren voortgang acties/projecten Bijsturingsbesluiten IG VI en Hfd. FP In de bij stap 2 genoemde plannen per actie/project dient in ieder geval aandacht te worden besteed aan: Het projectresultaat (bijvoorbeeld een aangepaste Regeling nadere eisen aan vuurwerk). De voor het realiseren van dit resultaat te ondernemen acties. De volgende beheersaspecten: tijd (de planning van het project); geld (capaciteit en benodigde financiële middelen); kwaliteit (waaraan moet het projectresultaat voldoen?); organisatie (wie voert de activiteiten uit, wie beoordeelt het resultaat, etcetera); informatie en communicatie. In het bij stap 2 genoemde overkoepelende implementatieplan dient in ieder geval aandacht te worden besteed aan: Het samenvatten van de afzonderlijke plannen per actie/project en het schetsen van de programmaopbouw/programmastructuur, ofwel van de samenhang van de afzonderlijke acties/projecten. Hierbij hoort een beschrijving van alle hoofdwerkzaamheden, (tussen)resultaten en raakvlakken. De raakvlakken betreffen de relaties tussen de verschillende acties/ projecten. Zo n relatie heeft bijvoorbeeld betrekking op de inhoud: het resultaat van het ene project kan benodigd zijn voor het andere. De levensloop van het programma, culminerend in een overkoepelende planning waaraan de afzonderlijke planningen ten grondslag liggen. De levensloop van het programma biedt inzicht in welke acties/projecten wanneer lopen en wat de onderlinge volgorde is. Voor de korte termijn (het eerste jaar) is de levensloop gedetailleerd; voor de periode daaropvolgend minder gedetailleerd tot het eind van de levensloop van het programma. De programmafinanciering. De programmaorganisatie. De communicatie (intern, binnen het programma, en extern, vanuit het programma met de buitenwereld ). Onderdeel van het actieprogramma en onderdeel van het implementatieplan is voorts het ontwikkelen van een programmavoortgangsbewakingssysteem. 34 Interventiestrategie Verboden consumentenvuurwerk

36 4.3 Indicatieve capaciteits- en kostenraming actieprogramma De belangrijkste actoren voor het (laten) uitvoeren van de in het actieprogramma opgenomen activiteiten zijn het ministerie van VROM (directie Externe Veiligheid), de Inspecteur-Generaal van de VROM-Inspectie en het hoofd van het Functioneel Parket, de implementatiemanager, de BLOM-gezant en de (samenwerkende) instanties voor het verrichten van de in het actieprogramma opgenomen gerichte toezichts- en opsporingsacties. Tabel 4.1 bevat een indicatieve capaciteitsraming voor/van deze actoren. Tabel 4.1 Indicatieve capaciteitsraming actieprogramma Actor Acties Capaciteit per jaar Capaciteit totaal VROM/EV IG VI / Hfd FP / / / / / / / / / / / fte per jaar 1,5 fte 15 dagen per jaar p.p. 50 dagen (0,25 fte) Implementatiemanager / / / / / / / / / / / ,5 fte per jaar 1,5 fte BLOM-gezant / / / / / / / Instanties toezicht en opsporing / / / / / fte per jaar 40 fte per jaar structureel Samengevat: de benodigde capaciteit voor gerichte toezichts- en opsporingsacties door de daarmee belaste instanties wordt indicatief geraamd op 40 fte per jaar structureel. de benodigde capaciteit voor het uitvoeren van de flankerende acties uit het actieprogramma wordt ingeschat op 3,25 fte. De totale kosten voor het uitvoeren van de flankerende acties uit het actieprogramma (onderzoek, evaluatie, ondersteuning, inhuur BLOM-gezant) worden geschat op Actieprogramma 35

37 36 Interventiestrategie Verboden consumentenvuurwerk