PTA Vakroute Economie & Ondernemen Leerjaar Examensecretaris: De heer C. van Uden Datum: September 2017 Plaats: Laren

Transcriptie

1 PTA Vakroute Economie & Ondernemen Leerjaar Examensecretaris: De heer C. van Uden Datum: September 2017 Plaats: Laren

2 Voorwoord Geachte ouders/verzorgers, beste leerlingen, In de bovenbouw van het vmbo krijgen de leerlingen te maken met het examenprogramma. Het examen bestaat uit 2 delen: het schoolexamen en het landelijke centraal examen. Het schoolexamen bestaat vaak uit meerdere toetsen die leiden tot een examendossier. Deze toetsen worden in de loop van het derde en het vierde leerjaar afgenomen door de vakdocenten van de vakken waarin de leerling les krijgt. Het landelijke centraal examen wordt door de overheid vastgesteld en wordt aan het eind van het vierde leerjaar afgenomen. Wat de leerlingen in deze twee jaren moeten doen, staat vermeld in het programma van toetsing en afsluiting, het PTA. Dit PTA heeft betrekking op het derde en vierde leerjaar. Het PTA wordt digitaal beschikbaar gesteld op de website van College De Brink (mijn.collegedebrink.nl). U kunt op deze website ook het examenreglement van vinden. In het examenreglement staan de formele regels die betrekking hebben op het (school)examen. Het PTA is gericht op het schoolexamen. Zo staan de schoolexamens en de examenstof beschreven, evenals de vorming van het examendossier en de bepalingen die in de examenjaren van kracht zijn. Ook worden belangrijke data vermeld in het PTA. Het PTA stelt de leerling in staat zich goed voor te bereiden op de schoolexamens en stelt ouders/verzorgers in de gelegenheid om voldoende ondersteuning te bieden. Tegen de leerlingen wil ik tot slot zeggen dat alle medewerkers van College De Brink klaar zullen staan om je te allen tijde te steunen en te helpen tijdens de examenperiode. Zelf zal je echter het meeste werk moeten verzetten. Ik wens je daarbij heel veel succes en wijsheid! R. Kok Directeur 2

3 Inhoudsopgave 1. Begrippenlijst programma van toetsing en afsluiting Vakroutes Uitleg PTA Informatie over het eindcijfer De rekentoets Uitslagbepaling voor het vmbo Inrichting schoolexamen Organisatorische uitgangspunten...14 PTA Aardrijkskunde schooljaar leerjaar mavo...15 PTA Biologie schooljaar leerjaar mavo...17 PTA Duits schooljaar leerjaar kader & mavo...20 PTA Economie schooljaar leerjaar basis...25 PTA Economie schooljaar leerjaar kader...27 PTA Biologie schooljaar leerjaar mavo...32 PTA Duits schooljaar leerjaar kader & mavo...35 PTA Economie schooljaar leerjaar basis...40 PTA Economie schooljaar leerjaar kader...42 PTA Engels schooljaar leerjaar basis...47 PTA Engels schooljaar leerjaar kader...49 PTA Engels schooljaar leerjaar mavo...51 PTA Kunstvakken 1 leerjaar 3 & 4 - basis, kader & mavo...53 PTA Lichamelijke Opvoeding schooljaar leerjaar basis, kader en mavo...54 PTA Loopbaanoriëntatie en -begeleiding schooljaar leerjaar basis, kader & mavo...56 PTA maatschappijleer schooljaar leerjaar 3 - basis...59 PTA maatschappijleer schooljaar leerjaar 3 - kader...60 PTA maatschappijleer schooljaar leerjaar 3 - mavo...61 PTA Nederlands schooljaar leerjaar basis...62 PTA Nederlands schooljaar leerjaar kader...66 PTA Nederlands schooljaar leerjaar mavo...71 PTA Wiskunde schooljaar leerjaar basis...76 PTA Wiskunde schooljaar leerjaar kader...79 PTA Wiskunde schooljaar leerjaar mavo...81 PTA Economie & Ondernemen leerjaar 3 & 4 - profielvakken basis, kader & mavo...84 EO keuzedelen - leerjaar PTA EO leerjaar 3 & 4 keuzevak Marketing basis, kader & mavo...92 PTA EO leerjaar 3 & 4 keuzevak Presentatie & Styling basis, kader & mavo...93 PTA EO leerjaar 3 & 4 keuzevak Ondernemen basis, kader & mavo

4 PTA EO leerjaar 3 & 4 keuzevak Financiële administratie basis, kader & mavo...95 PTA EO leerjaar 3 & 4 keuzevak Webwinkel basis, kader & mavo

5 1. Begrippenlijst programma van toetsing en afsluiting Avo-vakken Bij ons op school zijn de avo-vakken: Nederlands, Engels, Duits, wiskunde, natuur-/scheikunde 1, biologie, aardrijkskunde en economie. Eindexamen Het eindexamen van het vmbo bestaat uit het schoolexamen en het centraal examen. Leerlingen beginnen in leerjaar 3 al met het behalen van cijfers voor het schoolexamen die meetellen met het eindexamen. Schoolexamen (se) Het se is het deel van het eindexamen dat door de school wordt opgelegd. Het andere deel van het eindexamen is het centraal examen. Programma van toetsing en afsluiting (PTA) Een PTA is een overzicht van opdrachten en (schriftelijke) toetsen die gemaakt moeten worden voor het se. Voor elk vak is een PTA opgesteld. Voorbeelden van toetsvormen die kunnen voorkomen in het PTA: Schriftelijke opdracht (so): een toets (schriftelijk of digitaal) die voornamelijk kennis en inzicht toetst. Praktische opdracht (po): een opdracht die onder andere bedoeld is om vaardigheden in combinatie met vakinhoud te toetsen. Mondelinge opdracht (mo): een mo kan worden gebruikt om kennis, dan wel vaardigheden te toetsen. Centraal examen (ce) Het ce vindt plaats in het laatste schooljaar, met uitzondering van de rekentoets die al in leerjaar 3 wordt afgenomen. Het ministerie van OCW stelt het ce op. Het ce heeft 3 tijdvakken. Het eerste tijdvak is in mei, het tweede tijdvak in juni en het derde tijdvak in augustus. In mei doen alle leerlingen examen. De andere tijdvakken zijn bestemd voor herkansers en inhalers. Centraal schriftelijk en praktisch examen (cspe) In het cspe worden vaktheorie en praktijk geïntegreerd getoetst. Dit komt voor bij de beroepsgerichte vakken. Examendossier (ed) Het examendossier is het geheel van de onderdelen van het se. Het bevat een overzicht van de opdrachten en toetsen die de leerling moet maken, evenals de resultaten die de leerling voor deze onderdelen heeft behaald. 5

6 2. Vakroutes College De Brink biedt 7 vakroutes (beroepsgerichte profielen) aan. Deze vakroutes staan in de tabel hieronder weergegeven, samen met informatie over de bijbehorende avo vakken. Vakroute Economie & Ondernemen (EO) Horeca, Bakkerij & Recreatie (HBR) Bouwen, Wonen & Interieur (BWI) Produceren, Installeren & Energie (PIE) Mobiliteit & Transport (MT) Media, Vormgeving & ICT (MVI) Gezondheidszorg, Veiligheid, Welzijn & Bewegen (GVWB)* * wettelijke naam zorg en welzijn (zw) avo-vakken Nederlands Engels economie wiskunde Nederlands Engels wiskunde natuur-/scheikunde 1 Nederlands Engels biologie wiskunde of aardrijkskunde Maatschappijleer, lichamelijke opvoeding en ckv Naast de avo-vakken volgt elke leerling de vakken maatschappijleer, lichamelijke opvoeding en ckv (culturele en kunstzinnige vorming). Maatschappijleer en ckv worden in principe in leerjaar 3 afgerond. Het beroepsgerichte profielvak Het beroepsgerichte profielvak is het vaste deel dat iedereen doet die kiest voor een bepaald profiel. De leerling leert hier de basiskennis en de basisvaardigheden die nodig zijn om in een beroep of werkveld goed te functioneren. Basis- en kaderberoepsgerichte leerweg: volgt het gehele beroepsgerichte profielvak. Mavo: volgt de aangewezen helft van het beroepsgerichte profielvak omdat leerlingen minder beroepsgerichte uren krijgen en een extra avo-vak volgen. De beroepsgerichte keuzevakken College De Brink biedt de mogelijkheid om keuzevakken te volgen binnen het profiel dat de leerling heeft gekozen. Basis- en kaderberoepsgerichte leerweg: kiest minimaal vier beroepsgerichte keuzevakken. Mavo: kiest minimaal twee beroepsgerichte keuzevakken. LOB De school begeleidt leerlingen bij het maken van keuzes, bijvoorbeeld over beroepsgerichte keuzevakken, stages en vervolgopleidingen. Deze begeleiding wordt LOB genoemd, loopbaanoriëntatie en -begeleiding. Tijdens LOB leren leerlingen allerlei vaardigheden waarmee ze nu en later zelf loopbaankeuzes kunnen maken. Het LOB programma is geïntegreerd in het profiel dat een leerling heeft gekozen. De ervaringen die een leerling aan de hand van LOB opdoet, worden vastgelegd in een loopbaandossier. 6

7 3. Uitleg PTA Een PTA is een overzicht van opdrachten en (schriftelijke) toetsen die gemaakt moeten worden voor het se. Voor elk vak is een PTA opgesteld, evenals voor LOB. Dit zorgt ervoor dat de leerling voor ieder vak weet welke toetsen of opdrachten gedaan moeten worden. In het PTA worden onder andere de volgende punten beschreven: De naam van het (beroeps)vak; De methode (lesboek) die wordt gebruikt bij een (beroeps)vak; Het leerjaar waarvoor het PTA geldt (leerjaar 3, leerjaar 4 of beide); De leerweg waarvoor het PTA is bedoeld (basisberoepsgerichte leerweg, kaderberoepsgerichte leerweg of mavo); De toetsperiode waarin de toets/opdracht wordt afgenomen/uitgevoerd; De vorm van de toets, bijvoorbeeld so (schriftelijke opdracht), po (praktische opdracht) of mo (mondelinge opdracht); De weging die aangeeft hoe zwaar de opdracht/toets meetelt, bijvoorbeeld 1x of 2x; De beoordeling, bijvoorbeeld met een cijfer of een v/g (voldoende, goed); Een beschrijving van de en/of deeltaken; De inhoud en/of omschrijving van de toets; De omschrijving van de leerstof, al dan niet in hoofdstukken beschreven; De mogelijkheden rondom herkansingen. Naast informatie over de toetsplanning per vak, wordt in het PTA tevens uitleg gegeven over het eindcijfer, de uitslagbepaling bij het eindexamen (voor zover bekend), de rekentoets en overige belangrijke zaken omtrent het examen. 7

8 4. Informatie over het eindcijfer Eindcijfer algemeen vormende vakken Het eindexamen van de vakken Nederlands, Engels, Duits, wiskunde, natuur-/scheikunde 1, biologie, aardrijkskunde en economie bestaat uit een schoolexamendeel (se) en een centraal examendeel (ce). Het eindcijfer wordt voor de helft bepaald door het schoolexamencijfer en voor de helft door het centraal examen. Maatschappijleer Maatschappijleer wordt in leerjaar 3 beoordeeld met een eindcijfer en komt als eindexamenvak op de cijferlijst van alle vmbo-leerlingen. Dit cijfer telt mee voor de slaagzakregeling, voor dit vak is er geen centraal examen. Kunstvakken I (ckv) en lo (lichamelijke opvoeding) Deze vakken moeten met voldoende of goed worden beoordeeld, pas dan mag de leerling deelnemen aan het centraal examen. De beoordeling van de vakken wordt apart vermeld op de cijferlijst. Voor deze vakken is er geen centraal examen. Eindcijfer beroepsgerichte programma s Basis- en kaderberoepsgerichte leerweg Het beroepsgerichte programma in de basis- en kaderberoepsgerichte leerweg bestaat uit twee onderdelen: 1. Profieldeel Het profieldeel bestaat uit 4 profielvakken. Op College De Brink hebben we ervoor gekozen om de profielvakken met een schoolexamen (SE) en een centraal examen (CSPE) af te ronden. De behaalde cijfers bij het se van het profielvak wegen even zwaar als het resultaat van het cspe. De se s moeten voor het deelnemen aan het cspe zijn afgerond. Voor de uitslagbepaling worden de cijfers gecombineerd tot één eindcijfer. 2. De beroepsgerichte keuzevakken Een leerling moet minimaal 4 keuzevakken doen. Elk beroepsgericht keuzevak wordt met een schoolexamen (conform PTA) afgesloten. Dit levert per keuzevak een eindcijfer op voor het schoolexamen. Ten minste vier eindcijfers voor de keuzevakken worden voor de uitslagbepaling gecombineerd tot één eindcijfer. 8

9 Mavo Het beroepsgerichte programma voor de mavo bestaat uit twee onderdelen: 1. Het profieldeel Het profieldeel bestaat uit twee aangewezen profielvakken. Op College De Brink hebben we ervoor gekozen om de profielvakken met een cspe en een schoolexamen af te ronden. De behaalde cijfers bij het se van het profielvak wegen even zwaar als het resultaat van het cspe. De se s moeten voor het deelnemen aan het cspe zijn afgerond. 2. De beroepsgerichte keuzevakken Een leerling moet minimaal 2 keuzevakken doen. Elk beroepsgericht keuzevak wordt met een schoolexamen (conform PTA) afgesloten. Dit levert per keuzevak een deelcijfer op voor het schoolexamen. De cijfers voor de verschillende onderdelen worden zoals in bovenstaande afbeelding is te zien gecombineerd. Samen is het één eindcijfer voor de uitslagbepaling. Profielwerkstuk (alleen mavo) Het profielwerkstuk is een werkstuk waarin op geïntegreerde wijze kennis, inzicht en vaardigheden aan de orde komen die van betekenis zijn in het profiel dat de leerling heeft gekozen. Het profielwerkstuk heeft betrekking op een thema uit het profiel waarin de leerling onderwijs volgt. Het moet met een voldoende worden afgesloten. Voor meer informatie en eventuele wetswijzigingen verwijzen wij u naar 9

10 5. De rekentoets Het maken van de rekentoets is voor alle examenkandidaten verplicht. Uitgangspunt voor de rekentoets voor het vmbo is referentieniveau 2F. Kansen De leerlingen krijgen vier kansen, waarvan de eerste kans in leerjaar 3 benut moet worden. De leerling moet de rekentoets dus verplicht een keer hebben gemaakt, maar heeft niet de plicht om alle vier de kansen te benutten. Het hoogst behaalde resultaat van alle ondernomen pogingen telt als eindresultaat, tenzij een leerling dit anders wenst (bijvoorbeeld door het niveau van een toets). Niveau Er zijn verschillende niveaus van rekentoetsen. Naast niveau 2F bestaat er ook een rekentoets op 2A, 2ER en 3F niveau. Een leerling dient in ieder geval een keer de 2F of de 2ER rekentoets te hebben gemaakt. 2ER rekentoets Aan leerlingen met dyscalculie of ernstige rekenproblemen die de toets op 2F niveau maken, wordt de mogelijkheid geboden voor het maken van een rekentoets waarbij er aanpassingen zijn gedaan in zowel de eisen (de opgaven zijn eenvoudiger), de hulpmiddelen als de afnamecondities. De leerling krijgt een aantekening op zijn/haar diploma betreffende het afleggen van de 2ER rekentoets. Een leerling die de 2ER rekentoets heeft behaald, kan ook nog een kans benutten voor de reguliere 2F rekentoets, mits de leerling nog niet heeft voldaan aan het maximum van vier kansen. Voor meer informatie kan via de mentor contact worden opgenomen met een medewerker van Remedial Teaching. 2A rekentoets - pilot 2A is een rekentoets die beschikbaar is voor leerlingen van de basisberoepsgerichte leerweg. Deze toets is een pilot voor leerlingen die het 2F niveau als zeer moeilijk hebben ervaren. De wetgeving hierover wordt momenteel herzien. Mochten er wijzigingen optreden dan wordt u hierover geïnformeerd. 3F rekentoets Goede rekenaars in het vmbo mogen de rekentoets, in overleg met de docent, ook op het hogere 3F niveau maken. Dit kan een goede keuze zijn voor leerlingen die na het afronden van de mavo naar de havo willen. Uitslagbepaling De uitslag van het rekenexamen telt momenteel niet mee voor het behalen van het vmbo diploma. Wel dient de rekentoets te zijn gedaan, anders kan geen diploma worden uitgereikt. Doorstroommogelijkheden Het behalen van een diploma met een rekentoets op een ander niveau dan 2F kan gevolgen hebben voor bijvoorbeeld het doorstromen naar een mbo opleiding. Zo kunnen bijvoorbeeld vervolgscholenen -opleidingen (o.a. pabo) leerlingen die de ER-toets hebben gemaakt, weigeren. Scholen zijn verplicht leerlingen en ouders hierover goed te informeren. Wij adviseren u om contact op te nemen met de gewenste vervolgschool- en/of -opleiding om u zo goed mogelijk te laten informeren. Eventuele wijzigende wetgeving kan hierop ook van invloed zijn. 10

11 Vermelding uitslag Het cijfer van de rekentoets wordt bij de leerlingen van de kaderberoepsgerichte leerweg en de mavo op de cijferlijst vermeld. Bij de leerlingen van de basisberoepsgerichte leerweg wordt het cijfer niet vermeld op de cijferlijst maar op een aparte bijlage. Afname rekentoets Wanneer de rekentoets wordt afgenomen is te vinden op onze website: mijn.collegedebrink.nl onder (School)examens. Gedurende het schooljaar wordt informatie verstrekt op welke wijze de aanmelding plaatsvindt. 11

12 6. Uitslagbepaling voor het vmbo Een leerling is geslaagd voor het eindexamen als: 1. Het gemiddelde cijfer voor de vakken van het ce ten minste een voldoende is. Dat is onafgerond een 5,5. Als de leerling gemiddeld een 5,49 heeft gehaald, is hij dus gezakt. 2. Daarnaast gelden de volgende voorwaarden: Voor het vak Nederlandse taal is het eindcijfer vijf of meer gehaald. De rekentoets is afgelegd. 3. Ook geldt (uitgezonderd de rekentoets) dat de leerling alleen geslaagd is als: alle eindcijfers een zes of hoger zijn of; één eindcijfer een vijf is en alle andere eindcijfers een zes of hoger of; één eindcijfer een vier is en de overige eindcijfers een zes of hoger, waarvan ten minste één eindcijfer een zeven of hoger is, of; Voor twee vakken een eindcijfer vijf is gehaald en voor de overige eindcijfers een zes of hoger waarvan tenminste één eindcijfer een zeven of hoger is en; Geen eindcijfer lager is dan een vier. 4. Verder geldt dat de leerling een voldoende of een goed moet hebben gekregen voor de vakken lichamelijke opvoeding en kunstvakken I (ckv). 5. Ten slotte moet de leerling een LOB-dossier hebben samengesteld. Voor meer informatie en eventuele wetswijzigingen wordt u verwezen naar 12

13 7. Inrichting schoolexamen In de bovenbouw zijn er voor de leerlingen toetsdagen. Tijdens deze dagen maken de leerlingen toetsen voor de avo-vakken, die onderdeel uitmaken van het schoolexamen (se). Dit betekent dat er veel lesstof in een keer kan worden getoetst. De leerlingen wennen op die manier aan het maken van toetsen met grotere hoeveelheden leerstof. Deze toetsen tellen mee voor het examendossier. De cijfers worden in SOMToday vermeld. Naast de vaststaande toetsdagen kunnen er ook mondelinge of praktische opdrachten in het PTA staan vermeld. Deze toetsen worden soms over meerdere periodes afgenomen. Dit staat duidelijk in het PTA, evenals de beoordeling en weging van deze toetsen. Afwezigheid tijdens toetsdagen Tijdens de toetsdagen moeten de leerlingen op school zijn om de toetsen te maken. Indien een leerling niet aanwezig is, vervalt het recht op herkansing. Hiermee sluiten wij aan bij de regels die ook gelden bij het eindexamen. Indien een leerling afwezig is, dient de leerling telefonisch te worden afgemeld bij de receptie met vermelding van de reden. Indien een leerling de toetsdagen afwezig is, zal door de teamleider en/of een lid van de examencommissie worden besloten of de reden geldig is. Indien het verzuim geoorloofd is, vervalt het recht op herkansing en wordt de leerling doorverwezen naar het inhaalmoment. Ook bij ziekte vervalt de herkansing, dit zijn dezelfde regels als bij het eindexamen. Indien het verzuim ongeoorloofd is, vervalt het recht op herkansing en wordt de leerling doorverwezen naar de examencommissie. De examencommissie bepaalt de maatregel, wat kan inhouden dat de leerling een 1 krijgt toegekend. Afwezigheid bij inhaalmoment Indien een leerling afwezig is, dient de leerling telefonisch te worden afgemeld bij de receptie met vermelding van de reden. Elke afwezigheid bij een inhaalmoment wordt direct doorverwezen naar de examencommissie, de commissie bepaalt de maatregel, wat kan inhouden dat de leerling een 1 krijgt toegekend. en Als een leerling alle toetsen heeft gemaakt tijdens de toetsdagen heeft de leerling recht op één herkansing. De leerling krijgt een uitnodiging om zich hiervoor in te schrijven. Bij afwezigheid van een herkansing, is er geen mogelijkheid tot inhalen. Faciliteiten Het kan zijn dat leerlingen recht hebben op bepaalde faciliteiten tijdens het schoolexamen en/of het centraal eindexamen. Dit kan te maken hebben met bijvoorbeeld dyslexie of dyscalculie. Dit kan ook gelden voor bijvoorbeeld visuele, auditieve of lichamelijke beperkingen. Uiteraard zijn aan de toekenning van faciliteiten voorwaarden verbonden en is een goede registratie en onderbouwing belangrijk. Mocht u eraan twijfelen of de juist informatie bij de school bekend is, dan verzoeken wij u contact op te nemen met de mentor. 13

14 8. Organisatorische uitgangspunten Toetsduur basis-leerlingen: 60 minuten, 15 minuten extra voor leerlingen met faciliteiten Toetsduur kader/mavo-leerlingen: 75 minuten, 15 minuten extra voor leerlingen met faciliteiten Leerlingen mogen tijdens de eerste 45 minuten het lokaal niet verlaten Vak Duits (kader/mavo) niet in toetsweken maar tijdens de les voorafgaand aan de toetsweek Roosters schoolexamens Het rooster van het schoolexamen is te vinden op onze website: mijn.collegedebrink.nl onder het kopje (School)examens. Tot slot Voor meer informatie over de regels rondom het schoolexamen (en de eventuele uitzonderingen en beroepsprocedures) verwijzen wij naar het schoolexamenreglement. Mochten er nog vragen/opmerkingen zijn naar aanleiding van de verstrekte informatie, dan kan er contact worden opgenomen met de heer C. van Uden (examensecretaris) via of via het vaste nummer van school Voor vragen over de PTA s kunt u terecht bij de desbetreffende vakdocent. 14

15 PTA Aardrijkskunde schooljaar leerjaar mavo Code Leerjaar De kandidaat kan verschillen tussen meer en minder welvarende wijken en voorstellen voor verbetering van de woon- en leefomstandigheden in de eigen regio beschrijven. - De kandidaat kan regionale verschillen in welvaart in Nederland beschrijven en verklaren. - De kandidaat kan regionale verschillen in welvaart Detroit beschrijven en verklaren en de situatie in beide gebieden vergelijken. Energieverbruik in Nederland 3.4a - De kandidaat kan verschillende soorten grenzen in de eigen regio beschrijven en verklaren en verbanden leggen met identiteit. - De kandidaat kan verschillen in regionale identiteit en de manier waarmee men daarmee omgaat in Nederland en Rusland beschrijven en verklaren en de situatie in beide gebieden vergelijken - De kandidaat kan territoriale conflicten in Rusland verklaren en verbanden leggen met grondstoffen en culturele verschillen. 3.4b Portfolio De kandidaat kan zelfstandig informatie verwerven, verwerken en verstrekken in het kader van het sectorwerkstuk. Leerjaar De kandidaat kan weer en klimaat van Nederland beschrijven en verklaren. - De kandidaat kan weer en klimaat in een buiten-europese macroregio beschrijven en verklaren De kandidaat kan de bevolkingsontwikkeling en het ruimtegebruik in Nederland verklaren. - De kandidaat kan de bevolkingsontwikkeling en het ruimtegebruik in China beschrijven en verklaren. Toets Arm en rijk - HFST Het onderwerp is: Arm en rijk in Nederland en Detroit Bronnen van Energie - HFST 1 Het onderwerp is: Energieverbruik in Nederland Toets Grenzen en identiteit - HFST Het onderwerp is: Grenzen en Identiteit in Nederland en Rusland Praktische opdracht Leerlingen werken aan opdrachten die de docent uitreikt en maken hier een portfolio van. Toets Weer en klimaat Het onderwerp is: Weer en klimaat van Nederland en V.S + casus Toets Bevolking en Ruimte Het onderwerp is: bevolking en ruimte in Nederland en China + casus nee 1 Ja 2 Ja 2

16 Code De kandidaat kan de herkomst, het voorkomen, de kwaliteit en het gebruik van water in Nederland beschrijven en verklaren en maatregelen voor een duurzamer gebruik van water en de effecten ervan beschrijven. - De kandidaat kan de herkomst, het voorkomen, de kwaliteit en het gebruik van water in het Midden-Oosten beschrijven en verklaren, maatregelen voor een duurzamer gebruik van water en de effecten ervan beschrijven. 4.3a Presentatie Kandidaat presenteert een gedeelte van de examenstof. Toets Water Het onderwerp is: Het omgaan met water in Nederland en het Midden-Oosten + casus Presentatie Over 1 van de volgende onderwerpen: - Weer en klimaat - Bevolking en ruimte - Water Ja 2 Nee 1 16

17 PTA Biologie schooljaar leerjaar mavo Code Leerjaar Thema 3: Voortplanting en ontwikkeling. Reductiedeling, herkennen + benoemen + functies voortplantingsorgaan man/vrouw; Hormonen; Primaire/ secundaire geslachtskenmerken; Menstruatiecyclus; Zwangerschap; Embryonale ontwikkeling; Geboorte; Geboortebeperking; Levenscyclus van de mens; Seksualiteit; Geslachtsziekten; Voorbehoedsmiddelen; Geboorteregeling. Thema 4: Erfelijkheid Genotype; Fenotype; Geslachtschromosomen; Tweelingen; Homozygoot/heterozygoot; Dominante/recessieve genen; Kruisingen; (on)geslachtelijke voortplanting; Mutaties; Kanker; Erfelijkheidsonderzoek; Biotechnologie. 3.4 Thema 8: Stevigheid en beweging Het skelet; Functies van het skelet; Typen beenderen; Zoolgangers- teengangers- topgangers; Kraakbeen; Beenweefsel; Beenverbindingen; Gewricht; Spieren; Houding en beweging; Blessures; Thema 9: Gedrag Ethologie; Ethogram; Protocol; Gedragsketens; Sleutelprikkels; Supranormale prikkels; Sociaal gedrag; Territoriumgedrag; Voortplantingsgedrag; Rangorde; Gedrag mens; Imponeergedrag; Overspronggedrag Leerjaar Thema 1: Stofwisseling Organisch/ anorganische stoffen; Enzymen; Enzym-actieviteit; Fotosynthese; Voedingsstoffen; Verbranding; Grondstofwisseling. 17 SO Onderdelen van het voortplanting stelsel van de man en vrouw kunnen vertellen en de functie van deze onderdelen. Menstruatiecyclus kunnen uitleggen. Groei en ontwikkeling van een organisme kunnen benoemen. Vertellen hoe erfelijke eigenschappen worden doorgegeven. Een monohybride kruising kunnen maken en uitleggen wat er gebeurt. Welke factoren genen kunnen aantasten en/of veranderen. SO Alle onderdelen van het skelet benoemen. Alle type gewrichten kunnen herkennen en benoemen. Bouwstoffen van de beenderen. Onderdelen plus de functies van een gewricht kunnen benoemen. Skelet in relatie tussen houding en beweging kunnen vertellen. Het maken van een protocol en daarbij een ethogram. Kunnen benoemen en herkennen van bepaald gedrag. SO Relatie kunnen benoemen tussen fotosynthese en verbranding waarbij de leerling een onderscheid Ja 2

18 Code Thema 2: Planten Voortplanting bij planten; Bouw en functie van bloemen; Stuifmeelkorrels/eicellen; Bestuiving; Bevruchting; Zaden; Ontkieming, groei en ontwikkeling; Levenscyclus zaadplanten; Wortels, stengels en bladeren; Transport van stoffen plant; Bastvaten/houtvaten; Turgor; Milieu. Thema 3: Ecologie (a) biotische factoren; Ecologie; Individu, Populatie, Levensgemeenschap; Voedselketen/voedselweb; Autotroof/heterotroof; Producenten/consumenten/producenten; Kringloop van stoffen; Piramide van aantallen/biomassa; Energiestroom; Aanpassingen van mens/dier/plant t.o.v. het milieu. 4.2 Thema 4: Mens en milieu Mens en zijn omgeving; Voedselproductie; Chemische bestrijding; Biologische bestrijding; Kunstmatige selectie Thema 5: Voeding en vertering Voedsel; Voedingsmiddelen en voedingsstoffen; Aantonen zetmeel; Gezonde voeding; Verteringsstelsel; Het gebit; De organen voor vertering; Vertering bij zoogdieren 4.3 Thema 6: Gaswisseling Kennen van alle gaswisselingsorganen dieren, slikreflex, Ribademhaling/Borstademhaling; Ziekten, luchtwegen. Thema 7: Transport Samenstelling bloed; De bloedsomloop; Het hart; Bloedvaten; Bloedvatenstelsel; Hart/vaatziekten; Weefselvloeistof; Lymfe. Thema 8: Opslag, uitscheiding en bescherming Inwendig milieu; De lever; Nieren en de urinewegen; De huid en onderhuids bindweefsel; Natuurlijke/kunstmatige immuniteit, Transplantatie; Bloedtransfusie; Bloedgroepen; Resusfactor. kan maken tussen organische en anorganische stoffen. De bouw en functies van de onderdelen van de plant kunnen benoemen. Alle niveaus binnen de ecologie kunnen benoemen. Samenhang van de kringloop van stoffen. SO Welke invloed heeft het milieu op de mens. Welke invloed heeft de mens op zijn milieu. Onderdelen en functies van het spijsverteringskanaal benoemen SO De onderdelen en functies van alle gaswisselingsorganen van alle dieren kunnen benoemen. Manier van ademhaling. Het kunnen herkennen van ziekten aan de luchtwegen. De onderdelen en functies van het bloedvaten stelsel/lymfevatenstelsel kunnen benoemen. Samenstelling van het bloed en weefselvloeistof. Kunnen vertellen wanneer iets in het uitwendig of inwendig milieu bevindt. Hoe scheiden wij stoffen uit. Hoe beschermt ons lichaam zich tegen ziekteverwekkers. Ja 2 Ja 2 18

19 Code 4.3a Mondeling Biologie Gehele examenstof Mondeling Nee 2 19

20 PTA Duits schooljaar leerjaar kader & mavo Code Leerjaar De leerling kan vragen over een gesproken tekst beantwoorden. - De leerling maakt kennis met de cultuur uit Duitstalige landen. En kan vragen hierover beantwoorden. - De leerling kan schriftelijk een kort gesprek voeren. - De leerling kan een korte of brief schrijven. - De leerling maakt kennis met de grammaticale structuur van de Duitse taal en kan deze toepassen. - De leerling kan vragen over een geschreven tekst beantwoorden. 20 Toets hoofdstuk Deel A: Luisteren 2 Schoolreis naar Oostenrijk, radioreclame, het leven van een skileraar, ruzie in skihut, interview over vakantie, weerbericht, Eric Cartman op Facebook, vader in paniek, gesprek winkel, online daten, gesprek klantenservice, radioprogramma. Deel B: Landeskunde 2 Olympische Jugendwinterspiele, Sauerland, Aprés- Ski, die besten Ski-Apps, Computerspielemuseum, Conrad Zuse, Swatch, Geschichte der Kommunikation. Deel C: Spreken 2 Praten over skiën en skiartikelen, gesprek op de piste, praten over je verblijf, praten over telefoon en computer, praten over sociaal media. Deel D: Schrijven 2 Over je vakantie, reactie aan een vriend, idioom. Deel E: Grammatica 2 Persoonlijk voornaamwoord, voltooid deelwoord en getallen, ontleden 1e en 4e naamval, het voltooid deelwoord: vormen zonder ge, 1e en 4e naamval voltooid deelwoord, 1e en 4e naamval bij (k)ein/(k)eine en bij bezittelijke voornaamwoorden, voltooid deelwoord van sterke werkwoorden (1).

21 Code De leerling kan vragen over een gesproken tekst beantwoorden. - De leerling maakt kennis met de cultuur uit Duitstalige landen. En kan vragen hierover beantwoorden. - De leerling kan schriftelijk een kort gesprek voeren. - De leerling kan een korte of brief schrijven. - De leerling maakt kennis met de grammaticale structuur van de Duitse taal en kan deze toepassen. - De leerling kan vragen over een geschreven tekst beantwoorden. Deel F: Lezen 2 Teksten examenniveau 1 & 2. Toets Deel A: Luisteren 4 Op het podium, fan-artikelen op e-bay, ontmoeting met een idool bij de opname van een show, meedoen aan een talentenwedstrijd, Interviews met jongeren, in een hotel, telefoongesprek, met de VVV, naar Ibiza, vakantieplannen, vakantieactiviteit, Hans en Grietje anders. Deel B: Landeskunde 4 Freiluftkinos, Popfestival Melt, Türkisch für Anfänger, Boulevardpresse, Kölner Dom, Europapark, Deutsche im Urlaub. Aussergewöhnliche Übernachtungen. Deel C: Spreken 4 Vertellen over concerten, vertellen over idolen en film, vertellen over het strandleven, vertellen over vakantie (vervoer, activiteiten, onderkomen). Deel D: Schrijven 4 afspraken maken om een film te bekijken, schrijven over een ontmoeting tijdens een vakantie, idioom. 21 Deel E: Grammatica 4 Voltooid deelwoord van sterke werkwoorden, trappen van vergelijking; de voorzetsels in, nach en zu, de voorzetsel vor en für, werkwoorden, 1e en 4e naamval.

22 Code Deel F: Lezen 4 Teksten examenniveau 1,2 & 3. Leerjaar De leerling kan vragen over een gesproken tekst beantwoorden. - De leerling maakt kennis met de cultuur uit Duitstalige landen. En kan vragen hierover beantwoorden. - De Leerling kan schriftelijk een kort gesprek voeren. - De leerling kan een korte of brief schrijven. - De leerling maakt kennis met de grammaticale structuur van de Duitse taal en kan deze toepassen. - De leerling kan vragen over een geschreven tekst beantwoorden. Toets Deel A: Luisteren 1 Kurznachrichten, Probleem tijdens de vakantie, ontmoeting kinderen van gescheiden ouders, probleem op het vliegveld, jonge kinderen en media, familiediner, rondleiding Babelsberg. Deel B: Landeskunde 1 Hamburger Dom, Donauinselfest, Gigathlon, Litfasssäulen, Astor film Lounge, Filmpark Babelsberg, Tatortkneipen, Skyswing, Bodensee, Bildzeitung, Meinzelmännchen, VIVA. Deel C: Spreken 1 Auf dem Schulhof, over vakantie, nieuwe school, party, iemand uitnodigen en het kopen van een cadeau. Deel D: Schrijven 1 , briefje voor een prikbord, beterschapskaart, idioom. 2 Ja Deel E: Grammatica 1 Haben, sein werden, regelmatige werkwoorden, sterke werkwoorden met a en e, persoonlijke voornaamwoord, 1e en 4e naamval. 22

23 Code De leerling kan vragen over een gesproken tekst beantwoorden. - De leerling maakt kennis met de cultuur uit Duitstalige landen. En kan vragen hierover beantwoorden. - De Leerling kan schriftelijk een kort gesprek voeren. - De leerling kan een korte of brief schrijven. - De leerling maakt kennis met de grammaticale structuur van de Duitse taal en kan deze toepassen. - De leerling kan vragen over een geschreven tekst beantwoorden. Deel F: Lezen 1 Teksten examenniveau A2. Toets Deel A: Luisteren 2 openbaar vervoer, interview over vervoer van dieren, dienstregeling openbaar vervoer, interview over shoppen, interview koopverslaving, een bijzondere supermarkt. Deel B: Landeskunde 2 Schwebebahn, Heissluftballonwoche, Gelmerbahn, ADAC, Berline Welcome Card, Zugspitzbahn, Hundepension, Märkte in Wien, Einkaufszentrum Glatt, Besondere Nebenjobs. Deel C: Spreken 2 Problemen met pinnen, gevonden voorwerpen, kopen van kleding, modeshouw. Deel D: Schrijven 2 , idioom. Deel E: Grammatica 2 Du en Sie, pers. vnw., rangtelwoorden, 3e naamval bij de der- en eingroep, volt. dw. van sterke werkwoorden, de grote naamvallentest, voeg- en bijwoorden. Deel F: Lezen 2 Teksten examenniveau A2. Ja 2 23

24 Code De leerling kan vragen over een gesproken tekst beantwoorden. Hierbij komen luister en filmfragmenten aan bod. - De leerling kan vragen over een geschreven tekst beantwoord Toets Deel A: Luister- en kijkvaardigheid Cito-toets, bestaande uit: Geluidfragmenten en beeldgeluidsfragmenten met vragen. Deel B: Examenteksten Ja 2 24

25 PTA Economie schooljaar leerjaar basis Code Leerjaar Consumptie De leerling heeft inzicht in aspecten van het consumentengedrag, zoals keuzes, behoeften, inkomen en in de functies van het geld, lenen en sparen en kan dit inzicht toepassen in een gegeven casus. Consumptie en consumentenorganisaties Ook kan de leerling werken met het bankwezen, zoals verkrijgen van vreemd geld, spaarvormen, leningsvormen en kenmerken van verzekeringen en kan hierbij informatie van consumentenorganisaties gebruiken. 3.4 Arbeid en productie De leerling heeft inzicht in aspecten van het producentengedrag zoals kosten, opbrengsten, winst, toegevoegde waarde, arbeid, arbeidsverdeling, arbeidsproductiviteit, werkgelegenheid, werkloosheid en kan dit inzicht toepassen in een gegeven casus. Arbeid en bedrijfsleven De leerling heeft inzicht in de productie van goederen en diensten en in de fasen die een product doorloopt vanaf de producent van grondstoffen tot en met de detaillist/ winkelier, en kan voorbeelden geven van beroepen/werkzaamheden die typerend zijn voor verschillende economische sectoren. Natuur en milieu De leerling heeft inzicht in de samenhang tussen consumptie, productie en het milieu, en kan aan de hand van voorbeelden op het gebied van milieuschade de rol van overheid, maatschappelijke organisaties en individuele personen beschrijven. Overheid en bestuur De kandidaat heeft inzicht in de sociale, economische en financiële functies van de overheid en kan dit inzicht toepassen in een gegeven casus. Toets - Hoofdstuk 1, 2 en 3 Onderwerpen: Behoeften, prioriteiten, marketing, vergelijkend warenonderzoek, consumentenrecht, inkomens- en uitgavennormen, budgetteren, inflatie, sparen, lenen, leenvormen en verzekeringen. Toets - Hoofdstuk 4, 5 en 6 met herhaling van periode 3.2 Onderwerpen: Werken, inkomensverschillen, Wetten met betrekking tot werk, werkloosheid, produceren, automatisering, mechanisatie, Berekening met betrekking tot omzet, winst en verkoopprijs, btw, arbeidsproductiviteit, maatschappelijke kosten en opbrengsten, overheid, sociale zekerheid, sociaal minimum, Rijksbegroting en belastingen. 25

26 Code Leerjaar Consumptie De leerling heeft inzicht in aspecten van het consumentengedrag, zoals keuzes, behoeften, inkomen en in de functies van het geld, lenen en sparen en kan dit inzicht toepassen in een gegeven casus. Consumptie en consumentenorganisaties Ook kan de leerling werken met het bankwezen, zoals verkrijgen van vreemd geld, spaarvormen, leningsvormen en kenmerken van verzekeringen en kan hierbij informatie van consumentenorganisaties gebruiken. 4.2 Arbeid en productie De leerling heeft inzicht in aspecten van het producentengedrag zoals kosten, opbrengsten, winst, toegevoegde waarde, arbeid, arbeidsverdeling, arbeidsproductiviteit, werkgelegenheid, werkloosheid en kan dit inzicht toepassen in een gegeven casus. Arbeid en bedrijfsleven De leerling heeft inzicht in de productie van goederen en diensten en in de fasen die een product doorloopt vanaf de producent van grondstoffen tot en met de detaillist/winkelier, en kan voorbeelden geven van beroepen/werkzaamheden die typerend zijn voor verschillende economische sectoren. 4.3 Internationale ontwikkelingen De leerling heeft inzicht in internationale economische betrekkingen zoals Nederland als open economie, de Europese Unie, ontwikkelingsproblematiek en kan dit inzicht toepassen in een gegeven casus. Toets - Hoofdstuk 1 en 2 Onderwerpen: Behoeften, budgetteren, inkomens- en uitgavenvormen, keurmerken, procenten, kopen = kiezen, omgaan met geld, sparen en lenen, Reclame en consumentenpower. Toets - Hoofdstuk 3 en 4 met herhaling van periode 4.1 Onderwerpen: Berekening en toepassen omzet, winst en verkoopprijs, technologische ontwikkelingen, arbeidsproductiviteit, arbeidsovereenkomst, arbeidsmarkt, werkloosheidsvormen en de gevolgen. Toets - Hoofdstuk 5 en 6 met herhaling van periode 4.1 en 4.2 Onderwerpen: Import en export, Europese Unie, handelsbalans, protectiemaatregelen, vrijhandel, fairtrade, welvaartsverschillen, vicieuze cirkel en ontwikkelingssamenwerking. 26

27 PTA Economie schooljaar leerjaar kader Code Leerjaar Consumptie De leerling heeft inzicht in aspecten van het consumentengedrag, zoals keuzes, behoeften, inkomen en in de functies van het geld, lenen en sparen en kan dit inzicht toepassen in een gegeven casus. Consumptie en consumentenorganisaties Ook kan de leerling werken met het bankwezen, zoals verkrijgen van vreemd geld, spaarvormen, leningsvormen en kenmerken van verzekeringen en kan hierbij informatie van consumentenorganisaties gebruiken. Natuur en milieu De leerling heeft inzicht in de samenhang tussen consumptie, productie en het milieu, en kan aan de hand van voorbeelden op het gebied van milieuschade de rol van overheid, maatschappelijke organisaties en individuele personen beschrijven. 3.4 Arbeid en productie De leerling heeft inzicht in aspecten van het producentengedrag zoals kosten, opbrengsten, winst, toegevoegde waarde, arbeid, arbeidsverdeling, arbeidsproductiviteit, werkgelegenheid, werkloosheid en kan dit inzicht toepassen in een gegeven casus. Arbeid en bedrijfsleven De leerling heeft inzicht in de productie van goederen en diensten en in de fasen die een product doorloopt vanaf de producent van grondstoffen tot en met de detaillist/winkelier, en kan voorbeelden geven van beroepen/werkzaamheden die typerend zijn voor verschillende economische sectoren. Natuur en milieu De leerling heeft inzicht in de samenhang tussen consumptie, productie en het milieu, en kan aan de hand van voorbeelden op het gebied van milieuschade de rol van overheid, maatschappelijke organisaties en individuele personen beschrijven. 27 Toets - Hoofdstuk 1, 2, 3 en 4 Onderwerpen: Behoeften, prioriteiten, reclame, marketing, vergelijkend warenonderzoek, consumentenrecht, inkomens- en uitgavenvormen, budgetteren, inflatie, sparen, lenen, woningmarkt, leenvormen, milieuschade, geld, beleggen en verzekeringen. Toets - Hoofdstuk 5, 6, 7 en 8 met herhaling van periode 3.2 Onderwerpen: Werken, inkomensverschillen, wetten met betrekking tot werk, werkloosheid, produceren, automatisering, mechanisatie, ondernemingsvormen, marktvormen, marktaandeel, berekening met betrekking tot omzet, winst en verkoopprijs, btw, arbeidsproductiviteit, maatschappelijke kosten en opbrengsten, overheid, sociale zekerheid, sociaal minimum, Rijksbegroting en belastingen.

28 Overheid en bestuur De kandidaat heeft inzicht in de sociale, economische en financiële functies van de overheid en kan dit inzicht toepassen in een gegeven casus. Leerjaar Consumptie De leerling heeft inzicht in aspecten van het consumentengedrag, zoals keuzes, behoeften, inkomen en in de functies van het geld, lenen en sparen en kan dit inzicht toepassen in een gegeven casus. Consumptie en consumentenorganisaties Ook kan de leerling werken met het bankwezen, zoals verkrijgen van vreemd geld, spaarvormen, leningsvormen en kenmerken van verzekeringen en kan hierbij informatie van consumentenorganisaties gebruiken. Internationale ontwikkelingen De leerling heeft inzicht in internationale economische betrekkingen zoals Nederland als open economie, de Europese Unie, ontwikkelingsproblematiek en kan dit inzicht toepassen in een gegeven casus. 4.2 Arbeid en productie De leerling heeft inzicht in aspecten van het producentengedrag zoals kosten, opbrengsten, winst, toegevoegde waarde, arbeid, arbeidsverdeling, arbeidsproductiviteit, werkgelegenheid, werkloosheid en kan dit inzicht toepassen in een gegeven casus. Arbeid en bedrijfsleven De leerling heeft inzicht in de productie van goederen en diensten en in de fasen die een product doorloopt vanaf de producent van grondstoffen tot en met de detaillist/ winkelier, en kan voorbeelden geven van beroepen/werkzaamheden die typerend zijn voor verschillende economische sectoren. 4.3 Internationale ontwikkelingen De leerling heeft inzicht in internationale economische betrekkingen zoals Nederland als open economie, de Europese Unie, ontwikkelingsproblematiek en kan dit inzicht toepassen in een gegeven casus. Toets - Hoofdstuk 1 en 2 Onderwerpen: Marketingmix, Koopgedrag, inkomensvormen, keurmerk, nationaal inkomen, bruto binnenlands product, geldfuncties, sparen, rente, beleggen, lenen en leenvormen en budgetteren. Toets - Hoofdstuk 3 en 4 met herhaling van periode 1 Onderwerpen: Berekening en toepassen omzet, winst en verkoopprijs, kostensoorten, arbeidsproductiviteit, soorten markten, evenwichtsprijs + - hoeveelheid, ondernemingsvormen, wetten m.b.t. werken, arbeidsmarkt en werkloosheidsvormen. Toets - Hoofdstuk 5 en 6 met herhaling van periode 1 en 2 Onderwerpen: Soorten ontwikkelingshulp, vicieuze cirkel, ruilvoet, microkrediet en Fair Trade, Import en export, Europese Unie, Handelsbalans, Protectiemaatregelen, Vrijhandel en globalisering. 28

29 PTA Economie schooljaar leerjaar mavo Code Leerjaar Consumptie De leerling heeft inzicht in aspecten van het consumentengedrag, zoals keuzes, behoeften, inkomen en in de functies van het geld, lenen en sparen en kan dit inzicht toepassen in een gegeven casus. Consumptie en consumentenorganisaties Ook kan de leerling werken met het bankwezen, zoals verkrijgen van vreemd geld, spaarvormen, leningsvormen en kenmerken van verzekeringen en kan hierbij informatie van consumentenorganisaties gebruiken. Natuur en milieu De leerling heeft inzicht in de samenhang tussen consumptie, productie en het milieu, en kan aan de hand van voorbeelden op het gebied van milieuschade de rol van overheid, maatschappelijke organisaties en individuele personen beschrijven. 3.4 Arbeid en productie De leerling heeft inzicht in aspecten van het producentengedrag zoals kosten, opbrengsten, winst, toegevoegde waarde, arbeid, arbeidsverdeling, arbeidsproductiviteit, werkgelegenheid, werkloosheid en kan dit inzicht toepassen in een gegeven casus. Arbeid en bedrijfsleven De leerling heeft inzicht in de productie van goederen en diensten en in de fasen die een product doorloopt vanaf de producent van grondstoffen tot en met de detaillist/winkelier, en kan voorbeelden geven van beroepen/werkzaamheden die typerend zijn voor verschillende economische sectoren. Natuur en milieu De leerling heeft inzicht in de samenhang tussen consumptie, productie en het milieu, en kan aan de hand van voorbeelden op het gebied van milieuschade de rol van overheid, maatschappelijke Toets - Hoofdstuk 1, 2, 3 en 4 Onderwerpen: Behoeften, prioriteiten, reclame, marketing, vergelijkend warenonderzoek, consumentenrecht, inkomens- en uitgavenvormen, budgetteren, inflatie, sparen, lenen, woningmarkt, leenvormen, milieuschade, geld, beleggen en verzekeringen. TOETS - Hoofdstuk 5, 6, 7 en 8 met herhaling van periode 3.2 Onderwerpen: Werken, inkomensverschillen, wetten met betrekking tot werk, werkloosheid, produceren, automatisering, mechanisatie, ondernemingsvormen, marktvormen, marktaandeel, berekening met betrekking tot omzet, winst en verkoopprijs, btw, arbeidsproductiviteit, maatschappelijke kosten en opbrengsten, overheid, sociale zekerheid, sociaal minimum, rijksbegroting en belastingen. 29

30 Code organisaties en individuele personen beschrijven. Overheid en bestuur De kandidaat heeft inzicht in de sociale, economische en financiële functies van de overheid en kan dit inzicht toepassen in een gegeven casus. Leerjaar Consumptie De leerling heeft inzicht in aspecten van het consumentengedrag, zoals keuzes, behoeften, inkomen en in de functies van het geld, lenen en sparen en kan dit inzicht toepassen in een gegeven casus. Consumptie en consumentenorganisaties Ook kan de leerling werken met het bankwezen, zoals verkrijgen van vreemd geld, spaarvormen, leningsvormen en kenmerken van verzekeringen en kan hierbij informatie van consumentenorganisaties gebruiken. Verrijkingsstof De leerling heeft inzicht in de achtergronden van de problematiek betreffende de oorzaken en gevolgen van de waardeverandering van geld en de prijscompensatie als middel om koopkrachtverlies tegen te gaan en kan dit inzicht toepassen in een gegeven casus. 4.2 Arbeid en productie De leerling heeft inzicht in aspecten van het producentengedrag zoals kosten, opbrengsten, winst, toegevoegde waarde, arbeid, arbeidsverdeling, arbeidsproductiviteit, werkgelegenheid, werkloosheid en kan dit inzicht toepassen in een gegeven casus. Arbeid en bedrijfsleven De leerling heeft inzicht in de productie van goederen en diensten en in de fasen die een product doorloopt vanaf de producent van grondstoffen tot en met de detaillist/winkelier, en kan voorbeelden geven van beroepen/werkzaamheden die typerend zijn voor verschillende economische sectoren. Toets - Hoofdstuk 1 en 2 Onderwerpen: Marketingmix, koopgedrag, inkomensvormen, inflatie, prijsindexcijfers, geldfuncties, sparen, rente, beleggen, lenen en leenvormen en budgetteren. Toets - Hoofdstuk 3, 4 en 8 met herhaling van periode 4.1 Onderwerpen: Berekening en toepassen omzet, winst en verkoopprijs, kostensoorten, arbeidsproductiviteit, soorten markten, evenwichtsprijs + - hoeveelheid, ondernemingsvormen, wetten m.b.t. werken, arbeidsmarkt, werkloosheidsvormen, soorten ontwikkelingshulp, vicieuze cirkel, ruilvoet, microkrediet en fairtrade. Internationale ontwikkelingen 30

31 Code De leerling heeft inzicht in internationale economische betrekkingen zoals Nederland als open economie, de Europese Unie, ontwikkelingsproblematiek en kan dit inzicht toepassen in een gegeven casus. 4.3 Internationale ontwikkelingen De leerling heeft inzicht in internationale economische betrekkingen zoals Nederland als open economie, de Europese Unie, ontwikkelingsproblematiek en kan dit inzicht toepassen in een gegeven casus. Overheid en bestuur De kandidaat heeft inzicht in de sociale, economische en financiële functies van de overheid en kan dit inzicht toepassen in een gegeven casus. Verrijkingsstof De leerling heeft inzicht in de achtergronden van de problematiek betreffende de ontwikkeling van het begrotingstekort en de staatsschuld, de systematiek en uitgangspunten van loon- en inkomstenbelasting en kan dit inzicht toepassen in een gegeven casus. Toets - Hoofdstuk 5, 6 en 7 met herhaling van periode 4.1 en 4.2 Onderwerpen: Rijksbegroting, soorten economie, belastingen, sociale zekerheid, vergrijzing, economische roei, recessie, inkomstenbelasting, aftrekposten, vermogensrendementheffing, nivellering, import en export, Europese Unie, handelsbalans, protectiemaatregelen, vrijhandel en globalisering. 31

32 PTA Biologie schooljaar leerjaar mavo Code Leerjaar Thema 3: Voortplanting en ontwikkeling. Reductiedeling, herkennen + benoemen + functies voortplantingsorgaan man/vrouw; Hormonen; Primaire/ secundaire geslachtskenmerken; Menstruatiecyclus; Zwangerschap; Embryonale ontwikkeling; Geboorte; Geboortebeperking; Levenscyclus van de mens; Seksualiteit; Geslachtsziekten; Voorbehoedsmiddelen; Geboorteregeling. Thema 4: Erfelijkheid Genotype; Fenotype; Geslachtschromosomen; Tweelingen; Homozygoot/heterozygoot; Dominante/recessieve genen; Kruisingen; (on)geslachtelijke voortplanting; Mutaties; Kanker; Erfelijkheidsonderzoek; Biotechnologie. 3.4 Thema 8: Stevigheid en beweging Het skelet; Functies van het skelet; Typen beenderen; Zoolgangers- teengangers- topgangers; Kraakbeen; Beenweefsel; Beenverbindingen; Gewricht; Spieren; Houding en beweging; Blessures; Thema 9: Gedrag Ethologie; Ethogram; Protocol; Gedragsketens; Sleutelprikkels; Supranormale prikkels; Sociaal gedrag; Territoriumgedrag; Voortplantingsgedrag; Rangorde; Gedrag mens; Imponeergedrag; Overspronggedrag Leerjaar Thema 1: Stofwisseling Organisch/ anorganische stoffen; Enzymen; Enzym-actieviteit; Fotosynthese; Voedingsstoffen; Verbranding; Grondstofwisseling. 32 SO Onderdelen van het voortplanting stelsel van de man en vrouw kunnen vertellen en de functie van deze onderdelen. Menstruatiecyclus kunnen uitleggen. Groei en ontwikkeling van een organisme kunnen benoemen. Vertellen hoe erfelijke eigenschappen worden doorgegeven. Een monohybride kruising kunnen maken en uitleggen wat er gebeurt. Welke factoren genen kunnen aantasten en/of veranderen. SO Alle onderdelen van het skelet benoemen. Alle type gewrichten kunnen herkennen en benoemen. Bouwstoffen van de beenderen. Onderdelen plus de functies van een gewricht kunnen benoemen. Skelet in relatie tussen houding en beweging kunnen vertellen. Het maken van een protocol en daarbij een ethogram. Kunnen benoemen en herkennen van bepaald gedrag. SO Relatie kunnen benoemen tussen fotosynthese en verbranding waarbij de leerling een onderscheid Ja 2