Stroomgebiedbeheerplan voor de Schelde

Transcriptie

1 Stroomgebiedbeheerplan voor de Schelde

2

3 INHOUDSTAFEL 1. ALGEMENE GEGEVENS INLEIDENDE INFORMATIE Juridisch en organisatorisch kader Algemene beschrijving van het stroomgebiedsdistrict Fasen van het planningsproces: starten vanuit de waterbeheerkwesties Focus van het plan Grensoverschrijdende samenwerking BELEIDSVOORNEMENS VAN DE WATERBEHEERDERS ANALYSES EN BEOORDELINGEN ALGEMENE BESCHRIJVING SECTOREN Huishoudens Bedrijven Landbouw Transport Toerisme en recreatie KARAKTERISERING Karakterisering oppervlaktewater Karakterisering grondwater DRUK EN IMPACT ANALYSE Druk en impact analyse oppervlaktewater Druk en impact analyse grondwater ECONOMISCHE ANALYSE Afbakening van de waterdiensten in Vlaanderen Organisatie van de watersector Terugwinning van kosten van waterdiensten GEGEVENS MET BETREKKING TOT BESCHERMDE GEBIEDEN BESCHERMDE GEBIEDEN OPPERVLAKTEWATER Gebieden die overeenkomstig artikel 7 zijn aangewezen voor de onttrekking van voor menselijke consumptie bestemd water Gebieden met economisch waardevolle waterflora en -fauna Recreatiewateren, met inbegrip van de gebieden die als zwemwater zijn aangeduid overeenkomstig de richtlijn 76/160/EEG en 2006/7/EG Nutriëntgevoelige gebieden Gebieden die zijn aangewezen volgens de Vogel- en Habitatrichtlijn BESCHERMDE GEBIEDEN GRONDWATER Gebieden die overeenkomstig artikel 7 van de kaderrichtlijn Water zijn aangewezen voor de onttrekking van voor menselijke consumptie beschermd water: beschermingszones rond drinkwaterwinningen Gebieden voor de bescherming van economisch significante in het water levende planten- en diersoorten Waterlichamen die als recreatiewater zijn aangewezen, met inbegrip van de gebieden die als zwemwater overeenkomstig richtlijn 76/160/EEG zijn aangewezen Nutriëntgevoelige gebieden Gebieden die voor de bescherming van habitats of van soorten zijn aangewezen, wanneer het behoud of de verbetering van de watertoestand bij de bescherming een belangrijke factor vormt, met inbegrip van de relevante, in het kader van de Richtlijnen 92/43/EEG en 79/409/EEG van de Raad aangewezen Natura2000-gebieden MILIEUDOELSTELLINGEN EN AFWIJKINGEN MILIEUDOELSTELLINGEN Oppervlaktewaterkwaliteit voor natuurlijke oppervlaktewatersystemen Oppervlaktewaterkwaliteit voor sterk veranderde en kunstmatige oppervlaktewatersystemen Grondwaterkwaliteit en grondwaterkwantiteit Waterbodemkwaliteit Oppervlaktewaterkwantiteit Stroomgebiedbeheerplan Schelde Pagina 3 van 304

4 Doelstellingen voor beschermde gebieden oppervlaktewater Doelstellingen beschermde gebieden met betrekking tot grondwater AFWIJKINGEN De rol van afwijkingen in het stroomgebiedbeheerplan Voorwaarden voor het toepassen van termijnverlengingen en minder strenge milieudoelstellingen Relatie tussen afwijkingen en het maatregelenprogramma Het gebruik van afwijkingen in het eerste stroomgebiedbeheerplan Op welke doelstellingen kan een termijnverlenging toegepast worden? Hoe een termijnverlenging te onderbouwen? GEGEVENS MET BETREKKING TOT MONITORING MONITORING OPPERVLAKTEWATER (CHEMIE EN ECOLOGIE) Beschrijving meetnetten Monitoring kaderrichtlijn Water: eerste cyclus Beoordeling van de toestand en/of potentieel Presentatie van de toetsing op kaart MONITORING KWANTITEIT VAN OPPERVLAKTEWATER Beschrijving van het meetnet Beoordeling van de resultaten MONITORING GRONDWATER Beschrijving meetnet Beoordeling kwantitatieve en chemische toestand Presentatie van de monitoringsresultaten op kaart MONITORING IN BESCHERMDE GEBIEDEN OPPERVLAKTEWATER Gebieden die aangewezen zijn voor de onttrekking van voor menselijke consumptie bestemd water Gebieden die voor de bescherming van economisch significante in het water levende planten- en diersoorten zijn aangewezen Waterlichamen die als recreatiewater zijn aangewezen, met inbegrip van de gebieden die als zwemwater overeenkomstig Richtlijn 76/160/EEG zijn aangewezen Nutriëntengevoelige gebieden, met inbegrip van die welke overeenkomstig richtlijn 91/676/EEG zijn aangewezen als kwetsbare zones en gebieden die overeenkomstig richtlijn 91/271/EEG zijn aangewezen als kwetsbare gebieden Speciale beschermingszones en waterrijke gebieden van internationale betekenis MONITORING IN BESCHERMDE GEBIEDEN GRONDWATER Monitoring in beschermingszones rond drinkwaterwinningen grondwater Monitoring in beschermde natuurgebieden MONITORING VAN SEDIMENT (EN EROSIE) Beschrijving van het meetnet Resultaten: regionale en temporele verschillen in sedimentexporten MONITORING WATERBODEMS Beschrijving meetnet Resultaten AANDUIDEN VAN FUNCTIES FUNCTIES VAN OPPERVLAKTEWATERLICHAMEN AFBAKENEN VAN OVERSTROMINGSGEBIEDEN EN OEVERZONES FUNCTIES VOOR GRONDWATERLICHAMEN Functietoekenning aan grondwaterlichamen Functiegroep watergebruik Functiegroep waterkwantiteitsbeheer Functiegroep ecologie Functiegroep economische activiteit Samenvattende tabel Primeren van functies in crisissituaties Functietoekenning op kaart SAMENVATTING VAN HET MAATREGELENPROGRAMMA UITGANGSPUNTEN EN METHODIEK BIJ DE PRIORITERING EN DE SELECTIE VAN MAATREGELEN. 165 Stroomgebiedbeheerplan Schelde Pagina 4 van 304

5 Integraal waterbeleid in Vlaanderen Maatregelengroepen Basismaatregelen en aanvullende maatregelen Scenario s ten behoeve van de afbakening van maatregelenpakketten per groep De meest kosteneffectieve combinatie van maatregelen Andere/overige criteria bij de selectie van maatregelen ALGEMENE ASPECTEN VAN VLAAMS BELEID Handhaving Reguleringskosten MAATREGELENPAKKET PER GROEP Groep 1: Europese wetgeving Groep 2: Kostenterugwinningsbeginsel en vervuiler-betaaltbeginsel Groep 3: Duurzaam watergebruik Groep 4A: Beschermde en waterrijke gebieden (gedeelte grondwater) Groep 4B: Beschermde en waterrijke gebieden (gedeelte oppervlaktewater) Groep 5A: Kwantiteit grondwater Groep 5B: Kwantiteit oppervlaktewater Groep 6: Overstromingen Groep 7A: Verontreiniging grondwater Groep 7B: Verontreiniging oppervlaktewater Groep 8A: Hydromorfologie Groep 8B: Waterbodem Groep 9: Andere maatregelen MER INTEGRATIESPOOR Inleiding Milieubeoordeling: algemeen Waterparagraaf ALGEMENE CONCLUSIES OVER DE DISPROPORTIONALITEITSANALYSE ALGEMENE CONCLUSIES BIJ DE MAATREGELEN VAN HET SCENARIO GOEDE TOESTAND GEFASEERD EN HET GLOBALE KOSTENPLAATJE CONCLUSIES/SAMENVATTING INZAKE MAATREGELEN EN AFWIJKINGEN AFWIJKINGEN OP WATERLICHAAMNIVEAU Technische haalbaarheid Natuurlijke omstandigheden MAATREGELENPROGRAMMA VOORUITBLIK VOLGEND STROOMGEBIEDBEHEERPLAN BIJLAGE 1: OVERIGE GEGEVENS OVERKOEPELEND STROOMGEBIEDBEHEERPLAN VOOR HET INTERNATIONALE STROOMGEBIEDSDISTRICT SCHELDE REGISTER VAN ANDERE PLANNEN EN PROGRAMMA S Vlaams Milieubeleidsplan Waterbeleidsnota Bekkenbeheerplannen Geactualiseerd Sigmaplan Langetermijnvisie voor het Schelde-estuarium (2030) en de Ontwikkelingsschets Seine-Schelde project Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen Geïntegreerd Kustveiligheidsplan PUBLIEKE PARTICIPATIE: EEN OVERZICHT VAN DE INITIATIEVEN Openbaar onderzoek waterbeheerkwesties Overleg middenveld voorbereiding stroomgebiedbeheerplannen Advisering milieubeoordeling ontwerp stroomgebiedbeheerplan Openbaar onderzoek ontwerp stroomgebiedbeheerplan BEVOEGDE AUTORITEIT CONTACTPUNTEN EN PROCEDURE OM VERDERE GEGEVENS TE KRIJGEN BIJLAGE 2: OPMAAK OF WIJZIGING RUIMTELIJKE PLANNEN BIJLAGE 3: INFORMATIE PER WATERLICHAAM Stroomgebiedbeheerplan Schelde Pagina 5 van 304

6 3.1. BIJLAGE 3.1 INFORMATIE PER OPPERVLAKTEWATERLICHAAM BIJLAGE 3.2: INFORMATIE PER GRONDWATERLICHAAM BIJLAGE 4: NIET-TECHNISCHE SAMENVATTING BIJLAGE 5: KAARTENATLAS BIJLAGE 6: MAATREGELENPROGRAMMA LIJST MET FIGUREN LIJST MET TABELLEN LIJST MET AFKORTINGEN BEGRIPPEN EN TERMEN Stroomgebiedbeheerplan Schelde Pagina 6 van 304

7 1. Algemene Gegevens 1.1. Inleidende informatie Juridisch en organisatorisch kader In 2000 trad de Europese kaderrichtlijn Water 1 in werking. Deze richtlijn heeft tot doel om de watervoorraden, de waterkwaliteit en de aquatische ecosystemen in Europa veilig te stellen voor de toekomst. Daarbij dienen ook de gevolgen van overstromingen en droogten afgezwakt te worden Bevoegdheidsverdeling en coördinatiemechanismen binnen België voor de uitvoering van de kaderrichtlijn Water(2000/60/EG) In de Belgische grondwet en de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen zijn de bevoegdheden van de federale overheid, de gemeenschappen en de gewesten vastgelegd. Overeenkomstig deze grondwettelijk vastgestelde bevoegdheidsverdeling zijn de gewesten (Waals Gewest, Brussels Hoofdstedelijk Gewest en Vlaams Gewest), voor de uitvoering van de kaderrichtlijn Water, op hun hele territorium bevoegd voor: - het waterbeleid (inclusief drinkwaterbeleid); - de landinrichting; - het natuurbehoud; - openbare werken en vervoer. Voor de uitvoering van de kaderrichtlijn Water is de federale overheid bevoegd, wat leefmilieu betreft, voor: - op het hele territorium van België: het vaststellen van productnormen (en de toelatingen voor het op de markt brengen van producten), de bescherming tegen ioniserende stralingen, met inbegrip van radioactief afval, de economische aspecten van de drinkwatervoorziening (namelijk het vaststellen van de maximumprijzen en het goedkeuren van de prijsverhogingen); - de mariene wateren: een exclusieve bevoegdheid. De bevoegdheden van de federale overheid en de gewesten betreffen exclusieve, evenwaardige materiële bevoegdheden, waarbij geen hiërarchie is voorzien. Een federale of gewestelijke rechtsnorm heeft dus dezelfde juridische waarde. Voor de uitoefening van deze bevoegdheden in uitvoering van de kaderrichtlijn Water, is interne Belgische coördinatie noodzakelijk en voorzien op twee niveaus (via juridisch dwingende instrumenten): - In een ruim internationaal perspectief dat geformaliseerd werd in de Schelde- en Maasverdraqen (Verdragen van Gent 03/12/02). De verdragen werden afgesloten door de federale overheid en de 3 gewesten, samen met de buurlanden waarmee deze respectieve stroomgebieden gedeeld worden (de gewesten beschikken, voor de aangelegenheden waarvoor zij ratione materiae bevoegd zijn, over de volle verdragsrechtelijke bevoegdheid). In de Internationale Scheldecommissie en de Internationale Maascommissie wordt, in uitvoering van artikel 3 van de kaderrichtlijn Water, de grensoverschrijdende coördinatie gevoerd voor de internationale stroomgebiedsdistricten Schelde en Maas. - Voor de regelmatige en systematische interne Belgische coördinatie voor het leefmilieubeleid wordt daarnaast gebruik gemaakt van het Coördinatiecomité Internationaal Milieubeleid (CCIM), een overlegorgaan opgericht door het Samenwerkingsakkoord van 5 april 1995 tussen de federale Staat, het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest met betrekking tot het internationaal milieubeleid. Dit samenwerkingsakkoord is juridisch bindend voor deze overheden nadat het werd geratificeerd door elke overheid via wet, decreet of ordonnantie. Het secretariaat en voorzitterschap van het CCIM wordt waargenomen door de federale overheid. Het CCIM heeft een reeks technische werkgroepen opgericht die instaan voor de coördinatie van specifieke milieuthema's. Daaronder is de Stuurgroep Water van het CCIM (voorgezeten door 1 Richtlijn 2000/60/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2000 tot vaststelling van een kader voor communautaire maatregelen betreffende het waterbeleid (Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen: 22/12/2000; L 327/1-73) Stroomgebiedbeheerplan Schelde Pagina 7 van 304 Algemene Gegevens

8 Vlaanderen) het overlegorgaan belast met de nodige coördinatie voor de uitvoering van de kaderrichtlijn Water tussen de verschillende bevoegde autoriteiten binnen België. Zie artikel 1, 3 samenwerkingsakkoord: het plegen van overleg om te komen tot een gecoördineerde uitvoering van de aanbevelingen en beslissingen van internationale organisaties Decreet Integraal Waterbeleid en CIW Sinds 24 november 2003 is in Vlaanderen het decreet Integraal Waterbeleid 2 van kracht. Dit decreet organiseert en structureert het waterbeleid in Vlaanderen. Het tekent een waterbeleid uit met aandacht voor alle facetten van het watersysteem en voor de raakvlakken met andere beleidsdomeinen. Bovendien zorgt het decreet voor de omzetting van de Europese kaderrichtlijn Water naar Vlaamse wetgeving. Het watersysteem vormt de basiseenheid voor een integraal waterbeleid en wordt geografisch ingedeeld in stroomgebieden en stroomgebiedsdistricten, bekkens en deelbekkens. De voorbereiding, de planning, de controle én de opvolging van het integraal waterbeleid gebeurt op elk van deze niveaus. Binnen de Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid (CIW) zijn hiervoor specifieke structuren opgericht en operationeel gemaakt. De CIW werd opgericht in het voorjaar van 2004 en beoogt een multidisciplinaire en beleidsdomeinoverschrijdende samenwerking tussen de entiteiten betrokken bij het integraal waterbeleid in Vlaanderen. In de CIW zetelt het topbestuur van de administraties en entiteiten die een belangrijke rol in het waterbeleid vervullen. Ten behoeve van voorliggend plan worden de leden van de CIW als waterbeheerder beschouwd. Samenstelling CIW Voorzitter Vlaamse Milieumaatschappij Effectieve leden Agentschap voor Natuur en Bos Waterwegen en Zeekanaal NV Departement Mobiliteit en Openbare Werken Departement Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend erfgoed Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Samenwerking Vlaams Water Vereniging van Vlaamse Provincies Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten Vereniging van Vlaamse Polders en Wateringen Leden met raadgevende stem Departement Landbouw en Visserij Departement Economie, Wetenschap en Innovatie De CIW heeft dit stroomgebiedbeheerplan voorbereid waarbij, met het oog op het multifunctioneel gebruik van watersystemen, rekening werd gehouden met de sociale en economische gebruiksfuncties van de watersystemen. De CIW vertegenwoordigt de ambtelijke pijler van de organisatie van het integraal waterbeleid binnen het Vlaamse Gewest. De adviesraden (SERV en Mina-raad) en de Vlaamse Regering vormen hier respectievelijk de maatschappelijke en politieke pijler van. Naast het planniveau van het stroomgebied zijn er nog het bekken- en deelbekkenniveau. Hiervoor zijn specifieke overlegstructuren uitgewerkt. De eerste generatie bekken- en deelbekkenbeheerplannen werden in de zomer van 2007 goedgekeurd door de bekkenbesturen, waarna de CIW de afstemming onderzocht met de waterbeleidsnota en de andere bekkenbeheerplannen. Op 30 januari 2009 keurde de Vlaamse Regering het besluit voor de 2 Belgisch Staatsblad, 14 november 2003, p Stroomgebiedbeheerplan Schelde Pagina 8 van 304 Algemene Gegevens

9 vaststelling van de bekkenbeheerplannen en de bijhorende deelbekkenbeheerplannen definitief goed (BS 5 maart 2009) Algemene beschrijving van het stroomgebiedsdistrict Het internationale stroomgebiedsdistrict van de Schelde wordt gevormd door de rivieren de Schelde, de IJzer en hun zijrivieren en de Brugse Polders, samen met het bijbehorende grondwater en het kustwater. Het stroomgebiedsdistrict heeft een oppervlakte van km², waarvan ongeveer een derde in Vlaanderen ligt en omvat tien van de elf bekkens in Vlaanderen. Het district bevat de provincies West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant en een deel van de provincies Antwerpen en Limburg. Van de 308 Vlaamse gemeenten liggen er 271 volledig binnen het Scheldestroomgebiedsdistrict en 24 gedeeltelijk. Door het overwegend vlakke reliëf zijn de rivieren laaglandwaterlopen met brede valleien en geringe stroomsnelheden en afvoer. Het Scheldestroomgebiedsdistrict is zeer dicht bevolkt en sterk verstedelijkt. Het gebied wordt verder gekenmerkt door een zeer dicht netwerk van transportwegen. Dit zorgt, bovenop de verstedelijking voor een sterke versnippering van de bevolking. In het district bevinden zich een aantal industriegebieden, waaronder de haven van Antwerpen als één van de belangrijkste ter wereld. Ook de hoofdzakelijk intensieve landbouw is prominent aanwezig en maakt iets minder dan de helft van het grondgebruik uit. Daartegenover zijn natuurgebieden schaars. Figuur 1: De elf Vlaamse bekkens gesitueerd binnen de internationale stroomgebiedsdistricten van Schelde en Maas Kaart 1.1 in de kaartenatlas geeft het volledige internationale stroomgebiedsdistrict weer. Stroomgebiedbeheerplan Schelde Pagina 9 van 304 Algemene Gegevens

10 Fasen van het planningsproces: starten vanuit de waterbeheerkwesties De waterbeheerkwesties zijn de grote thema s in Vlaanderen die speciale aandacht verdienen om in 2015 de goede toestand voor alle wateren te halen. Daarom krijgen ze in het stroomgebiedbeheerplan extra aandacht. Deze waterbeheerkwesties zijn: 1. De toestand van het oppervlaktewater beschermen en verbeteren 2. De kwaliteit van het grondwater beschermen en verbeteren 3. De watervoorraden duurzaam beheren 4. Wateroverlast en watertekort in samenhang aanpakken 5. Verstandig investeren Het tijdschema en het werkprogramma voor de opmaak van de stroomgebiedbeheerplannen werden, samen met deze waterbeheerkwesties, reeds bekend gemaakt aan het publiek tijdens een eerste openbaar onderzoek dat liep van 22 november 2006 tot 22 mei Een evaluatie hiervan vindt u terug in Bijlage 1: Overige gegevens Focus van het plan In het stroomgebiedbeheerplan ligt de focus voor oppervlaktewater op de grotere systemen (in hoofdzaak de bevaarbare en onbevaarbare waterlopen eerste categorie). In de bekkenbeheerplannen komen de watersystemen op bekkenniveau aan bod, de bevaarbare waterlopen en de onbevaarbare waterlopen eerste categorie staan hierbij centraal. In de deelbekkenbeheerplannen komen de nog kleinere watersystemen aan bod, in het bijzonder de onbevaarbare waterlopen van 2de en 3de categorie. De focus voor grondwater ligt op het volledige systeem vanwege het grotere schaalniveau en het driedimensionaal karakter van de grondwaterlichamen. Een belangrijk deel van het stroomgebiedbeheerplan is van beschrijvende aard om het voorliggende plan in zijn context te plaatsen en te kaderen in het geheel van het waterbeleid in Vlaanderen. Deze informatie onderbouwt het plan. Het openbaar onderzoek, dat liep van 16 december 2008 tot 15 juni 2009, focuste vooral op de aanvullende maatregelen die worden voorgesteld om de milieudoelstellingen te realiseren, de spreiding van de kosten over de verschillende doelgroepen en het toepassen van de afwijkingsbepalingen voor de planperiode De vraag of de milieudoelstellingen bereikt worden, is immers vooral een vraag of de geplande maatregelen voldoen en welke maatregelen aanvullend op de bestaande moeten genomen worden om de milieudoelstellingen te halen. De economische overwegingen worden daarbij volledig in rekening gebracht via de afwijkingen, de kosteneffectiviteitsanalyse en de disproportionaliteitsanalyse. Deze begrippen van de economische overweging komen verder in het plan aan bod Grensoverschrijdende samenwerking Het internationale Scheldestroomgebiedsdistrict strekt zich uit over drie lidstaten van de Europese Unie (Frankrijk, België, Nederland). De multilaterale coördinatie in het ISGD Schelde valt onder het Scheldeverdrag, dat in 2002 in Gent is gesloten tussen de regeringen van Frankrijk, de federale staat België, het Waalse Gewest, het Vlaamse Gewest, het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest en Nederland. Dit verdrag regelt de internationale coördinatie van de uitvoering van de kaderrichtlijn Water en de aanpak van andere aandachtsgebieden, zoals de bescherming tegen overstromingen in het ISGD Schelde. Voor deze internationale coördinatie wordt gebruik gemaakt van de structuur van de Internationale Scheldecommissie (ISC). De weerslag van die multilaterale coördinatiewerkzaamheden is terug te vinden in het overkoepelende deel van het stroomgebiedbeheerplan. Aanvullend op dit internationale overleg vindt er ook bilateraal overleg plaats met Nederland, Frankrijk, Wallonië en Brussel. Tijdens deze eerste planningscyclus zal bekeken worden hoe het bilateraal grensoverschrijdend overleg vanuit Vlaanderen verder ingevuld en uitgebouwd kan worden. Stroomgebiedbeheerplan Schelde Pagina 10 van 304 Algemene Gegevens

11 1.2. Beleidsvoornemens van de waterbeheerders De onderstaande beleidsvoornemens weerspiegelen de verdere uitvoering van het bestaande beleid gecombineerd met de nieuwe beleidsvoornemens van alle aspecten van het integraal waterbeleid. Hierbij wordt uiteraard rekening gehouden met de bestaande wetgeving, de codes van goede praktijk, de best beschikbare technieken alsook de continue evolutie van de kennis en het kennismanagement. Onderstaande beleidsvoornemens weerspiegelen tevens de samenwerking en het participatief overleg binnen de Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid. Het bestendigen en verder uitwerken van dit overleg, het samenwerken met actoren in andere beleidsdomeinen en het werken aan een efficiënt en effectief participatiebeleid van de doelgroepen kan het integraal waterbeleid in Vlaanderen nog meer integraal maken. In verband met de onderbouwing en uitvoering van het integraal waterbeleid - Het uitvoeren van kwalitatieve en kwantitatieve metingen binnen het gehele watersysteem en de waterketen en het opbouwen van inventarissen op diverse schaalniveaus. - Het voortdurend actualiseren en uitbreiden van de watersysteem- en waterketenkennis op basis van de gegenereerde en beschikbare data, de ontwikkeling van meettechnieken, modellen en scenario s en via de uitvoering en aansturing van ondersteunend en/of vernieuwend onderzoek. - Het opmaken van beoordelingen en rapporten over de toestand van het watersysteem voor de diverse beleidsniveaus (lokaal, regionaal, nationaal, internationaal). - Het voortdurend uitbreiden van de kennis met betrekking tot socio-economische aspecten en kosten van diverse maatregelen en instrumenten, in samenhang met de milieukundige kennis over het watersysteem en de waterketen. - Het voortdurend uitbreiden van de kennis met betrekking tot de effecten van de wijziging van het klimaat op het watersysteem. - Het zorgen voor ondersteuning bij de ontwikkeling van (nieuwe) internationale afspraken zoals de totstandkoming van transnationale regelgeving en internationale samenwerkingsakkoorden en uitwerken van voorstellen in verband met de implementatie in Vlaanderen. - Het gepast en regelmatig informeren en sensibiliseren van de doelgroepen. - Het transparant en resultaatgericht toepassen van de watertoets en de financiële instrumenten. In verband met het voorkomen en verminderen van de verontreiniging van oppervlaktewater en grondwater en de bescherming van ecosystemen - Het instaan voor een resultaatgerichte advisering en uitreiking van vergunningen om de kwaliteit van het oppervlaktewater, het grondwater en de waterbodem te herstellen en ook voor de toekomstige generaties te verzekeren. - Het uitwerken van een gedifferentieerd heffingenbeleid op de verontreiniging van oppervlaktewater en instaan voor een correcte en transparante inning van de heffingen en de saneringsbijdragen en -vergoedingen. - Het streven naar de verdere uitbouw en correcte exploitatie van de afvalwaterinzameling en - zuivering via collectieve, kleinschalige dan wel individuele systemen. - Het instaan voor een effectief en efficiënt toezicht op de waterketen en de naleving van de verplichtingen van alle betrokkenen. - Het uitwerken van voorstellen zodat de verschillende gebruikssectoren een redelijke bijdrage leveren bij de terugwinning van de kosten van de waterdiensten. - Het instaan voor de ontwikkeling en afstemming van waarschuwings- en alarmsystemen en een adequate informatiedoorstroming bij calamiteuze waterverontreiniging. - Het bijdragen tot de vermindering of het stopzetten van verontreiniging door prioritaire en prioritair gevaarlijke stoffen. In verband met de bescherming van de ecosystemen - Het behoud en herstel van de natuurlijke werking van de watersystemen door de waterloop waar mogelijk de ruimte te geven voor natuurlijke processen zoals (spontane) meandering en waterberging in de vallei, door vismigratie mogelijk te maken en natuurlijke oeverzones te realiseren. - Het streven naar bescherming van de ecosystemen door exoten in en langs waterlopen te bestrijden. Stroomgebiedbeheerplan Schelde Pagina 11 van 304 Algemene Gegevens

12 - Het meewerken aan een herstel van de van het watersysteem afhankelijke ecosystemen, onder meer door de aanpak van verdroging ten gevolge van oppervlaktewater- en grondwaterbeheer met aandacht voor de zoet/zout gradiënt in het estuarien gedeelte. - Het blijvend specifieke aandacht besteden bij de inrichting en het beheer van watersystemen aan kwetsbare en beschermde soorten en habitats (EU habitatrichtlijn, ). - Het bestrijden van de effecten van verdroging via actief peilbeheer en door het herstel van waterrijke gebieden. In verband met het duurzaam beheer van oppervlakte- en grondwatervoorraden - Het gebruik van water afstemmen op het aanbod ervan (contingentenbepaling). - Het instaan voor een resultaatgerichte en waterlichaam-specifieke advisering en uitreiking van vergunningen en toelatingen m.b.t. grondwater- en oppervlaktewaterwinningen. - Het zorgen voor een correcte, gedifferentieerde en transparante inning van de heffingen en retributies bij het onttrekken van grondwater en het capteren van oppervlaktewater. - Het verhogen van de beschikbaarheid van alternatieve waterbronnen, onder meer door het stimuleren van de aanleg van grijswatercircuits. - Het bewaken van de beschikbaarheid van water van geschikte kwaliteit voor de productie van water voor menselijke consumptie en andere hoogkwalitatief behoeftige activiteiten. Daarbij wordt bijzondere aandacht besteed aan de gebieden die beschermd zijn en worden zo nodig bijkomende gebieden aangeduid voor waterwinning. In verband met het beheer van het hemelwater en oppervlaktewater, bescherming tegen wateroverlast ten gevolge van overstromingen en verdroging - Het beheren van het watersysteem volgens het concept vasthouden bergen afvoeren. Op die manier wordt de wateroverlast niet afgewenteld op stroomafwaarts gelegen gebieden. - Het stimuleren van de uitbouw van opvang, hergebruik en infiltratie van hemelwater en het afzonderlijk en vertraagd afvoeren van hemelwater. - Het voorkomen van verdroging. - Het instaan van het operationeel beheer van de waterlopen en het beschermen van vergunde of vergund geachte bebouwing tegen wateroverlast ten gevolge van overstromingen. - Het uitbouwen en afstemmen van voorspellings- en waarschuwingssystemen voor overstromingen. - Het geven van ruimte aan het water, met behoud en herstel van de watergebonden functies van de oeverzones en overstromingsgebieden. In verband met het landerosie- en sedimentbeheer en de sanering van waterbodems - Het bepalen van de prioriteiten op het gebied van sedimentbeheer aan de hand van ecologische en geomorfologische hydraulische criteria. - Het verminderen van de landerosie en de sedimentaanvoer naar de waterlopen door de opmaak en uitvoer van erosiebestrijdingsplannen. - Het beperken van het transport en de afzetting van slib en sediment ten behoeve van de bevaarbaarheid en afvoerfunctie van de waterloop. - Het instaan voor de vereiste verdiepings- en onderhoudsbaggerwerken ten behoeve van de bevaarbaarheid en waterafvoerfunctie van de waterlopen en daarbij zoeken naar duurzame bagger- en stortstrategieën die toelaten om vooral de onderhoudswerken tot een minimum te herleiden. - Het duurzaam saneren van verontreinigde waterbodems. In verband met de bevordering van watergebonden transport en het realiseren van intermodaliteit met de andere vervoersmodi en het bevorderen van de internationale verbindingsfunctie - Het instaan voor een verdere planmatige uitbouw van het Vlaamse waterwegennet gericht op het vervoer van goederen via de waterweg. - Het instaan voor de verdere uitbouw van duurzame en hoogtechnologische transportopvolgingssystemen op het hoofdwaterwegennet. - Het zorgen voor een planmatig onderhoud van de infrastructuur van de Vlaamse waterwegen met het oog op het vrijwaren van de bevaarbaarheid van de waterwegen en voor het verzekeren van het vereiste veiligheidsniveau. - Het nemen van geschikte initiatieven voor een verdere bevordering van het transport via de waterweg en ter bevordering van het intermodale transport. Stroomgebiedbeheerplan Schelde Pagina 12 van 304 Algemene Gegevens

13 - Het engageren om de externe kosten van het watergebonden transport verder te helpen reduceren. In verband met de betrokkenheid en beleving van de mens - Het nemen van initiatieven om de gemeenschappelijke beleidsaspecten tussen integraal waterbeleid en beleid onroerend erfgoed op elkaar afstemmen. - Het uitwerken van een regelgeving voor kano- en kajakvaart op de onbevaarbare waterlopen. - Het gebruiken van het beleidsplan waterrecreatie en toerisme van de waterwegen en kust in Vlaanderen als leidraad voor de ontwikkeling van waterrecreatie en toerisme voor de waterwegen en kust in Vlaanderen en werken aan de verdere ontwikkeling van watergebonden recreatie langs waterwegen en aan de kust onder de koepel van het overlegplatform voor waterrecreatie, -sport en toerisme. - Het maximaal voorkomen van zwerfvuil op oppervlaktewater door sensibilisatie en daar waar nodig gecoördineerde opruimacties organiseren, waarbij voldoende aandacht besteed wordt aan een verzorgd en goed onderhouden waterlopen- en waterwegennet teneinde visuele hinder en problemen bij natuurtechnisch beheer te voorkomen. - Het voeren van een doorgedreven sensibilisatie, educatie en communicatie naar alle lagen van de bevolking en sectoren in het kader van een integrale aanpak. - Uitvoering geven aan een goed plattelandsbeleid dat uitgaat van een integraal perspectief, dat zich richt op een duurzame ontwikkeling van het landelijk gebied in Vlaanderen, waarbij het behoud en het bevorderen van de vitaliteit van de landelijke gebieden centraal staat en met als basisopdracht dat de drie hoofdfuncties van het platteland (een kwalitatief leef- en woongebied, een dynamisch productiegebied en aanbieder van aantal collectieve diensten voor de hele samenleving) geïntegreerd worden zonder dat de ene functie de andere verdrukt. Stroomgebiedbeheerplan Schelde Pagina 13 van 304 Algemene Gegevens

14 2. Analyses en beoordelingen 2.1. Algemene beschrijving sectoren Per sector (huishoudens, bedrijven, landbouw, transport, toerisme en recreatie) wordt een bondige beschrijving gegeven van de voor het waterbeleid relevante economische en ecologische aspecten. De cijfers zijn daarbij voornamelijk afkomstig van de periode Huishoudens Aantal inwoners, bevolkingsdichtheid en huishoudens Het Vlaamse deel van het Schelde stroomgebiedsdistrict (SGD Schelde) kent een hoge verstedelijkingsgraad. In het SGD Schelde wonen ongeveer mensen (93 % van de Vlaamse bevolking) en de bevolkingsdichtheid bedraagt 468 inw./km². Deze is aanzienlijk hoger dan de bevolkingsdichtheid in België (342 inw./km²). Alhoewel de bevolking in Vlaanderen nog maar weinig groeit, blijft het aantal huishoudens stijgen. Aangezien de toename van het aantal huishoudens voor het verbruik veel belangrijker is dan deze van het aantal inwoners betekent deze evolutie een verhoging van de milieudruk. Terwijl tussen 1991 en 2005 de bevolking met 5,3 % steeg, nam het aantal huishoudens toe met 13 %, (van 2,20 miljoen naar 2,50 miljoen huishoudens in Vlaanderen). Deze toename situeert zich volledig in de een- en tweepersoonshuishoudens Inkomen De levenswijze en het verbruik van het individu worden beïnvloed door het inkomen. In de periode nam het gemiddeld netto-belastbaar inkomen per inwoner 3 in Vlaanderen toe met 83 %. Het reële inkomen, gezuiverd voor inflatie, nam per inwoner met 38 % toe. Dit wordt geïllustreerd door cijfers over de belastingsaangiften. In 2004 had 33 % van de aangiften betrekking op een nettobelastbaar inkomen van groter dan euro. In 1990 was dit 22 %. Het totaal belastbaar inkomen in Vlaanderen nam in de periode toe met 40 % aan constante prijzen. Dit bedrag is het product van de koopkrachtstijging en de bevolkingstoename. Hieruit blijkt dat het totaal bestedingspatroon meer beïnvloed is door de koopkrachtstijging dan door de bevolkingstoename Watergebruik door huishoudens In Vlaanderen gebruiken de huishoudens 4 voornamelijk leidingwater. Men schat dat het watergebruik van de huishoudens in 2003 voor 83 % uit leidingwater (222 miljoen m³/jaar) bestaat, voor ongeveer uit 7 % grondwater (18 miljoen m³/jaar) en voor 10 % uit hemelwater (26 miljoen m³/jaar). Het totale huishoudelijke watergebruik varieerde slechts matig in de periode , namelijk tussen 252 en 272 miljoen m³. De trend van het totale huishoudelijk watergebruik in de periode is relatief stabiel. Het leidingwatergebruik door de huishoudens blijft eerder stabiel maar toont wel een daling vanaf Volgens de Studie Waterprognose 5 gebruikt een persoon in Vlaanderen gemiddeld ca. 110 l leidingwater per dag. Dit is een laag cijfer in verhouding met andere Europese landen. Gezien het licht dalende leidingwatergebruik en het licht stijgende bevolkingsaantal in de periode , is het gemiddelde leidingwatergebruik verder gedaald tot ca. 101 l per persoon per dag in 2003; het totale watergebruik in 2003 wordt ingeschat op ca. 121 l per persoon per dag. 3 Bruto-inkomsten sociale bijdragen = bruto-belastbaar inkomen; bruto-belastbaar inkomen beroepskosten = nettobelastbaar inkomen. 4 MIRA Achtergronddocument 2006, Huishoudens: Door de omschakeling van de waterfactuur in 2006 konden de cijfers niet geactualiseerd worden. Hierdoor zijn enkel cijfers tot en met 2003 beschikbaar. Cijfers voor hemelwater- en grondwatergebruik van de huishoudens berusten op een inschatting (Ecolas, 2005); meer info op website 5 Aminal afdeling Water (2002), Prognose inzake watergebruik in Vlaanderen. Studie uitgevoerd door Ecolas WES. Stroomgebiedbeheerplan Schelde Pagina 14 van 304 Analyses en beoordelingen

15 Bedrijven De afbakening van de verschillende subsectoren is gesteund op de Europese NACE-codering. NACE staat voor «Nomenclature générale des Activités économiques dans les Communautés Européennes» en is de algemeen gehanteerde nomenclatuur voor economische sectoren in Europa. In Tabel 1 staat de indeling in sectoren. In de verdere figuren en tabellen in alinea 2.1 wordt telkens de onderstaande indeling in vijf sectoren toegepast. Sectoren Onbepaald Landbouw Handel en Diensten Industrie Nutsvoorzieningen Code niet toegekend Land-, tuinbouw, Bosexploitatie en Visserij Chemie, Rubber- en Kunststofnijverheid en Productie Geraffineerde Producten Energie Metallurgie excl. Recuperatie Afvalstoffen Mijnbouw en Minerale Producten, Bouw- en Afvalrecuperatie Papier- en grafische Nijverheid, Hout- en Meubelnijverheid Textiel, Kleding, Schoeisel en Leder Voedings- en genotsmiddelen Watercollectie en zuivering Winning, Zuivering en Distributie van water Tabel 1: Indeling van de bedrijven in sectoren op basis van de NACE-codering Geografische spreiding subsectoren Op het grondgebied van het SGD Schelde bevinden zich een aantal belangrijke industriegebieden rond de steden Kortrijk en Oostende, in de havens van Zeebrugge, Gent en Antwerpen, ten noorden van Brussel en op de as Genk-Antwerpen. In het Dijle- en Denderbekken is er minder industriële activiteit. De bedrijven worden onderverdeeld in verschillende industriële subsectoren: - de voedingssector is verspreid over het volledige SGD Schelde, met een lichte concentratie in het bekken van de Bovenschelde en het Leiebekken; - de chemiesector is één van de belangrijkste industriële sectoren in het SGD Schelde en bevindt zich voornamelijk in het bekken van de Benedenschelde (de Antwerpse haven); - de textielsector is geconcentreerd in het Leiebekken en het bekken van de Bovenschelde; - de metaalsector is vooral terug te vinden in het bekken van de Benedenschelde, de Demer, de Nete en de Gentse Kanalen; - de energiesector is vooral terug te vinden in de havens (gelegen in het Benedenschelde bekken en het bekken van de Gentse kanalen); - de sector handel en diensten is verspreid over heel Vlaanderen. De sector handel en diensten is op economisch gebied veruit de belangrijkste. Binnen deze sector zijn zowel activiteiten met een geringe milieudruk (zoals handelaars, telecommunicatie, openbare besturen en onderwijsinstellingen) vertegenwoordigd, als activiteiten waarvan de milieudruk aanzienlijk is zoals industriële wasserijen, tankstations en garages Bruto toegevoegde waarde, productie-index en werkgelegenheid Sector Industrie Het economisch belang van een subsector kan weergegeven worden door de toegevoegde waarde van de bedrijven van die subsector. Dit is het verschil tussen de waarde van de geproduceerde goederen en diensten en de waarde van de verbruikte goederen en diensten in het productieproces. Om de reële bruto toegevoegde waarde van de industrie weer te geven, werkt het Instituut voor Nationale Rekeningen vanaf 2007 met kettingeuro s 6. Hierbij wordt de bruto toegevoegde waarde in lopende prijzen 7 gecorrigeerd aan de hand van de prijsstructuur van het jaar voordien. 6 Definitie kettingeuro s: Intertemporele waardeveranderingen van economische aggregaten kunnen opgedeeld worden in een factor die de prijsveranderingen van de onderliggende producten weergeeft en een factor die de volumeveranderingen weergeeft. Om de volumegroei van het bbp en zijn componenten te meten is het nodig om uit de waarde-evolutie het effect van Stroomgebiedbeheerplan Schelde Pagina 15 van 304 Analyses en beoordelingen

16 Figuur 2 geeft de procentuele evolutie van de bruto toegevoegde waarde voor de Vlaamse industrie met 1996 als referentiejaar. BTW (1996=100%) 140% 130% 120% 110% 100% 90% 80% Jaartal chemie metaal voeding textiel papier andere Totaal Figuur 2: Procentuele evolutie van de bruto toegevoegde waarde (BTW) (1996 = 100%, in ketting 2004) (Vlaanderen, ) De bruto toegevoegde waarde is voor de totale industrie in 2005 met bijna 19 % gestegen ten opzichte van Dit is het gevolg van de sterke stijging in de sectoren metaal, andere industrieën en chemie. De verdere verschuiving naar een diensteneconomie wordt geïllustreerd door het aandeel van de industrie (excl. energiesector) in de bruto toegevoegde waarde van Vlaanderen: een daling in nominale waarden - van 30 % naar 26 % ( ). In Figuur 3 wordt voor het laatste beschikbare jaar de procentuele verdeling van de bruto toegevoegde waarde van de Vlaamse ondernemingen over de subsectoren weergegeven. 14% 34% 5% 31% chemie metaal voeding textiel papier andere 4% 11% Figuur 3: Procentuele bijdrage tot de bruto toegevoegde waarde over de industriële subsectoren in Vlaanderen in 2005 (in ketting 2004) De subsectoren met de grootste bijdrage in bruto toegevoegde waarde in 2005 waren de metaalverwerkende nijverheid, de andere industrieën en de chemie. Een andere mogelijke conjunctuurindex is de industriële productie-index. In Figuur 4 worden de productie-indices van de verschillende subsectoren weergegeven. de prijsveranderingen te elimineren, door de prijzen a.h.w. «constant» te houden. De jaarlijkse actualisatie van de prijsstructuur komt neer op het meten van de groei in «ketting-volumemaatstaven». 7 De term lopende prijzen wijst er op dat prijzen gerelateerd zijn aan de index van dat jaar waardoor een stijgende trend over een bepaalde periode deels te wijten is aan de indexstijging. Stroomgebiedbeheerplan Schelde Pagina 16 van 304 Analyses en beoordelingen

17 Productie-index (1990=100) 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 chemie metaal voeding textiel papier andere totaal Jaartal Figuur 4: Evolutie van de productie-index per industriële subsector (Vlaanderen, ) Vooral de subsectoren chemie en voeding vertoonden een sterke stijging van de productie-index ten opzichte van Nadat de papiersector in het begin van de jaren negentig een achteruitgang kende, is deze sinds 1996 onafgebroken blijven groeien. De textielsector doet het de laatste jaren steeds minder goed in Vlaanderen. De daling valt wellicht te verklaren door de sterke concurrentie vanuit Turkije, China en India. Over de ganse periode steeg de productie-index voor de totale industrie met 34 %. Sector Handel en diensten Op economisch vlak is de sector handel en diensten veruit de grootste sector in Vlaanderen. Tussen 1995 en 2005 verschoof de economie in Vlaanderen verder naar een diensteneconomie. Het aandeel van handel en diensten in de bruto toegevoegde waarde van Vlaanderen steeg in nominale termen van 64 % naar 70 %. De bruto toegevoegde waarde van handel en diensten 8 (in constante prijzen van 2000) bedroeg in 2005, 107 miljard euro. Dit is een stijging met 57 % t.o.v (Figuur 5). Daarmee is de sectorale groei van handel en diensten hoger dan de groei van de totale economie in Vlaanderen: de totale bruto toegevoegde waarde en bruto binnenlands product (BBP) van Vlaanderen kenden tussen 1995 en 2005 een groei van 43 %, respectievelijk 22 %. 8 De bruto toegevoegde waarde is de verkoopwaarde van de productie minus de bedragen betaald aan andere producenten voor de levering van grondstoffen, halffabrikaten en diensten die nodig zijn voor de productie. Deze indicator is zeker niet voor alle deelsectoren de beste indicator om de mate van activiteit weer te geven aangezien de activiteiten in de sector handel & diensten niet altijd pure economische activiteiten zijn (bijvoorbeeld onderwijs, gezondheidszorg). Desalniettemin is de bruto toegevoegde waarde interessant om een globaal beeld te krijgen van de sector. Stroomgebiedbeheerplan Schelde Pagina 17 van 304 Analyses en beoordelingen

18 index (1995=100) Handel Hotels en restaurants Kantoren en administratie Onderwijs Gezondheidszorg Gemeenschapsvoorzi eningen Totaal Handel & diensten Bruto toegevoegde waarde BBP Vlaanderen Figuur 5: Evolutie van de bruto toegevoegde waarde van handel en diensten per deelsector, en binnen Vlaanderen (Vlaanderen, ) Figuur 6 toont het aandeel van de deelsectoren in de bruto toegevoegde waarde van handel & diensten in Kantoren en administratie is veruit de grootste deelsector met een aandeel van 55 %. Gemeenschapsvoorzieningen; 3% Gezondheidszorg; 10% Onderwijs; 9% Handel; 21% Hotels en restaurants; 2% Kantoren en administratie; 55% Figuur 6: Aandeel van de deelsectoren in de bruto toegevoegde waarde van handel en diensten (Vlaanderen, 2005) Ook op het gebied van de werkgelegenheid 9 is de sector handel en diensten een zeer belangrijke sector in Vlaanderen. In 1996 waren 1,5 miljoen personen tewerkgesteld in deze sector op een totaal van 2,2 miljoen werkenden (i.e. aantal werknemers + zelfstandigen). Dit is een aandeel van 67 %. Bovendien neemt dit aandeel nog toe. In 2005 bedroeg dit percentage reeds 73 %. Op een totaal van 2,4 miljoen werkenden in Vlaanderen in 2005 waren ongeveer 1,8 miljoen personen tewerkgesteld in de sector handel en diensten. Figuur 7 en Figuur 8 gaan meer in detail in op de werkgelegenheid. Net als de bruto toegevoegde waarde is ook de werkgelegenheid niet voor alle deelsectoren de beste indicator om de mate van activiteit te bepalen. 9 MIRA Achtergronddocument 2008, Handel & diensten Stroomgebiedbeheerplan Schelde Pagina 18 van 304 Analyses en beoordelingen

19 135 Handel Index (1996 = 100) Hotels en restaurants Kantoren en administratie Onderwijs Gezondheidszorg Gemeenschapsvoorzi eningen Totaal Handel & diensten Figuur 7: Evolutie van de werkgelegenheid van handel en diensten per deelsector, en van Vlaanderen ( ) Gemeenschapsvoorzieningen; 4% Gezondheidszorg; 15% Onderw ijs; 10% Handel; 21% Hotels en restaurants; 5% Kantoren en administratie; 44% Figuur 8: Aandeel van de deelsectoren in de totale werkgelegenheid van handel en diensten (Vlaanderen, 2005) Watergebruik door bedrijven Het watergebruik 10 van de sector industrie typeert het totale watergebruik in Vlaanderen. Het grondwatergebruik daalt in 2003 tot 75 miljoen m³. Het leidingwatergebruik bedraagt zo n 115 miljoen m³ in Het aandeel regenwater en ander water blijft gering. De sector energie kende globaal een dalend verloop naar 47 miljoen m³ in 2003 inzake watergebruik (exclusief koelwater). Voor koelwaterdoeleinden, in 2003 goed voor ongeveer 2742 miljoen m³, wordt bijna uitsluitend oppervlaktewater gebruikt. 10 MIRA Achtergronddocument 2006, Verstoring van de waterhuishouding: verwerking van de cijfers voor de sectoren industrie en energie gebeurde op basis van de databank heffing op waterverontreiniging (VMM), de gegevens werden gebundeld in een kernset voor de periode ; meer info op website Stroomgebiedbeheerplan Schelde Pagina 19 van 304 Analyses en beoordelingen

20 Watergebruik door bedrijven excl. koelwater miljoen m³/jaar Voeding Textiel Hout etc. Papier Chemie Metaal Raffinage Waterwinning Overige Industrie Electriciteit-gas Handel & diensten leidingwater grondwater regenwater ander water opp.water excl. koelwater Figuur 9: Watergebruik door de bedrijven (Vlaanderen, 2003) Voor de sector handel & diensten blijkt dat het watergebruik in de jaren 90 is toegenomen tot ongeveer 40 miljoen m³ in Deze sector gebruikt hoofdzakelijk leidingwater Landbouw Onderstaande beschrijving is gebaseerd op de Landbouwtelling van mei 2005 van de federale overheidsdienten (FOD) Economie KMO, Middenstand en Energie Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie. Er valt op te merken dat de situatie in land- en tuinbouw, ingevolge de marktsituatie, snel kan evolueren Landbouwareaal en veestapel In het SGD Schelde neemt de landbouw 11 met ha aan cultuurgrond, of 46 % van de totale oppervlakte, een belangrijke plaats in. Weiden en grasland ( ha) en de maïsteelt ( ha) nemen 61 % van het totale landbouwareaal in beslag. De tuinbouwsector neemt slechts ha of 8 % van het landbouwareaal in. Er bevinden zich ongeveer landbouwbedrijven in het SGD Schelde. In het IJzerbekken is 73 % van de bekkenoppervlakte benut door landbouwactiviteiten. Ook in het Demer-, Leiebekken en het bekken van de Brugse Polders is het landbouwareaal groot. De landbouw is in hoofdzaak intensief. 11 Landbouwtelling mei 2005 FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Stroomgebiedbeheerplan Schelde Pagina 20 van 304 Analyses en beoordelingen

21 Landbouwareaal in SGD Schelde 36,8% 0,4% 1,7% 2,7% 15,3% Tuinbouw 8,4% 4,5% 6,9% 0,8% 5,9% 24,5% Aardappelen Bieten Mais Granen 0,3% Nijverheidsgew assen Voedergew assen Grasland Fruitteelt Groenten Sierteelt Serreteelten Figuur 10: Landbouwareaal (SGD Schelde, 2005) De totale benutte landbouwoppervlakte (BLO) in Vlaanderen nam tussen 1990 en 2005 met 4 % toe tot ha. De toename van deze BLO gaat echter niet met een toename van open ruimte gepaard, maar is eerder te wijten aan een betere registratie van de landbouwgronden onder invloed van het mestbeleid en de premieregeling (verzamelaanvraag). Het teeltpatroon is onderhevig aan veranderingen en verschuivingen ingegeven door rendabiliteit, zoals kostenbesparing (door verhoogde efficiëntie in de voederteelt) en omschakeling naar meer winstgevende teelten (uitbreiding en/of omschakeling naar tuinbouw). Daarnaast hebben ook subsidies en wetgeving een invloed. De teelt van maïs is op 15 jaar tijd met 73 % ( ha in 2005) toegenomen. De stijging in maïsareaal is gedeeltelijk toe te schrijven aan de teelt van korrelmaïs voor de verwerking in veevoeder. Deze groei ging ten koste van het permanent grasland (-19 %; ha in 2005) en van de graanteelt (-23 %; ha in 2005). In kader van de hervorming van het Europees landbouwbeleid van 2003 (Mid-term Review) wordt echter het behoud van permanent grasland ingevoerd als voorwaarde voor het bekomen van inkomensteun. Het areaal aardappelen schommelt sterk van jaar tot jaar, onder invloed van de marktsituatie. Duidelijke verliezers sinds 1990 zijn: bieten (-25 %; ha in 2005) en overige voedergewassen (-34 %; ha in 2005). Ook het suikerbietareaal is door beperkingen van het suikerbietenquotum verkleind. De tuinbouwsector breidde ondertussen uit met 24 % ( ha in 2005). De arealen in open lucht van groenten, fruit en sierplanten (incl. boomkwekerij) zijn ongeveer evenredig gegroeid. Een kenmerk van de Vlaamse landbouw is de grote veedichtheid. Er worden in het SGD Schelde 1,1 miljoen runderen, 5 miljoen varkens en 23 miljoen stuks pluimvee gehouden. Dit betekent dat er per hectare cultuurgrond gemiddeld 2 runderen voorkomen, 9 varkens en 41 stuks pluimvee. De omvang van de Vlaamse rundveestapel daalde sinds 1996 onder druk van de verbeterde efficiëntie in de melkveeteelt, de verslechterde economische situatie in de vleesveeteelt en het mestbeleid. In vergelijking met 1990 is het aantal runderen in 2005 in Vlaanderen met 21 % gedaald. De afbouw van de varkensstapel trad in na 1999 als gevolg van prijsdaling (sinds 1998), de dioxinecrisis (1999) en het strengere mestbeleid. De pluimveestapel kende een grote expansie tot 1998, gevolgd door 3 stabiele jaren, maar daalt vanaf 2001 ten gevolge van het mestbeleid, de opeenvolgende crisissen en de marktsituatie. De cijfers van 2005 liggen in de lijn van deze dalende trend. Stroomgebiedbeheerplan Schelde Pagina 21 van 304 Analyses en beoordelingen