Lesmap Zwartzak. Samengesteld door Jan Creve

Transcriptie

1 Lesmap Zwartzak Samengesteld door Jan Creve

2 Inhoud Intro Zwartzak in tijd en ruimte 2 Duitsland: de nazi s aan de macht 2 Het begin van de Tweede Wereldoorlog 2 België en het Vlaams-nationalisme 3 Het ontstaan van de Vlaamse Beweging 3 De Eerste Wereldoorlog maakt Vlaamsgezinden radicaler 3 Tégen België. Voor een onafhankelijk Vlaanderen 4 België in de jaren 30 4 België in de Tweede Wereldoorlog 5 Een snelle Duitse overwinning 5 Vlaamse en Waalse vrijwilligers met Duitsland tegen de Sovjet-Unie 5 Het einde van de oorlog 5 Na de Tweede Wereldoorlog 6 Naar de gevangenis 6 Amnestie 6 Een meer kritische kijk 6 Woord- en begripsverklaring 7

3 Intro Zwartzak is een muzikale éénacter die handelt over een niet-alledaagse zoon-vader relatie. Achtergrond van dit door acteur Wim Claeys beleefd verhaal is de Tweede Wereldoorlog, de keuze van vader Claeys om mee te vechten met de Duitsers en de impact daarvan op het leven van zijn kinderen. Vader Claeys gaat nog naar school als hij zich tijdens de Tweede Wereldoorlog laat overtuigen om zich als vrijwilliger aan te sluiten bij het Vlaams Legioen. Dat Vlaams Legioen vecht aan de zijde van de Duitsers mee in Rusland. Claeys is één van de duizenden Vlaamse oostfronters die tot het einde van de oorlog vecht voor een Duitse overwinning. Daarvoor krijgt hij na de oorlog van het Belgisch gerecht de doodstraf. Later wordt zijn straf omgezet. Na enkele jaren gevangenis komt hij vrij en neemt hij de draad van zijn leven weer op. Een leven dat verbonden blijft met het milieu van voormalige oostfronters en families van ex-gevangenen. Zoon Wim die méér dan 20 jaar na de oorlog geboren wordt groeit op in dat Vlaams-nationaal milieu en wordt van kleins af lid van het Vlaams Nationaal Jeugdverbond, de jeugdbeweging waar overtuigde Vlaams-nationalisten hun kinderen naartoe sturen. Een jeugdbeweging waar niet alleen wordt gespeeld maar ook Vlaamse geschiedenis wordt onderwezen, wordt gepleit voor Vlaamse onafhankelijkheid en België als de vijand wordt gezien. Daar worden de mannen van het Vlaams Legioen niet als verraders maar als helden vereerd. Maar met de jaren komen bij de volwassen geworden zoon ook de vragen. Langzaam sluipt de twijfel binnen. 1

4 Zwartzak in tijd en ruimte Duitsland: de nazi s aan de macht Op 30 januari 1933 komt in Duitsland de NSDAP, de partij van Hitler, aan de macht. De economische wereldcrisis van 1929 en het als vernederend ervaren vre desverdrag na de Eerste Wereldoorlog heeft de extreme nationalisten en racisten van de NSDAP, ook wel omschreven als nazi s, steeds meer aanhang bezorgd. Bij de verkiezingen van 1932 zijn ze de grootste partij. Ook in verschillende andere Europese landen zijn er autoritaire leiders of partijen aan de macht. Democratie is voor veel Europeanen een systeem dat niet bij machte is de grote problemen van de tijd op te lossen. Ze denken en hopen dat sterke leidersfiguren daartoe wel in staat zijn. Hitler en zijn NSDAP voeren een herbewapeningspolitiek. Het leger wordt uitgebreid en gemoderniseerd. De Duitse economie doet het steeds beter. Er heerst weer optimisme bij de Duitsers. De Joden die beschuldigd worden van alle problemen waar Duitsland mee te maken had, krijgen het steeds moeilijker. Ze mogen niet meer in staatsdienst, mogen bepaalde beroepen niet meer uitoefenen, hun bewegingsvrijheid wordt aan banden gelegd, hun leven steeds moeilijker gemaakt. Maar voor de doorsnee Duitser gaat het eindelijk weer beter. Slechts weinigen die zich om het lot van de Joden bekommeren. Waren die trouwens niet mee verantwoordelijk voor al de vernedering, ellende en armoede die Duitsland had gekend? Op buitenlands vlak streeft Hitler naar een groot Rijk voor àlle Duitsers. Ook voor de Duitsers die in aangrenzende landen wonen. Oostenrijk wordt in maart 1938 aangehecht bij het Duitse Rijk. In september 1938 volgt Sudetenland, het gebied in Tsjecho-Slovakije met een meerderheid aan Duitse bevolking. In maart 1939 wordt wat overschiet van Tsjechië onder bescherming geplaatst van het Duitse Rijk. Slovakije wordt een vazalstaat. De andere landen in Europa reageren nauwelijks. Durven ze niet? Of zijn ze er niet toe in staat zo snel na de Eerste Wereldoorlog? Of is de herbewapening van Duitsland eigenlijk een normale zaak voor het grootste land in Europa? Hoe zou men Duitsland trouwens op betere gedachten kunnen brengen? Zo kort na de Eerste Wereldoorlog wil dààrvoor toch niemand een nieuw conflict riskeren in Europa? En zo krijgt Hitler keer op keer wat hij wil. Het begin van de Tweede Wereldoorlog In september 1939 valt nazi-duitsland Polen aan. Ditmaal komt er wel een reactie. Groot-Brittannië en Frankrijk verklaren de oorlog aan Duitsland. Maar verder dan dreigen komt het voorlopig niet. België, Nederland en Luxemburg proberen er alles aan te doen om hun neutraliteit te bewaren. De communistische Sovjet-Unie heeft het ondertussen op een akkoordje gegooid met nazi-duitsland en heeft zelf het oosten van Polen ingenomen en bezet. Kort nadien valt de Sovjet-Unie ook Finland aan en in april 1940 bezetten ze Litouwen, Letland en Estland. Een groot deel van het oosten van Europa wordt vanaf dan verdeeld onder twee dictators en twee dictatoriale systemen: Hitler en Stalin. Het nationaal-socialisme en het communisme. De hoop van de neutrale landen om hun onafhankelijkheid te bewaren verdwijnt snel. In april 1940 bezet het Duitse leger Denemarken en Noorwegen. In mei 1940 volgt een aanval op Frankrijk, België, Nederland en Luxemburg. 2

5 België wordt verslagen op 18 dagen, Frankrijk op zes weken. Enkel Groot-Brittannië kan nog weerstand bieden aan Duitsland. Bijna alle andere landen in Europa staan aan de kant van Duitsland of zijn bezet. In de zomer van 1940 gaan velen in Europa er van uit dat Europa voor lange tijd onder leiding zal staan van nazi-duitsland. Vlag van de Sovjetunie Vlag van Nazi-Duitsland België en het Vlaams-nationalisme Het ontstaan van de Vlaamse Beweging België scheurt zich in 1830 af van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden en wordt een onafhankelijk land. De taal van de hogere administratie, het leger, het hoger onderwijs is het Frans. De Nederlandse taal en cultuur worden niet voor vol aanzien. Maar niet iedereen is het daarmee eens. In Vlaanderen wordt door een kleine maar steeds groeiende groep intellectuelen geijverd voor een gelijkberechtiging van het Nederlands. De traagheid waarmee wordt tegemoet gekomen aan die Vlaamse eisen zorgt voor groeiende frustratie én toenemende steun voor de eisen van wat men de Vlaamse Beweging gaat noemen. Begin van de 20e eeuw wordt de Vlaamse Beweging een echte volksbeweging die zowel gesteund wordt door katholieken als socialisten en liberalen. De eisen van deze beweging zijn louter taalkundig en cultureel van aard. Over een eventuele opsplitsing van België wordt niet gesproken. De Eerste Wereldoorlog maakt Vlaamsgezinden radicaler Met het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog is aan het grootste deel van de eisen van de Vlaamse Beweging nog altijd niet voldaan. Maar in 1914 zijn er andere katten te geselen: Duitsland is België binnengevallen. Het Belgisch leger vecht met de moed der wanhoop maar het is een ongelijke strijd tegen de overmacht van de moderne Duitse oorlogsmachine. Uiteindelijk blijft alleen een klein stukje België achter de IJzer gevrijwaard. Daar houdt het Belgisch leger vier jaar stand. Het merendeel van de frontsoldaten is Vlaming, vaak hebben ze maar een beperkte kennis van het Frans. Hun officieren zijn overwegend Franstalig en Vlaamsonkundig. Een deel van het officierenkorps staat uitgerekend vijandig tegenover alles wat Vlaams is. Aan het IJzerfront zitten betekent dood en ellende maar ook verveling. Veel vertier is er niet. Het contact met het thuisfront - enkel via brieven - loopt moeizaam. Soldaten-studenten en intellectuelen organiseren allerhande initiatieven. Er komen lees- en studiekringen, toneelgezelschappen, soldatenkrantjes. Die zijn vaak, net als de initiatiefnemers, Vlaamsgezind. De Belgische legerleiding wantrouwt de initiatieven en spreekt uiteindelijk een verbod uit. Voor de Vlaamse soldaten bewijst het dat de officieren, de legerleiding, de Belgische regering hen niet begrijpt, niet wil begrijpen. De Vlaamsgezinde initiatieven gaan ondergronds. Aan het front verschijnen nu ook Vlaamsgezinde politieke slogans. Wie betrapt wordt, wordt gestraft. De Vlaamsgezinden worden steeds radicaler. En ze keren zich steeds verder af van België. Het land voor wie ze de wapens dragen. 3

6 Tégen België. Voor een onafhankelijk Vlaanderen Ondertussen wordt het grootste deel van België bezet door de Duitsers. Die voorzien dat er niet snel veel zal veranderen aan de frontlinie en willen het deel van België dat ze bezetten definitief onder hun invloed houden. Daartoe starten ze met een zogenaamde Flamenpolitik. Die moet de Vlaamsgezinden in het bezette België tot samenwerking met Duitsland bewegen. Een deel van de Vlaamsgezinden moet van geen samenwerking weten maar sommigen zien hun kans. Van België is toch niets te verwachten denken ze. Het gaat vooral om intellectuelen, studenten, kunstenaars Ze kunnen niet langer wachten en noemen zichzelf activisten. Van de Duitsers krijgen ze gedaan dat de universiteit van Gent wordt vernederlandst. Ze hopen dat de oorlog een einde zal maken aan de Belgische staat en dromen luidop van een onafhankelijk Vlaanderen. Op 11 november 1918 eindigt de Eerste Wereldoorlog. De meeste activisten vluchten naar het buitenland of verdwijnen in de gevangenis. De Vlaamsgezinde frontsoldaten die weer naar huis keren verwachten dat er nu wel snel werk zal gemaakt worden van de vernederlandsing van het onderwijs en de administratie en de gelijkberechtiging van de Vlamingen. Maar er gebeurt niets... De Ijzertoren Daardoor wil een steeds groter deel van de Vlaamsgezinden niets meer weten van België. Ze streven daarom naar zelfbestuur, zeg maar een onafhankelijk Vlaanderen. En ze nemen het ook op voor de veroordeelde activisten. Voor hen zijn de activisten geen landverraders maar martelaren voor de Vlaamse zaak! Een groot deel van de Vlaamse Beweging evolueert in de jaren na de oorlog naar het Vlaams-nationalisme: ze zijn niet meer tevreden met gelijkberechtiging van het Nederlands of erkenning van de Vlaamse cultuur binnen de Belgische staat. ze willen de ontbinding van België en een onafhankelijk Vlaanderen. België in de jaren 30 In de loop van jaren 30 klinkt er in België - net als in andere Europese landen - steeds meer kritiek op de democratie. Er zijn groepen en partijen die de democratie volledig afwijzen en pleiten voor een autoritaire staat onder leiding van een leider of één partij. Maar de kritiek op de democratie en de sympathie voor autoritaire ideeën vindt ook in de ruimere samenleving veel weerklank. In katholieke organisaties is men vooral bekommerd om de terugval van het geloof en wordt gewaarschuwd voor de dreiging van het goddeloze communisme. Naar uiterlijke vorm verschillen de meeste politieke organisaties in deze jaren weinig van elkaar. Ze zijn allemaal geüniformeerd en marcheren strak in de pas, elk achter zijn eigen vlag. Tot eind de jaren 20 is het Vlaams-nationalisme een overwegend democratische aangelegenheid. En afkerig van elke vorm van militarisme. Maar in jaren 30 evolueert zo goed als het volledige Vlaams-nationalisme op slechts enkele jaren tijd in autoritaire en anti-democratische zin. De vlag van het VNV De Blauwvoet 4

7 België in de Tweede Wereldoorlog Een snelle Duitse overwinning Het Belgisch leger is op 18 dagen tijd verslagen door Duitsland. De regering is gevlucht. De Belgische koning heeft de overgave getekend en hoopt op een vrede met nazi-duitsland. Hij verwacht dat hij als koning een rol zal kunnen blijven spelen. De traditionele politieke partijen (liberalen, katholieken, socialisten) worden door de Duitse bezetter verboden. Alleen zogenaamde nieuwe orde -groepen - groepen verwant met de Duitse nazi-partij - mogen nog openlijk bijeenkomsten organiseren. In Wallonië is dat de Rex-partij. In Vlaanderen zijn dat de Vlaams-nationalisten van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV). De Vlaams-nationalisten hopen op een onafhankelijk Vlaanderen en denken de volledige macht in handen te krijgen. Daarvoor willen ze bij de Duitsers overkomen als betrouwbare bondgenoten. Dat leidt tot een verregaande samenwerking met de Duitsers collaboratie genaamd - op àlle vlakken: cultureel, politiek én militair. Omwille van de zwarte uniformen worden de collaborateurs in de volksmond vaak omschreven als zwarten. Vlaamse en Waalse vrijwilligers met Duitsland tegen de Sovjet-Unie Als nazi-duitsland in juni 1941 de oorlog verklaart aan zijn vroegere bondgenoot de communistische Sovjet-Unie stelt het die oorlog voor als een strijd van goed tegen kwaad, als een kruistocht van het beschaafde Europa tegen het mensonterende communisme. Op die manier probeert nazi-duitsland de sympathie te winnen van de katholieken in de bezette landen. In alle door Duitsland bezette landen wordt niet alleen propaganda gevoerd voor de oorlog tegen het communisme, er worden in alle Europese landen ook vrijwilligers geronseld voor vrijwilligerslegioenen die met Duitsland mee vechten in Rusland. Al deze vrijwilligers worden oostfronters genoemd. Ook in België komt een Vlaams en een Waals vrijwilligerslegioen tot stand. Op termijn worden al deze vrijwilligers Wervingsaffiche voor het Oostfront ingelijfd bij de Waffen-SS, de elite-eenheden van het Duitse leger. Ook bij andere Duitse militaire organisaties komen Vlamingen en Walen terecht. In totaal dragen zo n Vlamingen tijdens WOII het uniform van de Waffen-SS. Nog eens Vlamingen komen terecht bij transport en genie-eenheden of de Kriegsmarine. Het einde van de oorlog Nazi-Duitsland en bondgenoten Italië en Japan winnen aanvankelijk veldslag na veldslag. Maar vanaf 1942 komt er een einde aan de opeenvolgende overwinningen. Ook in België komt er steeds meer georganiseerd verzet tegen de Duitse bezetting. Dat verzet uit zich in de verspreiding van anti-duitse geschriften maar er vinden ook sabotage-acties plaats en gewapende acties. Daarbij worden ook leden van collaborerende groepen het slachtoffer. Op hun beurt nemen collaborerende groepen wraak op wie ze ervan verdenken samen te werken met het verzet. Over en weer worden bij dit moorddadig geweld om en bij de tweeduizend mensen vermoord. Ondanks de aanhoudende nederlagen van nazi-duitsland blijft het VNV samenwerken met de bezetter. Ze blijven hopen op een overwinning van nazi-duitsland. Maar na D-day (6 juni 1944), de landing van de geallieerde troepen op de kust van Normandië, gaat het snel. In augustus 1944 wordt Parijs bevrijd. In september 1944 wordt België bevrijd. Veel collaborateurs worden dan 5

8 opgepakt en opgesloten. Voor de Vlamingen en Walen die meevechten met het Duitse leger duurt de oorlog nog tot mei Dan komen ook zij voor lange tijd achter de tralies terecht. Na de Tweede Wereldoorlog Naar de gevangenis Wie op een of andere manier heeft meegewerkt met de Duitsers wordt door het Belgisch gerecht beschuldigd van verraad en veroordeeld. Tienduizenden Belgen worden voor langere of kortere tijd opgesloten onder hen worden veroordeeld tot de dood met de kogel. 242 worden effectief terechtgesteld. Onder hen ook een aantal oostfronters. Maar de meeste oostfronters zien hun straf later omgezet. Het merendeel komt na enkele jaren gevangenisstraf weer vrij. Als ze vrijkomen volgt vaak een moeilijke zoektocht naar werk en een inkomen. Anderzijds is er een grote solidariteit tussen al die zwarten die in de gevangenis gezeten hebben. De meesten onder hen zijn de mening toegedaan dat hun collaboratie of hun strijd op het oostfront een rechtvaardige zaak diende. In 1945 is er tussen de communistische Sovjet-Unie en de westerse wereld (de Verenigde Staten en West-Europa) een nieuw conflict uitgebroken dat bekend staat als de Koude Oorlog. Blijkt daar niet uit dat de oostfronters tijdens de Tweede Wereldoorlog de juiste vijand bestreden? Dat is ook de mening van veel Vlaamsgezinden. Zij zien bovendien de veroordeling van de oostfronters en de collaborateurs als een afrekening van België met de Vlaamse Beweging. Amnestie Het Berkenkruis Al kort na de oorlog wordt er in Vlaamsgezinde kringen gepleit voor amnestie, een kwijtschelding van straf voor veroordeelde collaborateurs. Volgens de meeste Vlaamsgezinden had een meerderheid van de collaborateurs niets te maken met nazi-misdaden. Volgens die opvatting hadden de collaborateurs met hun collaboratie het beste voor en zijn ze dus ook onterecht gestraft. Van in de jaren 50 tot het einde van de 20e eeuw organiseerden de Vlaams-nationalisten (vaak de kinderen en kleinkinderen van veroordeelden) talrijke manifestaties voor amnestie. Maar amnestie kwam er - o.m. door een sterk verzet vanuit Franstalig België - niet. Een meer kritische kijk Eind van de 20e eeuw groeide in Vlaanderen steeds meer het besef dat het beeld over de Vlaamse collaboratie moest bijgesteld worden. Niet iedereen binnen de collaboratie collaboreerde omwille van louter Vlaamse, katholieke of anti-communistische motieven. Even vaak vond er collaboratie plaats uit sympathie voor het nazisme. Jodenhaat was bovendien geen exclusiviteit van Duitse nazi s. Ook in Vlaanderen bestond er al voor de oorlog extreme jodenhaat. Iets wat tijdens de oorlogsjaren leidde tot verregaande medewerking van landgenoten aan de vervolging en deportatie van in België woonachtige Joden. De collaboratie heeft - zij het onrechtstreeks - de misdaden van het nationaal-socialisme mee mogelijk gemaakt. In veel Vlaams-nationale families bleef men nog tot op het eind van de 20e eeuw wegkijken van die misdaden waar de collaboratie mee verantwoordelijk voor was. Het collaboratieverleden van vaders, moeders, grootvaders en grootmoeders bleef tot dan vaak een verbloemd verhaal. Pas op het einde van de 20e eeuw kwamen de kritische vragen. Pasklare antwoorden zijn er nog altijd niet. 6

9 Woord- en begripsverklaring Activisme Beweging van radicale Vlaamsgezinden die tijdens de Eerste Wereldoorlog collaboreerden met de Duitsers om de Vlaamse eisen tot stand te brengen. Ze kregen uiteindelijk gedaan dat de universiteit van Gent werd vernederlandst. En in het laatste jaar van de oorlog riepen ze de onafhankelijkheid van Vlaanderen uit. De collaboratie van het activisme bleef beperkt tot medewerking in functie van Vlaamse eisen en ging veel minder ver dan de collaboratie in WO II. Amnestie Eis om uitwissing van straf voor voormalige collaborateurs. Vanaf de jaren 50 van de 20e eeuw werden door de Vlaams-nationalisten talrijke amnestiebetogingen en -manifestaties georganiseerd. Berkenkruis Een kruis in berkentakken dat op het graf van een gesneuvelde oostfronter werd geplaatst. Na de oorlog werd dit het symbool van de oostfrontersgemeenschap. Communisme Politieke stroming die volledige gelijkheid en afschaffing van privé-bezit wil tot stand brengen. Dat moet er komen door een dictatuur van het proletariaat. Collaboratie Medewerking met de vijandige bezetter van een land. Dat gebeurde in België zowel tijdens WO I (het activisme) als tijdens WO II. Tijdens WO I was de collaboratie van het activisme louter gericht op het verwezenlijken van bestaande Vlaamse eisen en bij uitbreiding op de totstandkoming van Vlaamse onafhankelijkheid. Tijdens WO II was de collaboratie veel diverser ( politiek - militair - economisch) en werd ze ook bepaald door de vereenzelviging met een dictatoriaal regime: het nationaal-socialisme. De collaboratie met nazi-duitsland ging ook veel verder. Men werkte samen op politiek, cultureel en militair vlak. Oostfront Front in Oost-Europa en Rusland waar tijdens WO II Nazi-Duitsland en zijn bondgenoten vocht tegen de Sovjet-Unie. Oostfronters Diegenen die als (vrijwillig) soldaat aan het oostfront vochten. Holocaust De term is ontstaan na de Tweede Wereldoorlog en duidt de systematische vervolging van joden aan tijdens het nazi-regime. De 'Endlösung' (eindoplossing) van het 'jodenvraagstuk' werd uitgewerkt door kopstukken van het Derde Rijk begin In de Sovjetunie werden toen al joden massaal doodgeschoten door 'Einsatzgruppen'. Later werden vooral in bezet Polen concentratie- en vernietigingskampen ingericht waar joden systematisch werden omgebracht. Schattingen van het totaal aantal joodse slachtoffers lopen van 4,5 tot 6 miljoen.. Sovjet-Unie Eerste communistische staat tot stand gebracht in 1922 in Rusland. Voor communisten overal in de wereld was de Sovjet-Unie een voorbeeldstaat en een arbeidersparadijs. Voor niet-communisten zorgde de dictatuur en de vervolging van andersdenkenden die er mee gepaard ging voor een grondige afkeer. 7

10 Vlaamse Beweging Is eigenlijk een verzamelterm waarmee alle organisaties, personen en initiatieven worden aangeduid die opkomen voor de Vlaamse of Nederlandse taal, cultuur en identiteit in België. De wortels van de Vlaamse Beweging gaan terug tot de 18de, 19de eeuw toen de Franse taal steeds meer aan belang won. De Vlaamse beweging streefde erkenning en gelijkberechtiging na van het Nederlands aan het Frans. Zij wilde ook dat de Vlamingen in België dezelfde rechten zouden krijgen als de Franstaligen. Vlaams-nationalisme Het Vlaams-nationalisme ontstond uit de Vlaamse Beweging en ijverde naar gelang de periode voor een grotere zelfstandigheid van Vlaanderen binnen de Belgische staat of volledige onafhankelijkheid. Vlaams Legioen Vrijwilligerslegioen opgericht in 1941 nadat nazi-duitsland de oorlog verklaarde aan de Sovjet -Unie. De leden van het Vlaams Legioen maakten deel uit van het Duits leger en vochten in Duits uniform met leeuwenschildje op de mouw. In 1943 werd de leden van het Vlaams Legioen overgeheveld naar de Waffen-SS en kwam er een Vlaamse SS-divisie tot stand. Waffen SS De SS vormde oorspronkelijk de persoonlijke lijfwacht van Adolf Hitler. In de loop van de jaren 30 ontwikkelde de SS zich tot een van de machtigste organisaties in nazi-duitsland. De SS kreeg vooral bekendheid omdat ze verantwoordelijk was voor de concentratiekampen maar de organisatie had ook grote invloed in het onderwijs, op vlak van binnenlandse veiligheid en economie. Bij het begin van WO II werd de Waffen-SS opgericht, militaire elite-eenheden die meevochten in het Duitse leger. Eind van de Tweede Wereldoorlog omvatte de Waffen-SS 38 divisies en soldaten. Het merendeel van de buitenlandse vrijwilligers die tijdens de Tweede Wereldoorlog meevocht in het Duitse leger maakte deel uit van de Waffen-SS. Daarbij waren bijna alle Europese nationaliteiten vertegenwoordigd, ook Vlamingen en Walen. Het aantal Vlaamse Waffen-SS'ers gedurende de oorlog wordt geschat op zo'n soldaten, het aantal Waalse Waffen-SS'ers op iets minder. Na de oorlog werd de Waffen-SS veroordeeld als misdadige organisatie. Maar veel SS-soldaten verklaarden naderhand dat zij niets te maken hadden met misdaden en gewoon frontsoldaat waren geweest. VNJ (Vlaams Nationaal Jeugdverbond) Vlaams-nationale jeugdbeweging opgericht in Het VNJ organiseerde jeugdbewegingsactiviteiten maar deed dat steeds vanuit een radicale Vlaams-nationale en anti-belgische ingesteldheid. Doodstraf in België Toen België in 1830 een onafhankelijk land werd was voor de uitvoering van de doodstraf de guillotine voorzien. Dat gebeurde 55 keer. De laatste keer in Uitzondering was een Belgisch onderofficier die tijdens de Eerste Wereldoorlog schuldig werd bevonden aan moord op zijn zwangere vriendin. Hij was de laatste Belg die onder de guillotine stierf. Daarnaast werden - eveneens tijdens de Eerste Wereldoorlog - nog 11 doodstraffen uitgevoerd op last van de krijgsraad. Het betrof soldaten die schuldig waren bevonden aan desertie, weigering van bevel of zogeheten lafheid. Zij stierven allemaal voor het vuurpeloton. Na de Eerste Wereldoorlog kwamen heel wat activisten wegens landverraad voor het asissenhof. Het asissenhof sprak verschillende tientallen doodstraffen uit. Maar géén van de veroordeelden 8

11 werd effectief terechtgesteld. Alle straffen werden omgezet. Dat was helemaal anders na de Tweede Wereldoorlog. Van de bijna 3000 uitgesproken doodstraffen werden er 242 effectief uitgevoerd. Al deze veroordeelden kwamen tussen1944 en 1950 voor een vuurpeloton en stierven door de dood met de kogel. zwarte of zwartzak : scheldnaam voor collaborateur. De term verwijst naar de zwarte uniformen die verschillende collaboratiegroepen droegen. De scheldnaam werd nog tot het eind van de 20e eeuw courant gebruikt om voormalige collaborateurs en hun families aan te duiden. Tegenover het begrip zwarte duidde men met witten de aanhangers van het verzet aan. Nationaal-socialisme Extreem nationalistische, racistische politieke stroming die na Wereldoorlog I streefde naar een hernieuwd sterk Duits Rijk: het Derde Rijk. In 1933 kwamen de nationaal-socialisten met Adolf Hitler aan de macht in Duitsland. Fascisme Nationalistische, anti-democratische, stroming waarbij de staat centraal staat. In het fascisme draait alles om de staat en niets dan de staat. Het fascisme kwam in 1922 aan de macht in Italië met Benito Mussolini. De beweging kreeg ook navolging in andere Europese landen. In België, Nederland, Frankrijk en Engeland waren er groepen die zich fascistisch noemden. Bij uitbreiding worden met het begrip fascisme àlle autoritaire en extreem-nationalistische bewegingen bedoeld in Europa. Dat is niet zo vanzelfsprekend. Want ondanks de onderlinge raakpunten zijn er echter ook grote verschillen. Zo kende het Italiaans fascisme bvb niet het extreme anti-semitisme van de nazi s. Sint-Maartensfonds Vereniging genoemd naar de heilige St Maarten die zijn mantel verdeelde onder de armen. Organisatie van voormalige Vlaamse oostfronters. Opgericht kort na WO II bleef het SMF bestaan tot Het telde verschillende duizenden leden. IJzerbedevaart Jaarlijkse Vlaamsgezinde bijeenkomst aan de IJzertoren in Diksmuide waar de Vlaamse gesneuvelden uit de Eerste Wereldoorlog werden herdacht en waar werd gepleit voor de Vlaamse eisen. tot het begin van 21e eeuw kwamen elk jaar duizenden Vlaamsgezinden naar Diksmuide. Tegenstellingen over de te volgen koers maakten een eind aan deze traditionele IJzerbedevaartbijeenkomst. Blauwvoet Soort van zeemeeuw die sedert het einde van de 19de eeuw als symbool gold voor de Vlaamse studentenbeweging. Vandaar ook de naam van Blauwvoeterie waarmee de Vlaamsgezinde studentenbeweging werd aangeduid. Als strijdkreet hanteerde zij: Vliegt den Blauwvoet, Storm op zee! De strijdkreet werd uiteindelijk gebruikt in de brede Vlaamse Beweging. NSDAP: Nationaal-Socialistische Deutsche Arbeiterpartei Extreem nationalistische en racistische partij opgericht kort na de Eerste Wereldoorlog onder leiding van Adolf Hitler. De NSDAP wilde een sterk Duitsland en pleitte voor een verbondenheid van het Duitse volk op basis van het ras. De NSDAP zag de Joden in de samenleving als een bedreiging voor dat streven. 9

12