Bestemmingsplan 'Roozendries'

Transcriptie

1 Bestemmingsplan 'Roozendries' Gemeente Oisterwijk Bijlagenbundel

2

3 Bestemmingsplan Roozendries Projectnummer Revisie 01 Datum 3 maart 2016 Auteur(s) Antea Group Opdrachtgever datum vrijgave beschrijving revisie goedkeuring vrijgave 3 maart 2016 vastgesteld M. Winkel M. Stabel

4 Copyright Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, elektronisch of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de auteurs.

5 vastgesteld bestemmingsplan Roozendries Gemeente Oisterwijk Projectnummer Bijlagen bij toelichting Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Beeldkwaliteitplan Archeologisch onderzoek Bodemonderzoek Geluidonderzoek De Brouwer blad 1 van 1 Ruimte - Antea Nederland B.V.

6 BEELDKWALITEITPLAN ROOZENDRIES Moergestel, gemeente Oisterwijk

7 COLOFON Beeldkwaliteitplan Roozendries Moergestel, Gemeente Oisterwijk 3 december 2015 ind c Opdrachtgever: Gemeente Oisterwijk Louis Loyensstraat 5 Beneluxweg 125 Postbus 959 Postbus AZ Maastricht 4904 SJ Oosterhout T (043) T (0162) F (043) E info@croonenburo5.com E info@croonenburo5.com

8 INHOUD 1 INLEIDING 5 2 STEDENBOUWKUNDIGE VISIE 11 3 BEELDKWALITEIT BEBOUWING 17 4 BEELDKWALITEIT ONBEBOUWD TERREIN 27 Beeldkwaliteitplan Roozendries - CroonenBuro 5 3

9

10 1 INLEIDING 1.1 DE OPGAVE De gemeente Oisterwijk is voornemens om aan de Prinses Margrietstraat in Moergestel 9 grondgebonden woningen te realiseren op de locatie van de voormalige ouderensoos De Roozendries. De locatie heeft een oppervlakte van circa m2 en is grotendeels bebouwd. Het plangebied bevindt zich ten westen van het centrum van Moergestel en wordt globaal begrensd door de Prinses Margrietstraat aan de westzijde, de bebouwing langs de Rootven aan de noord- en oostzijde en woonbebouwing aan de Prinses Margrietstraat met daarachter grasland aan de zuidzijde. Het plangebied is grotendeels bebouwd. Aan de straatzijde bevindt zich parkeerruimte en op het achter- en zijterrein is beperkte buitenruimte aanwezig. Op nevenstaande pagina is de ligging en begrenzing van het plangebied weergegeven. Het op te stellen beeldkwaliteitplan dient de sfeer van het gebied te visualiseren en te beschrijven voor zowel de openbare als private ruimten. Een beeldkwaliteitplan dat aansluit op de dorpse sfeer van Moergestel en dat globaal en flexibel is. Beeldkwaliteitplan Roozendries - CroonenBuro 5 5

11

12 1 1.2 KADER BEELDKWALITEITPLAN Het beeldkwaliteitplan is een (compact) document dat concreet inzicht geeft in het gewenste ambitieniveau. De basis voor het beeldkwaliteitplan is de stedenbouwkundige uitgangspuntenkaart. De principes uit deze kaart worden op een vooral beeldende manier verduidelijkt en onderbouwd. Het beeldkwaliteitplan is dan ook een toegesneden mix van foto s, schetsen en teksten die de gewenste sfeer en identiteit van de stedenbouw, architectuur en openbare ruimte inzichtelijk maken. Het uiteindelijke beeldkwaliteitplan dient inspirerend te zijn voor architecten en voor ontwerpers van het openbaar gebied, maar ook begrijpelijk voor leken. Het beeldkwaliteitplan is tevens bedoeld als kader voor beleid en advisering. In de functie van sturend element bij de ontwikkeling van het nieuwe woongebied heeft het beeldkwaliteitplan drie doelen: - Als beleidskader: het vastleggen van de hoofdlijnen van beleid gericht op de algemene betekenis en de hoofdstructuur van het plangebied. - Als ontwerp- en uitvoeringskader: bij de start van het ontwerpproces vormt het plan een basis van concrete aanbevelingen en richtlijnen als leidraad bij de op uitvoering gerichte uitwerking van bouwen inrichtingsplannen. - Als toetsingskader: bij de gemeentelijke en welstandstechnische beoordeling fungeert het plan als objectieve achtergrond waartegen de bouw- en inrichtingsplannen kunnen worden beoordeeld. Beeldkwaliteitplan Roozendries - CroonenBuro 5 7

13

14 1 1.3 LEESWIJZER BEELDKWALITEITPLAN Het kader van het beeldkwaliteitplan resulteert in een specifieke opbouw van het document bestaande uit drie hoofdstukken, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen stedenbouwkundige richtlijnen, architectonische richtlijnen en richtlijnen voor de openbare ruimte. Om de gewenste woonsfeer te bereiken voor de herontwikkeling is het van belang dat de richtlijnen in samenhang tot elkaar beschouwd worden. De stedenbouwkundige richtlijnen zorgen voor de samenhang in het plan. Hoofdstuk 2 - stedenbouwkundige visie De gestelde plandoelen zijn samengevoegd in een stedenbouwkundige visie op de woonbuurt. Het hoofdstuk start met de uitleg van de planfilosofie in het concept. Het doel is om de gewenste kwaliteiten te benoemen en te waarborgen. Het hoofdstuk sluit af met een principeverkaveling. Het resultaat is een woonbuurt met een duidelijke eigen identiteit. Hoofdstuk 3 - Beeldkwaliteit bebouwing In hoofdstuk 3 worden de richtlijnen voor de bebouwing en architectuur beschreven. Het hoofdstuk heeft een juridische werking en zal worden toegevoegd aan de welstandsnota van de gemeente Oisterwijk. Derhalve wordt ook de systematiek van de welstandsnota van de gemeente Oisterwijk gevolgd. Hoofdstuk 4 - Beeldkwaliteit onbebouwd terrein In hoofdstuk 4 worden de richtlijnen voor de openbare ruimte beschreven. Deze richtlijnen zijn meer globaal van karakter en geven een algemeen sfeerbeeld. Bij de openbare ruimte wordt aandacht besteed aan onder andere de inrichtingsprincipes, de (bestratings)materialen en groenprincipes van het openbaar gebied, de overgang openbaar-privé en de inpassing in de omgeving. Beeldkwaliteitplan Roozendries - CroonenBuro 5 9

15 Entree tot plangebied zo dicht mogelijk bij dorpscentrum en zoveel mogelijk op afstand van de kop van het pleintje aan de Prinses Margrietstraat, waar verkeer samenkomt. Woonbebouwing achterin het plangebied is zichtbaar vanaf de Prinses Margrietstraat. Binnengebied bereikbaar houden vanuit woongebied Roozendries. Bebouwing aan de Prinses Margrietstraat oriënteert zich op deze straat. De bebouwing komt naar voren ten opzichte van de woonbebouwing aan de Prinses Margrietstraat, zodat de overgang naar het dorpscentrum wordt gemaakt. Bestaand hoogwaardig groen op de perceelsranden (beukenhagen en inheemse bomen) zoveel mogelijk behouden. Randen Roozendries afzomen met groen. 10 Beeldkwaliteitplan Roozendries - CroonenBuro 5

16 2 STEDENBOUWKUNDIGE VISIE 2.1 STEDENBOUWKUNDIGE UITGANGSPUNTEN Het uitgangspunt voor Roozendries is het realiseren van een dorpse woonbuurt met een eigentijdse identiteit in de directe nabijheid van het dorpscentrum van Moergestel. Een buurt waar het goed en prettig wonen is door de rust en de ruime opzet. Dorpse woonbuurt nabij het dorpscentrum De dorpse woonsfeer voor de buurt wordt bereikt door de ruime opzet van de verkaveling, de lage bouwhoogte (1 bouwlaag met dakopbouw), de eenvoudige opzet van de openbare ruimte en het groen. Door het zoveel mogelijk intact laten van bestaand groen aan de perceelsranden wordt gezorgd voor een aanhechting van het plangebied aan het dorp. Dit gebeurt ook door de eenvoudige ontsluiting van het gebied, die eigenlijk direct naar het dorpscentrum leidt. Hiertoe ligt de entree tot het buurtje zo dicht mogelijk bij het dorpscentrum, aan de westzijde van het plangebied Eigentijdse identiteit In het plangebied wordt geen traditionele bebouwing met kap toegepast. De ouderensoos was een gebouw dat was opgebouwd uit blokvormige volumes. De nieuwe woningen in het gebied bestaan eveneens uit strakke blokvormige volumes. Op deze wijze ontstaat een klein en herkenbaar ensemble van woonbebouwing op de overgang van woongebied en dorpscentrum. Beeldkwaliteitplan Roozendries - CroonenBuro 5 11

17 2.2 VERKEER De Roozendries ligt op de rand van het dorpscentrum en vormt de overgang naar een woonuitbreiding. Het betreft een ontwikkeling op een relatief diep perceel. Het perceel wordt doelmatig ontsloten door een woonstraat. De entree hiervan ligt zo dicht mogelijk bij het dorpscentrum, aan de noordwestzijde van de Roozendries. De woonstraat geeft aansluiting op het binnengebied dat aan de Roozendries grenst. Bij eventuele ontwikkeling van het binnengebied blijft dit derhalve bereikbaar. Om woningen te ontsluiten is voorzien in een kort zijstraatje. berm parkeren woonstraat voetpad var. 2.3m 5.0m 1.7m Aan een zijde van de woonstraat is een voetpad gesitueerd. Bedoeling is, om een eenvoudig straatprofiel te krijgen dat past in een klein dorp. zijstrook woonstraat zijstrook 1m 5.0m 1m 12 Beeldkwaliteitplan Roozendries - CroonenBuro 5

18 2Parkeren in de openbare ruimte Parkeren op eigen terrein 2.3 PARKEREN Parkeernormering De gemeente Oisterwijk hanteert als parkeernorm voor vrijstaande woningen, zoals in de Roozendries, 1.6 parkeerplaats per woning bezoekersparkeerplaats. Parkeeroplossing Het uitgangspunt is dat het parkeren zoveel mogelijk op eigen terrein plaatsvindt (paars in kaartje). Op deze manier wordt de hoeveelheid blik op straat geminimaliseerd. Bezoekersparkeren wordt in de openbare ruimte gerealiseerd (geel in kaartje). Beeldkwaliteitplan Roozendries - CroonenBuro 5 13

19 2.4 GROEN Bestaand hoogwaardig groen op de perceelsranden (beukenhagen en inheemse bomen) zoveel mogelijk behouden. Randen Roozendries afzomen met groen. Geen inrichting die er bedacht uitziet. Dus, waar hiervoor ruimte is, een enkele boom langs de straat, maar geen strakke boombegeleiding. Toepassen van kleine bomen (2e of 3e grootte). 14 Beeldkwaliteitplan Roozendries - CroonenBuro 5

20 2Woonbebouwing achter in plangebied is zichtbaar vanaf de Prinses Margrietstraat Woonbebouwing aan noordzijde plein Prinses Margrietstraat sluit aan op de rooilijn van de bebouwing van het dorpscentrum. Dakopbouwen zijn hier verplicht. 2.5 BEBOUWING De bebouwing wordt opgetrokken in 1 bouwlaag. Bij alle woningen zijn dakopbouwen optioneel mogelijk, behalve aan de Prinses Margrietstraat, waar de bestaande bebouwing overwegend bestaat uit woningen in 2 bouwlagen met kap. Aan deze straat zijn dakopbouwen verplicht. De bebouwing sluit met de rooilijn aan op de bebouwing van het dorpscentrum. Ten opzichte van de woonbebouwing ten zuiden van de Roozendries schuift de rooilijn dus naar voren. Hiermee wordt de pleinruimte ten zuiden van het plangebied teruggebracht naar een straatruimte en wordt, door een vernauwing van de ruimte en een toenemende bebouwingsdichtheid het dorpscentrum van Moergestel aangekondigd. De bebouwing achterin het woongebied (aan de oostzijde) is zichtbaar vanaf de Prinses Margrietstraat. Carports tussen de hoofdbebouwing, die onderdeel uitmaken van de architectuur, zorgen voor een rustig straatbeeld.. Beeldkwaliteitplan Roozendries - CroonenBuro 5 15

21 16 Beeldkwaliteitplan Roozendries - CroonenBuro 5

22 3 3.1 BEELDKWALITEIT BEBOUWING WELSTANDSBELEID OISTERWIJK In dit beeldkwaliteitplan wordt wordt aan de volgende aspecten getoetst: - plaatsing/situering; - massavorm/compositie massaonderdelen; - gevelopbouw en gevelindeling; - detaillering, materiaal en kleur. 3.2 DE WOONSFEER Roozendries vormt een compact en rustig woonbuurtje met een woonsfeer die wordt bepaald door bebouwing in een eigentijdse strakke architectuur. Voor het beeldkwaliteitplan Roozendries wordt een beschrijving gegeven, die bestaat uit: - een algemene beschrijving van de woonsfeer; - welstandscriteria; - verduidelijking met referentiebeelden. Indien er tegenstrijdigheden tussen de criteria en de gebruikte referentiebeelden zijn, dan prevaleert de tekst. Beeldkwaliteitplan Roozendries - CroonenBuro 5 17

23 18 Beeldkwaliteitplan Roozendries - CroonenBuro 5

24 3 3.3 WELSTANDSCRITERIA Plaatsing/situering/karakteristiek: A1 De minimum en maximum maten voor bouwwerken zijn conform het bestemmingsplan; A2 Stedenbouwkundig en architectonisch ensemble van gebouwen: eenheid in verschijning. Rooilijnen, hoofdrichting gebouwen, accenten (hoogte, vorm, kaprichting) op elkaar afstemmen; A3 Het hoofdgebouw en aan- en bijbouwen vormen een samenhangende compositie. A4 Eenheid binnen de bouwblokken Gevelopbouw en gevelindeling: C1 Bebouwing orienteert zich op de openbare ruimte, bij hoeksituaties is sprake van tweezijdige oriëntatie; C2 Hoogwaardige ingetogen architectuur met een eigentijdse vertaling van traditionele materialen en details Massavorm/compositie massaonderdelen: B1 Gebouwen stralen collectiviteit uit, daarbinnen is ruimte voor een individuele invulling; B2 Toepassing van platte daken; B3 Eenvoudige blokvormige hoofdvolumes, beperkt toepassen ondergeschikte bouwdelen; B4 Op stedenbouwkundig markante hoeken ruimte voor ondergeschikte bouwdelen (entreepartij, erker, aanbouw). B5 Ruimte voor carport, mits passend bij hoofdvolume; Detaillering, materiaal en kleur: D1 Zorgvuldige detaillering. D2 Hoofdmateriaal van het hoofdvolume is metselwerk in ingetogen tinten of keimwerk / stucwerk; D3 D4 D5 Toevoegingen en accenten met baksteen, wit gekeimde bakstenen of andere materialen (hout, stucwerk) zijn - mogelijk; Natuurlijk / ingetogen kleurgebruik, felle kleuren zijn niet toegestaan; Gebruik van hoogwaardige en duurzame materialen. Beeldkwaliteitplan Roozendries - CroonenBuro 5 19

25 materialisering WOONSTRATEN - rijbaan: gebakken materiaal, roodtint. - betonstenen of gebakken opritten en parkeeroplossingen grijs of antraciet. - voetpad: gebakken materiaal, rood- of roodbruine tinten. - duidelijke afscheiding tussen rijbaan en voetpad middels lage opsluiting (rollaag of betonband). - grasbermen met hagen en bomen Beukenhaag (Fagus Sylvatica) Veldesdoorn (Acer Campestre) toepassing van bloeiende bomen in de tweede of derde grootte Liguster (Ligustrum ovalifolium) Muur met daarop hekwerk met klimheesters 20 Beeldkwaliteitplan Roozendries - CroonenBuro 5

26 4 BEELDKWALITEIT BUITENRUIMTE 4.1 OPENBAAR GEBIED De Roozendries betreft een woongebiedje met een eigen karakter. De inrichting van de openbare ruimte sluit aan bij het karakter van de Prinses Margrietstraat, maar onderscheidt zich in kleur en formaat. - De rijbaan van de woonstraat wordt uitgevoerd in een rode baksteenklinker. - De voetpaden worden uitgevoerd in gebakken materiaal (dik- of waalformaat). - Het parkeren wordt uitgevoerd in een antracietkleurige of grijze betonsteen of gebakken steen. - lage haag: - aan de voorzijde voor de voorgevel; - maximaal 0,80 m hoog; - toepassen van inheemse soorten zoals Beukenhaag, Liguster, Veldesdoorn, Taxus - hoge haag: - aan een deel van de zijkant wanneer deze grenst aan het openbaar gebied; - maximaal 2,00 m hoog; - toepassen van inheemse soorten zoals Beukenhaag, Liguster, Veldesdoorn, Taxus. 4.2 OVERGANG PRIVE-OPENBAAR Zoals aangegeven bij de uitgangspunten, wordt voor de aansluiting van de woonbuurt Roozendries op de omgeving waar mogelijk gebruik gemaakt van bestaande beplanting op de perceelsranden, zoals de aanwezige beukenhagen en inheemse bomen. Voor de rest wordt de overgang openbaar privé zoveel mogelijk gemaakt middels hagen. Naast de hagen als overgang van privé naar openbaar, kunnen deze haagsoorten ook als erfafscheiding worden toegepast tussen de achtertuinen onderling of als inpassing van het parkeren op eigen terrein. Ook hekwerken met begroeiing (bijv. klimop) zijn als erfafscheiding denkbaar, deze kunnen op lage muren staan als voortzetting van de woning. Gezien het relatief stenige karakter van de openbare ruimte en de dorpse context van het plan is de toepassing van alleen muren als erfafscheiding minder wenselijk. Grove bouwmaterialen als houten schermen, betonschuttingen of B2-blokken zijn niet toegestaan, voorzover deze vanaf de openbare ruimte waarneembaar zijn. Beeldkwaliteitplan Roozendries - CroonenBuro 5 21

27 COLOFON Beeldkwaliteitplan Roozendries Moergestel, Gemeente Oisterwijk 3 december 2015 ind c Opdrachtgever: Gemeente Oisterwijk Louis Loyensstraat 5 Beneluxweg 125 Postbus 959 Postbus AZ Maastricht 4904 SJ Oosterhout T (043) T (0162) F (043) E info@croonenburo5.com E info@croonenburo5.com

28 Antea Group Archeologie 2016/3 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen Prinses Margrietstraat Moergestel (gemeente Oisterwijk) projectnummer concept revisie januari 2016

29 Antea Group Archeologie 2016/3 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen Prinses Margrietstraat Moergestel (gemeente Oisterwijk) projectnummer concept revisie januari 2016 Auteur M. Arkema Opdrachtgever Gemeente Oisterwijk De Lind HX Oisterwijk datum vrijgave beschrijving revisie 00 goedkeuring vrijgave concept M. Stabel E. OUde Weernink

30 Antea Group Archeologie 2016/3 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen projectnummer januari 2016 revisie 00 Inhoudsopgave Blz. Samenvatting 3 1 Inleiding 5 2 Bureauonderzoek Beschrijving onderzoekslocatie Begrenzing onderzoeks- en plangebied Huidig en toekomstig gebruik Gemeentelijk archeologisch beleid Landschappelijke situatie Historische situatie en mogelijke verstoringen Bekende waarden Archeologische waarden Ondergrondse bouwhistorische waarden Archeologische verwachting Bestaande verwachtingskaarten Gespecificeerde archeologische verwachting Conclusies en advies voor vervolgonderzoek 16 3 Veldonderzoek Doel- en vraagstelling Onderzoeksopzet en werkwijze Resultaten Bodemopbouw Archeologie 19 4 Conclusies en advies Conclusies (Selectie)advies 21 Literatuur en geraadpleegde bronnen 22 Bijlagen 1 Archeologische perioden 2 AMZ-cyclus 3 Boorbeschrijvingen Kaartbijlagen S1 Situatie plangebied met boringen Blad 1 van 21

31 Antea Group Archeologie 2016/3 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen projectnummer januari 2016 revisie 00 Administratieve gegevens Projectnummer Antea Group OM-nummer Provincie Noord-Brabant Gemeente Oisterwijk Plaats Moergestel Toponiem Prinses Margrietstraat Kaartblad 51A Coördinaten / Opdrachtgever Gemeente Oisterwijk Uitvoerder Antea Group Datum uitvoering januari 2016 Projectteam M. Stabel (projectleider) M. Arkema (KNA-archeoloog) Vrijgave conform KNA Bevoegd gezag Beheer documentatie Vondstdepot G. Sophie (senior KNA-archeoloog) Gemeente Oisterwijk Antea Group Niet van toepassing Afbeelding 1. Uitsnede topografische kaart 1: met ligging plangebied (niet op schaal). Blad 2 van 21

32 Antea Group Archeologie 2016/3 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen projectnummer januari 2016 revisie 00 Samenvatting In opdracht van de gemeente Oisterwijk heeft Antea Group in januari 2016 een archeologisch onderzoek uitgevoerd. Het onderzoek heeft bestaan uit een bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek door middel van boringen (verkennende fase). Dit in het kader van een bestemmingsplanwijziging van het plangebied de Prinses Margrietstraat in Moergestel (gemeente Oisterwijk). Het betreft de locatie van het voormalige maatschappelijk gebouw De Roozendries, waar de gemeente voornemens is woningen te realiseren. Voor de herontwikkeling dient het bestemmingsplan te worden gewijzigd. In het kader hiervan worden diverse deelonderzoeken uitgevoerd, waaronder archeologie. Het plangebied ligt binnen de historische kern van Moergestel. Dat betekent dat op basis van de archeologische beleidskaart bij bodemingrepen groter dan 50 m2 en dieper dan 0,3 m onder maaiveld een gemeentelijke onderzoeksplicht geldt (Waarde archeologie 1). In eerste instantie is een bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek boringen voor het gehele bestemmingsplangebied uitgevoerd. Op basis van dit onderzoek kan worden bepaald of vervolgonderzoek noodzakelijk is op de plaatsen waar daadwerkelijk bodemingrepen plaatsvinden. Uit het archeologisch bureauonderzoek blijkt dat binnen het plangebied een hoge verwachting geldt voor bewoningsresten vanaf het neolithicum. Op de archeologische beleidskaart heeft het plangebied tevens een hoge verwachting voor resten uit de late middeleeuwen en nieuwe tijd. Op de historische kaarten is geen bebouwing binnen het plangebied aanwezig, het is niet waarschijnlijk dat dit deel van de historische kern bebouwd is geweest in de nieuwe tijd. Op basis hiervan is het advies de archeologische verwachting voor de late middeleeuwen / nieuwe tijd bij te stellen naar middelhoog. Daarnaast is het niet duidelijk of de bebouwing de bodem op grootschalige wijze verstoord heeft. Om dit te verifiëren is een inventariserend veldonderzoek door middel van boringen verkennende fase uitgevoerd. Uit het booronderzoek blijkt dat in het plangebied sprake is van een A-horizont op een gemengde laag (AC-horizont). Hieronder is de C-horizont aangetroffen. De dikte van de gemende AChorizont is maximaal 0,15. Dat zou betekenen dat de top van de oorspronkelijke C-horizont met maximaal 0,15 m verdwenen is. In boring 1 is de top van de C-horizont waarschijnlijk eveneens verstoord aangezien de boring op 0,95 m onder maaiveld is gestaakt op een ondoordringbare laag. Uitzondering is boring 3 waar nog een klein restant van een BC-horizont is aangetroffen op de C-horizont. De aangetroffen verstoring is dermate ondiep dat niet uitgesloten kan worden dar er nog eventueel aanwezige diepe sporen (of de onderkant van bijvoorbeeld paalsporen) aangetroffen kunnen worden. Hierbij dient de kanttekening te worden geplaatst dat de diepte van de C- horizont naar het westen toe af loopt en mogelijk meer is afgetopt dan het oostelijk deel van het terrein. Gezien de archeologische verwachting op het aantreffen van resten vanaf het laat neolithicum en de mate van verstoring kan de aanwezigheid van archeologische sporen niet uitgesloten worden. Het advies is dan ook om voor het plangebied een vervolgonderzoek voor archeologie uit te voeren in de vorm van een inventariserend veldonderzoek door middel van proefsleuven. De C- horizont is in het plangebied op verschillende dieptes aangetroffen, waarbij in het oostelijk deel de C-horizont het minst diep ligt. Het advies is dan ook om in eerste instantie een proefsleuf in Blad 3 van 21

33 Antea Group Archeologie 2016/3 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen projectnummer januari 2016 revisie 00 het oostelijk deel aan te leggen (ter hoogte van boring 4), met een kleinere controlesleuf meer naar het westen toe. Op basis van de resultaten van deze proefsleuven kan worden bepaald of verder onderzoek on het plangebied noodzakelijk is. Dit advies voor vervolgonderzoek is telefonisch besproken met de gemeente Oisterwijk (mevr. Rama). Het is aan de gemeente Oisterwijk om dit advies over te nemen of anders te beslissen middels een selectiebesluit. Blad 4 van 21

34 Antea Group Archeologie 2016/3 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen projectnummer januari 2016 revisie 00 1 Inleiding In opdracht van de gemeente Oisterwijk heeft Antea Group in januari 2016 een archeologisch onderzoek uitgevoerd. Het onderzoek heeft bestaan uit een bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek door middel van boringen (verkennende fase). Dit in het kader van een bestemmingsplanwijziging van het plangebied de Prinses Margrietstraat in Moergestel (gemeente Oisterwijk). Het betreft de locatie van het voormalige maatschappelijk gebouw De Roozendries, waar de gemeente voornemens is woningen te realiseren. Voor de ontwikkeling dient het bestemmingsplan te worden gewijzigd. In het kader van deze wijziging worden diverse deelonderzoeken uitgevoerd, waaronder archeologie. Het plangebied ligt binnen de historische kern van Moergestel. Dat betekent op basis van de archeologische beleidskaart van de gemeente dat bij bodemingrepen groter dan 50 m2 en dieper dan 0,3 m onder maaiveld een gemeentelijke onderzoeksplicht geldt (Waarde archeologie 1). In eerste instantie is een bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek boringen voor het gehele bestemmingsplangebied uitgevoerd. Op basis van dit onderzoek kan worden bepaald of vervolgonderzoek noodzakelijk is op de plaatsen waar daadwerkelijk bodemingrepen plaatsvinden. Het bureauonderzoek en veldonderzoek zijn uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), versie 3.3. Blad 5 van 21

35 Antea Group Archeologie 2016/3 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen projectnummer januari 2016 revisie 00 2 Bureauonderzoek Het doel van het uitvoeren van een archeologisch bureauonderzoek is het opstellen van een gespecificeerde archeologische verwachting voor het plangebied. Daarbij worden vragen beantwoord als: Waar kunnen we wat verwachten?. Voor het opstellen van een dergelijke verwachting wordt gebruik gemaakt van reeds bekende archeologische waarnemingen, historische kaarten, bodemkundige gegevens en informatie over de landschappelijke situatie. Een gespecificeerde verwachting gaat in op de mogelijke aanwezigheid, het karakter, de omvang, datering en eventuele (mate van) verstoring van archeologische waarden binnen het plangebied. 2.1 Beschrijving onderzoekslocatie Begrenzing onderzoeks- en plangebied Het is van belang een onderscheid te maken tussen plangebied enerzijds en onderzoeksgebied anderzijds. Met het plangebied wordt het gebied bedoeld waarop de in de inleiding genoemde plannen betrekking hebben. Binnen dit gebied kunnen eventueel aanwezige archeologische resten worden verstoord. Het onderzoeksgebied omvat het gebied waarover informatie verzameld is om een goed beeld te krijgen van de archeologische waarden die van belang kunnen zijn. Dit gebied is veelal groter dan het plangebied en verschilt naar gelang het te onderzoeken aspect. In dit geval wordt een zone van circa 500 m rondom het plangebied voldoende geacht om het gespecificeerd verwachtingsmodel op te kunnen stellen, omdat dit gebied landschappelijk aansluit op het plangebied en de ontwikkeling van de kern van Moergestel bij het onderzoek betrokken wordt. Het plangebied bevindt zich ten westen van het centrum van Moergestel en wordt globaal begrensd door de Prinses Margrietstraat aan de westzijde, de bebouwing langs de Rootven aan de noord- en oostzijde en woonbebouwing aan de Prinses Margrietstraat met daarachter grasland aan de zuidzijde (Afbeelding 2). Het plangebied beslaat circa 2250 m 2. Blad 6 van 21

36 Antea Group Archeologie 2016/3 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen projectnummer januari 2016 revisie 00 Afbeelding 2: Ligging plangebied aan de Prinses Margrietstraat te Moergestel Huidig en toekomstig gebruik Huidig gebruik plangebied Het gebouw De Roozendries is inmiddels gesloopt (december 2015). Tijdens het veldonderzoek bleek ook de bestrating van de parkeerruimte aan de straatzijde en op het achter- en zijterrein van de voormalige buitenruimte te zijn verwijderd. Consequenties toekomstig gebruik Binnen het plangebied worden negen woningen gerealiseerd. Hierbij vinden bodemingrepen plaats die eventueel aanwezige archeologische resten kunnen beschadigen dan wel vernietigen Gemeentelijk archeologisch beleid In de Wet op de Archeologische Monumentenzorg is de verantwoordelijkheid voor archeologie(beleid) grotendeels bij de gemeentelijke overheid neergelegd. Gemeenten dienen archeologie te borgen in hun ruimtelijk beleid, bijvoorbeeld door dubbelbestemmingen voor archeologie op te nemen in bestemmingsplannen. Om dat te kunnen doen hebben veel gemeenten een archeologische beleidskaart opgesteld. Op basis van deze kaart kan archeologie Blad 7 van 21

37 Antea Group Archeologie 2016/3 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen projectnummer januari 2016 revisie 00 in bestemmingsplannen worden verwerkt. Ook de gemeente Oisterwijk heeft een eigen beleid opgesteld om het archeologisch bodemarchief te beschermen. 1 Het gehele plangebied valt in het vigerende bestemmingsplan in de beleidscategorie Archeologie - waarde 1 (zie Afbeelding 3, in paars). 2 Voor deze categorie geldt een onderzoeksplicht bij een bodemverstoring met een oppervlakte van meer dan 50 m2 en een diepte van meer dan 0,3 m onder maaiveld. Ook in het vigerende bestemmingsplan is voor het plangebied een dubbelbestemming archeologie opgenomen. Afbeelding 3: Uitsnede archeologische beleidskaart Gemeente Oisterwijk met binnen rood kader plangebied aan de Prinses Margrietstraat in Moergestel (bron: Landschappelijke situatie Het plangebied maakt deel uit van het Brabantse dekzandgebied dat in het laat-pleistoceen is gevormd. Het landschap bestaat uit dekzandruggen, vlakke dekzandgebieden, landduinen en beekdalen. Geologie In het dekzandgebied komen pleistocene afzettingen vrijwel overal aan of dicht onder de oppervlakte voor. Deze afzettingen zijn gevormd in de laatste circa drie miljoen jaar. Tijdens het vroeg- en begin midden-pleistoceen worden door de Rijn en Maas fluvioglaciale afzettingen met een grovere textuur van vooral zand en grind afgezet. Als gevolg van tektoniek verplaatsten eerst de Rijn en later de Maas hun loop en kwam er een einde aan de sedimentatie door grote rivieren in dit gebied. Aan het begin en aan het einde van de ijstijden kwam (vooral in de zomermaanden) veel smeltwater vrij dat werd afgevoerd door een stelsel van verwilderde geulen en beken. Hierdoor vond een aanzienlijke omwerking van sedimenten plaats en werd materiaal van hogere gebieden verplaatst naar de lagere gelegen delen. In deze perioden kwamen fluvioperiaglaciale afzettingen tot stand, die bestaan uit min of meer gelaagde zanden, al dan niet met leemlagen en/of planten- en houtresten. De bovenzijde van de pleistocene afzettingen bestaat uit het 1 Archeologie beleid gemeente Oisterwijk Zie ook Blad 8 van 21

38 Antea Group Archeologie 2016/3 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen projectnummer januari 2016 revisie 00 zogenaamde jonge dekzand. Dit dekzand is door de wind afgezet aan het eind van de laatste ijstijd, het Weichselien. 3 De dikte van de dekzanden is zeer wisselend. Gedurende het Holoceen (de huidige warme periode die circa tienduizend jaar geleden aanving) zijn op het dekzand plaatselijk beekdalafzettingen gevormd, die bestaan uit lagen klei en veen. Ook kunnen veenkussens ontstaan door de vernatting in het holoceen. Onder invloed van menselijke bewoning en landbouw zijn plaatselijk heidevelden, zandverstuivingen en esdekken ontstaan. Het plangebied zelf ligt iets ten westen van de beek de Reusel. Ten westen is een dalvormige laagte aanwezig (niet meer watervoerend), een mogelijke zijarm of oude meander van de Reusel. De Reusel gaat ten zuiden van Oisterwijk verder als Achterste Stroom en vloeit samen met de Voorste Stroom ten oosten van Oisterwijk tot de Essche Stroom. Geomorfologie en AHN Het plangebied aan de Prinses Margrietstraat is op de geomorfologische kaart niet gekarteerd omdat het binnen de bebouwde kom ligt. Ten oosten van de bebouwde kom is een laaggelegen beekdalbodem zonder veen aanwezig (code 2R5, groen op afbeelding). Ten zuid- en noordwesten van het plangebied ligt een dalvormige laagte (code 2R2), die in het noorden samenkomt bij de beekdalbodem. Hiertussen liggen in het zuiden dekzandruggen, al dan niet met oud landbouwdek (codes K14 en 3L5, geel en lichtgroen op Afbeelding 4). Op het AHN-beeld is te zien dat de kern van Moergestel op een hoger gelegen deel tussen de laagtes ligt (Afbeelding 5). Het is dan ook aannemelijk dat het plangebied op een dekzandrug is gesitueerd. Het plangebied ligt op circa 12,3 m + NAP. Afbeelding 4: Detail geomorfologische kaart met binnen rood kader het plangebied Mozaïek te Oisterwijk. (bron: Archis3). 3 Berendsen 2004 Blad 9 van 21

39 Antea Group Archeologie 2016/3 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen projectnummer januari 2016 revisie 00 Dalvormige laagte Beekdal Dekzandrug Afbeelding 5: AHN-beeld met ter hoogte van ster het plangebied aan de Prinses Margrietstraat te Moergestel (bron: ahn.nl). Bodem en grondwaterstand Het plangebied aan de Prinses Margrietstraat is op de bodemkaart niet gekarteerd omdat het binnen de bebouwde kom ligt (zie Afbeelding 6). Ten oosten van het plangebied komen ter plaatse van het beekdal lage enkeerdgronden voor (code EZg23, in blauw op Afbeelding 6). Verder liggen rondom de bebouwde kom voornamelijk hoge enkeerdgronden bestaande uit leemarm en zwak lemig fijn zand (code zez21) of juist fijn lemig zand (code zez23). Het is aannemelijk dat ook binnen het plangebied hoge enkeerdgronden worden aangetroffen. Enkeerdgronden ontstaan door eeuwenlange bemesting van de akkers om de bodem vruchtbaarder te maken. Grondwatertrap VI houdt in dat de gemiddeld hoogste grondwaterstand (GHG) meer zich tussen de 0,4 en 0,8 m -mv bevindt en de gemiddeld laagste grondwaterstand (GLG) zich tussen de 1,7 en 2 m mv bevindt. 4 Ten westen van de bebouwde kom bevinden zich veldpodzolgronden (code Hn23, in roze op afbeelding). 4 STIBOKA 1985 Blad 10 van 21

40 Antea Group Archeologie 2016/3 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen projectnummer januari 2016 revisie 00 Afbeelding 6: Detail bodemkaart met plangebied ter hoogte van rode ster (bron: archis3) Historische situatie en mogelijke verstoringen Ter aanvulling van de historische gegevens is contact opgenomen met de Kleine Meijerij, de lokale heemkundekring. In onderstaande tekst zijn de aanvullingen van de heer N. Smits opgenomen. 5 Historische situatie Het plangebied is lange tijd onbebouwd gebleven en in gebruik als akker en later als grasland. 6 In de twintigste eeuw was het eigendom van de bewoner van het pand ten noorden van het plangebied (Rootven 17). Mogelijk is de locatie en omliggende tuinen/weilanden in het verleden (dertiger jaren) opgehoogd zijn met grond afkomstig van het bouwterrein rondom de kerk ten tijde van de bouw hiervan. Het betrof onder nadere het voormalige kerkhof. Volgens de Heemkundekring zou dit de oorzaak kunnen zijn van het af en toe opduiken van botresten op het terrein. Het is niet duidelijk of het menselijk of dierlijk materiaal betreft. De aanwezigheid van botresten kan ook veroorzaakt zijn door illegale slachtingen in de oorlogsjaren(slagerijen waren er immers voldoende in de nabije omgeving). 7 Op historische kaarten blijkt dat de bewoning zich vooral concentreerde langs de wegen, zoals de ten noorden gelegen Rootven. De Prinses Margrietstraat is lange tijd een zandpad geweest, het Hippelpad (zie Afbeelding 7). Rond 1950 is de huidige Prinses Margrietstraat aangelegd. Het 5 Mail dd. 11 januari 2016 van de heer N. Smits, Heemkundekring De Kleine Meijerij. 6 In het rapport van Synthegra uit 2009 blijkt dat er geen bebouwing aanwezig is binnen het plangebied (zie afbeelding 2.6 Hagens en Leuvering 2006). Dit beeld wordt bevestigd door de heer N. Smits van de Heemkundekring De Kleine Meijerij. 7 Informatie via de heer N. Smits, De kleine Meijerij. Blad 11 van 21

41 Antea Group Archeologie 2016/3 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen projectnummer januari 2016 revisie 00 voormalige gebouw de Roozendries is eind vorige eeuw gebouwd en nu gesloopt (december 2015). Afbeelding 7: Foto van het Hippelpad, de latere Prinses Margrietstraat, en de woning aan het Rootven met bijbehorende gebouwen en het weiland dat nu het plangebied is (bron: Heemkundekring De Kleine Meijerij ). Afbeelding 8: Topografische kaart rond 1935 met het onbebouwde plangebied ter hoogte van de pijl (bron: topotijdreis.nl) Mogelijke verstoringen Het voormalige gebouw De Roozendries besloeg een groot deel van het plangebied. Het is niet bekend in hoeverre de bouw en/of sloop van het pand de bodemopbouw heeft verstoord. Hiervoor lijkt binnen het plangebied geen bewoning te hebben plaatsgevonden. Blad 12 van 21

42 Antea Group Archeologie 2016/3 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen projectnummer januari 2016 revisie Bekende waarden Archeologische waarden In de gemeente Oisterwijk zijn vondsten vanaf het paleolithicum tot en met de nieuwe tijd bekend. Vondsten uit de steentijd (paleolithicum en mesolithicum) betreffen voornamelijk losse vuursteenvondsten op de overgang van beekdalen naar de hoger gelegen dekzandruggen. Met de komst van landbouwers worden de hoger gelegen dekzandruggen in gebruik genomen. Binnen de kern van Moergestel zijn weinig archeologische vondsten bekend. Wat er bekend is wordt hieronder vermeld. Gegevens uit ARCHIS: AMK-terreinen Er zijn in de omgeving geen geregistreerde AMK-terreinen bekend. De historische kern van Moergestel heeft wel een beschermd stads- en dorpsgezicht en is administratief bepaald (voornamelijk op basis van historisch kaartmateriaal). Gegevens uit ARCHIS: archeologische waarnemingen In de omgeving zijn zeven waarnemingen bekend. Bij niet-archeologisch graafwerk aan het Sint Jansplein 3A is Marokkaans aardewerk uit WOII aangetroffen, afkomstig van Marokkaanse soldaten uit het VIIe legerkorps. Waarnemingen , , hebben betrekking op de vondsten gedaan bij het onderzoek naar het kasteelterrein Nieuwenhof (zie eerdere onderzoeken). Het betreffen met name vondsten en sporen uit de late middeleeuwen en nieuwe tijd. De sporen zoals grachten, greppels, muren en uitbraaksporen, waterput en spitsporen leverden weinig informatie op over het gebruik en de ontwikkeling van het terrein. Waarneming betreffen greppels en aan de greppels te relateren paalsporen uit de late middeleeuwen ter hoogte van de Brede school. Het zijn sporen die wijzen op de ontginningen ten behoeve van de landbouw. Het aardewerk dat in de sporen is aangetroffen kan in de late middeleeuwen worden gedateerd. Waarneming aan het Sint Jansplein betreft muurwerk en waterputten uit de achttiende, negentiende en twintigste eeuw en is te fragmentarisch om te kunnen koppelen aan de voorgaande bebouwing zoals op de kadastrale minuut staat. Waarnr Complex Begin Eind Onbekend Nieuwe tijd C: heden Nieuwe tijd C: heden Versterking, onbepaald Middeleeuwen: nc Nieuwe tijd: heden Nederzetting, onbepaald Middeleeuwen laat B: nc Nieuwe tijd C: heden Nederzetting, onbepaald Middeleeuwen laat B: nc Nieuwe tijd C: heden Onbekend Middeleeuwen laat: nc Nieuwe tijd: heden Landbouw Middeleeuwen laat A: nc Nieuwe tijd C: heden Niet van toepassing Nieuwe tijd B: nc Nieuwe tijd C: heden Tabel 1. Archeologische waarnemingen binnen onderzoeksgebied (bron: ARCHIS) Gegevens uit ARCHIS: eerdere onderzoeken Rondom het plangebied zijn diverse onderzoeken uitgevoerd. Het plangebied is onderdeel van een bureauonderzoek dat in 2009 is uitgevoerd voor het Avangterrein (onderzoeksmelding 34557). Hieruit komt naar voren dat vervolgonderzoek noodzakelijk wordt geacht. Blad 13 van 21

43 Antea Group Archeologie 2016/3 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen projectnummer januari 2016 revisie 00 Op circa 500 m ten noorden van het plangebied (Kloosterdreef) is een archeologisch proefsleuven onderzoek uitgevoerd (onderzoeksmelding 18356, 22768). Het terrein grenst aan het omgrachte terrein van kasteel Nieuwenhof (of een voorganger daarvan). Binnen het plangebied hebben de agrarische bijgebouwen van het kasteel gestaan. Tijdens het onderzoek zijn geen sporen aangetroffen die informatie konden opleveren over de aard en het verloop van de bebouwing. Er is na het proefsleuvenonderzoek geen vervolgonderzoek uitgevoerd. Aan de Kloosterlaan (ter hoogte van de Brede school) is eveneens een proefsleuvenonderzoek uitgevoerd (onderzoeksmeldingen en 51942). Hier zijn geen behoudenswaardige archeologische resten aangetroffen. Op 500 m ten noordwesten is voor een terrein aan de akkerweg/tilburgseweg een vervolgonderzoek geadviseerd na een bureauonderzoek (onderzoeksmelding 29876). Het is in Archis niet te achterhalen of dit is uitgevoerd. Verder zijn voor diverse onderzoeken is na het booronderzoek geen vervolgonderzoek geadviseerd op basis van verstoringen of een lage verwachting op het aantreffen van archeologische resten (onderzoeksmeldingen 22955, 28367, 30073, 51942). OM-nr Uitvoerder Type onderzoek Jaar uitvoering Bureau Interdisciplinaire Landschapsanalyse Archeologisch: booronderzoek Bureau Interdisciplinaire Landschapsanalyse Archeologisch: proefputten/proefsleuven Synthegra BV Archeologisch: booronderzoek Bureau Interdisciplinaire Landschapsanalyse Archeologisch: bureauonderzoek BAAC BV Archeologisch: bureauonderzoek ADC ArcheoProjecten Archeologisch: booronderzoek Synthegra BV Archeologisch: bureauonderzoek Synthegra BV Archeologisch: booronderzoek Synthegra BV Archeologisch: proefputten/proefsleuven RAAP Archeologisch Adviesbureau Archeologisch: booronderzoek 2012 Tabel 2. Eerder uitgevoerde onderzoeken binnen onderzoeksgebied (bron: ARCHIS) Ondergrondse bouwhistorische waarden Er worden geen ondergrondse bouwhistorische waarden verwacht Archeologische verwachting Bestaande verwachtingskaarten IKAW De Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) is een door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed opgestelde kaart waarop aan de hand van eerder gedane archeologische waarnemingen en de bodemkundige gegevens is aangegeven wat de kans is in een bepaald gebied archeologie aan te treffen: laag, middelhoog of hoog. Zoals de naam al aangeeft gaat het hier - vanwege schaal en extrapolatie - slechts om een ruwe indicatie. De kaart van de gemeente is uitgewerkt tot detailniveau en geeft een nauwkeuriger beeld. 8 Blad 14 van 21

44 Antea Group Archeologie 2016/3 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen projectnummer januari 2016 revisie 00 Provinciale verwachtingskaart Op de cultuurhistorische waardenkaart van de provincie Brabant ligt het plangebied niet in een zone van provinciaal belang. Gemeentelijke verwachtingskaart Op de gemeentelijke verwachtingskaart ligt het plangebied binnen de historische kern van Moergestel. De kern heeft een hoge archeologische verwachting. Op historische kaarten is binnen het plangebied geen bebouwing aanwezig Gespecificeerde archeologische verwachting Voor het plangebied is op basis van bovenstaande gegevens onderstaand gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel opgesteld. Datering Op basis van vindplaatsen in de omgeving en de geomorfologische ligging van het plangebied ligt de nadruk op vindplaatsen vanaf het laat -neolithicum tot en met de nieuwe tijd. Aangezien het plangebied zich niet in een gradiëntzone bevindt (maar boven op de dekzandrug), wordt het aantreffen van resten uit het paleolithicum/mesolithicum en vroeg en midden neoliticum laag ingeschat. Complextype Er kunnen nederzettingssporen worden aangetroffen zoals paalkuilen, afvalkuilen, greppels, etc. Daarnaast kunnen ook menselijke begravingen/crematies worden aangetroffen. Maar ook sporen van agrarische activiteiten worden verwacht (bijvoorbeeld greppels). Omvang De vindplaatsen kunnen variëren van puntlocaties tot nederzettingsterreinen van meer dan één hectare. Diepteligging Archeologische resten kunnen worden onder de eventueel aanwezige enkeerdbodem verwacht. Nederzettingssporen zijn veelal zichtbaar vanaf de onderkant BC- of top C-horizont. Locatie Binnen het gehele plangebied kunnen archeologische resten worden verwacht. Uiterlijke kenmerken Vanaf neolithicum: resten en structuren die wijzen op een sedentair, agrarisch bestaan. Nederzettingscomplexen bestaande uit paalgaten (van huizen, spiekers, opstallen, schuren), greppels, waterputten met houten beschoeiingen, afvalkuilen etc. Vondsten in de vorm van aardewerk, huttenleem, metaal, natuursteen, glas, botten, houtskool, etc. Maar ook menselijke begravingen en crematies (bot, crematieresten, houtskool, grafgiften) kunnen worden aangetroffen. Daarnaast worden resten van Blad 15 van 21

45 Antea Group Archeologie 2016/3 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen projectnummer januari 2016 revisie 00 agrarische activiteiten verwacht (met name vanaf de late middeleeuwen/nieuwe tijd). Mogelijke verstoringen Het plangebied is grotendeel bebouwd geweest. De bebouwing is inmiddels gesloopt. Het is niet duidelijk tot hoe diep de verstoring reikt. De onbebouwde delen van het plangebied zijn waarschijnlijk niet (diep) verstoord. 2.4 Conclusies en advies voor vervolgonderzoek Uit het bureauonderzoek blijkt dat binnen het plangebied een hoge verwachting geldt voor bewoningsresten vanaf het neolithicum. Op de archeologische beleidskaart heeft het plangebied tevens een hoge verwachting voor resten uit de late middeleeuwen en nieuwe tijd. Gezien de historische kaarten geen bebouwing binnen het plangebied laten zien, is het de vraag of dit deel van de historische kern bebouwd is geweest. Op basis hiervan is het advies de archeologische verwachting bij te stellen naar middelhoog. Daarnaast is het niet duidelijk of de huidige bebouwing de bodem op grootschalige wijze verstoord heeft. Het is dan ook aan te bevelen een inventariserend veldonderzoek door middel van boringen verkennende fase uit te voeren. Op deze wijze kan de bodemopbouw binnen het gebied in kaart worden gebracht. Daarnaast wordt inzichtelijk in hoeverre de aanleg van de woningen de bodemopbouw heeft verstoord. Er worden verspreidt over het plangebied vier boringen uitgevoerd, dit wordt voldoende geacht om de bodemopbouw en eventuele verstoringen in kaart te brengen. Blad 16 van 21

46 Antea Group Archeologie 2016/3 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen projectnummer januari 2016 revisie 00 3 Veldonderzoek 3.1 Doel- en vraagstelling Het doel van het inventariserend veldonderzoek is het toetsen van de archeologische verwachting, zoals deze op basis van het uitgevoerde bureauonderzoek is opgesteld. Het uitgevoerde onderzoek betreft een inventariserend veldonderzoek door middel van boringen, verkennende fase. Een verkennend onderzoek heeft als doel het in kaart brengen van eventuele verstoringen in de bodem, het verkrijgen van enig inzicht in de bodemopbouw van het gebied en aldus het in kaart brengen van kansrijke en kansarme zones wat betreft archeologie. Het onderzoek dient antwoord te geven op de volgende vragen: Wat is de bodemopbouw en zijn er aanwijzingen voor bodemverstoringen? Is er binnen het plangebied een vindplaats aanwezig en/of zijn er archeologische indicatoren aangetroffen die hierop kunnen wijzen? Zo ja, wat is de aard, conserveringstoestand en datering van deze indicatoren/vindplaats? 9 Indien archeologische lagen aanwezig zijn; op welke diepte bevinden deze zich en wat is de maximale diepte? Waaruit bestaat of bestaan deze archeologische laag of lagen? In welke mate wordt een eventueel aanwezige vindplaats verstoord door realisatie van geplande bodemingrepen? Hoe kan deze verstoring door planaanpassing tot een minimum worden beperkt? In welke mate stemmen de resultaten van het veldwerk overeen met de verwachtingen van de bureaustudie? Wat zijn de aanbevelingen? Is nader onderzoek noodzakelijk? En zo ja, waaruit kan deze bestaan? 3.2 Onderzoeksopzet en werkwijze Datum uitvoering 14 januari 2016 Veldteam Weersomstandigheden Boortype Methode conform Leidraad SIKB 10 Aantal boringen Oriëntatie grid t.o.v. geomorfologie/paleolandschap M. Arkema (KNA-archeoloog) Bewolkt, droog circa 5 o Edelman 10 cm Niet van toepassing, betreft onderzoek in verkennende fase vijf Zoveel mogelijk verspreid over plangebied, rekening houdend met voormalige bebouwing. 9 Hoewel dit niet het doel is van een verkennend booronderzoek, kan het aantreffen van archeologische indicatoren of vindplaatsen niet worden uitgesloten. Daarom is deze vraag toch opgenomen. 10 Tol e.a Blad 17 van 21

47 Antea Group Archeologie 2016/3 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen projectnummer januari 2016 revisie 00 Wijze inmeten boringen Overige toegepaste methoden Wijze onderzoek / beschrijving boorkolom Verzamelwijze archeologische indicatoren Bemonstering Vondstzichtbaarheid aan oppervlak Omschrijving oppervlaktekartering Ten opzichte van bestaande bebouwing naast gelegen percelen. Niet van toepassing Conform NEN 5104/ASB Verbrokkelen Niet van toepassing Niet uitgevoerd. Terrein is recent opgehoogd met cunetzand (na sloop bebouwing). Niet van toepassing 3.3 Resultaten Voor een overzicht van de boringen wordt verwezen naar de boorprofielen in Bijlage 3 en de situatiekaart in de kaartenbijlage. De voormalige bebouwing en bestrating was in december 2015 gesloopt / verwijderd en geëgaliseerd met cunetzand (Afbeelding 9). Het gehele terrein ligt circa 0,3 m lager dan de omgeving. In eerste instantie waren vier boringen gepland rondom de voormalige bebouwing. Tijdens het veldwerk is een extra boring geplaatst in het midden van het voormalige gebouw om de mate van verstoring te verifiëren. Afbeelding 9: Foto plangebied Prinses Margrietstraat te Moergestel tijdens veldwerk 14 januari 2016 (foto: Antea Group) Bodemopbouw Tijdens het booronderzoek is onder de recente ophooglaag van cunetzand van circa 0,1 tot 0,25 m de voormalige A-horizont aangetroffen. De A-horizont bestaat uit matig fijn, matig humeus siltig donker grijs bruin zand. Er zijn in deze bodemlaag resten van baksteen, hout, piepschuim en slakmateriaal aangetroffen. In vier van de vijf boringen was de A-horizont gemengd met bovenliggend cunetzand of met de onderliggende C-horizont. Opvallend genoeg Blad 18 van 21

48 Antea Group Archeologie 2016/3 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen projectnummer januari 2016 revisie 00 was de A-horizont ter plaatse van het voormalige gebouw het minst geroerd door de bouw- en sloopwerkzaamheden. Onder de A-horizont is in drie van de vijf boringen een gemengde laag aangetroffen van de A- en de C-horizont. Deze gevlekte AC-horizont heeft een dikte van 0,1 tot 0,15 m. In boring 1 is onder de A-horizont een verstoorde zandige laag met leembrokken en roest aangetroffen waarna op 0,95 m onder maaiveld deze boring is gestaakt op een ondoordringbare laag. In boring 3 is een klein restant van een BC-horizont aangetroffen van 0,1 m dikte. Onder de A/C of B-horizont bevindt zich de C-horizont bestaande uit matig fijn matig siltig zand, dat veelal roestiger werd naar onder toe. De huidige C-horizont is in het oostelijk deel van het terrein op 0,65 m onder maaiveld aangetroffen (boring 4). Naar het westen toe ligt de C-horizont dieper, tot maximaal 0,95 m onder maaiveld (boring 2). Mogelijk betreft dit een natuurlijke glooiing van de dekzandrug richting het beekdal ten westen van het plangebied, maar kan ook een indicatie zijn dat de C-horizont naar het westen van het plangebied dieper verstoord is. Interpretatie Binnen het plangebied is een antropogeen dek (A-horizont) aangetroffen dat waarschijnlijk door plaggenbemesting is ontstaan. Het dek is verstoord geraakt door de bouw en / of sloop van het voormalige gebouw. Het oorspronkelijke dek is waarschijnlijk dikker geweest aangezien het plangebied circa 0,3 m lager ligt dan de omgeving. Tijdens de ontginning of tijdens de bouw van het voormalige gebouw is in ieder geval een deel van de top van de oorspronkelijke C-horizont in de A-horizont opgenomen (AC-horizont). Uitgaande van maximale dikte van de AC-horizont is de C-horizont circa 0,15 m verlaagd. Aangezien de C-horizont naar het oosten toe oploopt is een diepere verstoring in het westelijk deel niet uitgesloten, hoewel het ook om een natuurlijke glooiing kan gaan Archeologie Er is een boring gestaakt op circa 0,95 m onder maaiveld (boring 1). Op basis de gegevens uit het bureauonderzoek zijn er geen aanwijzingen dat het om historische bebouwing kan gaan (maar dit is niet uit te sluiten). Gezien de A-horizont in deze boring veel puin bevatte en gezien de recente sloop van het gebouw is het aannemelijker dat de boring is gestaakt op recent puin, dit is echter niet met zekerheid vast te stellen. Verder zijn tijdens het veldonderzoek geen archeologische indicatoren aangetroffen. Het gaat hier echter om een verkennende fase van het inventariserend veldonderzoek door middel van boringen. Het doel van de verkennende fase van het veldonderzoek is het in kaart brengen van de bodemopbouw en het aantonen van eventuele bodemverstoringen. De afwezigheid van archeologische indicatoren kan dan ook niet worden beschouwd als indicatie voor de afwezigheid van een archeologische vindplaats. Blad 19 van 21

49 Antea Group Archeologie 2016/3 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen projectnummer januari 2016 revisie 00 4 Conclusies en advies 4.1 Conclusies In paragraaf 3.1 is een aantal vragen gesteld. Deze worden hieronder beantwoord: Wat is de bodemopbouw en zijn er aanwijzingen voor bodemverstoringen? In het plangebied is sprake van een A-horizont op een gemengde laag (AC-horizont). Hieronder is de C-horizont aangetroffen. De dikte van de gemende AC-horizont is maximaal 0,15. Dat zou betekenen dat de top van de oorspronkelijke C-horizont met maximaal 0,15 m verdwenen is. In boring 1 is de top van de C-horizont waarschijnlijk eveneens verstoord aangezien de boring op 0,95 m onder maaiveld is gestaakt op een ondoordringbare laag. Uitzondering is boring 3 waar nog een klein restant van een BC-horizont is aangetroffen op de C-horizont. Is er binnen het plangebied een vindplaats aanwezig en/of zijn er archeologische indicatoren aangetroffen die hierop kunnen wijzen? Zo ja, wat is de aard, conserveringstoestand en datering van deze indicatoren/vindplaats? Er is een boring gestaakt op ondoordringbaarheid op circa 0,95 m onder maaiveld (boring 1). Op basis van de gegevens uit het bureauonderzoek zijn er geen aanwijzingen dat het om historische bebouwing kan gaan (maar dit is niet uit te sluiten). Gezien de A-horizont in deze boring veel puin bevat en de recente sloop van het gebouw is het aannemelijker dat de boring is gestaakt op recent puin. Dit is echter niet met zekerheid vast te stellen met een booronderzoek. Tijdens het veldwerk zijn verder geen archeologische indicatoren of andere aanwijzingen gevonden voor de aanwezigheid van een vindplaats. Het betreft echter een booronderzoek in de verkennende fase, waarbij de afwezigheid van archeologische indicatoren geen aanwijzing zijn voor de afwezigheid van een archeologische vindplaats. Indien archeologische lagen aanwezig zijn; op welke diepte bevinden deze zich en wat is de maximale diepte? Er zijn geen archeologische lagen aangetroffen. Waaruit bestaat of bestaan deze archeologische laag of lagen? Niet van toepassing. In welke mate wordt een eventueel aanwezige vindplaats verstoord door realisatie van geplande bodemingrepen? De C-horizont is aangetroffen op 0,65 tot 0,95 m onder maaiveld. Wanneer voor de te realiseren woningen bodemingrepen worden uitgevoerd die dieper reiken dan 0,65 m onder het maaiveld, kunnen eventueel aanwezige resten verstoord worden. Hoe kan deze verstoring door planaanpassing tot een minimum worden beperkt? Wanneer sprake is van archeologische resten worden deze verwacht in de top van de C- horizont. Dat betekent dat bouwwerkzaamheden niet dieper mogen reiken dan 0,65 m tot 0,95 m onder maaiveld (van oost naar west). In welke mate stemmen de resultaten van het veldwerk overeen met de verwachtingen van de bureaustudie? Uit het veldwerk is naar voren gekomen dat er sprake is geweest van een antropogeen opgebracht dek van meer dan 0,5 m dikte (rekening houdend met de huidige lagere ligging van het perceel door de sloop van het gebouw). Dit komt overeen met de verwachting in het bureauonderzoek. Blad 20 van 21

50 Antea Group Archeologie 2016/3 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen projectnummer januari 2016 revisie 00 Wat zijn de aanbevelingen? Is nader onderzoek noodzakelijk? En zo ja, waaruit kan deze bestaan? Zie paragraaf (Selectie)advies In vier van de vijf boringen blijkt dat de huidige C-horizont tot mogelijk 0,15 m lager ligt dan het oorspronkelijke niveau. Deze verstoring is dermate ondiep dat niet uitgesloten kan worden dar er nog eventueel aanwezige diepe sporen (of de onderkant van bijvoorbeeld paalsporen) aangetroffen kunnen worden. Hierbij dient de kanttekening te worden geplaatst dat de diepte van de C-horizont naar het westen toe af loopt en mogelijk meer is afgetopt dan het oostelijk deel van het terrein. Gezien de archeologische verwachting op het aantreffen van resten vanaf het laat neolithicum en de mate van verstoring kan de aanwezigheid van archeologische sporen niet uitgesloten worden. Het advies is dan ook om voor het plangebied een vervolgonderzoek voor archeologie uit te voeren in de vorm van een inventariserend veldonderzoek door middel van proefsleuven. De C- horizont is in het plangebied op verschillende dieptes aangetroffen, waarbij in het oostelijk deel de C-horizont het minst diep ligt. Het advies is dan ook om in eerste instantie een proefsleuf in het oostelijk deel aan te leggen, met een kleinere controlesleuf meer naar het westen toe. Op basis van de resultaten van deze proefsleuven kan worden bepaald of verder onderzoek on het plangebied noodzakelijk is. Dit advies voor vervolgonderzoek is telefonisch besproken met de gemeente Oisterwijk (mevr. Rama). Het is aan de gemeente Oisterwijk om dit advies over te nemen of anders te beslissen middels een selectiebesluit. Antea Group Oosterhout, januari 2016 Blad 21 van 21

51 Antea Group Archeologie 2016/3 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen projectnummer januari 2016 revisie 00 Literatuur en geraadpleegde bronnen Barends et. al., 1986: Het Nederlandse landschap. Een historisch-geografische benadering. Uitgeverij Matrijs, Utrecht. Berendsen, H.J.A., 2004 (4 e druk): De vorming van het land. Inleiding in de geologie en geomorfologie. Van Gorcum, Assen. Hagens, D., J. Leuvering, 2009: Bureauonderzoek Avang-terrein te Moergestel, Synthegra Rapport S090119), Doetinchem. Tol, A., P. Verhagen & M. Verbruggen, 2012: Leidraad inventariserend veldonderzoek. Deel: karterend booronderzoek. SIKB. 2009: Archeologische verwachtingskaart gemeente Oisterwijk (Past2Present rapport 548). Kaarten Bodemkaart van Nederland, 1:50000, STIBOKA, kaartblad Grote Historische Atlas ( ), Wolters Noordhoff, Groningen Minuutplan ca ( Topografische kaart 1:25000 ( Topografisch-militaire kaarten 1879, 1900 ( Internet Blad 22 van 21

52 Bijlage 1: Archeologische perioden

53 Bijlage 1: Archeologische perioden Als bijlage op de resultaten en verzamelde gegevens wordt hieronder een algemene ontwikkeling van de bewonersgeschiedenis in Nederland geschetst. Gedurende het paleolithicum ( voor Chr.) hebben moderne mensen (homo sapiens) onze streken tijdens de warmere perioden wel bezocht, doch sporen uit deze periode zijn zeldzaam en vaak door latere omstandigheden verstoord. De mensen trokken als jager-verzamelaars rond in kleine groepen en maakten gebruik van tijdelijke kampementen. De verschillende groepen jager-verzamelaars exploiteerden kleine territoria, maar verbleven, afhankelijk van het seizoen, steeds op andere locaties. In het mesolithicum ( voor Chr.) zette aan het begin van het Holoceen een langdurige klimaatsverbetering in. De gemiddelde temperatuur steeg, waardoor geleidelijk een bosvegetatie tot ontwikkeling kwam en de variatie in flora en fauna toenam. Ook in deze periode trokken de mensen als jager-verzamelaars rond. Voorwerpen uit deze periode bestaan voornamelijk uit voor de jacht ontworpen vuurstenen spitsjes. De hierop volgende periode, het neolithicum ( voor Chr.), wordt gekenmerkt door een overschakeling van jager-verzamelaars naar sedentaire bewoners, met een volledig agrarische levenswijze. Deze omwenteling ging gepaard met een aantal technische en sociale vernieuwingen, zoals huizen, geslepen bijlen en het gebruik van aardewerk. Door de productie van overschot kon de bevolking gaan groeien en die bevolkingsgroei had tot gevolg dat de samenleving steeds complexer werd. Uit het neolithicum zijn verschillende grafmonumenten bekend, zoals hunebedden en grafheuvels. Het begin van de bronstijd ( voor Chr.) valt samen met het eerste gebruik van bronzen voorwerpen, zoals bijlen. Het gebruik van vuursteen was hiermee niet direct afgelopen. Vuursteenmateriaal uit de bronstijd is meestal niet goed te onderscheiden van dat uit andere perioden. Het aardewerk is over het algemeen zeldzaam. De grafheuveltraditie die tijdens het neolithicum haar intrede deed werd in eerste instantie voortgezet, maar rond 1200 voor Chr. vervangen door begravingen in urnenvelden. Het gaat hier om ingegraven urnen met crematieresten waar overheen kleine heuveltjes werden opgeworpen, eventueel omgeven door een greppel. In de ijzertijd ( voor Chr.) werden de eerste ijzeren voorwerpen gemaakt. Ten opzichte van de bronstijd traden er in de aardewerktraditie en in het gebruik van vuursteen geen radicale veranderingen op. De mensen woonden in verspreid liggende hoeven of in nederzettingen van enkele huizen. Op de hogere zandgronden ontstonden uitgebreide omwalde akkercomplexen (celtic fields). In deze periode werden de kleigebieden ook in gebruik genomen door mensen afkomstig van de zandgebieden. Opvallend zijn de verschillen in materiële welstand. Er zijn zogenaamde vorstengraven bekend in Zuid-Nederland, maar de meeste begravingen vonden plaats in urnenvelden. Met de Romeinse tijd (12 voor Chr. tot 450 na Chr.) eindigt de prehistorie en begint de geschreven geschiedenis. In 47 na Chr. werd de Rijn definitief als rijksgrens van het Romeinse Rijk ingesteld. Ter controle van deze zogenaamde limes werden langs de Rijn castella (militaire forten) gebouwd. De inheems leefwijze handhaafde zich wel, ook al werd de invloed van de Romeinen steeds duidelijker in soorten aardewerk (o.a. gedraaid) en een betere infrastructuur. Onder meer ten gevolge van invallen van Germaanse stammen ontstond er instabiliteit wat uiteindelijk leidde tot het instorten van de grensverdediging langs de Rijn. Over de middeleeuwen ( na Chr.), en met name de vroege middeleeuwen ( na Chr.), zijn nog veel zaken onbekend. Archeologische overblijfselen zijn betrekkelijk schaars. De politieke macht was na het wegvallen van de Romeinen in handen gekomen van regionale en lokale hoofdlieden. Vanaf de 10 e eeuw ontstaat er weer enige stabiliteit en is een toenemende feodalisering zichtbaar. Door bevolkingsgroei en gunstige klimatologische omstandigheden werd in deze periode een begin gemaakt met het ontginnen van bos, heide en veen. Veel van onze huidige steden en dorpen dateren uit deze periode. De hierop volgende periode 1500 heden wordt aangeduid als nieuwe tijd.

54 Bijlage 2: Archeologische Monumentenzorg (AMZ) schematisch overzicht AMZ verklarende woordenlijst AMZ

55 Schema Archeologische Monumentenzorg (AMZ)

56 Schema Archeologische Monumentenzorg (AMZ) Verklarende woordenlijst Archeologische Monumentenzorg (AMZ) Archeologische begeleiding (STAP 5c) Een archeologische begeleiding wordt uitgevoerd wanneer proefsleuven of en opgraving niet mogelijk zijn door bijvoorbeeld civieltechnische beperkingen. Archeologische indicatoren Hiermee worden aanwijzingen in de bodem bedoeld die duiden op menselijke activiteiten in het verleden, zoals aardewerkscherven, houtskool, botmateriaal, vondstlagen, etc. Archis Archeologisch informatiesysteem voor Nederland. Een digitale databank met gegevens over archeologische vindplaatsen en terreinen. Bureauonderzoek (STAP 1) Het bureauonderzoek is een rapportage waarin een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel wordt opgesteld aan de hand van geomorfologische en bodemkaarten, de Archeologische Monumentenkaart (AMK), het Archeologisch Informatiesysteem (ARCHIS), historische kaarten en archeologische publicaties. Fysiek beschermen (STAP 4c) De archeologische resten blijven in de bodem behouden door bijvoorbeeld planaanpassingen. Geofysisch onderzoek Meetapparatuur brengt archeologische verschijnselen in de bodem driedimensionaal in kaart zonder te boren of te graven. Dit kan bijvoorbeeld door radar-, weerstandsonderzoek of elektromagnetische metingen. Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Dit model geeft op detailniveau voor het plangebied aan wat aan archeologische vindplaatsen aanwezig kan zijn. Op basis van dit verwachtingsmodel wordt bepaald of een inventariserend veldonderzoek nodig is en wat de juiste methode is om eventueel aanwezige archeologische resten aan te tonen. Inventariserend veldonderzoek (IVO) (STAP 2) Tijdens een inventariserend veldonderzoek worden archeologische waarden in het veld geïnventariseerd en gedocumenteerd. Waar is wat in de bodem aanwezig? De inventarisatie kan bestaan uit een inventariserend veldonderzoekoverig (door middel van een booronderzoek, veldkartering en/of geofysisch onderzoek) en/of een inventariserend veldonderzoek door middel van proefsleuven. Wat de beste methode is, hangt sterk af van de omstandigheden en de aard van de vindplaats. Inventariserend veldonderzoek - overig (IVO-o) (STAP 2b of 2c) Bij een Inventariserend veldonderzoek - overig door middel van boringen (IVOo) worden boringen gezet door middel van een handboor of guts. Inventariserend veldonderzoek -proefsleuven (IVO-p) (STAP 2f) Proefsleuven zijn lange sleuven van twee tot vijf meter breed die worden aangelegd in de zones waar aanwijzingen zijn voor het aantreffen van archeologische vindplaatsen. Inventariserend veldonderzoek (IVO) - Verkennende fase (STAP 2b) Wanneer bij het bureauonderzoek onvoldoende gegevens beschikbaar zijn om een gespecificeerd verwachtingsmodel op te stellen, wordt een inventariserend veldonderzoek - verkennende fase uitgevoerd. In deze fase wordt onderzocht of de bodem nog intact is, wat de bodemopbouw is en hoe deze invloed heeft gehad op de locatiekeuze van de mens in het verleden. Het onderzoek is bedoeld om kansarme zones om archeologische resten aan te treffen uit te sluiten en kansrijke zones te selecteren voor vervolgonderzoek. Een verkennend onderzoek kent een relatief lage onderzoeksintensiteit en wordt meestal uitgevoerd door middel van boringen. Inventariserend veldonderzoek (IVO) - Karterende fase (STAP 2c of 2f) Tijdens een inventariserend veldonderzoek - karterende fase wordt het plangebied systematisch onderzocht op de aanwezigheid van archeologische sporen en/of vondsten. De intensiteit van onderzoek is groter dan in de verkennende fase, bijvoorbeeld door een groter aantal boringen per hectare of door het aanleggen van proefsleuven. Inventariserend veldonderzoek (IVO) - Waarderende fase (STAP 2f) Tijdens de waarderende fase wordt aangegeven of de aangetroffen archeologische vindplaatsen behoudenswaardig zijn. Dat betekent dat de aard, omvang, datering, conservering en inhoudelijke kwaliteit van de vindplaats(en) wordt vastgesteld. Wanneer de waardering van de archeologische resten laag is, hoeft geen verder archeologisch onderzoek te worden uitgevoerd. Het plangebied wordt 'vrijgegeven'. Wanneer de resten behoudenswaardig zijn, wordt in eerste instantie behoud in situ (ter plekke in de bodem) nagestreefd. Wanneer dit door de voorgenomen ontwikkelingen niet mogelijk is, wordt vervolgonderzoek uitgevoerd in de vorm van een opgraving of archeologische begeleiding. Vaak wordt deze fase gecombineerd uitgevoerd met het inventariserend veldonderzoek karterende fase. Opgraving (STAP 5c) Wanneer door de toekomstige ontwikkelingen aanwezige archeologische resten in de bodem niet behouden kunnen worden, wordt een opgraving uitgevoerd. Tijdens de opgraving worden archeologische resten gedocumenteerd, gefotografeerd en bestudeerd. Hierdoor wordt informatie over het verleden zo goed mogelijk vastgelegd en behouden. Plan van Aanpak (PvA) (STAP 2a) Voor een booronderzoek is een Plan van Aanpak (PvA) noodzakelijk. Het PvA beschrijft hoe het veldwerk wordt uitgevoerd en uitgewerkt. Programma van Eisen (PvE) (STAP 2d of 5a) Voor het uitvoeren van een inventariserend veldonderzoek - proefsleuven, archeologische begeleiding of opgraving is een Programma van Eisen (PvE) noodzakelijk. Het PvE beschrijft het doel, vraagstelling en uitvoeringsmethode van het archeologisch onderzoek. Dit document wordt beschouwd als basisdocument voor archeologisch veldonderzoek waarmee de inhoudelijke kwaliteit gewaarborgd wordt. Het PvE wordt goedgekeurd door het bevoegd gezag (gemeente, provincie of het rijk). Quickscan In een quickscan wordt geïnventariseerd of en waar archeologisch onderzoek moet worden uitgevoerd. Selectieadvies (STAP 3) In het selectieadvies wordt op archeologisch inhoudelijke argumenten het advies gegeven welke delen van het plangebied vrijgegeven kunnen worden voor verdere ontwikkeling en welke delen behouden of opgegraven moeten worden. Selectiebesluit (STAP 4) De bevoegde overheid (gemeente, provincie of soms het rijk) geeft op basis van het selectieadvies aan welke maatregelen genomen worden. De bevoegde overheid kan van het selectieadvies afwijken indien zij dat nodig acht. Veldkartering Bij een veldkartering wordt het plangebied systematisch belopen om archeologische oppervlaktevondsten te verzamelen.

57 Bijlage 3: Boorprofielen

58 Legenda (NEN 5104 en ASB) laaggrens (wordt bepaald voor de ondergrens van de beschreven laag) < 0,3 cm D 0,3 - < 3 cm E > 3 cm scherpe overgang overgang geleidelijk diffuse overgang amorfiteit veen (veraardheid)? zwak amorf niet tot zwak veraarde resten A matig amorf structuur nog sterk amorf sterk veraard, structuurloos gezeefd traject

59 Projectnr.: ARCH Moergestel Pr. Margrietstraat Bijlage 3: Profielbeschrijvingen met waarnemingen Boring: 01 Coördinaten: 0,00 / 0, braak Zand, matig fijn, sterk siltig, licht geelbruin, cunetzand ophoog Zand, matig fijn, sterk siltig, matig humeus, zwak houthoudend, zwak baksteenhoudend, zwak slakhoudend, donker grijsbruin, verstoord Zand, matig fijn, sterk siltig, zwak grindig, matig baksteenhoudend, brokken leem, donker bruingeel, gemengd verstoord gestaakt op ondoordringbaarheid Boring: 02 Coördinaten: 0,00 / 0, braak Zand, matig fijn, sterk siltig, neutraalgrijs, ophoog cunetzand Zand, matig fijn, sterk siltig, zwak humeus, zwak baksteenhoudend, donker geelbruin, geroerd, A-horizont Zand, matig fijn, sterk siltig, zwak humeus, donker grijsbruin, geroerd, A-horizont Zand, matig fijn, sterk siltig, donker grijsbruin, menglaag, AC-horizont Zand, matig fijn, sterk siltig, zwak roesthoudend, neutraalgeel, C-horizont Boring: 03 Coördinaten: 0,00 / 0, braak Zand, matig fijn, sterk siltig, donker grijsbruin, verstoord Zand, matig fijn, sterk siltig, zwak humeus, matig wortelhoudend, donker bruingrijs, verstoord, A-horizont Zand, matig fijn, sterk siltig, zwak humeus, neutraal geelbruin, restant bc, BC-horizont Zand, matig fijn, sterk siltig, neutraal grijsgeel, C-horizont Boring: 04 Coördinaten: 0,00 / 0, braak Zand, matig fijn, sterk siltig, neutraal bruingrijs, cunetzand Zand, matig fijn, sterk siltig, zwak humeus, zwak plastichoudend, donker grijsbruin, geroerd met cunetzand, A-horizont Zand, matig fijn, sterk siltig, donker bruingrijs, menglaag, AC-horizont Zand, matig fijn, sterk siltig, licht geelgrijs, onderin roestiger, C-horizont Boring: 05 Coördinaten: 0,00 / 0, braak Zand, matig fijn, sterk siltig, donkergrijs, cunetzand ophoog Zand, matig fijn, sterk siltig, matig humeus, zwak baksteenhoudend, zwak grindhoudend, sporen houtskool, donker grijsbruin, A-horizont Zand, matig fijn, sterk siltig, donker grijsbruin, AC-horizont Zand, matig fijn, sterk siltig, donker oranjegeel, onderin roestiger, C-horizont Schaal Getekend volgens NEN 5104

60 Kaartenbijlage

61 140600, , , , , ^ , ^ ^5 3 ^ , ^ ,000000! D definitief MLC NR DATUM WIJZIGING GET. OPDRACHTGEVER Gemeente Oisterwijk GIS SPECIALIST M.L. Craane SCHAAL 1:500 Legenda ^ Boorpunten Plangebied 0 12, Meter PROJECTOMSCHRIJVING BO en IVO-O Prinsesmargrietstraat te Moergestel KAARTTITEL Boorpuntenkaart KAARTNUMMER BP1 PROJECTLEIDER H. Koopmanschap DATUM STATUS definitief FORMAAT A3 BLAD IN BLADEN 1 van 1 WIJZ.NR D , , , , R:\ \ \archeologie\GIS\MXD\ pr margrietstraat moergestel.mxd

62 Over Antea Group Van stad tot land, van water tot lucht; de adviseurs en ingenieurs van Antea Group dragen in Nederland sinds jaar en dag bij aan onze leefomgeving. We ontwerpen bruggen en wegen, realiseren woonwijken en waterwerken. Maar we zijn ook betrokken bij thema s zoals milieu, veiligheid, assetmanagement en energie. Onder de naam Oranjewoud groeiden we uit tot een allround en onafhankelijk partner voor bedrijfsleven en overheden. Als Antea Group zetten we deze expertise ook mondiaal in. Door hoogwaardige kennis te combineren met een pragmatische aanpak maken we oplossingen haalbaar én uitvoerbaar. Doelgericht, met oog voor duurzaamheid. Op deze manier anticiperen we op de vragen van vandaag en de oplossingen van de toekomst. Al meer dan 60 jaar. Contactgegevens Tolhuisweg DV HEERENVEEN Postbus AA HEERENVEEN T. (0513) E. marieke.arkema@anteagroup.com ISSN: Copyright 2015 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, elektronisch of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de auteurs. Disclaimer Antea Group aanvaardt op generlei wijze aansprakelijkheid voor schade welke voortvloeit uit beslissingen genomen op basis van de resultaten van archeologisch (voor)onderzoek.

63 DGT!6OPIQ!8WUTJ%$!EKM%!KT!BRUUVVWUPKIYKT JK!NKKW!7&!5UWTKROXXKT DOTQKTHKWM!)1H =8334<144AB! AIWWVXZUX&/!?WWMX\SIRZM/!!,!LKHWZGWO!*().! 4=&()).(),'D4?'IHZ&()! J&J&!,!LKHWZGWO!*().! VGW&!!! OTM&!9&E&3&>&=&!DKWNKOPKT! CKGSRKOJKW! J&J&!,!LKHWZGWO!*().! VGW&!!!!

64 BITMU\IZZPUN! * ' 8USMPLPUN! + )&) 3RMKSKKT! - )&*?V^KY![GT!NKY!HUJKSUTJKW^UKQ! - )&+ 4KYWUZ\HGGWNKOJ!. )&,?VHUZ\![GT!NKY!WGVVUWY!. ( EVVXVULMX_VMR!. *&) ;TRKOJOTM! 0 *&* 3RMKSKTK!MKMK[KTX!UTJKW^UKQXRUIGYOK! 0 *&+ CKWWKOTOTXVKIYOK! 1 *&, DUUWSGROMK!KT!NZOJOMK!"HKJWOPLX#GIYO[OYKOYKT! 1 *&- 4U[KT%!KT!UTJKWMWUTJXK!YGTQX! 1 *&.?[KW^OINY!SOROKZQZTJOMK!HUJKSUTJKW^UKQKT! 1 *&/?[KWOM! 1 *&0 8KUN]JWURUMOK! 1 ) DPZ\VMXPUN!\IU!OMZ!JVLMTVULMX_VMR! '' +&) 9]VUYNKXK!KT!UTJKW^UKQXXYWGYKMOK! )) +&* DKRJ\KWQ^GGSNKJKT! )) +&+ 4UJKSUVHUZ\! )) +&, FOTYZOMROPQK!\GGWTKSOTMKT! )* +&- 4KSUTXYKWOTM!MWUTJ! )* +&. 4KSUTXYKWOTM!MWUTJ\GYKW! )+ +&/ BGSKTXYKRROTM!MWUTJ%!KT!MWUTJ\GYKWSUTXYKWX! )+ * 8UZMXWXMZIZPM! '+,&) CUKYXOTMXQGJKW! )-,&*?ZJKWJUSXHKVGROTM! )- + CVMZYPUN!IUIS^YMXMY[SZIZMU!NXVUL!MU!NXVUL]IZMX! '-, 2VUKS[YPMY!MU!IIUJM\MSPUNMU! '..&) 5UTIRZXOKX! )0.&* CUKYXOTM!N]VUYNKXK! )0.&+ 3GTHK[KROTMKT! )0 1PQSINM!' 1PQSINM!( 1PQSINM!) 1PQSINM!* 1PQSINM!+ 1PQSINM!, AKMOUTGRK!U[KW^OINYXQGGWY BOYZGYOKYKQKTOTM 4UUWHKXINWOP[OTMKT CUKYXOTM!GTGR]XKWKXZRYGYKT 3TGR]XKIKWYOLOIGYKT DUUWUTJKW^UKQ *![GT!)0!!

65 CGHKR!)2 CGHKR!*2 CGHKR!+2 CGHKR!,2 CGHKR!-2 CGHKR!.2 CGHKR!/2 CGHKR!02 CGHKR!12 CGHKR!)(2 CGHKR!))2?[KWXINWOPJOTMXYGHKR!MWUTJ?[KWXINWOPJOTMXYGHKR!MWUTJ\GYKW 8RUHGRK!MKUN]JWURUMOXINK!UVHUZ\?TJKW^UKQXXYWGYKMOK 8RUHGRK!HUJKSUVHUZ\ FOTYZOMROPQ!GL\OPQKTJ!HUJKSSGYKWOGGR =KYOTMKT!MWUTJ\GYKW BGSKTXYKRROTM!MWUTJ"SKTM#SUTXYKWX BGSKTXYKRROTM!MWUTJ\GYKWSUTXYKW?[KWXINWOPJOTMXYGHKR!MWUTJ?[KWXINWOPJOTMXYGHKR!MWUTJ\GYKW +![GT!)0!!

66 0<64=44>! Fc deygvx]i kvc YZ ]ZZg cvbzch QVc A^_X` DgdcY+* RZ\+ Zc Naddeegd_ZXiZc* ^h Yddg?dYZm I^a^Zj?,Q, ^c _VcjVg^ 0./4 ZZc kzg`zcczcy WdYZbdcYZgodZ` j^i\zkdzgy izg eavvihz kvc ]Zi ezgxzza \ZaZ\Zc VVc YZ Lg^chZh IVg\g^ZihigVVi / iz IdZg\ZhiZa, AZoZ adxvi^z hivvi `VYVhigVVa WZ`ZcY Vah DZbZZciZ IdZg\ZhiZa* hzxi^z >* cjbbzg 2103 Zc WZhaVVi ZZc idivaz deezgkav`iz kvc 0,/3. b, >VcaZ^Y^c\ kddg YZ j^ikdzg^c\ kvc ]Zi kzg`zcczcy WdYZbdcYZgodZ` kdgbi ]Zi deazkzgzc kvc YZ adxvi^z cv YZ hadde kvc ]Zi hx]dda\zwdjl- `^cyzgdekvc\ de ]Zi ezgxzza, EZi YdZa kvc ]Zi kzg`zcczcy WdYZbdcYZgodZ` ^c YZoZ h^ijvi^z ^h VVc iz idczc* Yddg b^yyza kvc ZZc hizz`egdz[* YVi de YZ adxvi^z gzyza^_`zgl^_h \Zhegd`Zc \ZZc kzgdcigz^c^\yz hid[[zc VVclZo^\ o^_c ^c YZ \gdcy d[ ]Zi [gzvi^hx] \gdcylvizg ^c \Z]VaiZh WdkZc gzhezxi^zkza^_` YZ VX]iZg\gdcYlVVgYZ d[ higzz[lvvgyz, 2?>2<DB84B! Fc dcyzghivvcyz ivwzaazc o^_c YZ XdcXajh^Zh kvc ]Zi dcyzg]vk^\z WdYZbdcYZgodZ` lzzg\z\zkzc, Tabel 1: Overschrijdingstabel grond 4YLWc]PXZY]^P\ F\LUPN^ #X&X`$ JTY^_TRWTUVP all\ypxtyrpy 3 4I #TYOPb$ 3 = #TYOPb$ II./.*.. +.* II.0.*/3 +.*6. NedgZc ej^c* olv` `dazc\gj^h]djyzcy + + II.1.*4. + 0* KkZghX]g^_Y^c\Zc8 = >R WdkZc VX]iZg\gdcYlVVgYZ = F WdkZc ^cizgkzci^zlvvgyz ^cyzm WZgZ`ZcYZ [VXidg dkzghx]g^_y^c\ izc deo^x]iz kvc F + c^zi VVc\ZiddcY Tabel 2: Overschrijdingstabel grondwater 4YLWc]PXZY]^P\ 9TW^P\OTP[^P #X&X`$ JTY^_TRWTUVP all\ypxtyrpy 3 E #TYOPb$ 3 = #TYOPb$ L?./+/+/ /*3. + 0* KkZghX]g^_Y^c\Zc8 = N WdkZc higzz[lvvgyz = F WdkZc ^cizgkzci^zlvvgyz ^cyzm WZgZ`ZcYZ [VXidg dkzghx]g^_y^c\ izc deo^x]iz kvc F + c^zi VVc\ZiddcY 00>14E4<8>64>! Ke YZ dcyzgodz`hadxvi^z o^_c \ZZc kzgdcigz^c^\^c\zc VVc\ZiddcY, EZi ^chizaazc kvc kzgkda\bvvigz\zazc ldgyi YVc dd` c^zi cddyov`za^_` \ZVX]i, Bg o^_c* dch ^co^zch* j^i b^a^zj]n\^qc^hx] dd\ejci YVc dd` \ZZc WZaZbbZg^c\Zc bzi WZigZ``^c\ idi ]Zi &idz`dbhi^\' \ZWgj^` kvc YZ adxvi^z, AZ[^c^i^Z[ ddgyzza ]^ZgdbigZci ^h VVc ]Zi WZkdZ\Y \ZoV\,

67 Fc deygvx]i kvc YZ ]ZZg cvbzch QVc A^_X` DgdcY+* RZ\+ Zc Naddeegd_ZXiZc* ^h Yddg?dYZm I^a^Zj?,Q, ^c _VcjVg^ 0./4 ZZc kzg`zcczcy WdYZbdcYZgodZ` j^i\zkdzgy izg eavvihz kvc ]Zi ezgxzza \ZaZ\Zc VVc YZ Lg^chZh IVg\g^ZihigVVi / iz IdZg\ZhiZa, AZoZ adxvi^z hivvi `VYVhigVVa WZ`ZcY Vah DZbZZciZ IdZg\ZhiZa* hzxi^z >* cjbbzg 2103 Zc WZhaVVi ZZc idivaz deezgkav`iz kvc 0,/3. b, >VcaZ^Y^c\ kddg YZ j^ikdzg^c\ kvc ]Zi kzg`zcczcy WdYZbdcYZgodZ` kdgbi ]Zi deazkzgzc kvc YZ adxvi^z cv YZ hadde kvc ]Zi hx]dda\zwdjl- `^cyzgdekvc\ de ]Zi ezgxzza, EZi YdZa kvc ]Zi kzg`zcczcy WdYZbdcYZgodZ` ^c YZoZ h^ijvi^z ^h VVc iz idczc* Yddg b^yyza kvc ZZc hizz`egdz[* YVi de YZ adxvi^z gzyza^_`zgl^_h \Zhegd`Zc \ZZc kzgdcigz^c^\yz hid[[zc VVclZo^\ o^_c ^c YZ \gdcy d[ ]Zi [gzvi^hx] \gdcylvizg ^c \Z]VaiZh WdkZc gzhezxi^zkza^_` YZ VX]iZg\gdcYlVVgYZ d[ higzz[lvvgyz, AZ dcyzgodz`hdeozi ^h \ZWVhZZgY de YZ JBJ 3503 &higviz\^z kddg ]Zi j^ikdzgzc kvc kddgdcyzgodz` W^_ kzg`zcczcy Zc cvyzg dcyzgodz`' Zc YZ JBJ 352. &higviz\^z kddg ]Zi j^ikdzgzc kvc kzg`zcczcy WdYZbdcYZgodZ`9 dcyzgodz` cvvg YZ b^a^zj]n\^qc^hx]z `lva^iz^i kvc WdYZb Zc \gdcy'* odvah YZoZ o^_c j^i\z\zkzc Yddg ]Zi JZYZgaVcYh JdgbVa^hVi^Z Fchi^ijji,?dYZm I^a^Zj?,Q, ^h ZZc dcv[]vc`za^_` WjgZVj YVi cvvhi JBJ+BJ+FNK 7../80..6* egzhivi^zavyyzg &igzyz 3'* ^h \ZXZgi^[^XZZgY Xdc[dgb?MH NFG? /... &egdidxda /../* /..0 Zc /..1'*?MH NFG? 0... &egdidxda 0../* 0..0* 0..1 Zc 0./6' Zc?MH NFG? 4... &egdidxda 4../ Zc 4..1', AZ ^c YZ dcyzg]vk^\z gveedgiv\z WZhX]gZkZc lzg`ovvb]zyzc o^_c dcyzg XZgi^[^XVVi j^i\zkdzgy &XZgi^[^XVVicjbbZg8 B@+NFG+.0016* Y,Y, / _ja^ 0./3', Fc YZoZ o^_c egdidxda 0../ / Zc kvc YZ WZddgYZa^c\hg^X]ia^_c?MH NFG? kvc idzevhh^c\, AVVgcVVhi lzg`i?dyzm I^a^Zj?,Q, kda\zch YZ JBJ+FNK /.* ]Zi\ZZc YZ bvvihx]veeza^_`z kzgvcilddgyza^_`]z^y kvc dcoz dg\vc^hvi^z Wdg\i, RZ aziizc YVVgW^_ de YZ ozkzc `Zgci]ZbVzh iz lzizc8 b^a^zj* VgWZ^YhdbhiVcY^\]ZYZc* bzchzcgzx]izc* ZZga^_` ov`zc YdZc* bvvihx]veeza^_`z WZigd``Zc]Z^Y % dcil^``za^c\* XdchjbZciZcVVc\ZaZ\Zc]ZYZc Zc WZ]ddga^_` WZhijjg kvc YZ dg\vc^hvi^z, CVhZ /8 kddgdcyzgodz` Zc izggz^c^chezxi^z AZ _j^hiz `ZjoZ kvc YZ ]nedi]zhz ^h WZeVaZcY kddg ]Zi kzaylzg` Zc Y^Zci iz az^yzc idi ZZc od dei^bvva bd\za^_` j^i\zkdzgy dcyzgodz`, AZ ]nedi]zhz ^h VVc YZ ]VcY kvc YZ kzg`gz\zc ]^hidg^hx]z \Z\ZkZch Zc ZZc izggz^c^chezxi^z WZeVVaY, CVhZ 08 kzaylzg`ovvb]zyzc u ]Zi kzgg^x]izc kvc Wdg^c\Zc9 u ]Zi eavvihzc kvc ZZc ez^awj^h9 xxxxxxxxxxxxxxx / LaVVihZc kvc ]VcYWdg^c\Zc Zc ez^awj^ozc* bv`zc kvc WddgWZhX]g^_k^c\Zc* czbzc kvc \gdcybdchizgh Zc lvizgevhhzc &kzgh^z 1,0* Y,Y, /0 YZXZbWZg 0./1', 0 EZi czbzc kvc \gdcylvizgbdchizgh &kzgh^z 2* Y,Y, /0 YZXZbWZg 0./1', 1 QZaYlZg` W^_ b^a^zj]n\^qc^hx] WdYZbdcYZgodZ` &kzgh^z 3* Y,Y, /0 YZXZbWZg 0./1', -![GT!)0!!

68 u u ]Zi XaVhh^[^XZgZc Zc o^cij^\a^_` WZddgYZaZc kvc YZ \gdcy9 YZ bdchizgcvbz kvc \gdcy Zc \gdcylvizg, CVhZ 18 X]Zb^hX]Z VcVanhZh AZ X]Zb^hX]Z VcVanhZh ldgyzc* W^ccZc YZ YVVgkddg \ZhiZaYZ XdchZgkZg^c\hiZgb^_c* Xdc[dgb YZ k^\zgzcyz JBJ+cdgbZc* j^i\zkdzgy Yddg Bjgd[^ch >cvani^xd?,q, iz?vgczkzay &ZZc Yddg ]Zi b^c^hizg^z VVc\ZlZoZc avwdgvidg^jb kddg VcVanhZh Xdc[dgb >N1...', CVhZ 28 ^cizgegzivi^z AZ gzhjaivizc kvc YZ VcVanhZh kvc YZ bdchizgh o^_c ZcZgo^_Yh \ZidZihi VVc YZ y@^gxjav^gz WdYZbhVcZg^c\ ezg / _ja^ 0./1z kvc ]Zi I^c^hiZg^Z kvc Fc[gVhigjXijjg Zc I^a^Zj* odvah \ZejWa^XZZgY ^c YZ NiVVihXdjgVci 0./1* cg, /4453* Y,Y, 05 _jc^ 0./1 Zc VcYZgo^_Yh VVc YZ ymz\za^c\ WdYZb`lVa^iZ^iz &WZ]dgZcYZ idi ]Zi?Zhaj^i WdYZb`lVa^iZ^i'* odvah \ZejWa^XZZgY ^c YZ NiVVihXdjgVci 0..5* cg, 025* Y,Y, /1 YZXZbWZg 0..5 &avvihi \Zl^_o^\Y NiVVihXdjgVci 0./3* cg, 2/410* Y,Y, 04 cdkzbwzg 0./3', UdVah ^c YZ WZigZ[[ZcYZ egdidxdaazc ldgyi kzgz^hi* ^h ijhhzc?dyzm I^a^Zj?,Q, Zc ]VVg deygvx]i\zkzg \ZZc hegv`z kvc ZZc gzavi^z Y^Z YZ dcv[]vc`za^_`]z^y Zc ^ciz\g^iz^i kvc?dyzm I^a^Zj?,Q, odj `jcczc WZrckadZYZc Zc-d[ ]VVg lzg`ovvb]zyzc odj `jcczc WZaZbbZgZc,?dYZm I^a^Zj?,Q, kzg`avvgi ]^ZgW^_ YVc dd` YVi o^_ ^c \ZkVa kvc YZ \Zd[[gZZgYZ lzg`ovvb]zyzc de \ZZc Zc`ZaZ _jg^y^hx]z* [^cvcx^qaz* ezghdczaz d[ VcYZgZ l^_oz \Za^ZZgY ^h VVc YZ deygvx]i\zkzg, KcYVc`h ]Zi odg\kjay^\* Xdc[dgb YZ cdgbzc* j^i\zkdzgyz dcyzgodz` `Vc YZ gzegzhzcivi^k^iz^i c^zi ldgyzc \Z\VgVcYZZgY8 Zg Wa^_[i Vai^_Y ZZc `Vch VVclZo^\ YVi ZZc de adxvi^z VVclZo^\Z kzgdcigz^c^\^c\ c^zi ldgyi \ZYZiZXiZZgY Vah \Zkda\ kvc YZ VVclZo^\Z igz[`vch Zc YZ j^ib^yyza^c\ W^_ ]Zi hvbzchizaazc kvc &bzc\'bdchizgh, Hd`VaZ V[l^_`^c\Zc izc deo^x]iz kvc YZ kda\zch YZ cdgb kddg\zhx]gzkzc hizz`bdchizgh `jcczc c^bbzg ldgyzc j^i\zhadizc, EZi j^i\zkdzgyz dcyzgodz` WZigZ[i ZZc bdbzcidecvbz, JV j^ikdzg^c\ kvc ]Zi dcyzgodz` `jcczc \gdcy+ Zc \gdcylvizg`lva^iz^i Yddg ZmiZgcZ [VXidgZc ldgyzc WZrckadZY, JVVgbViZ YZ ezg^dyz ijhhzc YZ j^ikdzg^c\ kvc ]Zi dcyzgodz` Zc ]Zi \ZWgj^` kvc YZ gzhjaivizc avc\zg ldgyi* ova bzzg kddgo^x]i^\]z^y WZigVX]i bdzizc ldgyzc W^_ ]Zi \ZWgj^` kvc Y^i gveedgi, A^i gveedgi ^h idi hivcy \Z`dbZc de WVh^h kvc ZZc dkzgzzc`dbhi kvc deygvx]i ijhhzc?dyzm I^a^Zj?,Q, ^c `lva^iz^i kvc VYk^hZjg Zc ]VVg deygvx]i\zkzg* de lza`z gzx]ihkzg]djy^c\ ZmXajh^Z[ YZ AJM 0.// kddglvvgyzc idzevhhza^_` o^_c,?dyzm I^a^Zj?,Q, ^h hazx]ih ^c kzg]djy^c\ idi ]VVg deygvx]i\zkzg kzgvcilddgy^c\ hx]jay^\ dkzg YZ ^c]djy Zc l^_oz kvc idihivcy`db^c\ kvc ]Zi gveedgi, AZgYZc `jcczc YVc dd` \ZZc gzx]izc dciazczc VVc YZ ^c]djy kvc ]Zi gveedgi, AZ `ZjoZ kvc YZ deozi kvc ]Zi dcyzgodz` ^h dcyzg bzzg V[]Vc`Za^_` kvc ]Zi ]j^y^\z Zc ]Zi kddgbva^\z \ZWgj^` kvc ]Zi ezgxzza, AZ adxvi^z\z\zkzch Zc ]Zi kddgdcyzgodz` hivvc WZhX]gZkZc ^c ]dd[yhij` 0,

69 Edd[Yhij` 1 WZkVi YZ WZhX]g^_k^c\ kvc ]Zi kzaydcyzgodz` Zc YZ gzhjaivizc kvc ]Zi VcVani^hX] dcyzgodz`, AZ kzgovbzayz \Z\ZkZch o^_c VVc YZ ]VcY kvc ]Zi idzih^c\h`vyzg kvc YZ RZi WdYZbWZhX]Zgb^c\ &o^z ]dd[yhij` 2' \ZidZihi ^c ]dd[yhij` 3, Ke WVh^h kvc YZ kzgovbzayz dcyzgodz`hgzhjaivizc ^h YZ X]Zb^hX]Z WdYZb`lVa^iZ^i kvc YZ dcyzgodz`hadxvi^z WZddgYZZaY, AZoZ WZddgYZa^c\ ^h dcyzg\zwgvx]i ^c ]dd[yhij` 4 &XdcXajh^Zh', AVVgcVVhi ldgyzc de WVh^h kvc YZ dcyzgodz`hgzhjaivizc VVcWZkZa^c\Zc \ZYVVc bzi WZigZ``^c\ idi ZkZcijZZa iz czbzc kzgkda\hiveezc, /![GT!)0!!

70 EZi &]^hidg^hx]' kddgdcyzgodz` &VgX]^Z[dcYZgodZ` - ^cizgk^zlh - izggz^c^chezxi^z'* Xdc[dgb JBJ 3503* ^h j^i\zkdzgy kddgv[\vvcy VVc ]Zi [Z^iZa^_`Z dcyzgodz` kvc YZ WdYZb &kzay+ Zc avwdgvidg^jbdcyzgodz`', Ke WVh^h kvc YZ kzgovbzayz \Z\ZkZch ^h izc WZ]dZkZ kvc ]Zi WdYZbdcYZgodZ` ZZc ]nedi]zhz &kzglvx]i^c\ d[ Zg Va YVc c^zi hegv`z ^h kvc WdYZbkZgdcigZ^c^\^c\' de\zhizay* lvvgde kzgkda\zch ZZc dcyzgodz`hhigviz\^z ldgyi \ZWVhZZgY &o^z evgv\gvv[ 1,/', AVVgcVVhi `Vc YZ kzg`gz\zc ^c[dgbvi^z W^_YgV\Zc W^_ YZ kzg`avg^c\ kvc YZ gzhjaivizc kvc ]Zi WdYZbdcYZgodZ` &]dd[yhij` 4', EZi kddgdcyzgodz` dbkvi ]Zi kzgovbzazc kvc ^c[dgbvi^z bzi WZigZ``^c\ idi YZ [Z^iZa^_`Z dcyzgodz`hadxvi^z Zc YZ cvwjg^\z adxvi^zh* dkzg8 u ]Zi kgdz\zgz \ZWgj^`9 u ]Zi ]j^y^\z \ZWgj^`9 u ]Zi idz`dbhi^\z \ZWgj^`9 u YZ WdYZbdeWdjl Zc \Zd]nYgdad\^hX]Z h^ijvi^z9 u YZ [^cvcx^zza - _jg^y^hx]z VheZXiZc, OZc WZ]dZkZ kvc ]Zi kddgdcyzgodz` ^h Yddg?dYZm I^a^Zj?,Q,* de /4 _VcjVg^ 0./4 WdYZb^c[dgbVi^Z kvc YZ Kb\Zk^c\hY^Zchi I^YYZc+ Zc RZhi?gVWVci &KIR?' dcikvc\zc, AZoZ ^c[dgbvi^z ^h de\zcdbzc Vah W^_aV\Z 4, AVVgcVVhi ^h ^c[dgbvi^z ^c\zldcczc W^_ YZ ]ZZg deygvx]i\zkzg kvc ]Zi dcyzg]vk^\z WdYZbdcYZgodZ`, Fc ]Zi `VYZg kvc ]Zi ]^hidg^hx] dcyzgodz` o^_c YZ kda\zcyz VgX]^ZkZc kvc YZ \ZbZZciZ K^hiZgl^_` &k^v YZ KIR?' \ZgVVYeaZZ\Y8 u kddgbva^\z Zc ]j^y^\z &WZYg^_[h'VXi^k^iZ^iZc9 u ivc`vgx]^z[ 2 9 u dkzgo^x]i b^a^zj`jcy^\z WdYZbdcYZgodZ`Zc 3, Fc dcyzghivvcyz evgv\gv[zc ^h YZ kzg`gz\zc ^c[dgbvi^z j^i ]Zi kddgdcyzgodz` cvyzg idz\za^x]i, B^\ZcVVg 8 DZbZZciZ K^hiZgl^_`?ZWdjl^c\ 8 \ZZc &gzxzci \Zhaddei' IVV^kZaYineZ 8 WgVV` H^\\^c\ 8 `Zgc IdZg\ZhiZa Kb\Zk^c\ 8 lddc\zw^zy GVYVhigVaZ VVcYj^Y^c\ 8 DZbZZciZ IdZg\ZhiZa* hzxi^z >* cjbbzg 2103 KeeZgkaV`iZ dcyzgodz`hadxvi^z 8 0,/3. b Oded\gV[^hX]Z kzayxdtgy^cvizc 8 S /2.,444 8 T 173,.50 xxxxxxxxxxxxxxx 2 J^Zi VaaZ &dcyzg\gdcyhz' ivc`h o^_c \ZgZ\^higZZgY W^_ YZ \ZbZZciZa^_`Z VgX]^ZkZc, 3 J^Zi VaaZ j^i\zkdzgyz dcyzgodz`zc o^_c dd` YVVYlZg`Za^_` \ZgZ\^higZZgY W^_ YZ \ZbZZciZa^_`Z VgX]^ZkZc, AZc` ]^ZgW^_ VVc dcyzgodz`zc Y^Z o^_c j^i\zkdzgy kddg Z^\Zc \ZWgj^` &W^_kddgWZZaY Yddg WZYg^_kZc Zc evgi^xja^zgzc W^_ VVc+ d[ kzg`ddeh^ijvi^zh', 0![GT!)0!!

71 AZ a^\\^c\ kvc YZ dcyzgodz`hadxvi^z ^h lzzg\z\zkzc de YZ gz\^dcvaz dkzgo^x]ih`vvgi Zc YZ h^ijvi^ziz`zc^c\* lza`z o^_c de\zcdbzc Vah W^_aV\Z / gzhezxi^zkza^_` Zc W^_aV\Z 0, O^_YZch YZ izggz^c^chezxi^z* j^i\zkdzgy kddgv[\vvcy VVc YZ kzaylzg`ovvb]zyzc de /7 _VcjVg^ 0./4* o^_c VVc ]Zi deezgkav` kvc YZ dcyzgodz`hadxvi^z ^c b^a^zj]n\^qc^hx] deo^x]i \ZZc W^_odcYZg]ZYZc lvvg\zcdbzc, EZi evcy ^h gzxzci \Zhaddei Zc ]Zi izggz^c ^h de\zhx]ddcy Zc \Zq\Va^hZZgY bzi ovcy V[`dbhi^\ kvc dcyzg YZ &kddgbva^\z' WZWdjl^c\, Qddg odkzg WZ`ZcY ]ZWWZc izg eavvihz kvc YZ dcyzgodz`hadxvi^z \ZZc WZYg^_[hVXi^k^iZ^iZc eavvih\zkdcyzc, EZi gzxzci \ZhaddeiZ evcy hivbyz j^i /767 Zc ]VY YZ [jcxi^z kvc `^cyzgdekvc\, EZi ^h c^zi WZ`ZcY lvi Zg kddg /767 de ]Zi ezgxzza ]ZZ[i \ZhiVVc, Bg o^_c \ZZc \Z\ZkZch WZ`ZcY dkzg YZ idz`dbhi^\z WZhiZbb^c\ kvc ]Zi ezgxzza, OZg eavvihz kvc YZ dcyzgodz`hadxvi^z Zc ^c YZ Y^gZXiZ db\zk^c\ ]^ZgkVc o^_c kddg odkzg WZ`ZcY \ZZc &dcyzg\gdcyhz' ivc`h VVclZo^\ &\ZlZZhi', Fc ]Zi VgX]^Z[ kvc YZ \ZbZZciZ K^hiZgl^_` o^_c izg eavvihz kvc YZ dcyzgodz`hadxvi^z Zc ^c YZ Y^gZXiZ db\zk^c\ ]^ZgkVc \ZZc WdYZbdcYZgodZ`Zc WZ`ZcY, Qddg odkzg WZ`ZcY ]ZWWZc izg eavvihz kvc YZ dcyzgodz`hadxvi^z ^c ]Zi kzgazyzc \ZZc b^a^zjwzygz^\zcyz VXi^k^iZ^iZc X,f, XVaVb^iZ^iZc eavvih\zkdcyzc, AZ dcyzgodz`hadxvi^z ^h \ZaZ\Zc ^c ZZc \ZW^ZY YVi ^c YZ WdYZb`lVa^iZ^ih`VVgi kvc YZ \ZbZZciZ K^hiZgl^_` ^h de\zcdbzc ^c YZ WdYZb[jcXi^Z`aVhhZ yldczcz, AZ WdYZb izg eavvihz kvc YZ dcyzgodz`hadxvi^z ^h de\zwdjly j^i V[oZii^c\Zc lza`z \Zd]nYgdad\^hX] \Zo^Zc ^c NaZc` o^_c \ZaZ\Zc* Y^Z VVc YZ ddhi+ Zc lzhio^_yz ldgyi WZ\gZchY Yddg gzhezxi^zkza^_` YZ LZZagVcYWgZj` Zc YZ D^aoZ+M^_Zc hidg^c\, AZ \gdcylvizghigdb^c\ ^h kddg odkzg WZ`ZcY cddgylzhiza^_`, OZg eavvihz kvc YZ dcyzgodz`hadxvi^z o^_c bzzgyzgz lvizgkdzgzcyz ev``ziizc Zc hx]z^yzcyz av\zc VVclZo^\, Ke WVh^h kvc YZ a^izgvijjg ^h YZ WdYZbdeWdjl izg eavvihz \ZhX]ZbVi^hZZgY &bvv^kzay]dd\iz X^gXV /.*0 b ) J>L', Fc ivwza 1 ^h YZ \Zd]nYgdad\^hX]Z dewdjl \adwvva lzzg\z\zkzc kvc YZ WdkZchiZ ev``ziizc, EZi [gzvi^hx] \gdcylvizg ^c YZ YZ`aVV\ higddbi \adwvva ^c cddgycddgylzhiza^_`z g^x]i^c\, 1![GT!)0!!

72 Tabel 3: Globale geohydrologische XTY_] XLLT`PWO?LLR 9Z\XL^TP?T^SZWZRTP X^gXV. + 5 AZ`aVV\ JjZcZc DgdZe C^_c azb^\ ovcy X^gXV BZghiZ lvizgkdzgzcy ev``zi CdgbVi^Zh kvc QZ\]Za Zc NiZg`hZa X^gXV / BZghiZ hx]z^yzcyz avv\ CdgbVi^Zh kvc OZ\ZaZc Zc GZY^X]Zb P^iZghi \gd[ idi Zc bzi b^yyza \gd[ ovcy Zc bvi^\ \gd[ idi Zc bzi bvi^\ [^_c ovcy UVcY^\Z `az^ Zc b^yyza [^_c idi Zc bzi j^izghi [^_c ovcy X^gXV 7/ + /0/ OlZZYZ lvizgkdzgzcy ev``zi OZ\ZaZc \g^cy P^iZghi \gd[ idi Zc bzi b^yyza \gd[ ovcy Zc bvi^\ \gd[ idi Zc bzi bvi^\ [^_c ovcy X^gXV /0/ + /52 OlZZYZ hx]z^yzcyz avv\?za[zay `az^ GaZ^* bvi^\ \gd[ idi Zc bzi bvi^\ [^_c ovcy* j^izghi \gd[ idi Zc bzi b^yyza \gd[ ovcy Zc ovcy^\z 4 `b izc ddhizc kvc YZ dcyzgodz`hadxvi^z ^h ]Zi \gdcylvizgwzhx]zgb^c\h\zw^zy K^ghX]di \Zh^ijZZgY,?gV` d[ odji lvizg `dbi c^zi ^c ]Zi [gzvi^hx] \gdcylvizg kddg, MZ\^dcVVa \Zo^Zc `dbi WgV` d[ odji lvizg evh kddg de \gdizgz Y^ZeiZ &^c YZ hazx]i YddgaViZcYZ WVh^h', )(![GT!)0!!

73 @dc[dgb YZ JBJ 352.+g^X]ia^_cZc Y^Zci* kddgv[\vvcy VVc YZ j^ikdzg^c\ kvc ]Zi WdYZbdcYZgodZ`* de WVh^h kvc YZ kzg`gz\zc ^c[dgbvi^z* ZZc ]nedi]zhz iz ldgyzc de\zhizay, EZi WZigZ[i ZZc kzgdcyzghizaa^c\ ^cov`z ]Zi Va YVc c^zi VVclZo^\ o^_c kvc WdYZbkZgdcigZ^c^\^c\ izg eavvihz kvc YZ dcyzgodz`hadxvi^z, P^i ]Zi kddgdcyzgodz` Wa^_`i YVi Zg izg eavvihz kvc YZ dcyzgodz`hadxvi^z \ZZc hegv`z ^h kvc WdYZbWZaVhi^c\ VcYZgh YVc ZZc gz\^dcvaz d[ avcyza^_`z Y^[[jhZ VX]iZg\gdcYWZaVhi^c\ &Yddg W^_kddgWZZaY YZedh^i^Z d[ kzgbzhi^c\', Fc YZ \gdcy Zc ]Zi [gzvi^hx] \gdcylvizg izg eavvihz ldgyzc \ZZc kzgdcigz^c^\yz hid[[zc kzglvx]i ^c XdcXZcigVi^Zh WdkZc gzhezxi^zkza^_` YZ VX]iZg\gdcYlVVgYZc d[ YZ higzz[lvvgyzc, Ke WVh^h kvc YZ \Z\ZkZch* V[`dbhi^\ j^i ]Zi kddgdcyzgodz`* ldgyi YVc dd` j^i\z\vvc kvc ZZc ydckzgyvx]izz adxvi^z* bzi ]Zi kzgbdzyzc YVi ^c YZ WdYZb \ZZc kzgdcigz^c^\^c\zc VVclZo^\ o^_c, AZ idz\zevhiz dcyzgodz`hhigviz\^z ^h lzzg\z\zkzc ^c ivwza 2, Tabel 4: Onderzoeksstrategie B[[P\`WLV^P WZNL^TP #Xg$ 4LY^LW MZ\TYRPY MZ\TYR ^Z^ (%-( X&X` ey MZ\TYR ^Z^ R\ZYOaL^P\ ey MZ\TYR XP^ [PTWM_T] 4LY^LW ^P LYLWc]P\PY #XPYR$XZY]^P\] MZ`PYR\ZYO ZYOP\R\ZYO R\ZYOaL^P\ 0,... " 1, / 0 m JBJD / m JBJD / m JBJR JBJD JBJR hivcyvvgyev``zi kddg avcywdyzb Zc \gdcy* WZhiVVcYZ j^i8 hvbeazbviz bvazc* Ygd\Z hid[+ dg\vc^hx]z hid[+ Zc ajijb\z]vaiz* cz\zc olvgz bzivazc &WVg^jb* XVYb^jb* `dwvai* `dezg* `l^`* addy* bdanwyzzc* c^``za Zc o^c`'* b^czgvaz da^z D,@,* edanxnxa^hx]z VgdbVi^hX]Z `ddalvizghid[[zc Zc edanx]addgw^[zcnazc9 hivcyvvgyev``zi kddg \gdcylvizg* WZhiVVcYZ j^i8 cz\zc olvgz bzivazc &WVg^jb* XVYb^jb* `dwvai* `dezg* `l^`* addy* bdanwyzzc* c^``za Zc o^c`'* b^czgvaz da^z D,@,* kajx]i^\z VgdbVi^hX]Z `ddalvizghid[[zc &WZcoZZc* idajzzc* Zi]naWZcoZZc* hdb+mnazczc* hingzzc Zc cv[ivazzc'* kajx]i^\z \Z]Vad\ZcZZgYZ `ddalvizghid[[zc &k^cnax]adg^yz* /*/+Y^X]addgZi]ZZc* Y^X]addgbZi]VVc* igvch+/*0+y^x]addgzi]zzc* X^h+/*0+Y^X]addgZi]ZZc* hdb /*0+ Y^X]addgZi]ZZc* /*/+Y^X]addgZi]VVc* X]adgd[dgb* ig^x]addgbzi]vvc* /*/*/+ig^x]addgzi]vvc* izigvx]addgbzi]vvc* /*0+Y^X]addgZi]VVc* ig^x]addgzi]zzc* /*/+Y^X]addgegdeVVc* /*0+Y^X]addgegdeVVc* /*1+Y^X]addgegdeVVc* hdb Y^X]addgegdeVcZc* /*/*0+ig^X]addgZi]VVc* izigvx]addgzi]zzc Zc Wgdbd[dgb', EZi eavvihzc kvc YZ Wdg^c\Zc Zc YZ ez^awj^h ^h Yddg YZ Zg`ZcYZ kzaylzg`zg 4 * YZ ]ZZg H,E,R, A^_`h* j^i\zkdzgy de /7 _VcjVg^ 0./4, AZ ez^awj^h ^h* cv ^cvx]iczb^c\ kvc YZ \ZaYZcYZ gjhiezg^dyz kvc b^c^bvva ZZc lzz` Yddg YZ Zg`ZcYZ kzaylzg`zg* YZ ]ZZg H,E,R, A^_`h* WZbdchiZgY de 04 _VcjVg^ 0./4, AZ Wdg^c\Zc o^_c j^i\zkdzgy bzi WZ]jae kvc ZZc ZYZabVcWddg Zc WZcZYZc ]Zi \gdcylvizgc^kzvj Yddg\ZoZi bzi WZ]jae kvc ZZc oj^\zgwddg, AZ WddgadXVi^Zh o^_c gzegzhzcivi^z[ kzgyzzay dkzg YZ dcyzgodz`hadxvi^z* lvvgw^_ YZ ez^awj^h XZcigVVa de YZ adxvi^z ^h \ZeaVVihi, AZ edh^i^zh kvc YZ Wdg^c\Zc Zc YZ ez^awj^h o^_c lzzg\z\zkzc de YZ h^ijvi^ziz`zc^c\* lza`z ^h de\zcdbzc Vah W^_aV\Z 0, BZc hx]zbvi^hx]z lzzg\vkz kvc ]Zi ^c ]Zi kzay \ZXaVhh^[^XZZgYZ WdYZbbViZg^VVa ^h lzzg\z\zkzc ^c YZ Wddgegd[^ZaZc* lza`z o^_c de\zcdbzc Vah W^_aV\Z 1, AZ \adwvaz WdYZbdeWdjl ^h lzzg\z\zkzc ^c ivwza 3, xxxxxxxxxxxxxxx 4 AZ kzaylzg`zg kzg`avvgi ]^ZgW^_ YZ lzg`ovvb]zyzc dcv[]vc`za^_` kvc YZ deygvx]i\zkzg iz ]ZWWZc j^i\zkdzgy* Xdc[dgb YZ Z^hZc kvc YZ?MH+NFG? 0... Zc YZ YVVgW^_ ]dgzcyz egdidxdaazc, ))![GT!)0!!

74 Tabel 5: Globale bodemopbouw 7TP[^P #X&X`$ 6WL]]TQTNL^TP `LY ^Z^..*1 UVcY* bvi^\ [^_c* olv` h^ai^\* czjigvva \g^_h.*1.*4 UVcY* bvi^\ [^_c* olv` h^ai^\* olv` ]jbzjh* Ydc`Zg \g^_hwgj^c.*4 0*3 UVcY* ozzg [^_c* olv` h^ai^\* \g^_h\zza >Vc ]Zi de\zwddgyz WdYZbbViZg^VVa o^_c eavvihza^_` ^c bzzg d[ b^cyzgz bviz WdYZbkgZZbYZ W^_bZc\^c\Zc lvvg\zcdbzc, AZoZ hivvc ^c ivwza 4 lzzg\z\zkzc, Tabel 6: Zintuiglijk afwijkend bodemmateriaal 5Z\TYR 7TP[^P MZ\TYR #X&X`$ F\LUPN^ #X&X`$ ;\ZYO]ZZ\^ ILL\RPYZXPY MTUdZYOP\SPOPY L?./ 0*3..*1. +.*4. UVcY NedgZc ej^c* hedgzc `dazc\gj^h?.0 0*...*1. +.*53 UVcY NedgZc ej^c* hedgzc `dazc\gj^h?.1 0*...*0. +.*4. UVcY NedgZc ej^c* hedgzc `dazc\gj^h?.2.*3..*.. +.*1. UVcY NedgZc ej^c* \ZgdZgYZ avv\?.4 /*...*13 +.*3. UVcY NedgZc ej^c?.5 /*...*0. +.*5. UVcY NedgZc ej^c?.6 /*...*/. +.*4. UVcY NedgZc ej^c?.7 /*03.*/3 +.*3. UVcY NedgZc ej^c* olv` `dazc\gj^h]djyzcy.*3. +.*6. UVcY NedgZc ej^c* olv` `dazc\gj^h]djyzcy?/0 0*...*1. + /*3. UVcY NedgZc ej^c* hedgzc `dazc\gj^h DgVYVi^Z8 olv` bvi^\ hizg` j^izghi kdaazy^\ &W^_ ej^c ;3$' &W^_ ej^c 3+/3$' &W^_ ej^c /3+3.$' &W^_ ej^c 3.+6.$' &W^_ ej^c YZ JBJ 352. &higviz\^z dckzgyvx]i' Y^Zci ZZc VcYZgZ dcyzgodz`hhigviz\^z \Z`doZc iz ldgyzc ^cy^zc ^c ]Zi kzay o^cij^\a^_` kzgdcigz^c^\^c\zc ldgyzc lvvg\zcdbzc, Fc dkzgaz\ bzi YZ deygvx]i\zkzg ^h* kvclz\z YZ VVc\ZiddcYZ W^_bZc\^c\ kvc hedgzc ej^c Zc `dazc\gj^h* WZhadiZc YZ dcyzgodz`hhigviz\^z iz l^_o^\zc Zc ppc ZmigV \gdcybdchizg &WdkZc\gdcY' iz VcVanhZgZc, >hwzhi EZi kzaydcyzgodz` ^h j^i\zkdzgy Yddg ZZc kzaylzg`zg lza`z ^h de\zaz^y kddg ]Zi ]Zg`ZccZc kvc VhWZhikZgYVX]iZ bvizg^vazc, O^_YZch YZ j^ikdzg^c\ kvc ]Zi WdYZbdcYZgodZ` ^h ]Zi bvv^kzay* ZkZcVah ]Zi de\zwddgyz WdYZbbViZg^VVa k^hjzza WZddgYZZaY de YZ VVclZo^\]Z^Y kvc VhWZhikZgYVX]iZ bvizg^vazc, Ke ]Zi bvv^kzay Zc ^c ]Zi de\zwddgyz WdYZbbViZg^VVa o^_c o^cij^\a^_` \ZZc VhWZhikZgYVX]iZ bvizg^vazc lvvg\zcdbzc, AZ j^i`dbzcyz \gdcy ^h ezg \gdcyavv\ kvc bvm^bvva 3. Xb WZbdchiZgY, BkZcijZaZ V[l^_`ZcYZ \gdcyav\zc o^_c hzevgvvi WZbdchiZgY, AZ \gdcybdchizgh o^_c Y^gZXi ajx]iy^x]i kzgev`i &kdaazy^\ V[\ZkjaY' ^c \avozc ediizc bzi edanegdenazzc YZ`hZa, )*![GT!)0!!

75 JV YZ \gdcylvizghivcy \ZbZiZc iz ]ZWWZc ^h YZ kddg\zhx]gzkzc ]dzkzza]z^y lvizg j^i YZ ez^awj^h V[\Zedbei* ]^ZgcV ]ZZ[i YZ bdchizgcvbz kvc ]Zi \gdcylvizg eavvih\zkdcyzc, O^_YZch YZ WZbdchiZg^c\ kvc ]Zi \gdcylvizg ^h ]Zi ZaZ`ig^hX] \ZaZ^YZcY kzgbd\zc YZ ojjg\gvvy &ee' Zc YZ igdzwza]z^y kvc ]Zi \gdcylvizg WZeVVaY, AZ \ZbZiZc ojjg\gvvy* ]Zi ZaZ`ig^hX] \ZaZ^YZcY kzgbd\zc o^_c c^zi V[l^_`ZcY izc deo^x]iz kvc ZZc cvijjga^_`z h^ijvi^z, AZ igdzwza]z^y `Vc a^x]i kzg]dd\y ldgyzc \ZcdZbY* bvvg ldgyi kddgvahcd\ c^zi kzgdcigjhizcy WZhX]djlY, AZ \ZbZiZc lvvgyzc o^_c lzzg\z\zkzc ^c ivwza 5, Tabel 7: Metingen grondwater CPTWM_T] 9TW^P\OTP[^P #X&X`$ ;\ZYOaL^P\]^LYO #X&X`$ JTY^_TRWTUVP all\ypxtyrpy [< #&$ 86 #fe'nx$ F\ZPMPWSPTO #9FG " $ L?./ /*3. + 0*3. /*1. + 5* *7 # O^_YZch YZ bdchizgcvbz kvc ]Zi \gdcylvizg ldgyi YZ igdzwza]z^y kvc ]Zi \gdcylvizg ^c COP &CdgbVo^cZ OjgW^Y^in Pc^i' \ZbZiZc* kzgdcyzghizay ldgyi YVi ]Zi \gdcylvizg ^c YZ WdYZb kvc cvijgz ZZc igdzwza]z^y kvc. idi /. COP ]ZZ[i, EZi bzizc kvc ZZc igdzwza]z^y ]d\zg YVc /. COP ^h c^zi WZolVVga^_` bvvg `Vc W^_ YZ ^cizgegzivi^z kvc YZ VcVanhZgZhjaiViZc ldgyzc \ZWgj^`i, OZc WZ]dZkZ kvc ]Zi X]Zb^hX] \gdcy+ Zc \gdcylvizgdcyzgodz` o^_c* Xdc[dgb YZ kvhi\zhizayz dcyzgodz`hhigviz\^z* ilzz \gdcy&bzc\'bdchizgh Zc ppc \gdcylvizgbdchizg \ZVcVanhZZgY, Fc dkzgaz\ bzi YZ deygvx]i\zkzg ^h* odvah ^c evgv\gvv[ 1,2 \ZcdZbY* ppc ZmigV \gdcy&bzc\'bdchizg \ZVcVanhZZgY, AZ \gdcybzc\bdchizgh o^_c ^c ]Zi avwdgvidg^jb hvbzc\zhizay j^i YZ VVc\ZaZkZgYZ YZZabdchiZgh, AZ \gdcy+ Zc \gdcylvizgbdchizgh o^_c Yddg Bjgd[^ch >cvani^xd?,q, iz?vgczkzay X]Zb^hX] dcyzgodx]i de YZ ^c ivwza 6 Zc ivwza 7 \ZcdZbYZ VcVanhZeV``ZiiZc, OZkZch o^_c ^c YZoZ ivwza YZ bdchizg\z\zkzch lzzg\z\zkzc, AZ \gdcy+ Zc \gdcylvizgbdchizgh o^_c odyvc^\ \ZhZaZXiZZgY YVi cv j^ikdzg^c\ kvc YZ VcVanhZh ZZc gzegzhzcivi^z[ WZZaY ldgyi kzg`gz\zc kvc ZZc ZkZcijZaZ kzgdcigz^c^\^c\hh^ijvi^z kvc YZ \gdcy Zc ]Zi [gzvi^hx]z \gdcylvizg izg eavvihz kvc YZ dcyzgodz`hadxvi^z, Tabel 8: Samenstelling grond(meng)monsters 4YLWc]PXZY]^P\ F\LUPN^ #X&X`$ II./.*.. +.*3.?.0 &.*.. +.*1.'?.3 &.*.. +.*1.'?.4 &.*.. +.*13'?/. &.*.. +.*3.'?// &.*.. +.*3.'?/0 &.*.. +.*1.' L?./ &.*.. +.*1.' II.0.*/3 +.*6.?.7 &.*/3 +.*3.'?.7 &.*3. +.*6.' II.1.*4. + 0*..?.0 &/*.. + /*3.'?.0 &/*3. + 0*..'?.1 &/*.. + /*3.'?.1 &/*3. + 0*..' L?./ &.*4. + /*..' L?./ &/*.. + /*3.' L?./ &/*3. + 0*..' 7PPWXZY]^P\] JTY^_TRWTUVP all\ypxtyrpy 4YLWc]P[LVVP^ NedgZc ej^c* olv` `dazc\gj^h]djyzcy NedgZc ej^c* olv` `dazc\gj^h]djyzcy JBJD JBJD JBJD )+![GT!)0!!

76 DgVYVi^Z8 olv` &W^_ ej^c ;3$' bvi^\ &W^_ ej^c 3+/3$' hizg` &W^_ ej^c /3+3.$' j^izghi &W^_ ej^c 3.+6.$' kdaazy^\ &W^_ ej^c =6.$' + \ZZc o^cij^\a^_`z lvvgczb^c\zc >cvanhzev``zi8 JBJD hivcyvvgyev``zi kddg avcywdyzb Zc \gdcy* WZhiVVcYZ j^i8 hvbeazbviz bvazc* Ygd\Z hid[+ dg\vc^hx]z hid[+ Zc ajijb\z]vaiz* cz\zc olvgz bzivazc &WVg^jb* XVYb^jb* `dwvai* `dezg* `l^`* addy* bdanwyzzc* c^``za Zc o^c`'* b^czgvaz da^z D,@,* edanxnxa^hx]z VgdbVi^hX]Z `ddalvizghid[[zc Zc edanx]addgw^[zcnazc Tabel 9: Samenstelling grondwatermonster 4YLWc]PXZY]^P\ 9TW^P\OTP[^P #X&X`$ JTY^_TRWTUVP all\ypxtyrpy 4YLWc]P[LVVP^ L?./+/+/ /*3. + 0*3. + JBJR + \ZZc o^cij^\a^_`z lvvgczb^c\zc >cvanhzev``zi8 JBJR hivcyvvgyev``zi kddg \gdcylvizg* WZhiVVcYZ j^i8 cz\zc olvgz bzivazc &WVg^jb* XVYb^jb* `dwvai* `dezg* `l^`* addy* bdanwyzzc* c^``za Zc o^c`'* b^czgvaz da^z D,@,* kajx]i^\z VgdbVi^hX]Z `ddalvizghid[[zc &WZcoZZc* idajzzc* Zi]naWZcoZZc* hdb+mnazczc* hingzzc Zc cv[ivazzc'* kajx]i^\z \Z]Vad\ZcZZgYZ `ddalvizghid[[zc &k^cnax]adg^yz* /*/+Y^X]addgZi]ZZc* Y^X]addgbZi]VVc* igvch+/*0+y^x]addgzi]zzc* X^h+/*0+Y^X]addgZi]ZZc* hdb /*0+Y^X]addgZi]ZZc* /*/+Y^X]addgZi]VVc* X]adgd[dgb* ig^x]addgbzi]vvc* /*/*/+ig^x]addgzi]vvc* izigvx]addgbzi]vvc* /*0+Y^X]addgZi]VVc* ig^x]addgzi]zzc* /*/+Y^X]addgegdeVVc* /*0+Y^X]addgegdeVVc* /*1+Y^X]addgegdeVVc* hdb Y^X]addgegdeVcZc* /*/*0+ig^X]addgZi]VVc* izigvx]addgzi]zzc Zc Wgdbd[dgb' ),![GT!)0!!

77 AZ gzhjaivizc kvc YZ VcVanhZh kvc YZ bdchizgh &o^z W^_aV\Z 3' o^_c ZcZgo^_Yh \ZidZihi VVc YZ WdYZbhVcZg^c\ ezg / _ja^ 0./1z kvc ]Zi I^c^hiZg^Z kvc Fc[gVhigjXijjg Zc I^a^Zj* odvah \ZejWa^XZZgY ^c YZ NiVVihXdjgVci 0./1* cg, /4453* Y,Y, 05 _jc^ 0./1 Zc VcYZgo^_Yh VVc YZ ymz\za^c\ WdYZb`lVa^iZ^iz &WZ]dgZcYZ idi ]Zi?Zhaj^i WdYZb`lVa^iZ^i'* odvah \ZejWa^XZZgY ^c YZ NiVVihXdjgVci 0..5* cg, 025* Y,Y, /1 YZXZbWZg 0..5 &avvihi \Zl^_o^\Y NiVVihXdjgVci 0./2* cg, 4357* Y,Y, 4 bvvgi 0./2', AZ idzih^c\hlvvgyzc o^_c de\zcdbzc Vah W^_aV\Z 2 Zc WZhiVVc j^i YZ kda\zcyz XdcXZcigVi^Zc^kZVjh8 u YZ VX]iZg\gdcYlVVgYZ &>R' \ZZ[i ]Zi XdcXZcigVi^Zc^kZVj VVc ^c \gdcy &avcywdyzb'* lvvgw^_ hegv`z ^h kvc ZZc YjjgoVbZ WdYZb`lVa^iZ^i9 u YZ higzz[lvvgyz &N' \ZZ[i ]Zi XdcXZcigVi^Zc^kZVj VVc ^c \gdcylvizg &dcy^ze'* lvvgw^_ hegv`z ^h kvc ZZc YjjgoVbZ WdYZb`lVa^iZ^i9 u YZ ^cizgkzci^zlvvgyz &F' \ZZ[i ]Zi XdcXZcigVi^Zc^kZVj VVc ^c \gdcy &avcywdyzb' d[ \gdcylvizg* lvvgw^_ ^c YZ RZi WdYZbWZhX]Zgb^c\ &RWW' ldgyi \Zhegd`Zc kvc ZZc Zgchi^\Z kzgdcigz^c^\^c\, AZ ^cizgkzci^zlvvgyzc o^_c \ZgZaViZZgY VVc ZZc gj^biza^_`z hx]vva, FcY^Zc kddg izc b^chiz ppc hid[ YZ \Zb^YYZaYZ XdcXZcigVi^Z kvc b^c^bvva 03 b} \gdcy d[ /.. b} WdYZbkdajbZ \gdcylvizg ]d\zg ^h YVc YZ ^cizgkzci^zlvvgyz* ldgyi Zg \Zhegd`Zc kvc ZZc \ZkVa kvc Zgchi^\Z WdYZbkZgdcigZ^c^\^c\, AZ higzz[+* VX]iZg\gdcY+ Zc ^cizgkzci^zlvvgyzc o^_c W^_ ]Zi WZddgYZaZc kvc YZ kzgdcigz^c^\^c\zc c^zi YZ Zc^\Z bvvihivkzc, AZ \Z]VaiZh bdzizc hizzyh ^c hvbzc]vc\ ldgyzc WZhX]djlY bzi ]Zi \ZWgj^` kvc YZ WdYZb Zc YZ ad`vaz kzgdcigz^c^\^c\hh^ijvi^z, AZ VcVanhZgZhjaiViZc o^_c b^yyzah OZggVFcYZm \ZidZihi* Xdc[dgb YZ?dYZb OdZih+ Zc QVa^YVi^ZhZgk^XZ &?dodqv'* lvvgw^_ YZ VcVanhZgZhjaiViZc &YZ bzzilvvgyzc' o^_c \ZXdgg^\ZZgY cvvg ZZc \ZhiVcYVVgY^hZZgY bzzilvvgyz &DNNA',?^_ ]Zi Xdgg^\ZgZc kvc YZ \gdcy ldgyi \ZWgj^` \ZbVV`i kvc YZ ^c ]Zi avwdgvidg^jb \ZbZiZc \Z]VaiZ VVc dg\vc^hx]z hid[ Zc ajijb, >ah ]jaeb^yyza X,f, ^cy^xvi^zc^kzvj kddg ]Zi kzgg^x]izc kvc cvyzg WdYZbdcYZgodZ` ldgyi ZZc ^cyzm WZeVVaY bzi YZ [dgbjaz8 &DNNA + >R' - &F + >R', FcY^Zc YZoZ lvvgyz \gdizg ^h YVc.*3 `Vc Zg gzyzc o^_c kddg ]Zi j^ikdzgzc kvc cvyzg WdYZbdcYZgodZ`, Bg Y^Zci ZX]iZg Vai^_Y gz`zc^c\ \Z]djYZc iz ldgyzc bzi YZ h^ijvi^z izg eavvihz, Ke / _VcjVg^ /765 ^h YZ RZi WdYZbWZhX]Zgb^c\ &RWW' ^c lzg`^c\ \ZigZYZc, Addg ]Zi ^c lzg`^c\ igzyzc kvc YZ RWW ^h dcyzghx]z^y dcihivvc ijhhzc ]^hidg^hx] WdYZbkZgdcigZ^c^\^c\Zc &kzgdcigz^c^\^c\ kzgddgovv`i kssg / _VcjVg^ /765' Zc odg\ea^x]i\zkvaazc &kzgdcigz^c^\^c\zc kzgddgovv`i cv / _VcjVg^ /765', Qddg ZZc ]^hidg^hx] \ZkVa kvc c^zi+zgchi^\z WdYZbkZgdcigZ^c^\^c\ &b^cyzg YVc 03 b} \gdcy d[ /.. b} WdYZbkdajbZ \gdcylvizg ]d\zg YVc YZ ^cizgkzci^zlvvgyz' \ZaYi ^c WZ\^chZa \ZZc hvczg^c\hea^x]i, FcY^Zc kzgdcigz^c^\^c\zc o^_c dcihivvc cv / _VcjVg^ /765 ^h Zg hegv`z kvc odg\ea^x]i &Vgi^`Za /1 RWW', Fc YVi \ZkVa Y^ZcZc YZ kzgdcigz^c^\^c\zc od hedzy^\ bd\za^_` \ZhVcZZgY iz ldgyzc* dc\zvx]i YZ VVc\Zigd[[Zc )-![GT!)0!!

78 \Z]VaiZc Zc YZ g^h^xdzh kvc YZ kzgdcigz^c^\zcyz hid[[zc, AZ WZeVa^c\ kvc YZ Zgchi kvc YZ kzgdcigz^c^\^c\ Zc YZ hedzyz^hzcy]z^y hezazc ]^Zg \ZZc gda, EZi \VVi ]^ZgW^_ db hvczg^c\ idi YZ djyz idzhivcy &bjai^[jcxi^dczza' de WVh^h kvc YZ hivcy YZg izx]c^z` &>H>M> 5 +eg^cx^ez', K[ YZ WdYZbkZgdcigZ^c^\^c\ ^c WZaVc\g^_`Z bviz kzgddgovv`i ^h kddg / _VcjVg^ /765 ldgyi WZeVVaY de WVh^h kvc \Z\ZkZch dkzg YZ WZYg^_[hkdZg^c\ &egdxzhhzc* \ZWgj^` kvc hid[[zc d[ ZkZcijZaZ \ZWZjgiZc^hhZc d[ ^cx^yzcizc' Zc W^_ il^_[za de WVh^h kvc \Z\ZkZch dkzg YZ WZYg^_[hkdZg^c\ Zc hezx^[^z`z `ZcbZg`Zc kvc YZ WdYZbkZgdcigZ^c^\^c\, xxxxxxxxxxxxxxx 5 >H>M>8 ">h Hdl >h MZVhdcVWan >X]^ZkVWaZ" &< od avv\ Vah gzyza^_`zgl^_h ]VVaWVVg ^h', ).![GT!)0!!

79 Fc ivwza /. Zc ivwza // o^_c YZ kzg]dd\y VVc\ZiddcYZ evgvbzizgh lzzg\z\zkzc, AZ W^_WZ]dgZcYZ idzih^c\hivwzaazc kvc YZ VcVanhZgZhjaiViZc* VahbZYZ YZ VcVanhZXZgi^[^XViZc* o^_c de\zcdbzc Vah gzhezxi^zkza^_` W^_aV\Z 2 Zc W^_aV\Z 3, Tabel 10: Overschrijdingstabel grond 4YLWc]PXZY]^P\ F\LUPN^ #X&X`$ JTY^_TRWTUVP all\ypxtyrpy 3 4I #TYOPb$ 3 = #TYOPb$ II./.*.. +.* II.0.*/3 +.*6. NedgZc ej^c* olv` `dazc\gj^h]djyzcy + + II.1.*4. + 0* KkZghX]g^_Y^c\Zc8 = >R WdkZc VX]iZg\gdcYlVVgYZ = F WdkZc ^cizgkzci^zlvvgyz ^cyzm WZgZ`ZcYZ [VXidg dkzghx]g^_y^c\ izc deo^x]iz kvc F + c^zi VVc\ZiddcY Tabel 11: Overschrijdingstabel grondwater 4YLWc]PXZY]^P\ 9TW^P\OTP[^P #X&X`$ JTY^_TRWTUVP all\ypxtyrpy 3 E #TYOPb$ 3 = #TYOPb$ L?./+/+/ /*3. + 0* KkZghX]g^_Y^c\Zc8 = N WdkZc higzz[lvvgyz = F WdkZc ^cizgkzci^zlvvgyz ^cyzm WZgZ`ZcYZ [VXidg dkzghx]g^_y^c\ izc deo^x]iz kvc F + c^zi VVc\ZiddcY )/![GT!)0!!

80 Ke WVh^h kvc ]Zi j^i\zkdzgyz WdYZbdcYZgodZ` `Vc ldgyzc \ZXdcXajYZZgY YVi ^c odlza YZ o^cij^\a^_` hx]dcz Vah YZ o^cij^\a^_` olv` ej^c+ Zc `dazc\gj^h]djyzcyz WdkZc\gdcY Zc YZ hx]dcz dcyzg\gdcy \ZZc kvc YZ \ZVcVanhZZgYZ evgvbzizgh kzg]dd\y ^h VVc\ZiddcY, Ke WVh^h kvc ]Zi j^i\zkdzgyz WdYZbdcYZgodZ` `Vc ldgyzc \ZXdcXajYZZgY YVi ^c ]Zi \gdcylvizgbdchizg L?./+/+/* kzg`gz\zc j^i YZ ez^awj^h L?./* \ZZc kvc YZ \ZVcVanhZZgYZ evgvbzizgh kzg]dd\y ^h VVc\ZiddcY, AZ kddg dcyzg]vk^\z adxvi^z de\zhizayz ]nedi]zhz &dckzgyvx]i' `Vc ldgyzc VVc\ZcdbZc* YVVg ^c odlza YZ \gdcy Vah ^c ]Zi \gdcylvizg \ZZc kzgdcigz^c^\^c\zc o^_c VVc\ZiddcY, Ke YZ dcyzgodz`hadxvi^z o^_c \ZZc kzgdcigz^c^\^c\zc VVc\ZiddcY, EZi ^chizaazc kvc kzgkda\bvvigz\zazc ldgyi YVc dd` c^zi cddyov`za^_` \ZVX]i, Bg o^_c* dch ^co^zch* j^i b^a^zj]n\^qc^hx] dd\ejci YVc dd` \ZZc WZaZbbZg^c\Zc bzi WZigZ``^c\ idi ]Zi yidz`dbhi^\z\zwgj^` kvc YZ adxvi^z, AZ[^c^i^Z[ ddgyzza ]^ZgdbigZci ^h VVc ]Zi WZkdZ\Y \ZoV\, )0![GT!)0!!

81 1PQSINM!' AKMOUTGRK!U[KW^OINYXQGGWY!!

82 / `b0 4OPRGMK!)!

83 1PQSINM!( BOYZGYOKYKQKTOTM!!

84 3

85 1PQSINM!) 4UUWHKXINWOP[OTMKT!!

86 9D<A6 -D<A6$!E<?F<9 -D<A6$!JI3>!J3A6<9 -D<A6$!EF7D>!J3A6<9 -D<A6$!G<F7DEF!J3A6<9 J3A6 23A6$!>?7<M9 23A6$!JI3>!E<?F<9 23A6$!EF7D>!E<?F<9 23A6$!G<F7DEF!E<?F<9 H77A 177A$!JI3>!>?7<M9 177A$!EF7D>!>?7<M9 177A$!JI3>!J3A6<9 177A$!EF7D>!J3A6<9 BH7D<97!FB7HB79<A97A EF7D>!9D<A6<9 97GD 977A!97GD EF7D>7!97GD G<F7DEF7!97GD B?<7 977A!B?<7%I3F7D!D735F<7 EF7D>7!B?<7%I3F7D!D735F<7 G<F7DEF7!B?<7%I3F7D!D735F<7 C&<&6&%I33D67 +' +( +(' +('' +(''' BH7D<9 4<=JBA67D!47EF3A6677? E?<4 I3F7D C7<?4G<E 8<?F7D 53E<A9 47AFBA<7F!386<5;F<A9 4?<A67!4G<E ;BB9EF7!9DBA6I3F7DEF3A6 Kpfkgp!IRU.eqøtfkpcvgp! klp!qrigpqogp!fcp!fkgpv!tgmgpkpi!igjqwfgp!vg!yqtfgp! ogv!ggp!chyklmkpi!xcp!3-9!ogvgt/!

87 5Z\TYR2 C5() 5Z\TYR2 5(*?ddgbZZhiZg8 H,E,R, A^_`h AVijb8 /7+./+0./4 DRN8 /..?ddgbzzhizg8 H,E,R, A^_`h AVijb8 /7+./+0./4 DRN8 /... /. +1. WgVV` UVcY* bvi^\ [^_c* olv` h^ai^\* czjigvva\g^_h* BYZabVcWddg. /. +1. WgVV` UVcY* bvi^\ [^_c* olv` h^ai^\* czjigvva\g^_h* BYZabVcWddg +3. +/ /.. UVcY* ozzg [^_c* olv` h^ai^\* olv` ]jbzjh* hedgzc ej^c* hedgzc `dazc\gj^h* Ydc`Zg \g^_hwgj^c* BYZabVcWddg UVcY* ozzg [^_c* olv` h^ai^\* \ZZa\g^_h* BYZabVcWddg UVcY* ozzg [^_c* olv` h^ai^\* olv` gdzhi]djyzcy* \g^_h\zza* BYZabVcWddg +3. +/ /.. UVcY* ozzg [^_c* olv` h^ai^\* olv` ]jbzjh* hedgzc ej^c* hedgzc `dazc\gj^h* Ydc`Zg \g^_hwgj^c* BYZabVcWddg UVcY* ozzg [^_c* olv` h^ai^\* \ZZa\g^_h* BYZabVcWddg UVcY* ozzg [^_c* olv` h^ai^\* olv` gdzhi]djyzcy* \g^_h\zza* BYZabVcWddg +/3. +/ Z\TYR2 5(+?ddgbZZhiZg8 H,E,R, A^_`h AVijb8 /7+./+0./4 DRN8 /.. 5Z\TYR2 5(,?ddgbZZhiZg8 H,E,R, A^_`h AVijb8 /7+./+0./ / WgVV` UVcY* bvi^\ [^_c* olv` h^ai^\* czjigvva\g^_h* BYZabVcWddg UVcY* ozzg [^_c* olv` h^ai^\* olv` ]jbzjh* hedgzc ej^c* hedgzc `dazc\gj^h* Ydc`Zg \g^_hwgj^c* BYZabVcWddg. +3. / WgVV` UVcY* bvi^\ [^_c* olv` h^ai^\* olv` ]jbzjh* hedgzc ej^c* Wgj^c\g^_h* BYZabVcWddg* DZgdZgYZ avv\ UVcY* ozzg [^_c* olv` h^ai^\* olv` ]jbzjh* Ydc`Zg \g^_hwgj^c* BYZabVcWddg +/ /.. UVcY* ozzg [^_c* olv` h^ai^\* \ZZa\g^_h* BYZabVcWddg UVcY* ozzg [^_c* olv` h^ai^\* olv` gdzhi]djyzcy* \g^_h\zza* BYZabVcWddg +/ Z\TYR2 5(-?ddgbZZhiZg8 H,E,R, A^_`h AVijb8 /7+./+0./4 5Z\TYR2 5(.?ddgbZZhiZg8 H,E,R, A^_`h AVijb8 /7+./+0./4 DRN8 / / WgVV` UVcY* bvi^\ [^_c* olv` h^ai^\* czjigvva\g^_h* BYZabVcWddg UVcY* ozzg [^_c* olv` h^ai^\* olv` ]jbzjh* Ydc`Zg \g^_hwgj^c* BYZabVcWddg /.. / /.. WgVV` UVcY* bvi^\ [^_c* olv` h^ai^\* czjigvva\g^_h* BYZabVcWddg UVcY* ozzg [^_c* olv` h^ai^\* olv` ]jbzjh* hedgzc ej^c* Ydc`Zg \g^_hwgj^c* BYZabVcWddg UVcY* ozzg [^_c* olv` h^ai^\* \ZZa\g^_h* BYZabVcWddg C\ZUPN^WZVL^TP2 ) C\ZUPN^Y_XXP\2 ()).(),

88 5Z\TYR2 5(/?ddgbZZhiZg8 H,E,R, A^_`h AVijb8 /7+./+0./4 DRN8 /.. 5Z\TYR2 5(0?ddgbZZhiZg8 H,E,R, A^_`h AVijb8 /7+./+0./4 DRN8 /... /. +0. WgVV` UVcY* bvi^\ [^_c* olv` h^ai^\* czjigvva\g^_h* BYZabVcWddg. /. +/. WgVV` UVcY* bvi^\ [^_c* olv` h^ai^\* czjigvva\g^_h* BYZabVcWddg +3. +/ /.. UVcY* ozzg [^_c* olv` h^ai^\* olv` ]jbzjh* hedgzc ej^c* Ydc`Zg \g^_hwgj^c* BYZabVcWddg UVcY* ozzg [^_c* olv` h^ai^\* \ZZa\g^_h* BYZabVcWddg +3. +/ /.. UVcY* ozzg [^_c* olv` h^ai^\* olv` ]jbzjh* hedgzc ej^c* Ydc`Zg \g^_hwgj^c* BYZabVcWddg UVcY* ozzg [^_c* olv` h^ai^\* \ZZa\g^_h* BYZabVcWddg 5Z\TYR2 5(1?ddgbZZhiZg8 H,E,R, A^_`h AVijb8 /7+./+0./4 DRN8 /.. 5Z\TYR2 5)(?ddgbZZhiZg8 H,E,R, A^_`h AVijb8 /7+./+0./ /.. / / /03 WgVV` UVcY* bvi^\ [^_c* olv` h^ai^\* czjigvva\g^_h* BYZabVcWddg UVcY* ozzg [^_c* olv` h^ai^\* olv` ]jbzjh* hedgzc ej^c* olv` `dazc\gj^h]djyzcy* Ydc`Zg \g^_hwgj^c* BYZabVcWddg UVcY* ozzg [^_c* olv` h^ai^\* olv` ]jbzjh* hedgzc ej^c* olv` `dazc\gj^h]djyzcy* Ydc`Zg \g^_hwgj^c* BYZabVcWddg UVcY* ozzg [^_c* olv` h^ai^\* olv` gdzhi]djyzcy* \ZZa\g^_h* BYZabVcWddg. +3. /. +3. WgVV` UVcY* bvi^\ [^_c* olv` h^ai^\* czjigvva\g^_h* BYZabVcWddg 5Z\TYR2 5))?ddgbZZhiZg8 H,E,R, A^_`h AVijb8 /7+./+0./4 5Z\TYR2 5)*?ddgbZZhiZg8 H,E,R, A^_`h AVijb8 /7+./+0./4 DRN8 /... /. WgVV` UVcY* bvi^\ [^_c* olv` h^ai^\* czjigvva\g^_h* BYZabVcWddg. /. +1. WgVV` UVcY* bvi^\ [^_c* olv` h^ai^\* czjigvva\g^_h* BYZabVcWddg UVcY* ozzg [^_c* olv` h^ai^\* olv` ]jbzjh* hedgzc ej^c* hedgzc `dazc\gj^h* Ydc`Zg \g^_hwgj^c* BYZabVcWddg +/.. 2 +/3. 3 +/3. UVcY* ozzg [^_c* olv` h^ai^\* \ZZa\g^_h* BYZabVcWddg C\ZUPN^WZVL^TP2 ) C\ZUPN^Y_XXP\2 ()).(),

89 1PQSINM!* CUKYXOTM!GTGR]XKWKXZRYGYKT!!

90 FLMPW )2 ;PXP^PY RPSLW^PY TY R\ZYO XP^ MPZZ\OPWTYR NZYQZ\X OP IP^ 5ZOPXMP]NSP\XTYR DgdcYbdchiZg II./ II.0 II.1?dg^c\&Zc' L?./*?.0*?.3*?.4*?/.*?//*?.7 L?./*?.0*?.1?/0 OgV_ZXi &b +bk'.*.. +.*3..*/3 +.*6..*4. + 0*.. Ejbjh.*5. 0*..*5. Hjijb 1*/ 0*/ ;EE7 ;EE7 ;EE7 WVg^jb ;0. ;26 &4' ;0. ;32 &4' ;0. ;30 &4' XVYb^jb ;.*0 ;.*0 +.*.1.*03.*21 +.*./ ;.*0 ;.*0 +.*.1 `dwvai ;1 ;5 +.*.3 ;1 ;5 +.*.3 ;1 ;5 +.*.3 `dezg ;3 ;5 +.*00 6*1 /5*/ +.*/3 ;3 ;5 +.*00 `l^` ;.*.3 ;.*.3 +. ;.*.3 ;.*.3 +. ;.*.3 ;.*.3 +. bdanwyzzc ;/*3 ;/*/ +. ;/*3 ;/*/ +. ;/*3 ;/*/ +. c^``za ;2 ;5 +.*21 ;2 ;6 +.*20 ;2 ;6 +.*20 addy ;/. ;// +.* *.0 ;/. ;// +.*.6 o^c` ;0. ;1/ +.*/7 24 /.7 +.*.3 ;0. ;11 +.*/6 BH8D=;8 #BD;4A=E6<8$ H8D5=A7=A;8A b^czgvaz ;1 // &4' ;1 // &4' ;1 // &4' b^czgvaz ;3 /6 &4' ;3 /6 &4' ;3 /6 &4' b^czgvaz ;3 /6 &4' ;3 /6 &4' ;3 /6 &4' b^czgvaz ;// 17 &4' ;// 17 &4' ;// 17 &4' b^czgvaz ;3 /6 &4' ;3 /6 &4' ;3 /6 &4' b^czgvaz ;4 0/ &4' ;4 0/ &4' ;4 0/ &4' b^czgvaz ;13 ;/01 +.*./ ;13 ;/01 +.*./ ;13 ;/01 +.*./ ;86<?BD88D78 >BB?I4F8DEFB998A L@? 06 ;.*../ ;.*..2 ;.*../ ;.*..2 ;.*../ ;.*..2 L@? 30 ;.*../ ;.*..2 ;.*../ ;.*..2 ;.*../ ;.*..2 L@? /./ ;.*../ ;.*..2 ;.*../ ;.*..2 ;.*../ ;.*..2 L@? //6 ;.*../ ;.*..2 ;.*../ ;.*..2 ;.*../ ;.*..2 L@? /16 ;.*../ ;.*..2 ;.*../ ;.*..2 ;.*../ ;.*..2 L@? /31 ;.*../ ;.*..2 ;.*../ ;.*..2 ;.*../ ;.*..2 L@? /6. ;.*../ ;.*..2 ;.*../ ;.*..2 ;.*../ ;.*..2 hdb L@? &5' &.*5 [VXidg'.*..27.*..27.*..27 hdb L@? &5' ;.*.03.*./ ;.*.03.*./ ;.*.03.*./ C4> cv[ivazzc ;.*.3 ;.*.2 ;.*.3 ;.*.2 ;.*.3 ;.*.2 [ZcVci]gZZc ;.*.3 ;.*.2.*.36.*.36 ;.*.3 ;.*.2 Vci]gVXZZc ;.*.3 ;.*.2 ;.*.3 ;.*.2 ;.*.3 ;.*.2 [ajdgvci]zzc ;.*.3 ;.*.2.*/3.*/3 ;.*.3 ;.*.2 WZcod&V'Vci]gVXZZc ;.*.3 ;.*.2.*.31.*.31 ;.*.3 ;.*.2 X]gnhZZc ;.*.3 ;.*.2.*.65.*.65 ;.*.3 ;.*.2 WZcod&`'[ajdgVci]ZZc ;.*.3 ;.*.2 ;.*.3 ;.*.2 ;.*.3 ;.*.2 WZcod&V'engZZc ;.*.3 ;.*.2.*.37.*.37 ;.*.3 ;.*.2 WZcod&\*]*^'eZgnaZZc ;.*.3 ;.*.2 ;.*.3 ;.*.2 ;.*.3 ;.*.2 ^cyzcd+&/*0*1+x*y'engzzc ;.*.3 ;.*.2 ;.*.3 ;.*.2 ;.*.3 ;.*.2 L>G+idiVVa &/. QMKI' &.*5 [VXidg'.*13.*37.*13 L>G /. QMKI ;.*13 +.*.1.*36 +.*.0 ;.*13 +.*.1 4OPRGMK!,!!

91 6*66 8 ;< >X]iZg\gdcYlVVgYZ 8,88 8 ;< FciZgkZci^ZlVVgYZ 0%00 8 = FciZgkZci^ZlVVgYZ 4 8 EZZ[i \ZZc cdgblvvgyz # 8 kzg]dd\yz gveedgiv\z\gzch DNNA 8 DZhiVcYVVgY^hZZgYZ bzzilvvgyz FcYZm 8 &DNNA + >R' - &F + >R' - Getoetst via de BoToVa service, versie FLMPW *2 AZ\XaLL\OPY NZYQZ\X OP IP^ 5ZOPXMP]NSP\XTYR >R RK FJA XVYb^jb.*4 /*0 2*1 /1 `dwvai /3 13 /7. /7. `dezg /7. /7. `l^`.*/3.*61 2*6 14 bdanwyzzc /*3 66 /7. /7. c^``za /.. /.. addy 3. 0/ o^c` / BH8D=;8 #BD;4A=E6<8$ H8D5=A7=A;8A b^czgvaz /7. / ;86<?BD88D78 >BB?I4F8DEFB998A hdb L@? &5'.*.0.*.2.*3 / C4> L>G /. QMKI /*3 4* OPRGMK!,!!

92 FLMPW +2 ;PXP^PY NZYNPY^\L^TP] TY R\ZYOaL^P\ XP^ MPZZ\OPWTYR NZYQZ\X OP IP^ 5ZOPXMP]NSP\XTYR RViZgbdchiZg L?./+/+/ AVijb 04+/+0./4 C^aiZgY^ZeiZ &b +bk' /*3. + ;EE7 WVg^jb *.0 XVYb^jb ;.*0 ;.*/ +.*.3 `dwvai ;0 ;/ +.*02 `dezg 1*0 1*0 +.*0 `l^` ;.*.3 ;.*.2 +.*.2 bdanwyzzc 1*0 1*0 +.*./ c^``za 1*4 1*4 +.*/7 addy ;0 ;/ +.*01 o^c` /. /. +.*.5 BH8D=;8 #BD;4A=E6<8$ H8D5=A7=A;8A b^czgvaz ;3. ;13 +.*.1 ;86<?BD88D78 >BB?I4F8DEFB998A Y^X]addgbZi]VVc ;.*0 ;.*/. ig^x]addgbzi]vvc ;.*0 ;.*/ +.*./ &X]adgd[dgb' ig^wgddbbzi]vvc ;.*0 ;.*/ &/2' &Wgdbd[dgb' izigvx]addgbzi]vvc &izigv' ;.*/ ;.*/.*./ /*/+Y^X]addgZi]VVc ;.*0 ;.*/ +.*./ /*0+Y^X]addgZi]VVc ;.*0 ;.*/ +.*.0 /*0+Y^X]addgegdeVVc ;.*0 ;.*/ /*/*/+ig^x]addgzi]vvc ;.*/ ;.*/. /*/*0+ig^X]addgZi]VVc ;.*/ ;.*/. ig^x]addgzi]zzc &ig^' ;.*0 ;.*/ +.*.3 izigvx]addgzi]zzc &ezg' ;.*/ ;.*/. X^h ) igvch+/*0+ ;.*/2.*./ Y^X]addgZi]ZZc /*/+Y^X]addgZi]ZZc ;.*/ ;.*/.*./ X^h+/*0+Y^X]addgZi]ZZc ;.*/ ;.*/ igvch+/*0+y^x]addgzi]zzc ;.*/ ;.*/ k^cnax]adg^yz ;.*/ ;.*/.*.0 Y^X]addgegdeVcZc &.*5.*20 hdb* /*/)/*0) hdb /*0+Y^X]addgZi]ZcZc.*/2 &.*5 [VXidg /*1+Y^X]addgegdeVVc ;.*0 ;.*/ ;/*4 /*/+Y^X]addgegdeVVc ;.*0 ;.*/ Y^X]addgegdeVVc ;.* DB@4F=E6<8 H8D5=A7=A;8A cv[ivazzc ;.*.0 ;.*./. WZcoZZc ;.*0 ;.*/ +. idajzzc ;.*0 ;.*/ +.*./ Zi]naWZcoZZc ;.*0 ;.*/ +.*.1 dgi]d+mnazzc ;.*/ ;.*/ hdb bziv+-evgv+mnazzc ;.*0 ;.*/ hdb mnazczc ;.*0/. hdb mnazczc &.*5 [VXidg'.*0/ hingzzc &k^cnawzcozzc' ;.*0 ;.*/ +.*.0 4OPRGMK!,!!

93 6*66 8 ;< NigZZ[lVVgYZ 8,88 8 = NigZZ[lVVgYZ >T 8 DgdiZg YVc OjhhZclVVgYZ 0%00 8 = FciZgkZci^ZlVVgYZ // 8 Bc`ZaZ evgvbzizgh dciwgz`zc ^c YZ WZgZ`Zc^c\ kvc YZ hdb[gvxi^z /2 8 NigZZ[lVVgYZ dciwgzz`i odg\ea^x]i kvc idzevhh^c\ 0 8 Bc`ZaZ evgvbzizgh dciwgz`zc ^c YZ hdb 4 8 EZZ[i \ZZc cdgblvvgyz # 8 kzg]dd\yz gveedgiv\z\gzch DNNA 8 DZhiVcYVVgY^hZZgYZ bzzilvvgyz FcYZm 8 &DNNA + N' - &F + N' - Getoetst via de BoToVa service, versie FLMPW,2 AZ\XaLL\OPY NZYQZ\X OP IP^ 5ZOPXMP]NSP\XTYR N N A^Ze FcY^XVi^Z[ WVg^jb XVYb^jb.*2.*.4 4 `dwvai 0..*5 /.. `dezg /3 /*1 53 `l^`.*.3.*./.*1 bdanwyzzc 3 1*4 1.. c^``za /3 0*/ 53 addy /3 /*5 53 o^c` BH8D=;8 #BD;4A=E6<8$ H8D5=A7=A;8A b^czgvaz ;86<?BD88D78 >BB?I4F8DEFB998A Y^X]addgbZi]VVc.*./ /... ig^x]addgbzi]vvc &X]adgd[dgb' ig^wgddbbzi]vvc &Wgdbd[dgb' 41. izigvx]addgbzi]vvc &izigv'.*./ /. /*/+Y^X]addgZi]VVc /*0+Y^X]addgZi]VVc /*/*/+ig^x]addgzi]vvc.*./ 1.. /*/*0+ig^X]addgZi]VVc.*./ /1. ig^x]addgzi]zzc &ig^' izigvx]addgzi]zzc &ezg'.*./ 2. X^h ) igvch+/*0+y^x]addgzi]zzc.*./ 0. /*/+Y^X]addgZi]ZZc.*./ /. k^cnax]adg^yz.*./ 3 Y^X]addgegdeVVc.*6 6. 4DB@4F=E6<8 H8D5=A7=A;8A cv[ivazzc.*./ 5. WZcoZZc.*0 1. idajzzc 5 /... Zi]naWZcoZZc 2 /3. hdb mnazczc.*0 5. hingzzc &k^cnawzcozzc' OPRGMK!,!!

94 1PQSINM!+ 3TGR]XKIKWYOLOIGYKT!!

95 !"#"$"%&"%'())*+, -.,/0(,% %55%%67889;'99<= '.E*F%6G)G*(%'"H"!"#$%&'(')*+,+(##* IG*J0GK%.+/$#+L/%(%E*%J*,()/#/*+%$#+%M*/%+#$.)L*+E*%)#0.J#/.JG(>.+E*JN.*O" PQ%RJ.K*S/T$*J,)#L+(>>*J PQ%RJ.K*S/+##> PQ%.JE*J+(>>*J 6.+,/*JU,V%.+/$#+L*+ -JG+,*,%6#JLJG*/,/J##/%D%/*%6.*JL*,/*) 2DDA2D1 &*J/GXGS##/+(>>*JTH*J,G* 8G/%S*J/GXGS##/%>#L%(G/,)(G/*+E%G+%NGK+%L*M**)%Q.JE*+%L*J*RJ.E(S**JE" 8*%#+#)Y,*%J*,()/#/*+%M*00*+%#))**+%0*/J*OOG+L%.R%M*/%0*RJ.*XE*%.0K*S/" E#/(>%.+/$#+L,/"%Z.+E*J%/*L*+0*JGSM/%Q.JE*+%E*%>.+,/*J,%+#EG*+%#XL*$.*JE" 7+EG*+%E*%>.+,/*J,%)#+L*J%0*Q##JE%EG*+*+%/*%0)GK$*+%$*JN.*O*+%QGK%P%EG/%*F*>R)##J%(G/*J)GKO%D%Q*JOE#L%$..J%#X)..R% $#+ E*%,/#+E##JE0*Q##JR*JG.E*%.+E*J/*O*+E%##+%.+,%/*%J*/.(J+*J*+"%H..J%E*%O.,/*+%$#+%M*/%)#+L*J%0*Q#J*+%$#+ >.+,/*J,%$*JQGKN*+%QGK%+##J%E*%RJGK,)GK,/" '*Q#J*+%/./? 8#/(>? [##>? I#+E/*O*+G+L? \GK%$*J/J.(Q*+%*J.R%(Q%.REJ#SM/%MG*J>**%+##J%$*JQ#SM/G+L%/*%M*00*+%(G/L*$.*JE]%>.SM/%P%+##J%##+)*GEG+L%$#+%EG/% #+#)Y,*S*J/GXGS##/%+.L%$J#L*+%M*00*+%$*JN.*O*+%QGK%P%S.+/#S/%.R%/*%+*>*+%>*/%E*%#XE*)G+L%H*JO..R%*+%5E$G*," 9(J.XG+,%5+#)Y/GS.%'"H" 6*/%$JG*+E*)GKO*%LJ.*/]!*SM+GS#)%6#+#L*J 7+L"%5"%H*)EM(GN*+ -.)/,+"&0!"#$%*+(/01232 ^G)E*Q*L%11B1A W D%['%%'#J+*$*)E -"`"%'.F%134 W 2%5;%%'#J+*$*)E%[;!*)"%aWD%U2VW1%@1@%AW%22 b#f%awd%u2vw1%@1@%aw%44 9B>#G)%G+X.B*+$c*(J.XG+,"+) =G/*%QQQ"*(J.XG+,"+) '[-%-#JG0#,%="5"%@@_%4@13%@3% H5!T'!\%[."%[;%d21W"D1"ddW"'2D e$e%[."%%242dda@w 7'5[?%[;_D'[-52@@_4@13@3% '7&?%'[-5[;@5 9(J.XG+,%5+#)Y/GS.%'"H"%G,%7=`%D122D?%@221%L*S*J/GXGS**JE%E..J!fH%*+%*JO*+E%E..J%M*/%H)##>,*%^*Q*,/%U`H56%*+%8*R"%;[9V]% M*/%'J(,,*),*%^*Q*,/%U'76V]%M*/%\##),*%^*Q*,/%U8^<[9B`\8V% *+%E..J%E*%.$*JM*GE%$#+%;(F*>0(JL%U69HV"

96 '?1=GB535AC969311C Mf!`a_ZUSc)eUab\QW^d]]Ua Mf!`a_ZUSc^QQ] Mf!_aTUa^d]]Ua E_^bcUa^U]Ua E_^bcUa]QcaYg *++0*+. ;UacYVYSQQc^d]]Ua)NUabYU,*+0**0,.-)+ HaY^bUb!EQaWaYUcbcaQQc!+!cU!E_UaWUbcU\ KcQacTQcd] +3'BQ^',*+0 JQ``_acQWUTQcd],,'BQ^',*+0)+/4,3 9YZ\QWU 8&9&; HQWY^Q +),?a_^t5!?a_^t!#8k-***$ '?1=GB5 +5?8594 ;ah_wuu^!]q\u^!8k-*** $ % & MYcWUe_UaT MYcWUe_UaT MYcWUe_UaT (@45><D?4975!1?1=GB5B K <a_wu!bc_v "!#])]$ 3,(* 21(0 2.(+ K GaWQ^YbSXU!bc_V "!#])]$!Tb 6*(1,(* 6*(1 I?\_UYaUbc "!#])]$!Tb 33(- 31(2 33(/ K C_aaU\Wa ccu!6!,!j]!#ddcd]$ "!#])]$!Tb -(+,(+,(- -5C1=5? K 9QaYd]!#9Q$ ]W)[W!Tb 6,* 6,* 6,* K ;QT]Yd]!#;T$ ]W)[W!Tb 6*(,* *(,/ 6*(,* K C_RQ\c!#;_$ ]W)[W!Tb 6-(* 6-(* 6-(* K C_`Ua!#;d$ ]W)[W!Tb 6/(* 2(- 6/(* K CfY[!#@W$ ]W)[W!Tb 6*(*/* 6*(*/* 6*(*/* K E_\hRTUU^!#E_$ ]W)[W!Tb 6+(/ 6+(/ 6+(/ K FY[[U\!#FY$ ]W)[W!Tb 6.(* 6.(* 6.(* K D T!#HR$ ]W)[W!Tb 6+*,1 6+* K PY^[!#P^$ ]W)[W!Tb 6,*.0 6,* -9?5A1=5!@=95 EY^UaQ\U!_\YU!#;+*';+,$ EY^UaQ\U!_\YU!#;+,';+0$ EY^UaQ\U!_\YU!#;+0';,+$ EY^UaQ\U!_\YU!#;,+';-*$ EY^UaQ\U!_\YU!#;-*';-/$ EY^UaQ\U!_\YU!#;-/';.*$ ]W)[W!Tb 6-(* 6-(* 6-(* ]W)[W!Tb 6/(* 6/(* 6/(* ]W)[W!Tb 6/(* 6/(* 6/(* ]W)[W!Tb ]W)[W!Tb 6/(* 6/(* 6/(* ]W)[W!Tb 60(* 60(* 60(* K EY^UaQ\U!_\YU!c_cQQ\!#;+*';.*$ ]W)[W!Tb 6-/ 6-/ 6-/ /@=G38=@@A2965?G=5?"!/)( K H;9!,2 ]W)[W!Tb 6*(**+* 6*(**+* 6*(**+* K H;9!/, ]W)[W!Tb 6*(**+* 6*(**+* 6*(**+* K H;9!+*+ ]W)[W!Tb 6*(**+* 6*(**+* 6*(**+* K H;9!++2 ]W)[W!Tb 6*(**+* 6*(**+* 6*(**+*.A# +, - -@?BC5A@>B38A9;E9?7 EE*+ EE*, *1CD>!>@?BC5A?1>5 -@?BC5A!?A# +3'BQ^',*+0 221,03, +3'BQ^',*+0 221,03- EE*- +3'BQ^',*+0 221,03. +DA@69?B!'?1=GC93@!(#0#?Y\TUfUW!..'.0-11+!F9!!9Qa^UeU\T H(G(!9_g!./3-11*!8D!!9Qa^UeU\T!FD LU\(!%-+!#*$-.!,.,!0-!** >Qg!%-+!#*$-.!,.,!0-!33 =']QY\!Y^V_'U^e7Uda_VY^b(^\ KYcU!fff(Uda_VY^b(^\ 9FH!HQaYRQb!K(8(!,,1!3,./!,/! N8L)9LO!F_(!FD!2*.-(+.(22-(9*+ CeC!F_(!!*3*220,- A98F4!FD1+9FH8*,,13,./,/! 9A;4!9FH8FD,8 I4!T a!je8!wuqssautycuuatu!euaaysxcy^w 84!8H*.!Ua[U^TU!eUaaYSXcY^W K4!8K!-***!Ua[U^TU!eUaaYSXcY^W N4!ND8J=D!Ua[U^TU!eUaaYSXcY^W <Yc!SUacYVYSQQc!]QW!dYcb\dYcU^T!Y^!iYZ^!WUXUU\!f_aTU^!WUaU`a_TdSUUaT( =da_vy^b!8^q\hcys_!9(n(!yb!akg!+.**+4!,**.!wusuacyvysuuat!t a LkN!U^!Ua[U^T!T a!xuc!n\qq]bu!?ufubc!#gn8e!u^!<u`(!df=$&! XUc!9adbbU\bU!?UfUbc!#9AE$&!XUc!OQQ\bU!?UfUbc!#<?JF='GO<$! U^!T a!tu!_euaxuyt!eq^!ddgu]rdaw!#e=n$( '#&'#% "#! $!"!

97 '?1=GB535AC969311C Mf!`a_ZUSc)eUab\QW^d]]Ua Mf!`a_ZUSc^QQ] Mf!_aTUa^d]]Ua E_^bcUa^U]Ua E_^bcUa]QcaYg *++0*+. ;UacYVYSQQc^d]]Ua)NUabYU,*+0**0,.-)+ HaY^bUb!EQaWaYUcbcaQQc!+!cU!E_UaWUbcU\ KcQacTQcd] +3'BQ^',*+0 JQ``_acQWUTQcd],,'BQ^',*+0)+/4,3 9YZ\QWU 8&9&; HQWY^Q,),?a_^T5!?a_^T!#8K-***$ '?1=GB5 +5?8594 $ % & K H;9!+-2 ]W)[W!Tb 6*(**+* 6*(**+* 6*(**+* K H;9!+2* ]W)[W!Tb 6*(**+* 6*(**+* 6*(**+* K H;9!#b_]!1$!#VQSc_a!*&1$ /@=G3G3=9B385!'A@>1C9B385!,@@=F1C5ABC@665?"!/', +$ ]W)[W!Tb *(**.3 *(**.3 *(**.3 K FQVcQ\UU^ ]W)[W!Tb 6*(*/* 6*(*/* 6*(*/* K >U^Q^cXaUU^ ]W)[W!Tb 6*(*/* *(*/2 6*(*/* K 8^cXaQSUU^ ]W)[W!Tb 6*(*/* 6*(*/* 6*(*/* K >\d_aq^cxuu^ ]W)[W!Tb 6*(*/* *(+/ 6*(*/* K 9U^i_#Q$Q^cXaQSUU^ ]W)[W!Tb 6*(*/* *(*/- 6*(*/* K ;XahbUU^ ]W)[W!Tb 6*(*/* *(*21 6*(*/* K 9U^i_#[$V\d_aQ^cXUU^ ]W)[W!Tb 6*(*/* 6*(*/* 6*(*/* K 9U^i_#Q$`haUU^ ]W)[W!Tb 6*(*/* *(*/3 6*(*/* K 9U^i_#WXY$`Uah\UU^ ]W)[W!Tb 6*(*/* 6*(*/* 6*(*/* K A^TU^_#+,-'ST$`haUU^ ]W)[W!Tb 6*(*/* 6*(*/* 6*(*/* K H8C!NJGE!#+*$!#VQSc_a!*&1$ +$ ]W)[W!Tb *(-/ *(/3 *(-/ +$ +$ +$.A# +, - -@?BC5A@>B38A9;E9?7 EE*+ EE*, K H;9!+/- ]W)[W!Tb 6*(**+* 6*(**+* 6*(**+* *1CD>!>@?BC5A?1>5 -@?BC5A!?A# +3'BQ^',*+0 221,03, +3'BQ^',*+0 221,03- EE*- +3'BQ^',*+0 221,03. +DA@69?B!'?1=GC93@!(#0#?Y\TUfUW!..'.0-11+!F9!!9Qa^UeU\T H(G(!9_g!./3-11*!8D!!9Qa^UeU\T!FD LU\(!%-+!#*$-.!,.,!0-!** >Qg!%-+!#*$-.!,.,!0-!33 =']QY\!Y^V_'U^e7Uda_VY^b(^\ KYcU!fff(Uda_VY^b(^\ 9FH!HQaYRQb!K(8(!,,1!3,./!,/! N8L)9LO!F_(!FD!2*.-(+.(22-(9*+ CeC!F_(!!*3*220,- A98F4!FD1+9FH8*,,13,./,/! 9A;4!9FH8FD,8 I4!T a!je8!wuqssautycuuatu!euaaysxcy^w 84!8H*.!Ua[U^TU!eUaaYSXcY^W K4!8K!-***!Ua[U^TU!eUaaYSXcY^W N4!ND8J=D!Ua[U^TU!eUaaYSXcY^W <Yc!SUacYVYSQQc!]QW!dYcb\dYcU^T!Y^!iYZ^!WUXUU\!f_aTU^!WUaU`a_TdSUUaT( =da_vy^b!8^q\hcys_!9(n(!yb!akg!+.**+4!,**.!wusuacyvysuuat!t a LkN!U^!Ua[U^T!T a!xuc!n\qq]bu!?ufubc!#gn8e!u^!<u`(!df=$&! XUc!9adbbU\bU!?UfUbc!#9AE$&!XUc!OQQ\bU!?UfUbc!#<?JF='GO<$! U^!T a!tu!_euaxuyt!eq^!ddgu]rdaw!#e=n$( '<<@@A4 /A#3@HA4# GN '#&'#% "#! $!"!

98 CIOQUI!*(* 1AD -3B5A67 6)+ *!)!,) ).,+,1,)./!110+/2+! 6). *!)!,) ).,+,1+/,,!110+/2+! 6)/ *!)!,. ).,+,1+.22!110+/2+! 6*) *!)!.) ).,+,1+/,+!110+/2+! 6** *!)!.) ).,+,1+/-,!110+/2+! 6*+ *!)!,) ).,+,1+/,-!110+/2+! C6)* *!)!,) ).,+,1,).)!110+/2,! 6)2 +!*.!.) ).,+,1+0-/!110+/2,! 6)2,!.)!1) ).,+,1+0-0!110+/2-! C6)*,!/)!*)) ).,+,1,).2!110+/2-! 6)+ -!*))!*.) ).,+,1,).0!110+/2-! 6), -!*))!*.) ).,+,1,)/+!110+/2-! C6)* -!*))!*.) ).,)22.+/1!110+/2-! 6)+.!*.)!+)) ).,+,1,)/-!110+/2-! 6),.!*.)!+)) ).,+,1,)/*!110+/2-! C6)*.!*.)!+)) ).,)22.+/. <QSLM]MO!--&-/,00*!A6!!6IXUM\MSL C'B'!6V^!-.2,00)!5?!!6IXUM\MSL!A? FMS'!$,*!")#,-!+-+!/,!)) ;I^!$,*!")#,-!+-+!/,!22 9&TIQS!QUNV&MU\4M[XVNQUY'US EQZM!]]]'M[XVNQUY'US 6AC!CIXQJIY!E'5'!++0!2+-.!+.! G5F(6FH!AV'!A?!1)-,'*-'11,'6)* >\>!AV'!!)2)11/+, =65A3!A?0*6AC5) ! 6=73!6AC5A?+5 9[XVNQUY!5UIS_ZQKV!6'G'!QY!=EB!*-))*3!+))-!OMKMXZQNQKMMXL!LVVX

99 DJPRWJ!+)+ /A>5B<9?7!'# =RUMN_NP!..'.0-11+!B7!!7JZWN^NUM GNU(!%-+!"*#-.!,.,!0-!** <J`!%-+!"*#-.!,.,!0-!33 ;'VJRU!RWOX'NW^5N]ZXORW[(WU FR\N! (N]ZXORW[(WU 7BD!DJZRKJ[!F(6(!,,1!3,./!,/! ;]ZXORW[!6WJUa\RLX!7(H(!R[!>FC!+.**+4!,**.!PNLNZ\RORLNNZM!MXXZ QN\!7Z][[NU[N!=N_N[\!"7>A#&!QN\!IJJU[N!=N_N[\!"9=EB;'CI9#!

100 FMSUZM!+)+!,A3?ID7 07E;B67!C787C7AE<7 175;A<7> 07E;B67 9R(!7H-*** J[[]NQTMZPQXUZS K*+*0 9]d[SQQZ!YMXQZ!7H-*** >]MaUYQ_]UQ K*+*. ;][SQ!H_[R 9R(!\N!-*+*'-!QZ!OR(!D<D!/1/. >]MaUYQ_]UQ K*+*3 E]SMZU^OTQ!^_[R!#SX[QU]Q^_$ 9R(!\N!-*+*'.!QZ!OR(!D<D!/1/- HQPUYQZ_M_UQ K*+1+ K*.,- K*.,- K*.,- K*.,- K*.,- K*.,- K*.,- K*.,- K*.,- LUZW!#LZ$ K*,*, CUZQ]MXQ!EXUQ!#>9$!#9+*!'!9.*$ 9R(!\N!-*+*'2!QZ!Sb(!D<D!032* >9'CH K*,1+ F98!#1$ >9'CH K*,1+ F7A!#+*!JGEC$ >9'CH K*,1+ F7A!^[Y!7H-***)7F*. DMPQ]Q!UZR[]YM_UQ![aQ]!PQ!_[QSQ\M^_Q![ZPQ]e[QW^YQ_T[PQZ!MX^YQPQ!QQZ!OXM^^URUOM_UQ!aMZ!PQ!YQQ_[ZeQWQ]TQUP! ^_MMZ!aQ]YQXP!UZ![Z^![aQ]eUOT_!"H\QOURUOM_UQ^!MZMXd^QYQ_T[PQZ"&!!aQ]^UQ!V`XU!,*++( IgJ!QZ!Q]WQZP!P[[]!TQ_!JXMMY^Q!>QbQ^_!#EJ7C!QZ!;Q\(!BD<$&! QZ!P[[]!PQ![aQ]TQUP!aMZ!B`cQYN`]S!#C<J$( /FCB8<AD!,A3?IE<5B!-$2$ >UXPQbQS!..'.0-11+!D8!!8M]ZQaQXP F(E(!8[c!./3-11*!7B!!8M]ZQaQXP!DB IQX(!%-+!#*$-.!,.,!0-!** =Mc!%-+!#*$-.!,.,!0-!33 <'YMUX!UZR['QZa6Q`][RUZ^(ZX HU_Q!bbb(Q`][RUZ^(ZX 8DF!FM]UNM^!H(7(!,,1!3,./!,/! J7I)8IK!D[(!DB!2*.-(+.(22-(8*+

101 !"#"$"%&"%'())*+, -.,/0(,% %55%%67889;'99<= '.E*F%6G)G*(%'"H"!"#$%&'(')*+,+(##* IG*J0GK%.+/$#+L/%(%E*%J*,()/#/*+%$#+%M*/%+#$.)L*+E*%)#0.J#/.JG(>.+E*JN.*O" PQ%RJ.K*S/T$*J,)#L+(>>*J PQ%RJ.K*S/+##> PQ%.JE*J+(>>*J 6.+,/*JU,V%.+/$#+L*+ -JG+,*,%6#JLJG*/,/J##/%C%/*%6.*JL*,/*) &*J/GXGS##/+(>>*JTH*J,G* 8G/%S*J/GXGS##/%>#L%(G/,)(G/*+E%G+%NGK+%L*M**)%Q.JE*+%L*J*RJ.E(S**JE" 8*%#+#)Y,*%J*,()/#/*+%M*00*+%#))**+%0*/J*OOG+L%.R%M*/%0*RJ.*XE*%.0K*S/" E#/(>%.+/$#+L,/"%Z.+E*J%/*L*+0*JGSM/%Q.JE*+%E*%>.+,/*J,%+#EG*+%#XL*$.*JE" 7+EG*+%E*%>.+,/*J,%)#+L*J%0*Q##JE%EG*+*+%/*%0)GK$*+%$*JN.*O*+%QGK%P%EG/%*F*>R)##J%(G/*J)GKO%C%Q*JOE#L%$..J%#X)..R% $#+ E*%,/#+E##JE0*Q##JR*JG.E*%.+E*J/*O*+E%##+%.+,%/*%J*/.(J+*J*+"%H..J%E*%O.,/*+%$#+%M*/%)#+L*J%0*Q#J*+%$#+ >.+,/*J,%$*JQGKN*+%QGK%+##J%E*%RJGK,)GK,/" '*Q#J*+%/./? 8#/(>? [##>? I#+E/*O*+G+L? \GK%$*J/J.(Q*+%*J.R%(Q%.REJ#SM/%MG*J>**%+##J%$*JQ#SM/G+L%/*%M*00*+%(G/L*$.*JE]%>.SM/%P%+##J%##+)*GEG+L%$#+%EG/% #+#)Y,*S*J/GXGS##/%+.L%$J#L*+%M*00*+%$*JN.*O*+%QGK%P%S.+/#S/%.R%/*%+*>*+%>*/%E*%#XE*)G+L%H*JO..R%*+%5E$G*," 9(J.XG+,%5+#)Y/GS.%'"H" 6*/%$JG*+E*)GKO*%LJ.*/]!*SM+GS#)%6#+#L*J 7+L"%5"%H*)EM(GN*+ -.)/,+"&0!"#$%*+(/01232 ^G)E*Q*L%11A1D W C%['%%'#J+*$*)E -"`"%'.F%134 W 2%5;%%'#J+*$*)E%[;!*)"%aWC%U2VW1%@1@%DW%22 b#f%awc%u2vw1%@1@%dw%44 9A>#G)%G+X.A*+$c*(J.XG+,"+) =G/*%QQQ"*(J.XG+,"+) '[-%-#JG0#,%="5"%@@_%4@13%@3% H5!T'!\%[."%[;%d21W"C1"ddW"'2C e$e%[."%%242ddd@w 7'5[?%[;_C'[-52@@_4@13@3% '7&?%'[-5[;@5 9(J.XG+,%5+#)Y/GS.%'"H"%G,%7=`%C122C?%@221%L*S*J/GXGS**JE%E..J!fH%*+%*JO*+E%E..J%M*/%H)##>,*%^*Q*,/%U`H56%*+%8*R"%;[9V]% M*/%'J(,,*),*%^*Q*,/%U'76V]%M*/%\##),*%^*Q*,/%U8^<[9A`\8V% *+%E..J%E*%.$*JM*GE%$#+%;(F*>0(JL%U69HV"

102 GaY^bUb!DQaWaYUcbcaQQc!*!cU!D_UaWUbcU\ # C'?'N'!;YZ[b *(+ )**/)*- $9-7B=0.0<>414.--> +2&AQ^&+)*/(*-3+/ Lf!`a_ZUSc(eUab\QW^d]]Ua Lf!`a_ZUSc^QQ] Lf!_aTUa^d]]Ua D_^bcUa^U]Ua JcQacTQcd] IQ``_acQWUTQcd] 8YZ\QWU GQWY^Q $9-7B=0 '09304/ 7%8%9 +/&AQ^&+)*/ D_^bcUa]QcaYg NQcUa4!NQcUa!"7J,)))# +)*/))2,*)(* 9UacYVYSQQc^d]]Ua(MUabYU )0>-709 J,0 jw(c 8QaYd]!"8Q# J 5)'+) jw(c 9QT]Yd]!"9T# J 5+') jw(c B_RQ\c!"9_# J,'+ jw(c B_`Ua!"9d# J 5)').) jw(c BfY[!"?W# J,'+ jw(c D_\hRTUU^!"D_# J,'/ jw(c EY[[U\!"EY# J 5+') jw(c C T!"GR# J *) jw(c PY^[!"P^#,7?.3>420!$<;8->4=.30!(;;7A->0<=>;1109 J 5)'+) jw(c 8U^iUU^ J 5)'+) jw(c K_\dUU^ J 5)'+) jw(c <cxh\ru^iuu^ J 5)'*) jw(c _&Oh\UU^ J 5)'+) jw(c ]%`&Oh\UU^ J *# )'+* jw(c Oh\U^U^!"b_]#!VQSc_a!)%0 5)'2) jw(c 8K<O!"b_]# J 5)')+) jw(c EQVcQ\UU^ J 5)'+) jw(c JchaUU^,7?.3>420!;<2-94=.30!3-7;20096;;7A->0<=>;1109 J 5)'+) jw(c ;YSX\ a]ucxqq^ J 5)'+) jw(c KaYSX\ a]ucxqq^ J 5)'*) jw(c KUcaQSX\ a]ucxqq^ J 5)'+) jw(c KaYSX\ aucxuu^ J 5)'*) jw(c KUcaQSX\ aucxuu^ J 5)'+) jw(c *%*&;YSX\ aucxqq^ J 5)'+) jw(c *%+&;YSX\ aucxqq^ J 5)'*) jw(c *%*%*&KaYSX\ aucxqq^ J 5)'*) jw(c *%*%+&KaYSX\ aucxqq^ J 5)'*) jw(c SYb!*%+&;YSX\ aucxuu^ * G8)*&*&* 111*.)) '?<;149=!$9-7B>4.;!%"," >Y\TUfUW!--&-/,00*!E8!!8Qa^UeU\T G'F'!8_g!-.2,00)!7C!!8Qa^UeU\T!EC KU\'!$,*!")#,-!+-+!/,!)) =Qg!$,*!")#,-!+-+!/,!22 <&]QY\!Y^V_&U^e6Uda_VY^b'^\ JYcU!fff'Uda_VY^b'^\ 8EG!GQaYRQb!J'7'!++0!2+-.!+.! M7K(8KN!E_'!EC!1)-,'*-'11,'8)* 8@93!8EG7EC+7 );9=>0<;8=.3<45@492 );9=>0<!9<" H3!T a!ie7!wuqssautycuuatu!euaaysxcy^w 73!7G)-!Ua[U^TU!eUaaYSXcY^W *<" "#! $!"! <da_vy^b!7^q\hcys_!8'm'!yb!@jf!*-))*3!+))-!wusuacyvysuuat!t a KkM!U^!Ua[U^T!T a!xuc!m\qq]bu!>ufubc!"fm7d!u^!;u`'!ce<#%! XUc!8adbbU\bU!>UfUbc!"8@D#%!XUc!NQQ\bU!>UfUbc!";>IE<&FN;#! U^!T a!tu!_euaxuyt!eq^!cdgu]rdaw!"d<m#' '#&'#% ;Yc!SUacYVYSQQc!]QW!dYcb\dYcU^T!Y^!iYZ^!WUXUU\!f_aTU^!WUaU`a_TdSUUaT' J3!7J!,)))!Ua[U^TU!eUaaYSXcY^W +/&AQ^&+)*/ &->?8!8;9=>0<9-80 M3!MC7I<C!Ua[U^TU!eUaaYSXcY^W

103 GaY^bUb!DQaWaYUcbcaQQc!*!cU!D_UaWUbcU\ # C'?'N'!;YZ[b +(+ )**/)*- $9-7B=0.0<>414.--> +2&AQ^&+)*/(*-3+/ Lf!`a_ZUSc(eUab\QW^d]]Ua Lf!`a_ZUSc^QQ] Lf!_aTUa^d]]Ua D_^bcUa^U]Ua JcQacTQcd] IQ``_acQWUTQcd] 8YZ\QWU GQWY^Q $9-7B=0 '09304/ 7%8%9 +/&AQ^&+)*/ D_^bcUa]QcaYg NQcUa4!NQcUa!"7J,)))# +)*/))2,*)(* 9UacYVYSQQc^d]]Ua(MUabYU J 5)'*) jw(c caq^b!*%+&;ysx\ aucxuu^ 5*'/ jw(c 9BN!"b_]# J 5)'+) jw(c KaYRa ]]UcXQQ^ J 5)'*) jw(c MY^h\SX\_aYTU J 5)'*) jw(c *%*&;YSX\ aucxuu^ J *# )'*- jw(c *%+&;YSX\ aucxu^u^!"j_]#!vqsc_a!)%0 J 5)'+) jw(c *%*&;YSX\ a`a_`qq^ J 5)'+) jw(c *%+&;YSX\ a`a_`qq^ J 5)'+) jw(c *%,&;YSX\ a`a_`qq^ J )'-+ jw(c ;YSX\ a`a_`q^u^!b_]!vqsc_a!)'0 )490<-70!;740 5*) jw(c DY^UaQ\U!_\YU!"9*)&9*+# 5*) jw(c DY^UaQ\U!_\YU!"9*+&9*/# 5*) jw(c DY^UaQ\U!_\YU!"9*/&9+*# 5*. jw(c DY^UaQ\U!_\YU!"9+*&9,)# 5*) jw(c DY^UaQ\U!_\YU!"9,)&9,.# 5*) jw(c DY^UaQ\U!_\YU!"9,.&9-)# J 5.) jw(c DY^UaQ\U!_\YU!c_cQQ\!"9*)&9-)# * G8)*&*&* 111*.)) '?<;149=!$9-7B>4.;!%"," >Y\TUfUW!--&-/,00*!E8!!8Qa^UeU\T G'F'!8_g!-.2,00)!7C!!8Qa^UeU\T!EC KU\'!$,*!")#,-!+-+!/,!)) =Qg!$,*!")#,-!+-+!/,!22 <&]QY\!Y^V_&U^e6Uda_VY^b'^\ JYcU!fff'Uda_VY^b'^\ 8EG!GQaYRQb!J'7'!++0!2+-.!+.! M7K(8KN!E_'!EC!1)-,'*-'11,'8)* 8@93!8EG7EC+7 );9=>0<;8=.3<45@492 );9=>0<!9<" $66;;</ H3!T a!ie7!wuqssautycuuatu!euaaysxcy^w 73!7G)-!Ua[U^TU!eUaaYSXcY^W +<".;C</" *<" "#! $!"! <da_vy^b!7^q\hcys_!8'm'!yb!@jf!*-))*3!+))-!wusuacyvysuuat!t a KkM!U^!Ua[U^T!T a!xuc!m\qq]bu!>ufubc!"fm7d!u^!;u`'!ce<#%! XUc!8adbbU\bU!>UfUbc!"8@D#%!XUc!NQQ\bU!>UfUbc!";>IE<&FN;#! U^!T a!tu!_euaxuyt!eq^!cdgu]rdaw!"d<m#' '#&'#% ;Yc!SUacYVYSQQc!]QW!dYcb\dYcU^T!Y^!iYZ^!WUXUU\!f_aTU^!WUaU`a_TdSUUaT' J3!7J!,)))!Ua[U^TU!eUaaYSXcY^W +/&AQ^&+)*/ &->?8!8;9=>0<9-80 M3!MC7I<C!Ua[U^TU!eUaaYSXcY^W GN

104 CIOQUI!*(* 1AD -3B5A67 C6)* *!*.)!+.) )1))-,0/)/!111*.))! C6)*,!*.)!+.) )/1)*/*.1-!111*.))! C6)* +!*.)!+.) )/1)*/*.1) <QSLM]MO!--&-/,00*!A6!!6IXUM\MSL C'B'!6V^!-.2,00)!5?!!6IXUM\MSL!A? FMS'!$,*!")#,-!+-+!/,!)) ;I^!$,*!")#,-!+-+!/,!22 9&TIQS!QUNV&MU\4M[XVNQUY'US EQZM!]]]'M[XVNQUY'US 6AC!CIXQJIY!E'5'!++0!2+-.!+.! G5F(6FH!AV'!A?!1)-,'*-'11,'6)* >\>!AV'!!)2)11/+, =65A3!A?0*6AC5) ! 6=73!6AC5A?+5 9[XVNQUY!5UIS_ZQKV!6'G'!QY!=EB!*-))*3!+))-!OMKMXZQNQKMMXL!LVVX

105 DJPRWJ!+)+ /A>5B<9?7!'# =RUMN_NP!..'.0-11+!B7!!7JZWN^NUM GNU(!%-+!"*#-.!,.,!0-!** <J`!%-+!"*#-.!,.,!0-!33 ;'VJRU!RWOX'NW^5N]ZXORW[(WU FR\N! (N]ZXORW[(WU 7BD!DJZRKJ[!F(6(!,,1!3,./!,/! ;]ZXORW[!6WJUa\RLX!7(H(!R[!>FC!+.**+4!,**.!PNLNZ\RORLNNZM!MXXZ QN\!7Z][[NU[N!=N_N[\!"7>A#&!QN\!IJJU[N!=N_N[\!"9=EB;'CI9#!

106 EMSUZM!+)+!,A3?ID7 07E;B67!C787C7AE<7 175;A<7> 07E;B67 8R(!\N!-++*'-!!QZ!OR(!C;C';C'?GD!+1,3.',?8E'BG J*.,+ 7M]U`Y!#7M$ 8R(!\N!-++*'-!!QZ!OR(!C;C';C'?GD!+1,3.',?8E'BG J*.,+ 8MPYU`Y!#8P$ 8R(!\N!-++*'-!!QZ!OR(!C;C';C'?GD!+1,3.',?8E'BG J*.,+ 8[NMX_!#8[$ 8R(!\N!-++*'-!!QZ!OR(!C;C';C'?GD!+1,3.',?8E'BG 8R(!\N!-++*'-!!QZ!OR(!C;C';C'?GD!+1,3.',?8E'BG 8R(!\N!-++*'-!!QZ!OR(!C;C';C'?GD!+1,3.',?8E'BG J*.,+ B[XdNPQQZ!#B[$ 8R(!\N!-++*'-!!QZ!OR(!C;C';C'?GD!+1,3.',?8E'BG J*.,+ CUWWQX!#CU$ 8R(!\N!-++*'-!!QZ!OR(!C;C';C'?GD!+1,3.',?8E'BG J*.,+ A[[P!#EN$ 8R(!\N!-++*'-!!QZ!OR(!C;C';C'?GD!+1,3.',?8E'BG J*.,+ LUZW!#LZ$ 8R(!\N!-+-*'+ >G'=8'BG J*,/. KdXQZQZ!^[Y!6G-*** 8R(!\N!-+-*'+ >G'=8'BG J*,/. 6][YM_QZ!#7H;KC$ 8R(!\N!-+-*'+ >G'=8'BG J*,/. G_d]QQZ 8R(!\N!-+-*'+ >G'=8'BG J*,/. ID8X!#++$ 8R(!\N!-+-*'+ >G'=8'BG J*,/. H]UN][[YYQ_TMMZ!#7][Y[R[]Y$ 8R(!\N!-+-*'+ >G'=8'BG J*,/. IUZdXOTX[]UPQ 8R(!\N!-+-*'+ >G'=8'BG J*,/. +&+'9UOTX[[]Q_TQQZ 8R(!\N!-+-*'+ >G'=8'BG J*,/. 9U8X;_TQQZ!^[Y!6G-*** 8R(!\N!-+-*'+ >G'=8'BG J*,/. +&+'9UOTX[[]\][\MMZ 8R(!\N!-+-*'+ >G'=8'BG J*,/. +&,'9UOTX[[]\][\MMZ 8R(!\N!-+-*'+ >G'=8'BG J*,/. +&-'9UOTX[[]\][\MMZ 8R(!\N!-+-*',!QZ!Sb(!C;C!;C!?GD!+/02* >G'=8'BG J*,/. 9U8TX\][\(!^[Y!6G-** 8R(!\N!-++*'/ AI?'=8'<?9 J*,+/ BUZQ]MXQ!DXUQ!#=8$!#8+*!'!8.*$ CMPQ]Q!UZR[]YM_UQ![aQ]!PQ!_[QSQ\M^_Q![ZPQ]e[QW^YQ_T[PQZ!MX^YQPQ!QQZ!OXM^^URUOM_UQ!aMZ!PQ!YQQ_[ZeQWQ]TQUP! ^_MMZ!aQ]YQXP!UZ![Z^![aQ]eUOT_!"G\QOURUOM_UQ^!MZMXd^QYQ_T[PQZ"&!!aQ]^UQ!V`XU!,*++( ;`][RUZ^!6ZMXd_UO[!7(I(!U^!?GD!+.**+4!,**.!SQOQ]_URUOQQ]P!P[[] HfI!QZ!Q]WQZP!P[[]!TQ_!IXMMY^Q!=QbQ^_!#DI6B!QZ!9Q\(!AC;$&! TQ_!7]`^^QX^Q!=QbQ^_!#7?B$&!TQ_!JMMX^Q!=QbQ^_!#9=FC;'DJ9$! QZ!P[[]!PQ![aQ]TQUP!aMZ!A`cQYN`]S!#B;I$( /FCB8<AD!,A3?IE<5B!-$2$ =UXPQbQS!..'.0-11+!C7!!7M]ZQaQXP E(D(!7[c!./3-11*!6A!!7M]ZQaQXP!CA HQX(!%-+!#*$-.!,.,!0-!** <Mc!%-+!#*$-.!,.,!0-!33 ;'YMUX!UZR['QZa5Q`][RUZ^(ZX GU_Q!bbb(Q`][RUZ^(ZX 7CE!EM]UNM^!G(6(!,,1!3,./!,/! I6H)7HJ!C[(!CA!2*.-(+.(22-(7*+ 7?84!7CE6CA,6

107 1PQSINM!, DUUWUTJKW^UKQ!!

108

109

110

111

112

113

114

115

116

117

118

119

120

121 !

122 Akoestisch onderzoek nieuwbouwplan herontwikkeling Roozendries

123 SEQ Part \r0 \h ColofonInhoud Kop 1 Bijlage

124 Akoestisch onderzoek nieuwbouwplan herontwikkeling Roozendries projectnummer concept revisie01 9 maart 2016 Auteur(s) Marcel Truijen Han Vossen Opdrachtgever Gemeente Oisterwijk Postbus GA Oisterwijk datum vrijgave beschrijving revisie goedkeuring vrijgave 9 maart 2016 Definitief Han Vossen Martijn Stabel

125 Colofon Colofon Projectgroep bestaande uit: Martijn Stabel Han Vossen Marcel Truijen Tekstbijdragen: Marcel Truijen Han Vossen Contactgegevens: Beneluxweg SJ OOSTERHOUT Postbus AA OOSTERHOUT E. Copyright Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, elektronisch of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de auteurs.

126 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inhoud Blz. 1 Inleiding Situatie 1 2 Werkwijze Wettelijk kader Meetgegevens 4 3 Resultaten/conclusie 5

127 Akoestisch onderzoek nieuwbouwplan herontwikkeling Roozendries Inleiding projectnummer maart Inleiding 1.1 Situatie De gemeente Oisterwijk is voornemens om op de locatie Prinses Margrietstraat 1 (pand Roozendries) te Moergestel nieuwe woningen te bouwen. Het onderliggende bestemmingsplan staat deze woonfunctie niet toe. Om de woningbouw desondanks mogelijk te maken dient de Gemeente Oisterwijk een nieuw bestemmingsplan vast te stellen ingevolge de Wet ruimtelijke ordening. Zie onderstaande uitwerking van het plangebied. Bij het nemen van dit besluit dient de Gemeente Oisterwijk ten hoogste toelaatbare geluidbelastingen in acht te nemen als gevolg van (spoor-)wegen en een inrichting op grond van de Wet milieubeheer (specifiek hier: caférestaurant De Brouwer). Dit ter bescherming van de toekomstige bewoners tegen geluidhinder en ter voorkoming van een beperking van de milieurechten van individuele inrichtingen. In opdracht van de gemeente Oisterwijk is een akoestisch onderzoek uitgevoerd naar de effecten en gevolgen vanwege het Café-restaurant De Brouwer in Moergestel op het plangebied en de nieuwe woningen. Onderliggende rapportage beschrijft het geluidonderzoek naar de vigerende geluidruimte van het café-restaurant De Brouwer. Op basis van de vigerende geluidruimte is gekeken wat de geluidbelasting in de feestzaal mag zijn om binnen de wettelijke normen te vallen. Het doel van het onderzoek is inzicht te geven in de akoestisch inpasbaarheid van de nieuw te bouwen woningen binnen de geluidruimte van het café restaurant. Het plan van de gemeente Oisterwijk behelst de bouw van een aantal woningen in het gebied Roozendries. Nieuwbouwplan Roozendries is gelegen in het centrum van Moergestel. Figuur 1.1: Ligging nieuwbouwplan in de omgeving Café-restaurant De Brouwer Pagina 1 van 6

128 Akoestisch onderzoek nieuwbouwplan herontwikkeling Roozendries Inleiding projectnummer maart 2016 Ten noorden van het plangebied ligt het café-restaurant De Brouwer met haar bijhorende feestzaal aan de achterzijde van het pand. Deze feestzaal is op circa 5-10 meter van de kavelgrens van het nieuwbouwplan gelegen. In de feestzaal worden met enige regelmaat feestjes (evenementen, optredens, bruiloften, bijeenkomsten e.d.) gegeven tot uur s nachts 1. Direct ten westen van de feestzaal is de meest nabijgelegen geluidgevoelige bestemming gelegen op eerste verdiepingsniveau. Om de vigerende geluidruimte van de feestzaal te bepalen zijn nabij deze woning geluidmetingen verricht. 1 De 12-dagen regeling is niet van toepassing. Naast de gemeentelijk vastgestelde dagen met vrijstelling voor geluidniveaus wordt meer dan 12 keer per jaar gebruik gemaakt van de mogelijkheden van de feestzaal. Derhalve is het gebruik van de feestzaal als representatieve situatie te noemen. Pagina 2 van 6

129 Akoestisch onderzoek nieuwbouwplan herontwikkeling Roozendries Werkwijze projectnummer maart Werkwijze 2.1 Uitgangspunten Middels een ruisbron (en 2 geluidboxen) is een roze ruis met hoog volume in de feestzaal geproduceerd. Het betreffende binnengeluidniveau is op diverse plekken in de feestzaal gemeten. Om de vigerende geluidruimte van de feestzaal in beeld te brengen zijn op de meest nabijgelegen geluidgevoelige bestemming geluidmetingen verricht. Dit betreft de woning gelegen aan de Rootven 13 eerste etage. Daarnaast zijn nog geluidsmetingen verricht bij het pand Rootven 9. Het ontvangerniveau is gemeten zonder gevelreflectie met ruis en zonder ruis op 5 meter hoogte. Hierdoor wordt bepaald hoe hoog het geluidniveau van het omgevingslawaai (stoorgeluid) is. Het gemeten geluidniveau tijdens aanwezige ruis is gecorrigeerd met het gemeten stoorgeluid. Zodoende wordt bepaald wat de gemiddelde overdrachtsdemping (gebouwisolatie en geluidoverdracht naar de woning) van de feestzaal is voor de woning gelegen aan de westzijde van het pand. Naast de meting aan de woning aan de westzijde zijn er gelijke wijze metingen verricht nabij de meest nabijgelegen kavels van de nieuwbouwwoningen om zodoende de daarvoor van toepassing zijnde geluidoverdrachtsdemping te bepalen op de gevels van de nieuw te bouwen woningen. Zie onderstaande figuur voor de locatie van de metingen. Figuur 2.1: Overzicht meetposities Meetpositie bestaande woning gelegen aan de Rootven 13 op verdiepingsniveau Pand Rootven 9 Meetposities nieuwbouwplan op 2-3 meter van de gevel van het reeds bestaande gebouw Pagina 3 van 6

130 Akoestisch onderzoek nieuwbouwplan herontwikkeling Roozendries Werkwijze projectnummer maart Wettelijk kader Het café-restaurant valt onder een type B bedrijf uit het Activiteitenbesluit milieubeheer. De volgende standaardnormering staat daarin: Tabel 1: Wettelijk kader Activiteitenbesluit milieubeheer Daarnaast verwijst het Activiteitenbesluit voor de bepaling van het langtijdgemiddeld beoordelingsniveau (LAr,LT) naar de Handleiding Meten en Rekenen Industrielawaai (HMRI). In paragraaf 2.3 van module A van de HMRI staat dat als criterium voor het toekennen van een toeslag voor muziekgeluid geldt dat het muziekkarakter duidelijk hoorbaar moet zijn op het beoordelingspunt. Als er sprake is van muziekgeluid, dient bij het gemeten of berekende langtijdgemiddeld deelgeluidsniveau vanwege de gehele inrichting 10 db opgeteld te worden. De toeslag wordt toegepast voor dat deel van de beoordelingsperiode dat er sprake is van muziekgeluid. Toepassing voor bedrijfsduurcorrectie is bij muzieklawaai niet van toepassing. Concreet betekent dit dat bij duidelijk hoorbaar muziekgeluid het geluidniveau van de feestzaal maximaal 40 db(a) in de dagperiode, 35 db(a) in de avondperiode en 30 db(a) in de nachtperiode mag zijn op de gevels van de meest nabijgelegen bestaande woningen. 2.3 Meetgegevens Metingen zijn uitgevoerd door: Antea Group. Datum en tijd: 03 september 2015, uur. Meteogegevens: temperatuur 18 C, windsnelheid 2-3 m/s, windrichting zuidwest. Voor de metingen is gebruik gemaakt van de hier onder vermelde meetapparatuur. real-time octaaf- en tertsbandanalysator geluidniveaumeter, B&K, type 2260, serieno microfoon B&K, type 4189, serieno akoestische kalibrator B&K, type 4231 hoog vermogen roze ruisgenerator met 2 losse boxen, fabrikaat AP602 De metingen zijn uitgevoerd conform de Handleiding Meten en Rekenen Industrielawaai. In de bijlagen 2 zijn de meetresultaten uitgewerkt. Pagina 4 van 6