Luchtkwaliteit - Werkplekatmosfeer. Bepaling van de concentratie aan asbestvezels met lichtmicroscopie na actieve monsterneming op een membraanfilter

Transcriptie

1 UDC : :7.086.:43.7 Luchtkwaliteit - Werkplekatmosfeer Bepaling van de concentratie aan asbestvezels met lichtmicroscopie na actieve monsterneming op een membraanfilter Air quality - Workplace atmosphere Determinaftion of the concentration of asbestos fibres by light microscopy after active membrane filter sampling NEDERLANDSE VOORNORM NVN 939 1e druk, augustus 1988 Inhoud biz. Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded Onderwerp Toepassingsgebied Terminologie Beginsel Reagentia Toestellen en hulpmiddelen Monsterneming Werkwijze Berekening Nauwkeurigheid Verslag Literatuur 3 4 NVN 939

2 NVN Biz. 1 Onderwerp Deze voornorm beschrijft een werkwijze voor de bepaling van de concentratie aan asbestvezels in werkpleklucht, gebruik makend van actieve monsterneming op een membraanfilter en lichtmicroscopie. 3. Ademzone Monsters dienen te worden genomen uit de individuele ademzone van de werknemers, dat wil zeggen binnen een halve bol met een straal van 300 mm frontaal voor het aangezicht en gemeten vanaf het midden van een lijn die de oren verbindt. Toepassingsgebied De voornorm is van toepassing op de bepaling van de concentratie aan asbestvezels in lucht waaraan werknemers bij uitvoering van hun werkzaamheden worden of kunnen worden blootgesteld. Alle vezels die langer zijn dan цт, een breedte hebben van minder dan 3 \im en een lengte/breedte verhouding van meer dan 3/1 worden geteld met behulp van een lichtmicroscoop bij fasecontrastbelichting. Op deze wijze kunnen de vezels niet geïdentificeerd worden als zijnde asbestsilicaten. Voordat regelmatig monsters worden genomen op de werkplek dient er een volledig kwalitatief beeld te zijn gevormd van de samenstelling van stof in lucht. Dit kan bijvoorbeeld geschieden met polarisatielichtmicroscopie, fluorescentielichtmicroscopie of elektronenmicroscopie gecombineerd met röntgenmicroanalyse, waarvoor preparaten gemaakt moeten worden die geschikt zijn voor de toegepaste techniek. De detectiegrens van de bepaling met de lichtmicroscoop is afhankelijk van de monsternemingsduur. Echter vanwege het feit dat blanco filters met vezels gecontamineerd zijn of na het prepareren artefacten te zien geven die op vezels lijken en vanwege het percentage van het filteroppervlak dat geteld wordt kan worden gesteld dat resultaten beneden 0,0 vezels/cm 3 zeer onbetrouwbaar zijn. De methode is bedoeld voor persoonsgebonden monsterneming ter controle van de vastgestelde grenswaarden voor asbestvezels (MAC, Maximale Aanvaarde Concentratie). Opmerking Het tellen van vezels wordt beïnvloed door menselijke interpretatieverschillen en apparatuur; daarom is het van belang dat medewerkers, die de metingen uitvoeren goed ingewerkt en getraind zijn en geregeld deelnemen aan ringonderzoeken e.d. zodat een betrouwbaar en reproduceerbaar resultaat wordt verkregen. 4 Beginsel Een bekend volume lucht wordt door een membraanfilter gezogen met behulp van een pomp met batterijvoeding. Bij de monstervoorbereiding wordt het filter transparant gemaakt met acetondamp en glyceroltriacetaat. Vervolgens worden de vezels gemeten en geteld met gebruikmaking van een lichtmicroscoop bij fasecontrastbelichting. Het resultaat wordt uitgedrukt als aantal vezels per cm 3 lucht; dit wordt berekend uit het aantal getelde vezels, de grootte van het onderzochte filteroppervlak, het totale blootgestelde filteroppervlak en het volume doorgeleide lucht bij de monsterneming. Reagentia.1 Aceton Waarschuwing Veiligheid: zie voor de gevaren die verbonden zijn aan het werken met aceton ook de desbetreffende Chemiekaart 1 ). Aceton is giftig en licht ontvlambaar. Vermijd iedere blootstelling door inademing of aanraking met de huid. Gebruik aceton alleen in een goed geventileerde zuurkast.. Glyceroltriacetaat (triacetine) (n = 1,4301) De vloeistof moet stofvrij gemaakt worden door te filtreren door een membraanfilter met poriën van 0,1 of 0, цт. Waarschuwing Veiligheid: zie voor de gevaren die verbonden zijn aan het werken met glyceroltriacetaat ook de desbetreffende Chemiekaart 1 ). 6 Toestellen en hulpmiddelen 3 Terminologie 3.1 Asbest Onder asbest wordt hier verstaan elk van de volgende vezelachtige silicaten: - actinoliet (groen), CAS-nummer ) - amosiet (bruin), CAS-nummer anthofylliet (geel), CAS-nummer chrysotiel (wit), CAS-nummer crocidoliet (blauw), CAS-nummer tremoliet (grijs), CAS-nummer Filter Gebruik voor de monsterneming membraanfilters (gemengde esters van cellulose of cellulosenitraat) met een poriëngrootte van 0,8 tot 1, лт met gedrukte vierkanten en een middellijn van mm. 6. Filterhouder Een open filterhouder voorzien van een cilindervormige (metalen) kap welke zich tussen 33 en 44 mm voor het filter bevindt, waardoor een cirkelvormig oppervlak met een middellijn van ten minste 0 mm wordt blootgesteld. Het filter rust op een rooster; een O-ring van rub- 1) Registratienummer van de Chemical Abstracts Service (CAS). 1) Zie Opmerkingen, op de laatste bladzijde.

3 NVN Biz. 3 ber of polytetrafluorethyleen (PTFE) dient om lekkage langs de rand te voorkomen. Een kunststof afsluitkap is nodig voor de bescherming van beladen en onbeladen filters. 6.3 Pincet met een platte bek 6.4 Pomp Een draagbare pomp met batterijvoeding die de werknemer draagt aan een riem of in de broekzak. De luchtstroom moet regelmatig zijn; het debiet wordt ingesteld op 1 ± 0,0 l/min. De luchtsnelheid dient gehandhaafd te blijven binnen ± 10% van de aanvankelijke volumestroomdichtheid tijdens de periode van bemonstering. 6. Slang en klemmen Kunststof slang, lengte ca. 90 cm, met een geschikte middellijn, waarmee de pomp en het monsterbuisje lekdicht kunnen worden verbonden. Klemmen waarmee slang en filterhouder op de werkkleding van de drager kunnen worden bevestigd. 6.6 Zeepvliesmeter Voor het kalibreren van de pomp. Controleer het ingestelde debiet terwijl een membraanfilter is gemonteerd. 6.7 Petrischalen Petrischalen van kunststof voor het bewaren en transporteren van filters. Om te voorkomen dat elektrostatische lading wordt opgebouwd, moeten deze van tevoren behandeld worden met een antistatische spray. 6.8 Microscoopglaasjes en dekglaasjes Microscoopglaasjes, glas, formaat 7 mm x 1 mm x 1 mm. Dekglaasjes, glas, rond met een middellijn van mm en een dikte van 0,16 tot 0,19 mm. 6.9 Opstelling voor het transparant maken van filters Een glazen bak met deksel, gedeeltelijk gevuld met aceton, met daarin twee steunen, die net boven het vloeistofniveau uitsteken. Hierop ligt het microscoopglaasje met het filter; plaats op het filter een messing aandrukring (buitenmiddellijn mm, binnenmiddellijn 3 mm, hoogte 1 mm) ter voorkoming van omkrullen van het filter Lichtm icroscoop De voor de vezeltelling te gebruiken lichtmicroscoop moet de volgende kenmerken hebben: - Koehler-verlichting; - onder de voorwerptafel is een Abbe- of achromatische fasecontrastcondensor ingebouwd in een centreerring. De instelling van het fasecontrast geschiedt onafhankelijk van het mechanisme van de condensorcentrering; - een positief par-focaal achromatisch fasecontrastobjectief, met een vergroting van 40 maal en met een numerieke apertuur van 0,6 tot 0,70 en een fase-ring-absorptie van 6 tot 8 %; - een dubbel oogstuk (binoculair), vergroting 1, x, met één focusseerbaar oculair, geschikt voor een graticule; - een Walton-Beckett ringvormig oculairgraticule met een zichtbare middellijn in het objectvlak van 100 ± лт, bij gebruik van het gespecificeerde objectief en oculair, en geverifieerd met een ijkmicrometer op de voorwerptafel Fasecontrastproefg laasje Proefglaasje van AIA (Asbestos International Association) of van HSE (Health and Safety Executive) NPL/Mark. 6.1 Handteller 7 Monsterneming Om contaminatie te beperken moeten de filterhouder, O-ringen en de cilindervormige kap voor gebruik gereinigd worden en moeten de filters in een asbest-vrije ruimte worden geplaatst, verwijderd en geanalyseerd; vóór en na de monsterneming wordt iedere filterhouder voorzien van een kunststof afsluitkap. Als alternatief kan zo nodig ook elk filter na de monsterneming worden verwijderd met een pincet in een stofvrije ruimte en worden overgebracht in een petrischaal. Bevestig het filter op de bodem met twee stukjes plakband aan de rand van het filter. Gebruik een scalpel om na transport het filter te verwijderen. Fixatie van de vezels op het filter met een spray is niet toegestaan. Merk ieder monster, echter niet op het filter zelf. Verpak de filterhouder of de Petrischalen in een geschikte container met zacht verpakkingsmateriaal voor transport. Stel het debiet van de pomp in op 1 ± 0,0 l/min met behulp van een zeepvliesmeter of een met een zeepvliesmeter geijkte precisie-debietmeter, terwijl in de zuigleiding gecorrigeerd wordt voor de filterweerstand, bijvoorbeeld door het plaatsen van een aangepaste filterhouder met een ongebruikt filter of een restrictie met de drukval van een filter. Hecht de filterhouder met geplaatst filter aan de kleding van de werknemer binnen zijn ademzone (3.) met de aanzuigopening benedenwaarts gericht. Verwijder de afsluitkap van de filterhouder zodra de monsterneming begint, start de pomp en noteer de tijd. Schakel aan het einde van de monsterneming de pomp uit, plaats de afsluitkap op de filterhouder en noteer de tijd; tevens moet het debiet van de pomp worden gecontroleerd, dat niet meer dan % van de beginwaarde mag afwijken. De duur van de monsterneming is afhankelijk van de verwachte asbestconcentratie in de werkpleklucht en kan variëren van 10 min tot 8 h. Wanneer de meting wordt uitgevoerd ter controle op de grenswaarde voor de asbestvezelconcentratie in de lucht (MAC-waarde) [6] moet het meetresulaat representatief zijn voor de blootstelling over 8 h. De optimale belading van de filters bedraagt vezels/mm. Als richtlijn geldt dat een concentratie van 0, vezel/cm 3 werkpleklucht bij 4 uur bemonstering met 1 l/min op een filter van mm een belading van het filter oplevert van ongeveer 300 vezels/mm.

4 NVN Biz. 4 De duur van de monsterneming moet bekend zijn met een nauwkeurigheid van %. Neem bij voorkeur ten minste monsters per halve of hele ploeg. Bij elke monsterneming moet voor elke filters (of een deel ervan) per partij ten minste één filter als blanco worden genomen. Deze wordt op dezelfde manier behandeld als de monsters, echter zonder de afsluitkap te verwijderen en zonder lucht door te zuigen. De bijdrage tot het tellen als gevolg van vlekken op het filter en verontreiniging, gemeten met behulp van blancofilters, mag niet meer zijn dan 3 vezels per 100 graticulezones. Bij overschrijding dient de oorzaak te worden opgespoord. 8 Werkwijze 8.1 Monstervoorbereiding Om vezels onder de lichtmicroscoop te kunnen zien moet het membraanfilter eerst doorzichtig worden gemaakt. Breng daartoe het filter met een pincet voorzichtig over op een microscoopglaasje (6.8) met de al dan niet beladen zijde naar boven. Maak het filter transparant door het microscoopglaasje bloot te stellen aan acetondamp in de opstelling 6.9 gedurende 0 min of zoveel langer totdat het filter volkomen doorzichtig is geworden. Wanneer bij hoge relatieve vochtigheid bemonsterd is, dient het filter eerst te worden gedroogd voordat het aan acetondamp wordt blootgesteld. Breng met een micropipet één druppel triacetine op het midden van het filter en plaats vervolgens langzaam onder een hoek hierop het dekglaasje (6.8), zodat er geen luchtbellen worden ingesloten. Het dekglaasje niet aandrukken. Het aldus verkregen preparaat is vrijwel direct geschikt voor telling van asbestvezels met de lichtmicroscoop bij fasecontrastbelichting. Opmerking Voor het maken van houdbare preparaten kan Euparal in plaats van triacetine gebruikt worden. Controleer regelmatig de brekingsindex van deze vloeistof. Bij gebruik van Euparal is het wel aan te bevelen om gedurende ca. 1 h een vlak gewichtje op het dekglaasje te plaatsen. 8. Microscopie Stel de lichtmicroscoop op volgens de voorschriften van de fabrikant; controleer de waarnemingsgrens aan de hand van een fasecontrastproefglaasje. De codes op het proefglaasje van AIA of de blokken op die van H S E/NP L/M ark moeten tot aan code respectievelijk blok zichtbaar zijn bij gebruik op de door de fabrikant aangegeven wijze. Een en ander geschiedt aan het begin van de dag van gebruik. Regel de fijninstelling van het brandpunt en de condensorcentrering eventueel bij vóór iedere telling van een monster. Verifieer de zichtbare middellijn (d) in het objectvlak van de Walton-Beckett oculairgraticule (het gezichtsveld) met een micrometer op de voorwerptafel; bij gebruik van het gespecificeerde objectief en oculair is middellijn d= 100 ± um. In de berekeningen moet de gemeten middellijn worden gebruikt. Meet tevens de middellijn van het effectieve filteroppervlak (D). Bemonster daartoe stof met dezelfde filterhouder met kap uit een donkergekleurde stofwolk en behandel het filter verder volgens dit voorschrift (8.1). Leg het objectglaasje onder de lichtmicroscoop en meet bij geringe vergroting de middellijn met een micrometer op de voorwerptafel. Meet de middellijn onder twee assen; dit geschiedt bij drie filters. Verschillen van meer dan 1 mm kunnen wijzen op een ondeugdelijke monstervoorbereiding. Op deze wijze wordt tevens een lek of ongelijke belading van het filter zichtbaar. Vervang in dat geval de filterhouder en herhaal bovengenoemde procedure. Leg het voorwerpglaasje met het voorbewerkte filter (8.1) onder de lichtmicroscoop en tel de vezels volgens onderstaande voorschriften (voor illustraties zie [1]): a. graticulezones waar zal worden geteld moeten aselect in het gehele blootgestelde oppervlak van het filter worden gekozen in verband met mogelijke inhomogene belading van het filter; b. een telbare vezel is iedere vezel met een lengte van meer dan urn, een breedte van minder dan 3 \xm en een lengte/breedte verhouding van meer dan 3/1, die geen deeltje met een middellijn groter dan 3 (xm raakt; с telbare vezels waarvan de twee einden zich binnen de graticulezone bevinden worden als één vezel geteld; een vezel waarvan slechts één einde zich in de zone bevindt, wordt als een halve vezel geteld; d. een vezelcluster dat over zijn lengte op één of meer plaatsen verbonden en niet gespleten schijnt te zijn, maar dat op andere plaatsen in afzonderlijke vezels uiteen schijnt te vallen (een gespleten vezel), wordt geteld als één vezel als het aan de criteria genoemd onder b voldoet; de middellijn wordt gemeten dwars door het nietgespleten deel en niet door het gespleten deel van de vezel; e. bij andere vezelclusters waarin de afzonderlijke vezels elkaar raken of kruisen (een bundel), worden deze vezels apart geteld indien zij voldoende van elkaar kunnen worden onderscheiden om vast te stellen dat zij voldoen aan genoemde criteria onder b. Is dit niet het geval dan wordt de bundel als één vezel geteld wanneer aan de criteria als genoemd onder b wordt voldaan; f. indien meer dan één achtste van een graticulezone is bedekt met een vezelcluster en/of deeltjes, moet de graticulezone worden uitgesloten en moet een andere worden geteld; g. er moeten 100 vezels worden geteld, waarbij minimaal 0 graticulezones worden onderzocht of er moeten 100 graticulezones worden onderzocht. Onderzoek het filter op verschillende dieptes op de aanwezigheid van vezels, daar deze zich niet slechts aan het oppervlak zullen bevinden. Tel de blancofilters op gelijke wijze; als er meer dan 3 vezels per 100 graticulezones worden gevonden moet de meting van het monster van de werkplekatmosfeer slechts beschouwd worden als een ruwe schatting van de asbestconcentratie en dient de oorzaak van de contaminatie te worden opgespoord.

5 Bestelformulier Stuur naar: NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer WB Delft NEN Standards Products & Services Postbus GB Delft Vlinderweg 6 63 AX Delft Ja, ik bestel ex. NVN 939:1988 nl Luchtkwaliteit - Werkplekatmosfeer - Bepaling van de concentratie aan asbestvezels met lichtmicroscopie na actieve monsterneming op een membraanfilter 4.6 T (01) F (01) Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via Gratis nieuwsbrieven Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen, normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze nieuwsbrieven. Gegevens Bedrijf / Instelling T.a.v. O M O V Klantnummer NEN Uw ordernummer BTW nummer Postbus / Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) Postbus / Adres Postcode Plaats Datum Handtekening Retourneren Fax: klantenservice@nen.nl Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 1014, 600 WB Delft (geen postzegel nodig). Voorwaarden De prijzen zijn geldig tot 31 december 018, tenzij anders aangegeven. Alle prijzen zijn excl. btw, verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen. Bestelt u via de normshop een pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten. Meer informatie: telefoon , dagelijks van 8.30 tot uur. Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden. U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: LEREN, WERKEN EN GROEIEN MET NEN preview - 018