GHS. Globally Harmonized System. of classification and labeling of chemicals

Transcriptie

1 GHS Globally Harmonized System of classification and labeling of chemicals UN-GHS In het door de Verenigde Naties ontwikkelde Globally Harmonised System of Classification and Labelling of Chemicals zijn de criteria bepaald voor het indelen van de gevaarseigenschappen van stoffen en mengsels. Het GHS heeft als doel te komen tot één wereldwijd geharmoniseerd systeem voor de gevaarsindeling van stoffen. Op basis van de gevaarsindeling van een stof volgt de etikettering die verplicht is voor levering en gebruik. Een etiket kan één of meer verplichte gevarenpictogrammen, gevaarsaanduidingen en aanbevolen voorzorgsmaatregelen bevatten. EU-GHS Om het systeem in Europa in te voeren, heeft de Europese Commissie een EU-verordening opgesteld (EU- GHS). Deze verordening die sinds 20 januari 2009 geldt, vervangt op termijn de Stoffenrichtlijn (EEG/67/548) en de Preparatenrichtlijn (1999/45/EG), de oude regelgeving voor de indeling en etikettering van stoffen en mengsels. Niet alle verplichtingen gelden vanaf januari Omdat indeling van mengsels afhangt van de indeling van stoffen, mogen de criteria van EU-GHS/CLP eerst op stoffen worden toegepast en pas daarna op mengsels. Vanaf 1 december 2010 is het verplicht stoffen volgens het oude en het nieuwe systeem te classificeren. Voor mengsels loopt de overgangsperiode tot 1 juni Op deze manier valt de inwerkingtreding van de nieuwe indelingscriteria voor chemische stoffen samen met de eerste registratiedeadline in REACH voor geleidelijk geïntegreerde stoffen. 1a

2 GHS01 Explosief GHS03 Oxiderend GHS05 Corrosief GHS07 Irriterend, sensibiliserend schadelijk GHS09 Gevaarlijk voor het aquatisch milieu GHS02 Ontvlambaar GHS04 Gasflessen (houders onder druk) GHS06 Giftig GHS08 Lange termijn gezondheidsgevaarlijk Toepassingsgebied EU-GHS is binnen de Europese Economische Gemeenschap van toepassing op de levering en het gebruik van chemische stoffen, mengsels en bepaalde specifieke voorwerpen. De verordening bevat verplichtingen voor bedrijven die stoffen en mengsels in de handel brengen (leveranciers). Sommige chemische stoffen, mengsels en situaties zijn uitgezonderd van de bepalingen omdat daar specifieke wetgeving voor is. In artikel 1 staat voor welke stoffen, mengsels en situaties de verordening niet van toepassing is. De verordening geldt voor alle stoffen en mengsels met uitzondering van: Radioactieve stoffen en mengsels Stoffen en mengsels onder douanetoezicht die geen behandeling ondergaan en niet worden verwerkt Niet-geïsoleerde tussenproducten Stoffen en mengsels voor wetenschappelijk onderzoek en wetenschappelijke ontwikkelingen die niet in de handel worden gebracht Afvalstoffen Het vervoer van gevaarlijke goederen door de lucht, over zee, over de weg, per spoor of over de binnenwateren. Deze uitzondering geldt niet als de vervoerswetgeving van toepassing is (artikel 33 2) De verordening geldt ook niet voor de volgende chemische stoffen of mengsels in afgewerkte vorm die bestemd zijn voor de eindgebruiker: Geneesmiddelen Diergeneesmiddelen Cosmetische producten Medische hulpmiddelen Levensmiddelen of diervoeders bij gebruik als: levensmiddelenadditieven in waren als aroma in levensmiddelen als toevoegingsmiddel voor diervoeding in diervoeding OVERZICHT GHS SYMBOLEN 2a 2

3 Inhoud 1a 2a Van UN-GHS naar EU-GHS Overzicht GHS-symbolen 2 Het toepassingsgebied 3 Inhoudsopgave 4 De CLP-verordening 5 De GHS en de Nederlandse vergunningverlening 6 De verschillen met de WMS 7 De GHS symbolen versus de WMS symbolen 8 De GHS in relatie tot de transportwetgeving 9 11 De GHS symbolen versus de ADR symbolen De H-zinnen (gevaarsaanduidingen) De EUH-zinnen (aanvullende gevaarsaanduidingen) De P-zinnen (voorzorgsmaatregelen) 27a 28a Triple-P en verantwoord ondernemen Overzicht ADR-symbolen 28 Algemene gegevens DENIOS groep De vaktechnische informatie in deze brochure is naar eer en geweten samengesteld. Deze brochure heeft een informatief karakter, met als doel het verschaffen van inzicht. Formeel verwijzen wij echter naar de betreffende Wet- en Regelgeving. 3

4 CLP-verordening De CLP-verordening waarborgt dat werknemers en consumenten in de Europese Unie duidelijk worden geïnformeerd over de gevaren van chemische stoffen in de Europese Unie door middel van de indeling en etikettering van chemische stoffen. Voordat chemische stoffen op de markt worden gebracht, moet de industrie de potentiële risico s van dergelijke stoffen en mengsels vaststellen en deze stoffen indelen in overeenstemming met de vastgestelde gevaren. De gevaarlijke chemische stoffen moeten ook worden voorzien van etiketten volgens een gestandaardiseerd systeem, zodat werknemers en consumenten op de hoogte zijn van de werking ervan voordat zij met deze stoffen omgaan. Dankzij dit proces worden de gevaren van chemische stoffen gemeld via standaardaanduidingen en -pictogrammen op etiketten en veiligheidsinformatiebladen. Wanneer bijvoorbeeld een leverancier een stof identificeert als acute toxiciteit categorie 1 (oraal), bevat de etikettering de gevarenaanduiding dodelijk bij inslikken, het woord Gevaar en een pictogram met een doodshoofd met gekruiste beenderen. CLP staat voor Classification, Labelling and Packaging (indeling, etikettering en verpakking). De CLP-verordening is in januari 2009 in werking getreden; de methode voor de indeling en etikettering van chemische stoffen die met deze verordening is geïntroduceerd, is gebaseerd op het mondiaal geharmoniseerde systeem (GHS) van de Verenigde Naties. De verordening vervangt twee eerdere wetgevingsdocumenten, de richtlijn Gevaarlijke stoffen en de richtlijn Gevaarlijke preparaten. Er geldt een overgangstermijn tot 1 juni

5 EU-GHS en de Nederlandse vergunningverlening De verordening EU-GHS bevat regels over het indelen en etiketteren van chemische stoffen en stelt verplichtingen aan bedrijven die chemische stoffen en mengsels in de handel brengen. Omdat het om een verordening gaat, zijn de regels rechtstreeks van toepassing. Omzetten naar Nederlandse regelgeving is dus niet nodig. Vergunningverleners dienen met de onderstaande punten rekening te houden. Een vergunningaanvraag mag niet in strijd zijn met EU-GHS. Het is daarom van belang dat u de bepalingen van EU-GHS kent en begrijpt. EU-GHS gaat over levering en gebruik (bijvoorbeeld opslag), niet over transport. EU-GHS en de transportwetgeving (o.a. het ADR) blijven naast elkaar bestaan met eigen verplichtingen. De criteria voor de indeling in gevarenklassen volgens EU-GHS verschillen van de criteria van de Stoffenrichtlijn (67/548/EEG) en de Preparatenrichtlijn (1999/45/EG). Daardoor kunnen stoffen en mengsels in een andere klasse worden ingedeeld dan u gewend was. Dit heeft invloed op opslagen en de bedrijfsvoering binnen een inrichting. Denk bijvoorbeeld aan de veiligheidsignalering op de werkplek. Mogelijk zijn aanvullende maatregelen noodzakelijk. De wijziging van de criteria heeft ook gevolgen voor de SEVESO-richtlijn en dus ook voor voor de reikwijdte van het Besluit Risico s Zware Ongevallen 1999 (BRZO 99). De wijziging van de criteria heeft ook gevolgen voor de PGS 15, voor zover deze richtlijn verwijst naar de gevarenklassen uit de Stoffenrichtlijn. Ook inrichtingen die irriterende en/of schadelijke stoffen en mengsels in opslag hebben vallen mogelijk door wijziging in de indeling onder de PGS15. Tijdens de overgangsperiode krijgt u te maken met verschillende classificatiesystemen voor gevaarlijke stoffen en mengsels (EU-GHS, Stoffenrichtlijn, ADR). Op de verpakking van chemische stoffen en mengsels kan dus de oude of de nieuwe etikettering staan. Let wel, een dubbele etikettering (oud en nieuw naast elkaar) is niet toegestaan. 5

6 Verschillen met de WMS De EU-GHS leunt ook op de indeling van ADR maar niet volledig. De R- en S-zinnen bestaan niet meer en worden omgezet in H- (hazard) en P- (Precautionary) zinnen De aanvullingen op de H-zinnen vanuit de EU worden aangeduid als EUH-zinnen. De indeling van brandbare stoffen wordt opgerekt van 55 tot 60 graden Celsius voor de classificatie brandgevaar. De indeling van giftig op basis van de LD 50 wordt verruimd van 200 mg/ kg naar 300 mg/kg en waar voorheen twee klassen waren (T en T+) zijn er nu drie klassen. Het aantal etiketten is uitgebreid van 7 naar 9 en er is een aanvullend etiket voor gasflessen (houders onder druk) en lange termijn effecten. Het pictogram voor schadelijk en irriterend is vervangen door een nieuw pictogram bestaande uit een ruit met een uitroepteken Er is een M-factor voor de mate waarin iets milieugevaarlijk is. De grens voor de etikettering van irriterende stoffen is verlaagd van 20% naar 10%. 6

7 de GHS symbolen versus de WMS symbolen GHS01 Explosief GHS02 Ontvlambaar GHS03 Oxiderend GHS04 Nieuw: Gasflessen (houders onder druk) geen classificatie GHS05 Corrosief GHS06 Giftig GHS07 Irriterend, sensibiliserend schadelijk GHS08 Nieuw: Lange termijn gezondheidsgevaarlijk geen classificatie GHS09 Gevaarlijk voor het aquatisch milieu 7

8 De EU-GHS in relatie tot de transportwetgeving Voor het vervoer van gevaarlijke stoffen over land, over zee, in de lucht, over het spoor en via de binnenwateren gelden verschillende internationale verdragen. Deze zijn in de Europese wetgeving verankerd (zie het kader hiernaast). In Nederland is het vervoer van gevaarlijke stoffen in de Wet vervoer gevaarlijke stoffen (Wvgs) geregeld. Op basis van deze wet gelden voor het nationale vervoer de internationale regels met daarnaast enkele specifieke nationale regels, over bijvoorbeeld de routering voor het transport van de gevaarlijke stoffen. De vijfde editie van de GHS bevat een nieuwe bijlage Classification and labelling summary tables.deze bijlage kan nuttig zijn bij de vergelijking van de indeling & etikettering van levering en gebruik (CLP) versus transport (ADR). Dit geldt in het bijzonder voor de verplichtingen die voortkomen uit de CLP. U vindt deze vergelijkingstabel op pagina 9 t/m 11 Combinatieverpakking (buiten-, binnen- of tussenverpakking) Als een verpakking bestaat uit buiten-, binnen- of tussenverpakking en de buitenverpakking voldoet aan de etiketteringsvoorschriften van de vervoerswetgeving, hoeft het EU-GHS pictogram alléén op de binnen- en tussenverpakking te worden geplaatst. Het plaatsen van de EU-GHS pictogrammen op de buitenverpakking is toegestaan. Buitenverpakking Als de buitenverpakking van een pakket niet aan de etiketteringsvoorschriften voor het vervoer van gevaarlijke goederen hoeft te voldoen, moeten zowel de buiten-, tussen- als binnenverpakking volgens EU-GHS worden geëtiketteerd. Als de binnen- of tussenverpakking goed zichtbaar zijn door de buitenverpakking, hoeft de buitenverpakking niet te worden geëtiketteerd. Enkele verpakkingen Enkele verpakkingen die voldoen aan de vervoersvoorschriften moeten worden geëtiketteerd volgens EU-GHS en volgens de vervoerswetgeving. Deze verplichting geldt niet als het gaat om etikettering van dezelfde gevaren. In dat geval kunnen de gevarenpictogrammen volgens EU-GHS worden weggelaten. 8

9 EU-GHS indeling ADR-klasse ADR Symbool GHS01 Explosief Klasse 1 ontplofbare stoffen subcategorie: 1.1 / 1.2 / 1.3 GHS01 Explosief Klasse 1 ontplofbare stoffen subcategorie: 1.4 GHS01 Explosief Klasse 1 ontplofbare stoffen subcategorie: 1.5 GHS01 Explosief Klasse 1 ontplofbare stoffen subcategorie: 1.6 GHS02 Ontvlambaar Klasse 3 brandbare vloeistoffen GHS02 Ontvlambaar Klasse 4.1 brandbare vaste stoffen, zelfontledende stoffen en vaste gedesensibiliseerde ontplofbare stoffen 9

10 EU-GHS indeling ADR-klasse ADR Symbool GHS02 Ontvlambaar Klasse 4.2 voor zelfontbranding vatbare stoffen GHS02 Ontvlambaar Klasse 4.3 stoffen die in contact met water brandbare gassen ontwikkelen GHS03 Oxiderend Klasse 5.1 oxiderende stoffen GHS03 Oxiderend Klasse 5.2 organische peroxiden GHS04 Gassen onder druk Klasse 2.1 brandbare gassen GHS04 Gassen onder druk Klasse 2.2 niet brandbare- niet giftige gassen 10

11 EU-GHS indeling ADR-klasse ADR Symbool GHS04 Gassen onder druk Klasse 2.3 giftige gassen GHS05 Corrosief Klasse 8 bijtende stoffen GHS06 Giftig Klasse 6.1 giftige stoffen GHS07 Irriterend, sensibiliserend schadelijk Geen ADR classificering GHS08 Lange termijn gezondheidsgevaarlijk Geen ADR classificering GHS09 Gevaarlijk voor het aquatisch milieu De stoffen van klassen 1 t/m 9 die voldoen aan de criteria van uit de ADR m.u.v. de UN nummers 3077 of 3082, worden naast de gevaren van de klassen 1 t/m 9 tevens aangeduid als milieugevaarlijk. 11

12 Lijst van gevarenaanduidingen H-zinnen Opmerking: Het coderingssysteem is nog niet definitief vastgesteld! Gevarenaanduidingen voor materiële gevaren Code van toepassing op tekst H200 Ontplofbare stoffen, instabiel "Instabiele ontplofbare stof." H201 Ontplofbare stoffen, subklasse 1.1 "Ontplofbare stof: gevaar voor massa-explosie." H202 Ontplofbare stoffen, subklasse 1.2 "Ontplofbare stof, ernstig gevaar voor scherfwerking." H203 Ontplofbare stoffen, subklasse 1.3 "Ontplofbare stof; gevaar voor brand, luchtdrukwerking of scherfwerking." H204 Ontplofbare stoffen, subklasse 1.4 "Gevaar voor brand of scherfwerking." H205 Ontplofbare stoffen, subklasse 1.5 "Gevaar voor massa-explosie bij brand." H220 H221 Ontvlambare gassen, Ontvlambare gassen, gevarencategorie 2 "Zeer licht ontvlambaar gas." "Ontvlambaar gas." H222 Aerosolen, "Zeer licht ontvlambare aerosol." H223 Aerosolen, gevarencategorie 2 "Ontvlambare aerosol." H224 H225 H226 H228 Ontvlambare vloeistoffen, Ontvlambare vloeistoffen, gevarencategorie 2 Ontvlambare vloeistoffen, gevarencategorie 3 Ontvlambare vaste stoffen, en 2 "Zeer licht ontvlambare vloeistof en damp." "Licht ontvlambare vloeistof en damp." "Ontvlambare vloeistof en damp." "Ontvlambare vaste stof." H229 Aerosolen, gevarencategorieën 1,2,3 "Houder onder druk: kan openbarsten bij verhitting" H230 Ontvlambare gassen (waaronder chemisch instabiele gassen), gevarencategorie A "Kan explosief reageren zelfs in afwezigheid van lucht" H231 Ontvlambare gassen (waaronder chemisch instabiele gassen), gevarencategorie B "Kan explosief reageren zelfs in afwezigheid van lucht bij verhoogde druk en/of temperatuur" 12

13 Code van toepassing op tekst H240 H241 H242 H250 H251 H252 H260 H261 H270 H271 H272 H280 H281 Zelfontledende stoffen en mengsels, type A Organische peroxiden, type A Zelfontledende stoffen en mengsels, type B Organische peroxiden, type B Zelfontledende stoffen en mengsels, type C, D, E en F Organische peroxiden, type C, D, E en F Pyrofore vloeistoffen, Pyrofore vaste stoffen, Voor zelfverhitting vatbare stoffen en mengsels, Voor zelfverhitting vatbare stoffen en mengsels, gevarencategorie 2 Stoffen en mengsels die in contact met water ontvlambare gassen ontwikkelen, Stoffen en mengsels die in contact met water ontvlambare gassen ontwikkelen, gevarencategorie 2 en 3 Oxiderende gassen, Oxiderende vloeistoffen, Oxiderende vaste stoffen, Oxiderende vloeistoffen, gevarencategorie 2 en 3 Oxiderende vaste stoffen, gevarencategorie 2 en 3 Gassen onder druk: samengeperst gas; vloeibaar gas; opgelost gas Gassen onder druk: sterk gekoeld vloeibaar gas "Ontploffingsgevaar bij verwarming." "Brand- of ontploffingsgevaar bij verwarming." "Brandgevaar bij verwarming." "Vat spontaan vlam bij blootstelling aan lucht." "Vatbaar voor zelfverhitting: kan vlam vatten." "In grote hoeveelheden vatbaar voor zelfverhitting: kan vlam vatten." "In contact met water komen ontvlambare gassen vrij die spontaan kunnen ontbranden." "In contact met water komen ontvlambare gassen vrij." "Kan brand veroorzaken of bevorderen; oxiderend." "Kan brand of ontploffingen veroorzaken; sterk oxiderend." "Kan brand bevorderen; oxiderend." "Bevat gas onder druk; kan ontploffen bij verwarming." "Bevat sterk gekoeld gas; kan cryogene brandwonden of letsel veroorzaken." 13

14 Code van toepassing op tekst H290 Bijtend voor metalen, "Kan bijtend zijn voor metalen." Codes H229, H230 en H231 zijn ingevoegd door Europese Verordening 487/2013 van 8 mei

15 Gevarenaanduidingen voor gezondheidsgevaren Code van toepassing op tekst H300 H301 H302 H304 H310 H311 H312 H314 H315 H317 H318 H319 H330 Acute orale toxiciteit, en 2 Acute orale toxiciteit, gevarencategorie 3 Acute orale toxiciteit, gevarencategorie 4 Aspiratiegevaar, Acute dermale toxiciteit, en 2 Acute dermale toxiciteit, gevarencategorie 3 Acute dermale toxiciteit, gevarencategorie 4 Huidcorrosie/-irritatie, A, 1B en 1C Huidcorrosie/-irritatie, gevarencategorie 2 Huidsensibilisatie, Ernstig oogletsel/oogirritatie, Ernstig oogletsel/oogirritatie, gevarencategorie 2A Acute toxiciteit bij inademing, en 2 "Dodelijk bij inslikken." "Giftig bij inslikken." "Schadelijk bij inslikken." "Kan dodelijk zijn als de stof bij inslikken in de luchtwegen terechtkomt." "Dodelijk bij contact met de huid." "Giftig bij contact met de huid." "Schadelijk bij contact met de huid." "Veroorzaakt ernstige brandwonden." "Veroorzaakt huidirritatie." "Kan een allergische huidreactie veroorzaken." "Veroorzaakt ernstig oogletsel." "Veroorzaakt ernstige oogirritatie." "Dodelijk bij inademing." H331 H332 H334 Acute toxiciteit bij inademing, gevarencategorie 3 Acute toxiciteit bij inademing, gevarencategorie 4 Sensibilisatie van de luchtwegen, "Giftig bij inademing." "Schadelijk bij inademing." "Kan bij inademing allergieof astmasymptomen of ademhalingsmoeilijkheden veroorzaken." 15

16 Code van toepassing op tekst H335 H336 H340 H341 H350 H351 H360 Specifieke doelorgaantoxiciteit bij eenmalige blootstelling, gevarencategorie 3, irritatie van de luchtwegen Specifieke doelorgaantoxiciteit bij eenmalige blootstelling, gevarencategorie 3, narcotische werking Mutageniteit in geslachtscellen, A en 1B Mutageniteit in geslachtscellen, gevarencategorie 2 Kankerverwekkendheid, A en 1B Kankerverwekkendheid, gevarencategorie 2 Voortplantingstoxiciteit, A en 1B "Kan irritatie van de luchtwegen veroorzaken." "Kan slaperigheid of duizeligheid veroorzaken." "Kan genetische schade veroorzaken <blootstellingsroute vermelden indien afdoende bewezen is dat het gevaar bij ande - re blootstellingsroutes niet aanwezig is>." "Verdacht van het veroorzaken van genetische schade <blootstellingsroute vermelden indien afdoende bewezen is dat het gevaar bij andere blootstellingsroutes niet aanwezig is>." "Kan kanker veroorzaken <blootstellingsroute vermelden indien afdoende bewezen is dat het gevaar bij andere blootstellingsroutes niet aanwezig is>." "Verdacht van het veroorzaken van kanker <blootstellingsroute vermelden indien afdoende bewezen is dat het gevaar bij andere blootstellingsroutes niet aanwezig is>." "Kan de vruchtbaarheid of het ongeboren kind schaden <specifiek effect vermelden indien bekend> <blootstellingsroute vermelden indien afdoende bewezen is dat het gevaar bij andere blootstellingsroutes niet aanwezig is>." H361 Voortplantingstoxiciteit, gevarencategorie 2 "Kan mogelijks de vruchtbaarheid of het ongeboren kind schaden <specifiek effect vermelden indien bekend> <blootstellingsroute vermelden indien afdoende bewezen is dat het gevaar bij andere blootstellingsroutes niet aanwezig is>." 16

17 Code van toepassing op tekst H362 H370 H371 H372 H373 H300 + H310 H300 + H330 H310 + H330 H300 + H310 + H330 Voortplantingstoxiciteit, aanvullende categorie, effecten op en via lactatie Specifieke doelorgaantoxiciteit bij eenmalige blootstelling, Specifieke doelorgaantoxiciteit bij eenmalige blootstelling, gevarencategorie 2 Specifieke doelorgaantoxiciteit bij herhaalde blootstelling, Specifieke doelorgaantoxiciteit bij herhaalde blootstelling, gevarencategorie 2 Acute orale toxiciteit en acute dermale toxiciteit, en 2 Acute orale toxiciteit en acute toxiciteit bij inademing, en 2 Acute dermale toxiciteit en acute toxiciteit bij inademing, en 2 Acute orale toxiciteit, acute dermale toxiciteit en acute toxiciteit bij inademing, en 2 "Kan schadelijk zijn via de borstvoeding." "Veroorzaakt schade aan organen <of alle betrokken organen vermelden indien bekend> <blootstellingsroute vermelden indien afdoende bewezen is dat het gevaar bij andere blootstellingsroutes niet aanwezig is>." "Kan schade aan organen <of alle betrokken organen vermelden indien bekend> veroorzaken <blootstellingsroute vermelden indien afdoende bewezen is dat het gevaar bij andere blootstellingsroutes niet aanwezig is>." "Veroorzaakt schade aan organen <of alle betrokken organen vermelden indien bekend> bij langdurige of herhaalde blootstelling <blootstellingsroute vermelden indien afdoende bewezen is dat het gevaar bij andere blootstellingsroutes niet aanwezig is>." "Kan schade aan organen <of alle betrokken organen vermelden indien bekend> veroorzaken bij langdurige of herhaalde blootstelling <blootstellingsroute vermelden indien af doende bewezen is dat het gevaar bij ande re blootstellingsroutes niet aanwezig is>." "Dodelijk bij inslikken en bij contact met de huid" "Dodelijk bij inslikken en bij inademing" "Dodelijk bij contact met de huid en bij inademing" "Dodelijk bij inslikken, bij contact met de huid en bij inademing" 17

18 Code van toepassing op tekst H301 + H311 H301 + H331 H311 + H331 H301 + H311 + H331 H302 + H312 H302 + H332 H312 + H332 H302 + H312 + H332 Acute orale toxiciteit en acute dermale toxiciteit, gevarencategorie 3 Acute orale toxiciteit en acute toxiciteit bij inademing, gevarencategorie 3 Acute dermale toxiciteit en acute toxiciteit bij inademing, gevarencategorie 3 Acute orale toxiciteit, acute dermale toxiciteit en acute toxiciteit bij inademing, gevarencategorie 3 Acute orale toxiciteit en acute dermale toxiciteit, gevarencategorie 4 Acute orale toxiciteit en acute toxiciteit bij inademing, gevarencategorie 4 Acute dermale toxiciteit en acute toxiciteit bij inademing, gevarencategorie 4 Acute orale toxiciteit, acute dermale toxiciteit en acute toxiciteit bij inademing, gevarencategorie 4 "Giftig bij inslikken en bij contact met de huid" "Giftig bij inslikken en bij inademing" "Giftig bij contact met de huid en bij inademing" "Giftig bij inslikken, bij contact met de huid en bij inademing" "Schadelijk bij inslikken en bij contact met de huid" "Schadelijk bij inslikken en bij inademing" "Schadelijk bij contact met de huid en bij inademing" "Schadelijk bij inslikken, bij contact met de huid en b j inademing" 18

19 Gevarenaanduidingen voor milieugevaren Code van toepassing op tekst H400 H410 H411 H412 H413 H420 Acuut gevaar voor het aquatisch milieu, Chronisch gevaar voor het aquatisch milieu, Chronisch gevaar voor het aquatisch milieu, gevarencategorie 2 Chronisch gevaar voor het aquatisch milieu, gevarencategorie 3 Chronisch gevaar voor het aquatisch milieu, gevarencategorie 4 Gevaarlijk voor de ozonlaag, "Zeer giftig voor in het water levende organismen." "Zeer giftig voor in het water levende organismen, met langdurige gevolgen." "Giftig voor in het water levende organismen, met langdurige gevolgen." "Schadelijk voor in het water levende organismen, met langdurige gevolgen." "Kan langdurige schadelijke gevolgen voor in het water levende organismen hebben." "Schadelijk voor de volksgezondheid en het milieu door afbraak van ozon in de bovenste lagen van de atmosfeer" 19

20 De EUH-zinnen Aanvullende gevareninformatie Materiële eigenschappen Code EUH001 EUH014 EUH018 EUH019 EUH044 tekst "In droge toestand ontplofbaar." "Reageert heftig met water." "Kan bij gebruik een ontvlambaar/ontplofbaar damp-luchtmengsel vormen." "Kan ontplofbare peroxiden vormen." "Ontploffingsgevaar bij verwarming in afgesloten toestand." De aanduiding EUH006, Ontplofbaar met en zonder lucht., is geschrapt door de Europese Verordening (EU) nr. 487/2013 van 8 mei 2013 Gezondheidseigenschappen Code EUH029 EUH031 EUH032 EUH066 EUH070 EUH071 tekst "Vormt giftig gas in contact met water." "Vormt giftig gas in contact met zuren." "Vormt zeer giftig gas in contact met zuren." "Herhaalde blootstelling kan een droge of een gebarsten huid veroorzaken." "Giftig bij oogcontact." "Bijtend voor de luchtwegen." Milieueigenschappen Code tekst EUH059 "Gevaarlijk voor de ozonlaag." (vervangen door H-zin H420) 20

21 Aanvullende etiketteringselementen/informatie over bepaalde stoffen of mengsels Code EUH201 EUH201A(*) EUH202 EUH203 EUH204 EUH205 EUH206 EUH207 EUH208 EUH209 EUH209A EUH210 EUH401 tekst "Bevat lood. Mag niet worden gebruikt voor voorwerpen waarin kinderen kunnen bijten of waaraan kinderen kunnen zuigen. "Let op! Bevat lood." "Cyanoacrylaat. Gevaarlijk. Kleeft binnen enkele seconden aan huid en oogleden. Buiten het bereik van kinderen houden." "Bevat zeswaardig chroom. Kan een allergische reactie veroorzaken." "Bevat isocyanaten. Kan een allergische reactie veroorzaken." "Bevat epoxyverbindingen. Kan een allergische reactie veroorzaken." "Let op! Niet in combinatie met andere producten gebruiken. Er kunnen gevaarlijke gassen (chloor) vrijkomen." "Let op! Bevat cadmium. Bij het gebruik ontwikkelen zich gevaarlijke dampen. Zie de aanwijzigen van de fabrikant. Neem de veiligheidsvoorschriften in acht." "Bevat <naam van de sensibiliserende stof>. Kan een allergische reactie veroorzaken." "Kan bij gebruik licht ontvlambaar worden." "Kan bij gebruik ontvlambaar worden." "Veiligheidsinformatieblad op verzoek verkrijgbaar." "Volg de gebruiksaanwijzing om gevaar voor de menselijke gezondheid en het milieu te voorkomen." (*) alternatief voor EUH201 in bepaalde omstandigheden. 21

22 Lijst van voorzorgsmaatregelen P-zinnen Algemeen Code P101 P102 P103 tekst "Bij het inwinnen van medisch advies, de verpakking of het etiket ter beschikking houden." "Buiten het bereik van kinderen houden." "Alvorens te gebruiken, het etiket lezen." Voorzorgsmaatregelen in verband met preventie Code P201 P202 P210 P211 P220 P221 P222 P223 P230 P231 P232 P233 P234 P235 P240 P241 P242 P243 P244 P250 P251 P260 tekst "Alvorens te gebruiken, de speciale aanwijzingen raadplegen." "Pas gebruiken nadat u alle veiligheidsvoorschriften gelezen en begrepen heeft." "Verwijderd houden van warmte/vonken/open vuur/hete oppervlakken en andere ontstekingsbronnen. Niet roken." "Niet in een open vuur of op andere ontstekingsbronnen spuiten." "Van kleding/.../brandbare stoffen verwijderd houden/bewaren." "Vermenging met brandbare stoffen... absoluut vermijden." "Contact met de lucht vermijden." "Contact met water vermijden." "Vochtig houden met..." "Onder inert gas werken." "Tegen vocht beschermen." "In goed gesloten verpakking bewaren." "Uitsluitend in de oorspronkelijke verpakking bewaren." "Koel bewaren." "Opslag- en opvangreservoir aarden." "Explosieveilige elektrische/ventilatie-/verlichtings-/...apparatuur gebruiken." "Uitsluitend vonkvrij gereedschap gebruiken." "Voorzorgsmaatregelen treffen tegen ontladingen van statische elektriciteit." "Houd afsluiters en fittingen vrij van olie en vet." "Malen/schokken/...wrijving vermijden." "Ook na gebruik niet doorboren of verbranden." "Stof/rook/gas/nevel/damp/spuitnevel niet inademen." 22

23 Code P261 P262 P263 P264 P270 P271 P272 P273 P280 P282 P283 P284 P231 + P232 P235 + P410 tekst "Inademing van stof/rook/gas/nevel/damp/spuitnevel vermijden." "Contact met de ogen, de huid of de kleding vermijden." "Bij zwangerschap of borstvoeding aanraking vermijden." "Na het werken met dit product... grondig wassen." "Niet eten, drinken of roken tijdens het gebruik van dit product." "Alleen buiten of in een goed geventileerde ruimte gebruiken." "Verontreinigde werkkleding mag de werkruimte niet verlaten." "Voorkom lozing in het milieu." "Beschermende handschoenen/beschermende kleding/oogbescherming/ gelaatsbescherming dragen." "Koude-isolerende handschoenen/gelaatsbescherming/oogbescherming dragen." "Vuur/vlambestendige/brandwerende kleding dragen." "[Bij ontoereikende ventilatie] adembescherming dragen." "Onder inert gas werken. Tegen vocht beschermen." "Koel bewaren. Tegen zonlicht beschermen." Codes P281 ( De nodige persoonlijke beschermingsuitrusting gebruiken. ) en P285 ( Bij ontoereikende ventilatie een geschikte adembescherming dragen. ) zijn geschrapt door Europese Verordening 487/2013. Voorzorgsmaatregelen in verband met reactie Code tekst P301 "NA INSLIKKEN: " P302 "BIJ CONTACT MET DE HUID: " P303 "BIJ CONTACT MET DE HUID (of het haar): " P304 "NA INADEMING: " P305 "BIJ CONTACT MET DE OGEN: " P306 "NA MORSEN OP KLEDING: " P308 "NA (mogelijke) blootstelling: " P310 "Onmiddellijk een ANTIGIFCENTRUM/arts/... raadplegen." P311 "Een ANTIGIFCENTRUM/arts/... raadplegen." P312 "Bij onwel voelen een ANTIGIFCENTRUM/arts/... raadplegen." 23

24 Code P313 P314 P315 P320 P321 P330 P331 tekst "Een arts raadplegen." "Bij onwel voelen een arts raadplegen." "Onmiddellijk een arts raadplegen." "Specifieke behandeling dringend vereist (zie... op dit etiket)." "Specifieke behandeling vereist (zie... op dit etiket)." "De mond spoelen." "GEEN braken opwekken." P332 "Bij huidirritatie: " P333 "Bij huidirritatie of uitslag: " P334 P335 P336 "In koud water onderdompelen/nat verband aanbrengen." "Losse deeltjes van de huid afvegen." "Bevroren lichaamsdelen met lauw water ontdooien. Niet wrijven op de betrokken plaatsen." P337 "Bij aanhoudende oogirritatie: " P338 P340 "Contactlenzen verwijderen, indien mogelijk. Blijven spoelen." "De persoon in de frisse lucht brengen en ervoor zorgen dat deze gemakkelijk kan ademen." P342 "Bij ademhalingssymptomen: " P351 P352 P353 P360 P361 P362 P363 "Voorzichtig afspoelen met water gedurende een aantal minuten." "Met veel water/... wassen." "Huid met water afspoelen/afdouchen." "Verontreinigde kleding en huid onmiddellijk met veel water afspoelen en pas daarna kleding uittrekken." "Verontreinigde kleding onmiddellijk uittrekken." "Verontreinigde kleding uittrekken." "Verontreinigde kleding wassen alvorens deze opnieuw te gebruiken." P370 "In geval van brand: " P371 "In geval van grote brand en grote hoeveelheden: " P372 P373 P374 P375 "Ontploffingsgevaar in geval van brand." "NIET blussen wanneer het vuur de ontplofbare stoffen bereikt." "Met normale voorzorgen vanaf een redelijke afstand blussen." "Op afstand blussen omwille van ontploffingsgevaar." 24

25 Code P376 P377 P378 P380 P381 P390 P391 P301 + P310 P301 + P312 P301 + P330 + P331 P302 + P334 P302 + P352 P303 + P361 + P353 P304 + P340 P305 + P351 + P338 P306 + P360 P307 + P311 P308 + P313 P332 + P313 P333 + P313 P335 + P334 P337 + P313 P342 + P311 P361 + P364 tekst "Het lek dichten als dat veilig gedaan kan worden." "Brand door lekkend gas: niet blussen, tenzij het lek veilig gedicht kan worden." "Blussen met..." "Evacueren." "Alle ontstekingsbronnen wegnemen als dat veilig gedaan kan worden." "Gelekte/gemorste stof opnemen om materiële schade te vermijden." "Gelekte/gemorste stof opruimen." "NA INSLIKKEN: onmiddellijk een ANTIGIFCENTRUM/arts/... raadplegen." "NA INSLIKKEN: bij onwel voelen een ANTIGIFCENTRUM/arts/... raadplegen." "NA INSLIKKEN: de mond spoelen -- GEEN braken opwekken." "BIJ CONTACT MET DE HUID: in koud water onderdompelen/nat verband aanbrengen." "BIJ CONTACT MET DE HUID: met veel water/... wassen." "BIJ CONTACT MET DE HUID (of het haar): verontreinigde kleding onmiddellijk uittrekken. Huid met water afspoelen/afdouchen." "NA INADEMING: de persoon in de frisse lucht brengen en ervoor zorgen dat deze gemakkelijk kan ademen." "BIJ CONTACT MET DE OGEN: voorzichtig afspoelen met water gedurende een aantal minuten; contactlenzen verwijderen, indien mogelijk; blijven spoelen." "NA MORSEN OP KLEDING: verontreinigde kleding en huid onmiddellijk met veel water afspoelen en pas daarna kleding uittrekken." "NA (mogelijke) blootstelling: een ANTIGIFCENTRUM/arts/... raadplegen." "NA (mogelijke) blootstelling: een arts raadplegen." "Bij huidirritatie: een arts raadplegen." "Bij huidirritatie of uitslag: een arts raadplegen." "Losse deeltjes van de huid afvegen. In koud water onderdompelen/nat verband aanbrengen." "Bij aanhoudende oogirritatie: een arts raadplegen." "Bij ademhalingssymptomen: een ANTIGIFCENTRUM/arts/... raadplegen." "Verontreinigde kleding onmiddellijk uittrekken en wassen alvorens deze opnieuw te gebruiken." 25

26 Code P362 + P364 P370 + P376 P370 + P378 P370 + P380 P370 + P380 + P375 P371 + P380 + P375 tekst "Verontreinigde kleding uittrekken en wassen alvorens deze opnieuw te gebruiken." "In geval van brand: het lek dichten als dat veilig gedaan kan worden." "In geval van brand: blussen met..." "In geval van brand: evacueren." "In geval van brand: evacueren. Op afstand blussen omwille van ontploffingsgevaar." "In geval van grote brand en grote hoeveelheden: evacueren. Op afstand blussen omwille van ontploffingsgevaar." Codes P361+P364 en P362+P364 zijn ingevoegd en codes P307 ( NA blootstelling: ), P307 ( NA blootstelling of bij onwel voelen: ), P322 ( Specifieke maatregelen (zie... op dit etiket). ), P341 ( Bij ademhalingsmoeilijkheden het slachtoffer in de frisse lucht brengen en laten rusten in een houding die het ademen vergemakkelijkt. ), P350 ( Voorzichtig wassen met veel water en zeep. ), P302+P350 ( BIJ CONTACT MET DE HUID: voorzichtig wassen met veel water en zeep. ), P304+P341 ( NA INADEMING: bij ademhalingsmoeilijkheden het slachtoffer in de frisse lucht brengen en laten rusten in een houding die het ademen vergemakkelijkt. ) en P309+P311( NA blootstelling: een ANTIGIFCENTRUM of een arts raadplegen. ) zijn geschrapt door Europese Verordening 487/

27 OVERZICHT GHS SYMBOLEN Voorzorgsmaatregelen in verband met opslag Code P401 P402 P403 P404 P405 P406 P407 P410 P411 P412 P413 P420 P422 P402 + P404 P403 + P233 P403 + P235 P410 + P403 P410 + P412 P411 + P235 tekst "... bewaren." "Op een droge plaats bewaren." "Op een goed geventileerde plaats bewaren." "In gesloten verpakking bewaren." "Achter slot bewaren." "In corrosiebestendige/... houder met corrosiebestendige binnenbekleding bewaren." "Ruimte laten tussen stapels/pallets." "Tegen zonlicht beschermen." "Bij maximaal... C/... F bewaren." "Niet blootstellen aan temperaturen boven 50 C/122 F." "Bulkmateriaal, indien meer dan... kg/... lbs, bij temperaturen van maximaal... C/... F bewaren." "Gescheiden van ander materiaal bewaren." "Onder... bewaren." "Op een droge plaats bewaren. In gesloten verpakking bewaren." "Op een goed geventileerde plaats bewaren. In goed gesloten verpakking bewaren." "Op een goed geventileerde plaats bewaren. Koel bewaren." "Tegen zonlicht beschermen. Op een goed geventileerde plaats bewaren." "Tegen zonlicht beschermen. Niet blootstellen aan temperaturen boven 50 C/122 F." "Bij maximaal... C/... F bewaren. Koel bewaren." Voorzorgsmaatregelen in verband met verwijdering Code P501 tekst "Inhoud/verpakking afvoeren naar..." Nr. 1 (1.1, 1.2, 1.3) Ontplofbare stoffen of voorwerpen Nr. 2.1 Brandbare gassen Nr. 2.3 Giftige gassen Nr. 4.1 Brandbare vaste stoffen Nr. 4.3 Stoffen die in contact met water brandbare gassen ontwikkelen Nr. 5.2 Organische peroxiden Nr. 8 Bijtende stoffen Nr. 1.4 Ontplofbare stoffen of voorwerpen Nr. 2.2 Niet-brandbare, niet-giftige gassen Nr. 3 Brandbare vloeistoffen Nr. 4.2 Voor zelfontbranding vatbare stoffen Nr. 5.1 Oxiderende stoffen Nr. 6.1 Giftige stoffen Nr. 9 Diverse gevaarlijke stoffen en voorwerpen a

28 Triple-P People, Planet, Profit Verantwoord ondernemen Een ondernemer, en zeker een producent, draagt grote verantwoordelijkheden. Voor de medewerkers, de omgeving, het milieu, en zeker ook voor de eigen onderneming en haar aandeelhouders. DENIOS ontwikkelt, produceert en levert producten die een positieve bijdrage leveren aan het veiligheidsniveau bij het werken met gevaarlijke stoffen. Kwaliteit, veiligheid en duurzaamheid staan bij DENIOS centraal. Dat geldt niet alleen voor producten, diensten en service; ook de eigen organisatie staat in het teken van duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen. De Triple-P People, Planet, Profit bepaalt het handelen. De Nederlandse dochter van de DENIOS Groep is partner van MVO Nederland en voert een actief mvo-beleid. Het infoplatform m.b.t. opslag van gevaarlijke stoffen. Actuele wet- en regelgeving Praktijkgerichte informatie Het meest complete productprogramma voor het veilig werken met en het oplaan van gevaarlijke stoffen Duurzaam investeren Bij het ontwikkelen van nieuwe producten is veiligheid niet de enige prioriteit. Ook Europese standaardisatie en duurzame inzetbaarheid zijn belangrijke uitgangspunten. Onze veelal internationaal opererende afnemers investeren in bedrijfsmiddelen die op Europees niveau inzetbaar zijn, zodat bij reorganisaties of andere aanpassingen in processen het bedrijfsmiddel eenvoudig en efficiënt elders in Europa kan worden ingezet. DENIOS BV in de benelux voor Nederland: Christiaan Huijgensweg AJ Alphen aan den Rijn Tel Fax info@denios.nl Voor België: Zandstraat 48/ Zoersel Tel Fax info@denios.be DENIOS International: Denemarken Tel Duitsland Tel Frankrijk Tel Groot-Brittannië Tel Italië Tel Oostenrijk Tel Polen Tel Slowakije Tel Spanje Tel Tsjechië Tel Verenigde Staten Tel Zweden Tel Zwitserland Tel a