Milieuverklaring 2011

Transcriptie

1 Milieuverklaring 2011

2 Pagina 2 van 26 Inhoudsopgave Belspo zet zich in voor het milieu Belspo Identiteit Missie Structuur Het toepassingsgebied van het milieuzorgsysteem Ons kwaliteits- en milieubeleid Voorstelling van het milieuzorgsysteem Verantwoordelijkheid Werking Verhuizing en milieuaspecten Resultaten en vooruitzichten Mobiliteit Resultaten 2010: Vooruitzichten : Papier Resultaten 2010: Vooruitzichten : Energie Resultaten 2010: Vooruitzichten C0 2 -emissie Afval Doelstellingen 2010 : Vooruitzichten : Water Resultaten 2010: Vooruitzichten : Aankopen Resultaten 2010: Vooruitzichten : Communicatie Resultaten 2010: Vooruitzichten : Missies Invloeden Valideringsverklaring... 25

3 Pagina 3 van 26 Belspo zet zich in voor het milieu Sinds 2006 heeft Belspo voor zijn hoofdkantoor een milieuzorgsysteem ingevoerd en geregistreerd volgens de Europese Verordening 761/2001, aangepast met de EMAS-verordening 1221/2009. De EMAS-registratie heeft een dubbel doel: laten zien hoe we op het vlak van milieuzorg presteren en het interne en externe gedrag veranderen; iedereen bewust maken van het besef dat je elke dag weer verantwoord en duurzaam met het milieu moet omgaan en dat we ons in die zin ook moeten blijven verbeteren. Deze registratie is een weergave van de gestructureerde aanpak en de specifieke managementtools die worden ingezet. Daarmee kunnen we de directe en indirecte impact op het milieu analyseren, een milieubeleidsverklaring opstellen en die in milieudoelstellingen omzetten. Deze doelstellingen maken integraal deel uit van het managementplan van mijn departement onder de strategische doelstelling 15 Duurzame ontwikkeling integreren in het dagelijkse management van de diensten. De afgelopen jaren hebben we het systeem ontwikkeld en bestendigd door het voortdurend te verbeteren. In 2010 hebben twee belangrijke feiten het systeem gestuurd: de erkenning van het geïntegreerde kwaliteits- en milieuzorgsysteem dat voldoet aan de vereisten van zowel de EMAS-verordening als de ISO 9001-norm; de verhuizing van onze diensten naar het Platinum-gebouw aan de Louizalaan. Deze verklaring wil de evolutie van de milieuprestaties van Belspo sinds de invoer van het EMAS-systeem schetsen. Uit dit hele document blijkt hoe wij ons concreet engageren. Veel leesplezier! Dr. Philippe Mettens Voorzitter van het directiecomité

4 Pagina 4 van 26 1 Belspo 1.1 Identiteit Het Federaal Wetenschapsbeleid (Belspo) wil een vernieuwende, milieuvriendelijke federale administratie zijn die zich onderscheidt door creativiteit en uitmuntendheid in de steun die het verleent aan het besluitvormingsproces van de politieke overheid en in de diensten die het de burgers aanbiedt. Onpartijdigheid, het algemene belang, de lange termijn, snelheid, helderheid en competentie dat zijn de belangrijkste kenmerken van onze aanpak. Belspo beheert een jaarbudget van ongeveer 620 miljoen euro en telt intussen zowat 2840 ambtenaren, waarvan 33% een universitair diploma heeft (federaal gemiddelde: 19%) en 55% contractuele personeelsleden zijn. Er werken ongeveer evenveel vrouwen als mannen. Het hoofdkantoor is in 2010 verhuisd naar Louizalaan 231. Met uitzondering van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika (in Tervuren) en de archiefbewaarplaatsen in de provincies, zijn ook alle wetenschappelijke instellingen die van het departement afhangen in Brussel gevestigd. 1.2 Missie Belspo heeft als missie om het wetenschapsbeleid en aanverwante aangelegenheden voor te bereiden, uit te voeren en te evalueren. Dit betekent concreet: de uitvoering van wetenschappelijke en technische middelen via de directoraten-generaal Onderzoek en Toepassingen en Coördinatie en Wetenschappelijke Indicatoren ter ondersteuning van de bevoegdheden van de federale overheid, en dit in opdracht van de regering; de ontwikkeling van een permanente expertise in universiteiten en onderzoekscentra ten dienste van de federale overheid op wetenschappelijk en technisch gebied; de ondersteuning van de tien federale wetenschappelijke instellingen die onder zijn voogdij staan, alsook van de DWTI 1 en Belnet bij hun administratief, financieel en materieel beheer, evenals de coördinatie en de valorisatie van hun onderzoeksactiviteiten en van hun wetenschappelijke openbare dienstverlening; de kwestie van de cultuurgoederen waarvan de Joodse gemeenschap tijdens de oorlog is beroofd. 1 Dienst voor Wetenschappelijke en Technische Informatie.

5 Pagina 5 van Structuur 1.4 Het toepassingsgebied van het milieuzorgsysteem Het dynamische milieuzorgsysteem heeft betrekking op: de ondersteunende activiteiten die onder de stafdiensten Personeel en Organisatie, Begroting en Beheerscontrole en ICT vallen, de Diensten van de voorzitter en de Directie Communicatie en Valorisatie. de operationele activiteiten die onder twee directoraten-generaal vallen: - het directoraat-generaal Internationale en Interfederale Coördinatie en Wetenschappelijke Indicatoren dat is gericht op contacten en informatie; - het directoraat-generaal Onderzoek en Toepassingen, dat zich toelegt op de uitvoering en de follow-up van onderzoeksprogramma s die aansluiten bij de federale bevoegdheden, zoals duurzame ontwikkeling, de informatiemaatschappij of sociale samenhang, alsook op het Belgische wetenschappelijke en economische potentieel op het gebied van lucht- en ruimtevaart. De activiteiten van de DWTI, Belnet, en de KAOW 2 en de wetenschappelijke instellingen vallen hier buiten. 2 Koninklijke Academie voor Overzeese Wetenschappen.

6 1.5 Ons kwaliteits- en milieubeleid MILIEUVERKLARING 2011 Pagina 6 van 26

7 2 Voorstelling van het milieuzorgsysteem MILIEUVERKLARING 2011 Pagina 7 van Verantwoordelijkheid De milieucoördinator is belast met de coördinatie en de follow-up van het MZS. De coördinator werkt bij de cel Kwaliteit-Leefmilieu-Infrastructuur (KLI), bij de Diensten van de voorzitter. Maar het milieu is een zorg voor iedereen! Alle personeelsleden passen de goede milieupraktijken toe en nemen ze van elkaar over. 2.2 Werking Een MZS heeft tot doel een structuur op te zetten waarbij alle niveaus binnen de organisatie rekening houden met het milieu. De hoofddoelstelling is een permanente verbetering van de milieuprestaties. De invoering van een dergelijk systeem vereist een gestructureerde aanpak: Milieuanalyse Milieubeleid Doelstellingen, targets en plannen vastleggen Implementatie Monitoring en 'meting', Interne/externe audit Directiebeoordeling De activiteiten analyseren die direct of indirect een invloed op het milieu hebben. De belangrijkste milieueffecten en de activiteiten die moeten worden bijgestuurd, in kaart brengen. Permanente verbetering leiden en begeleiden (voorzitter van het directiecomité, samen met leidinggevende personen). Een strategische visie uitwerken met aandacht voor het beheer van milieuprestaties. Het milieubeleid omzetten in becijferde en meetbare doelstellingen. Een actieplan uitwerken om de doelstellingen te realiseren. Allerhande procedures en richtlijnen invoeren. Taken toewijzen en vastleggen wie waarvoor verantwoordelijk is binnen het proces. Nagaan waar er nood is aan opleiding en communicatie. Model en systeem voor documentbeheer definiëren. Middelen inzetten voor monitoring en meting. Interne en externe audits uitvoeren. Minstens één keer per jaar de doelmatigheid van het systeem evalueren. De evaluatie is drieledig: - Voldoet het systeem aan de verbintenissen? - Zijn de doelstellingen en targets relevant? - Is het MZS nog aangepast, toereikend en doelmatig? De milieudoelstellingen voor dit jaar en de middelen die hiervoor moeten worden ingezet, goedkeuren. Het hele systeem steunt op de systematische en permanente uitvoering van de hiervoor beschreven opeenvolgende stappen. Alle MZS-documenten en -procedures zijn beschikbaar op de extranetpagina kwaliteit-milieu. U kunt ze ook opvragen bij de milieucoördinator.

8 Pagina 8 van 26 3 Verhuizing en milieuaspecten Afbeelding 1. Het Platinum-gebouw, het nieuwe kantoor van Belspo Belspo is in maart 2010 verhuisd. De onderstaande tabel geeft de belangrijkste veranderingen in verband met de verhuizing weer. Tabel 1. Veranderingen tussen 2009 en Naam POD Wetenschapsbeleid (NACE-code 84.1) Adres Wetenschapsstraat 4-8 Louizalaan 231 Type bewoning Huurder Medehuurder Verwarmde oppervlakte in het gebouw 5398 m² (Belspo en Belnet) 9289 m² (Belspo, Belnet, DWTI en KAOW) Aantal medewerkers/jaar op dat oppervlak 249 VTE (Belspo en Belnet) 288 VTE (Belspo, Belnet, DWTI en KAOW) Aantal medewerkers Belspo/jaar 216 VTE 214 VTE Parkeerplaatsen Belspo Fietsplaatsen Belspo Milieuverklaring Label Ecodynamische onderneming (sinds 2004) EMAS-registratie (sinds 2006) Verantwoordelijk voor de milieuvergunning Eigenaar Eigenaar en property manager Als gevolg van de verhuizing werd de bestaande milieuanalyse grondig aangepast om de veranderingen en hun impact op het milieu te bepalen. Belspo heeft een analyse gemaakt van alle directe gevolgen voor het milieu. Voor elk gevolg werd een evaluatie op basis van zes criteria uitgevoerd. Die oefening heeft de significante milieuaspecten die verband houden met onze activiteiten, naar voren gebracht. Het zijn dezelfde aspecten als in het oude gebouw. Daarmee kunnen we de milieudoelstellingen bepalen. Belspo heeft ook een analyse gemaakt van alle indirecte gevolgen voor het milieu. De significante milieuaspecten in verband met zijn opdrachten zijn opgenomen onder de doelstellingen Missies en Invloed. In wil Belspo zich concentreren op de verwezenlijking van 4 hoofddoelstellingen (tabel 2).

9 Pagina 9 van 26 Tabel 2. Bepalen van de belangrijkste milieuaspecten en doelstellingen Directe aspecten Doelstellingen Hoofddoelstellingen Mobiliteit: Andere transportvormen (voorrang aan De woon/werkverplaatsingen en alternatieve mobiliteit) om het gebruik van de de verplaatsingen in het kader van Mobiliteit: Doel in het kader van individuele auto te verminderen de opdrachten en/of met behulp het mobiliteitsplan voor het Doel: 5% meer gebruik maken van de fiets voor van dienstvoertuigen verbruiken nieuwe gebouw opdrachten en 2% meer verplaatsingen met minder energie. vervuilende transportvormen Het papierverbruik voor drukwerk en fotokopieën is aanzienlijk. Papier: Een lager papierverbruik Doel: 3% minder papier verbruiken Permanente doelstelling De verwarming, de airco, de verlichting van het gebouw en het gebruik van talloze toestellen zorgen voor een hoog energieverbruik. Het sorteren van afval en het beheer van gevaarlijk afval kan nog beter. De sanitaire installaties, de keukens en de airco verbruiken drinkwater. Duurzame criteria kunnen voorrang krijgen bij de aankoop van voedings- en onderhoudsproducten en van uitrusting. Energie: Minder energie verbruiken door middel van een rationeler gebruik Doel: Evaluatie van de beheersing van ons energieverbruik en de mogelijkheid tot follow-up van de energie-indicatoren in het Platinum-gebouw Afval: De afvalproductie verminderen en beheersen Doel: Meer recycling en volledige conformiteit met de reglementering Water: Minder water verbruiken Doel: Evaluatie van de beheersing van ons waterverbruik en de mogelijkheid tot follow-up van de waterindicator in het Platinum-gebouw Aankopen: Een aankoopbeleid ontwikkelen dat voorrang geeft aan duurzame ontwikkeling Doel: Automatismen ontwikkelen zodat iedereen de ecologische dimensie van elk aangekocht product of elke aangekochte dienst in overweging neemt. Energie: Doel in het kader van het nieuwe gebouw Permanente doelstelling Permanente doelstelling Aankopen: Doel in het kader van de reorganisatie van het aankoopbeheer door de financiële dienst en de KLI-cel Communicatie: Een groep van vrijwilligers (EMAS-team) De communicatie i.v.m. milieu kan samenstellen die bestaat uit nog beter. medewerkers van alle diensten, ter ondersteuning van de milieucommunicatie Indirecte aspecten Doelstellingen (Hoofd)doelstellingen Belspo geeft voorrang aan onderzoek en toepassingen die gunstig zijn voor het milieu. Missies: Onze invloed gebruiken in het kader van onze missies om onderzoeksprojecten en toepassingen te ontwikkelen en uit te breiden die een positieve impact op het milieu hebben Permanente doelstelling Belspo interageert met actoren die zelf impact hebben op het milieu. Invloed: Onze invloed gebruiken om het milieubewustzijn bij de actoren met wie we interageren, aan te scherpen en te verbreden Permanente doelstelling

10 Pagina 10 van 26 4 Resultaten en vooruitzichten Tenzij anders vermeld, zijn de indicatoren in punt 4 berekend voor Belspo, Belnet, DWTI en KAOW, hoewel die laatste drie niet binnen de EMAS-perimeter vallen. Maar deze vier entiteiten delen wel hetzelfde gebouw en een aantal indicatoren hebben betrekking op het gezamenlijke gebruik van de infrastructuur. Alle gegevens voor 2010 zijn afgeleid van gegevens van na de verhuizing die vervolgens werden geëxtrapoleerd naar het hele jaar. 4.1 Mobiliteit Wij gaan hier in op vier facetten van mobiliteit: - het woon-werktraject - verplaatsingen voor opdrachten - verplaatsingen met dienstvoertuigen - verplaatsingen voor vergaderingen, colloquia en andere activiteiten die Belspo organiseert Resultaten : Woon-werktraject Over het woon-werktraject wordt onder het personeel elk jaar een enquête gehouden om na te gaan welke transportmiddelen de personeelsleden gebruiken. Tabel 3 geeft aan welke transportmiddelen het personeel meestal gebruikt om het hoofdtraject af te leggen (met andere woorden om de grootste afstand tussen de woonplaats en het werk af te leggen gedurende het grootste deel van het jaar). Tabel 3. Mobiliteitsoverzicht voor het personeel van Belspo Eigen auto, bromfiets of motorfiets 14% 12% 5% 14% 8% Carpooling 0% 2% 4% 3% 6% Trein 66% 62% 64% 62% 60% MIVB/TEC/DE LIJN 15% 17% 20% 17% 20% Fiets 3% 4% 2% 2% 5% Te voet 2% 3% 4% 2% 1% Andere 1% 0% 1% 0% 0% Duurzame mobiliteit 85% 86% 90% 86% 86% Responsgraad 60% 75% 72% 82% 82% 3 De indicatoren in dit punt hebben enkel betrekking op het personeel van Belspo.

11 Pagina 11 van 26 Uit de resultaten van deze enquêtes blijkt dat meer dan 85% van het personeel kiest voor duurzame mobiliteit (openbaar vervoer, fiets of te voet) voor de woon-werkverplaatsing. De belangrijkste stimulansen zijn de volledige terugbetaling van de kosten van het openbaar vervoer en de vergoeding voor de fietsers (0,20 /km). Het doel om elk jaar een verschuiving van 2% van vervuilende (eigen auto, bromfiets of motorfiets) naar minder vervuilende transportmiddelen te verwezenlijken, werd in 2010 gehaald. Om het personeel bewust te maken van deze evolutie, verspreiden wij de resultaten van de enquête in een themanieuwsbrief. We zetten ze ook op het intranet. Om de gevolgen van onze verhuizing op de mobiliteit van het personeel te kunnen analyseren, hebben wij in de mobiliteitsenquêtes van 2009 en 2010 ook gepeild naar de gemiddelde verplaatsingsduur (tabel 4) en gevraagd welke aankomststations de treinpendelaars gebruiken (tabel 5). Wij stellen vast dat de verplaatsingsduur voor een enkele rit gemiddeld 10 minuten langer is geworden. De medewerkers van Belspo die met de trein pendelen, geven nu de voorkeur aan de stations Brussel-Centraal en Brussel-Zuid. Tabel 4. Gemiddelde verplaatsingsduur voor het woon-werkverkeer, opgesplitst per transportmiddel dat voor het hoofdtraject wordt gebruikt (enkele reis) 2009: naar Wetenschapsstraat 2010: naar Louizalaan Eigen auto 42 minuten 41 minuten Trein 72 minuten 89 minuten Bus, tram, metro 45 minuten 40 minuten Te voet 14 minuten 20 minuten Algemeen gemiddelde 59 minuten 69 minuten Tabel 5. Opsplitsing per aankomststation voor het personeel dat de trein als hoofdtransportmiddel gebruikt om naar het werk te gaan 2009: naar Wetenschapsstraat 2010: naar Louizalaan Brussel-Luxemburg 25% 21% Brussel-Schuman 0% 0% Brussel-Noord 9% 9% Brussel-Centraal 24% 26% Brussel-Zuid 42% 44% Verplaatsingen voor opdrachten Voor verplaatsingen in het kader van opdrachten binnen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest stelt Belspo twee dienstfietsen ter beschikking van de personeelsleden. Deze werden in 2010 heel weinig gebruikt. In de mobiliteitsenquête zegt 1% van de medewerkers dat ze hoofdzakelijk de fiets als transportmiddel gebruiken voor opdrachten; 12% van de medewerkers verklaart dat ze de fiets af en toe gebruikt, 9% doet dat zelden. Het doel om het gebruik van de fiets met 5% te verhogen, werd in 2010 niet gehaald. Voor opdrachten in België betaalt Belspo op enkele uitzonderingen na zowat alle kosten voor het openbaar vervoer terug. Niet verwonderlijk dus dat volgens de mobiliteitsenquête 74% van de medewerkers vooral het

12 Pagina 12 van 26 openbaar vervoer gebruikt; 20% van de medewerkers verklaart dat ze vooral de auto gebruiken (vooral voor bestemmingen die moeilijk bereikbaar zijn met het openbaar vervoer); 6% gebruikt andere transportmiddelen. Van de verplaatsingen in het kader van missies naar het buitenland werd een inventaris opgemaakt met behulp van de informaticatoepassing die de aanvragen voor buitenlandse missies registreert. In 2010 hebben de personeelsleden ongeveer 400 buitenlandse reizen gemaakt, waarvan 60% per trein en 40% met het vliegtuig. De verplaatsingen per trein of HST genieten de voorkeur: vliegreizen worden alleen goedgekeurd als de bestemming op meer dan 800 km ligt. De afgelegde kilometers zijn opgenomen in tabel 6. Tabel 6. Berekening van de CO 2 uitstoot als gevolg van de buitenlandse missies Trein Vliegtuig Afgelegde kilometers CO 2 4 -equivalent in kg Verplaatsingen met dienstvoertuigen In 2010 had Belspo 9 dienstvoertuigen. Die werden gebruikt door de logistieke dienst, de voorzitter, de hoge vertegenwoordiger voor ruimtevaartaangelegenheden en de algemene directeurs. De totale afstand die met de dienstvoertuigen werd afgelegd, is in 2010 aanzienlijk gestegen (afbeelding 2), vooral door de twee nieuwe voertuigen die de nieuw benoemde algemene directeurs gebruiken. Ook het dieselverbruik is in 2010 gestegen (afbeelding 3), vooral omdat de nieuwe voertuigen op diesel rijden en één benzinevoertuig is vervangen door een dieselvoertuig. Afbeelding 2. Totale afstand afgelegd met de dienstvoertuigen 4 Bronnen: vliegtuig: trein: Tobback (2005),

13 Pagina 13 van 26 Afbeelding 3. Brandstofverbruik van de dienstvoertuigen Verplaatsingen van bezoekers De activiteiten van Belspo lokken elk jaar heel wat bezoekers. Bij het onthaal krijgen zij een plan van het MIVBnet en op de website vinden zij uitleg over hoe zij onze instelling het beste kunnen bereiken met het openbaar vervoer. Het percentage bezoekers dat gebruik maakt van het openbaar vervoer of te voet of met de fiets komt, vindt u terug in afbeelding 4. Afbeelding 4. Evolutie van het percentage Belspo-bezoekers dat duurzame transportmiddelen gebruikt

14 4.1.2 Vooruitzichten : MILIEUVERKLARING 2011 Bij Leefmilieu Brussel zal op 15 oktober 2011 een nieuw transportplan worden voorgesteld. Pagina 14 van 26 Als alternatief voor de buiten gebruik gestelde dienstfietsen zal een abonnement voor de vrij te gebruiken Villo -fietsen worden terugbetaald. In samenwerking met Pro Velo organiseren we een opleiding over het gebruik van Villo in de stad. De financiële dienst en de cel Kwaliteit-Leefmilieu-Infrastructuur (KLI) zullen de aanzet geven tot de reflectie over de trein- en vliegtrajecten voor buitenlandse missies en de mogelijkheid om de emissie-impact te compenseren. 4.2 Papier Resultaten : In 2010 beschikte Belspo over 20 printers en 8 kopieermachines die allemaal recto-verso kunnen afdrukken. Het papier is bedoeld om ofwel te printen ofwel te kopiëren. Het aantal gebruikte bladen is in 2010 tegenover 2009 met 27% gedaald (afbeelding 5). Het doel om het verbruik met 3% per jaar terug te dringen, is bereikt, maar het is nodig om de inspanningen voort te zetten. Afbeelding 5. Evolutie van het aantal A4-bladen gebruikt voor kopieën, recto-afdrukken en tweezijdige afdrukken per jaar en per VTE Behalve het papier met de briefhoofden gebruikt het departement alleen 100% gerecycleerd en FSC 6 gecertificeerd wit papier (post consumer) voor het printen en kopiëren. 5 Deze indicatoren hebben enkel betrekking op het personeel van Belspo. De gegevens voor 2010 zijn de reëel gemeten gegevens.

15 Pagina 15 van 26 Er worden diverse en gevarieerde inspanningen geleverd om het papierverbruik terug te dringen. Het hele computerpark heeft een knop op het scherm om de printers zo te configureren dat ze standaard tweezijdig printen. Verschillende personeelsleden hebben ervoor gekozen om onderaan hun mails de boodschap Denk aan het milieu voor u deze mail print te vermelden. De medewerkers van Belspo gebruiken sinds een aantal jaren intern ook elektronische in plaats van papieren formulieren. De KLI-cel heeft in oktober 2010 een middagsessie duurzame ontwikkeling over papierverbruik in het departement georganiseerd. Na die actie kreeg iedereen diverse nieuwsbrieven met tips en trucs om minder te printen Vooruitzichten : De bewustmakingsacties om het aantal afdrukken te verminderen, worden voortgezet. Het beleid om 100% gerecycleerd papier aan te kopen, wordt uitgebreid naar het papier met briefhoofd. Er zal bijzondere aandacht gaan naar de soorten papier en inkt die voor publicaties worden gebruikt. Vanaf 2011 zullen er nog meer van dergelijke acties komen omdat de KLI-cel het beheer van de aankopen en de infrastructuur in handen neemt. 4.3 Energie Resultaten 2010: Het energieverbruik van het gebouw dat Belspo sinds 2010 betrekt, verloopt via drie vectoren: - gas voor de drie gascondensatieketels van de verwarming, - elektriciteit voor de verlichting en de kantoormachines (pc s, printers, kopieertoestelen), - elektriciteit voor de productie van ijswater (airconditioning), de pulsieluchtgroepen en de afzuigkappen. De verwarming wordt volledig beheerd door de property manager van het gebouw. De milieucoördinator gaat bij de eigenaar na of de verwarmingsketels elk jaar, zoals voorgeschreven, door een erkend technicus worden geïnspecteerd. Hij gaat ook na of alle technische installaties voldoen aan de geldende reglementering en aan de milieuvergunning. Het nieuwe gebouw is uitgerust met een performant HVAC-systeem (vooral dankzij het gecentraliseerde regelsysteem) en is beter geïsoleerd dan het oude gebouw. De verbruiksgegevens van de verwarming voor 2010 (zie afbeelding 6) zijn afgeleid uit die voor het hele gebouw, naar rato van de oppervlakte die door Belspo wordt gebruikt (51%). 6 FSC is een label dat aangeeft dat een product van hout of papier afkomstig is uit een duurzaam beheerd bos of woud. Meer informatie op

16 Pagina 16 van 26 Het specifieke standaardverbruik is door de verhuizing aanzienlijk gedaald (afbeelding 6). Dat valt te verklaren door het feit dat het nieuwe gebouw ruimer en energiezuiniger is. Het goede resultaat moet wel worden genuanceerd, want nog niet alle verdiepingen van het gebouw waren in 2010 al in gebruik en verwarmd. Afbeelding 6. Evolutie van het reële en genormaliseerde verbruik van stookolie ( ) of gas (2010) per verwarmde m² De lokalen worden hoofdzakelijk met TL5 HR-lampen met elektronische ballast (neonlampen die weinig energie verbruiken) of met spaarlampen (zuinig) verlicht. Een automatisch schakelsysteem dooft de lichten in het gebouw om 20 uur. In de sanitaire installaties wordt het licht geregeld met behulp van aanwezigheidsdetectoren. In de kantoren regelen lichtsensoren het verlichtingsvermogen op basis van het omgevingslicht. Het hele informaticapark, computers en printers hebben een screen saver en gaan in sluimerstand als het toestel een bepaalde tijd niet wordt gebruikt. De KLI-cel blijft alle medewerkers bewust maken van de goede praktijken die nodig zijn om energie te besparen, zoals het doven van de lichten of het uitschakelen van toestellen als men er niet is. Belspo heeft op elke etage aparte elektriciteitsmeters. Er zijn ook aparte meters voor de elektriciteit van de airconditioning en luchtverversing, maar daarover hebben we voor 2010 geen gegevens. Het elektriciteitsverbruik 7 per VTE is door de verhuizing sterk gestegen (afbeelding 7). De vastgestelde stijging zou kunnen worden verklaard door de grotere oppervlakte van het nieuwe gebouw en het hogere energieverbruik om die te verlichten. In verhouding tot de oppervlakte van het gebouw blijft het elektriciteitsverbruik wel gelijk. Dat resultaat moet wel worden genuanceerd want de elektriciteit voor de airconditioning en luchtverversing zijn niet in de cijfers opgenomen % hernieuwbare energie van Electrabel. Het certificaat hernieuwbare energie geeft aan dat Electrabel garandeert dat het voor de aangegeven leverperiode certificaten voor hernieuwbare energie heeft aangekocht voor 100% van het totale elektriciteitsverbruik van het gebouw. TÜV SÜD heeft dit gecertifieerd.

17 Pagina 17 van 26 Afbeelding 7. Evolutie van het elektriciteitsverbruik per VTE Vooruitzichten We blijven het energieverbruik in het nieuwe gebouw van dichtbij volgen om het basispatroon in kaart te brengen en om na te gaan of wij onze doelstellingen kunnen aanhouden of moeten bijsturen. 4.4 C0 2 -emissie In 2010 kwam de CO 2 -uitstoot ten gevolge van het energieverbruik voor de verwarming, de elektriciteit en de brandstof voor de dienstvoertuigen overeen met 663 ton 8 (afbeelding 8). De CO 2 emissie door het elektriciteitsverbruik van de airconditioning en de personeelsverplaatsingen in het kader van buitenlandse missies zijn niet in deze grafiek opgenomen. 8 Stookolie: 0,291 kg CO 2 /kwh. Gas: 0,217 kg CO 2 /kwh. Gewone elektriciteit: 0,403 kg CO 2 /kwh. Groene stroom: 0,026 kg CO 2 /kwh. Diesel: 2,688 kg CO 2 /l. Benzine: 2,3 kg CO 2 /l. Bron: FOD Milieu.

18 Pagina 18 van 26 Afbeelding 8. Berekening van de CO 2 emissie door het energieverbruik voor verwarming, elektriciteit en brandstof 4.5 Afval Het afval bestaat uit vijf soorten: - restafval, - gesorteerd papier en karton, - gesorteerd plastic en blikjes, - gesorteerd glas, - en specifiek afval (elektrisch, elektronisch, gevaarlijk afval enz.). Wij proberen om minder afval te produceren en voor elk soort afval de beste verwerkingsoplossing te vinden. Wij hebben drie mogelijkheden: - het afval laten ophalen door een gespecialiseerde verwerkingsfirma voor recyclage (papier, karton, plastic en blikjes); - het afval naar het 'containerpark' brengen (glas en specifiek afval); - de klassieke vuilnisbak voor restafval die door een gespecialiseerde firma wordt opgehaald Doelstellingen : Sinds de verhuizing wordt het afval opgehaald door een firma die het anders sorteert dan Net Brussel, zoals onze personeelsleden het gewend waren. In plaats van een PMD-container, heeft Belspo nu containers voor plastic (voor alle soorten plastic) en voor blikjes. De milieucoördinator heeft de nieuwe manier van sorteren meermaals meegedeeld en in herinnering gebracht. 9 De onder dit punt voorgestelde indicatoren betreffen het personeel van Belspo, DWTI en KAOW.

19 Pagina 19 van 26 Afbeelding 9. De verzamelbakken voor papier/karton, plastic en blikjes. In 2010 wijst de follow-up van de afvalproductie op een daling (afbeeldingen 10 en 11). We moeten deze trend wel nuanceren omdat de berekeningsmethode voor de indicatoren is aangepast 10. De verwachte stijging van papier- en kartonafval ten gevolge van de sortering van documenten en archieven ter voorbereiding van de verhuis, blijkt niet uit afbeelding 11. Afbeelding 10. Evolutie van de hoeveelheid afval per VTE 10 Sinds 2010 worden de afvalzakken met de hand geteld en hun gemiddelde gewicht bedraagt 3,05 kg/zak restafval, 4,58 kg/zak blikjes, 2,08 kg/zak plastic en 11,40 kg/zak papier. Deze gemiddelde waarden worden elk jaar opnieuw geëvalueerd tijdens een meetcampagne. Vóór 2010 werd het gemiddelde gewicht van de zakken geschat op 6 kg/zak restafval en 2,5 kg/zak PMD; papier- en kartonafval werd bij de ophaling gemeten.

20 Pagina 20 van 26 Afbeelding 11. Evolutie van de hoeveelheid papier- en kartonafval per VTE Vooruitzichten : Belspo zal de bewustmakingsacties blijven volhouden om de hoeveelheid afval terug te dringen en het recycleren aan te moedigen. Vanaf 2011 zal het aantal acties nog toenemen omdat de KLI-cel het beheer van de aankopen en de infrastructuur overneemt. 4.6 Water Resultaten 2010: Het waterverbruik in de periode was vooral te wijten aan de sanitaire installaties. Er werd extra aandacht besteed aan het bestrijden van lekken, het gebruik van onderhoudsproducten die geen of weinig water nodig hebben, en het gebruik van een vaatwasser die weinig water verbruikt. Sinds 2010 worden de gegevens van het waterverbruik afgeleid uit de gegevens van de algemene meter van het gebouw, die tegelijk het verbruik van het technisch en sanitair water meet. Het is dan ook normaal dat het waterverbruik voor 2010 gestegen is (afbeelding 12). Dat resultaat moet echter worden genuanceerd omdat in 2010 nog niet alle etages van het gebouw bezet waren.

21 Pagina 21 van 26 Afbeelding 12. Evolutie van het waterverbruik (in m³) per VTE Vooruitzichten : Net als voor energie hebben wij beslist om het verbruik in 2011 te monitoren om tot een basispatroon te komen en na te gaan of wij onze doelstellingen kunnen aanhouden of moeten bijsturen. 4.7 Aankopen Wij besteden heel wat aandacht aan aankopen omdat daarvoor grondstoffen worden verbruikt en afval wordt geproduceerd. Daarom zetten wij met betrekking tot het thema 'aankopen' een aantal acties op het getouw. Communiceren over aankopen kan helpen om mensen bewust te maken. Door een coherent aankoopbeleid uit te stippelen dat aansluit bij onze waarden, maken wij intern en extern duidelijk waarvoor onze instelling staat. Daarom kopen wij ook bewust voor een deel fair trade-producten met het Max Havelaar-keurmerk, zoals koffie Resultaten 2010: De logistieke dienst levert inspanningen om bij zijn aankopen te kiezen voor de meest duurzame oplossing vanuit milieutechnisch en economisch oogpunt. De financiële afdeling neemt zoveel mogelijk milieuclausules in haar offertevragen op, zoals bij de bestelling van maaltijden.

22 4.7.2 Vooruitzichten : MILIEUVERKLARING 2011 Pagina 22 van 26 Vanaf 2011 ontfermt de KLI-cel zich over het aankoopbeheer. De cel houdt ook een overzicht van de aankopen bij en zal een aankoopprocedure opstellen. De aankoopindicatoren worden omschreven en gemeten. Er komt ook een nieuwe offerteaanvraag voor de levering van duurzame dienstmaaltijden. De KLI-cel zal samenwerken met de financiële dienst om duidelijke instructies voor te stellen voor het invoeren van duurzame criteria voor overheidsopdrachten. 4.8 Communicatie Resultaten 2010: De communicatie over milieukwesties is bij een vrijwillige aanpak cruciaal. Intern communiceert de KLI-cel via de extranetsite kwaliteit-milieu, met thematische nieuwsbrieven en door acties te organiseren. In 2010 was de interne milieucommunicatie vooral gericht op selectief sorteren, de mobiliteit in het kader van de verhuizing en het papierverbruik. De milieucoördinator heeft in de loop van het jaar 21 nieuwsbrieven verspreid. Er was ook een informatiesessie met papier als thema: in de inkomhal werd een week het papierafval bijgehouden om zo tot de verbeelding te spreken en alle medewerkers werden uitgenodigd op een informatievergadering over het papierverbruik in ons departement, bij een "fair trade" drankje. Naar buiten toe vormt de milieuverklaring de hoeksteen van de communicatie. Ze wordt gepubliceerd op de homepage van onze internetsite. Elk jaar kan iedereen die dat wil, daar nagaan hoe het MZS zich ontwikkelt. Het EMAS-logo prijkt op de briefhoofden gericht aan externe correspondenten en in het driemaandelijkse infomagazine voor het brede publiek Science connection (oplage exemplaren) Vooruitzichten : De KLI-cel zal een vrijwilligersgroep (EMAS-team) met vertegenwoordigers van alle diensten samenstellen. Die zal geregeld samenkomen om de milieucommunicatie en de informatie over het EMAS-systeem te ondersteunen en meer dynamiek te geven. In 2011 wil Belspo een informatiecampagne lanceren over de milieu-aanpak tegenover de leveranciers en de belangrijkste partners (vooral de beheerder van het gebouw). Intern zal de communicatie zich vooral op de prioritaire doelstellingen focussen. De volgende milieuverklaring komt uit in augustus 2012.

23 Pagina 23 van Missies Binnen de activiteiten van de DG Onderzoeksprogramma s en Lucht- en Ruimtevaarttoepassingen kan Belspo een positieve invloed op het milieu uitoefenen via de programma s waarin ze participeert of via welke ze actief is. En ook via de DG Internationale en Interfederale Coördinatie & Wetenschappelijke Indicatoren kan Belspo de zorg voor het milieu internationaal aanwakkeren, vooral door middel van de internationale overeenkomsten die het afsluit of die het in naam van het hele land implementeert. De dienst Indicatoren kan deze dimensie in bepaalde statistieken opnemen en zo helpen om de externe effecten die door ondernemingen en overheidsdiensten die in de onderzoeksector actief zijn, gegenereerd worden, in cijfers te kwantificeren. Maar afgezien van het onderzoeksprogramma Duurzame Ontwikkeling, gefinancierd voor een bedrag van ongeveer 12 miljoen euro per jaar, is het bijzonder moeilijk om de gevolgen voor het milieu in te schatten. Belspo beschikt niet over een analytische methode om projecten, programma s en overeenkomsten in te delen volgens hun impact op het milieu. Belspo beschikt trouwens evenmin over een methode om de indirecte impact op het milieu te controleren. Toch zijn er twee manieren om na te gaan of een missie van Belspo een positieve invloed op het milieu heeft: Binnen de rapportering aan de Interdepartementale Commissie voor Duurzame Ontwikkeling (ICDO) beschrijft Belspo elk jaar de nieuwe onderzoeksprogramma s of projecten die betrekking hebben op duurzame ontwikkeling. Ook wordt een lijst opgemaakt van initiatieven zoals bewustmakingscampagnes en het uitwisselen van informatie om duurzame ontwikkeling te bevorderen. Elke beslissing die de goedkeuring moet krijgen van de Ministerraad, wordt aan een duurzaamheidstest onderworpen. De programma s die Belspo beheert, vallen in deze categorie. Deze test wordt in 2011 aangepast, maar is toch al een eerste poging om het duurzame karakter van de geplande acties in een globaal standpunt in te passen Invloeden De hoofdmissie van Belspo zorgt voor contacten met heel wat partners. De medewerkers van Belspo kunnen tijdens deze contacten door hun gesprekken en/of door hun houding invloed op deze partners uitoefenen. Zo kunnen wij een voortrekkersrol spelen en het besef aanwakkeren dat het belangrijk is om bij alle keuzes die wij maken en in alles wat wij doen, rekening te houden met het milieu. Sinds 2006 hebben de milieucoördinator en de dienst Communicatie elke kans benut om de medewerkers en externe contactpersonen te informeren over en bewust te maken van de zorg voor het milieu. Daarbij hebben zij op heel uiteenlopende manieren gecommuniceerd: als deelnemer aan conferenties en colloquia, maar ook als spreker; zij hebben ook meegewerkt aan een tv-uitzending over 'milieuvriendelijk wetenschapsbeleid'; er is een artikel verschenen in het tijdschrift voor ambtenaren enz. Zij hebben verschillende acties ondernomen die onrechtstreeks een impact op het milieu hadden (onderzoekers die wij steunen, aanzetten om het openbaar vervoer te gebruiken, poolbasis met nul uitstoot enz.).

24 Pagina 24 van 26 Verschillende diensten hebben de aanbevelingen van de ICDO gebruikt om buiten het kader van het voorzitterschap evenementen te organiseren. Daarnaast biedt de milieucoördinator steun aan onderdelen van Belspo die nog niet binnen EMAS vallen, op hun vraag, om het milieubewustzijn in de instelling te ontwikkelen en te stimuleren. In de toekomst wil de KLI-cel nog meer duurzame evenementen organiseren in samenwerking met de communicatiedienst en met de steun van de wetenschappelijke instellingen die een milieubewustzijn willen ontwikkelen. In samenwerking met de leden van de ICDO, zal de KLI-cel in meewerken aan het volgende federale plan voor duurzame ontwikkeling en de langetermijnvisie van het federale beleid inzake duurzame ontwikkeling.

25 Pagina 25 van 26 5 Valideringsverklaring AIB-Vinçotte International N.V., EMAS-milieuverificateur met registratienummer BE-V-0016, geaccrediteerd voor de volgende activiteiten 10, 11, 13, 16, 18, 19, 20 (excl ), 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30.2, 30.9, 31, 32, 33, 35, 36, 37, 38, 39, 41, 42, 43, 45, 46, 47, 49, 52, 53, 58, 59, 60, 70, 71, 74, 79, 80, 81, 82, 84, 85, 86, 87, 88, 90, 94, 95, 96, 99 (NACE-code), verklaart dat hij heeft geverifieerd of de hele organisatie zoals vermeld in de bijgewerkte milieuverklaring 2011 van het Federaal Wetenschapsbeleid (Belspo), voldoet aan alle eisen van verordening (EG) nr. 1221/2009 van het Europees Parlement en de Raad van 25 november 2009 inzake de vrijwillige deelname van organisaties aan een communautair milieubeheer- en milieuauditsysteem (EMAS). Met de ondertekening van deze verklaring, verklaar ik dat: - de verificatie en validering volledig overeenkomstig de voorschriften van de verordening (EG) nr. 1221/2009 zijn uitgevoerd, - uit het resultaat van de verificatie en validering blijkt dat er geen aanwijzingen zijn dat niet aan de toepasselijke wettelijke milieuvoorschriften is voldaan, - de gegevens en de informatie van de bijgewerkte milieuverklaring 2011 van het Federaal Wetenschapsbeleid (Belspo) geven een betrouwbaar, geloofwaardig en juist beeld van alle activiteiten van de organisatie binnen de in de milieuverklaring vermelde reikwijdte. Dit document is geen EMAS-registratie. De EMAS-registratie kan alleen worden gedaan door een bevoegde instantie in de zin van verordening (EG) nr. 1221/2009. Dit document wordt niet gebruikt als een zelfstandig stuk openbare communicatie. Gedaan te Brussel op / /20 Handtekening ir. Paul OLIVIER Voorzitter Certificatiecommissie

26 Louizalaan Brussel T F Milieucoördinatie: caroline.dandois@belspo.be nelawu.malanda@belspo.be