Lespakket Reuzen & 1e graad basisonderwijs

Transcriptie

1 Lespakket Reuzen & Lilliputters 1e graad basisonderwijs

2 De Zoo Bijna verdwenen Vroerger werden wilde dieren vaak gevangen en dan verkocht. Aan circussen, dierentuinen en iedereen die zo n dier in huis wilde. Ook stropers maakten jacht op wilde dieren: voor hun pels of tanden. Daardoor zijn er nu een heleboel wilde dieren bijna uitgestorven. Dat vonden sommige wetenschappers heel erg. Ze besloten samen te werken om die dieren te helpen. Alle dieren werden in groepjes ingedeeld. De ene diersoort bij het groepje alles oké, andere in het groepje van die zijn er niet zoveel meer en nog andere in het groepje deze zijn bijna verdwenen. En toen konden ze wetten maken. Alle dieren uit de groep bijna verdwenen mogen niet meer verkocht worden. En ook niet meer als huisdier worden gehouden. En dat helpt. Dierentuinen vroeger En dierentuinen nu. Wat is EAZA? Om de natuur te helpen, hebben veel dierentuinen in Europa zich verenigd. EAZA heet die vereniging. Ze kunnen nu ervaringen delen, afspraken maken, dieren een goede plek bezorgen en onderzoeken hoe ze dieren kunnen helpen om in de natuur te overleven. EAZA-dierentuinen ruilen en lenen ook dieren onder elkaar. De olifanten van Bellewaerde komen bijvoorbeeld uit een EAZA-dierentuin. Om als zoo lid van EAZA te worden, mag je geen dieren verkopen. Je moet de dieren verzorgen zoals EAZA het zegt. Je moet meewerken aan het kweken van bedreigde dieren. Je moet je inzetten voor de natuur. En je moet bezoekers en scholen informatie geven over dieren. Geen kunstjes Ook in dierentuinen ging het er vroeger anders aan toe. Dierentuinen wilden de bezoekers amuseren. Ze stopten dieren in kleine hokken achter de tralies. Urenlang werden de dieren van dichtbij aangestaard. Sommige dieren deden kunstjes voor de bezoekers. Nu is dat wel anders. Geen kunstjes meer! Nu lijken de hokken van de dieren meer op hun plekjes in de natuur met planten, water, speeltuigen... Nu mogen de dieren zich amuseren. Een dierentuin is toch gewoon een grote tuin met exotische dieren? Bijzonder Dierentuinen doen veel moeite om het publiek te informeren. Immers, als je er meer over leert, zie je hoe bijzonder elke soort is. En omdat dieren zich nu beter thuis voelen in de dierentuin, leer je ze vanzelf beter kennen en respecteren. En misschien wil je ze dan ook helpen? Pagina 2 van 12

3 Zoogdieren Altijd warm Sommige dieren, zoals de krokodil, zijn koudbloedig. die kunnen zichzelf niet warm houden. Ze moeten in de zon gaan liggen om op te warmen. De andere dieren zijn warmbloedig, zoals wij. Die houden zichzelf wel warm. Alle zoogdieren zijn warmbloedig. Ze zijn 225 miljoen jaar geleden ontstaan. Op het einde van de tijd van de dinosauriërs. Ze hebben een pels die hen warm houdt. Want als ze te veel afkoelen, gaan ze dood. Eerst koek... De kleintjes van zoogdieren komen levend ter wereld. Dus niet in een ei. Maar eerst groeien ze in de baarmoeder in de buik. In de baarmoeder zit ook de moederkoek. Die geeft de kleintjes voedsel en zuurstof. Tot ze groter en sterker zijn geworden. Dan worden ze geboren. En dan... gaan ze meteen zogen.... dan melk Zoogdieren, de naam zegt het zelf, zogen hun jongen tot die zelf kunnen eten. De jongen lijken meteen te weten dat ze bij hun moeder aan de borst melk krijgen. Tanden Bij de zoogdieren vind je vleeseters, planteneters en alleseters. Vleeseters hebben knipkiezen. Planteneters hebben plooikiezen. En alleseters, zoals wij mensen, hebben knobbelkiezen en hoektanden. Herkauwers Als een herkauwers gegeten heeft gaat het eten eerst een beetje in de maag liggen verteren. Na een tijdje komt het dan terug in de mond voor een 2de beurt kauwen. Zo kunnen deze dieren de harde planten beter vermalen. Daarna slikken ze het eten terug in. Het komt opnieuw in de maag terecht. Waar het verder wordt verteerd. Een weetje: de maag van een herkauwer heeft eigenlijk 4 verschillende kleine maagjes. Het eten gaat van het ene naar het andere maagje. Net een fabriekje! Het bestek van de planteneter Planteneters hebben plooikiezen met een geribbeld plat oppervlak. Terwijl ze kauwen, worden de planten tussen de ribbels fijngemalen. Planteneters hebben vaak geen hoektanden. Sommige, zoals koeien, hebben zelfs geen boventanden. Koeien grijpen het gras met hun tong en snijden het af met de onderste tanden. Pagina 3 van 12

4 De grootste reus Kiezen Een olifant heeft vier grote kiezen. De kiezen slijten heel snel. Hij eet per dag wel 100 tot 200 kilo planten! Gelukkig wisselt een olifant zes keer van kiezen tijdens zijn leven. Maar als zijn laatste kiezen versleten zijn, sterft hij. Auto Onderzoekers ontdekten dat olifanten soms geluiden nabootsen. Mlaika is een Afrikaans olifantenvrouwtje. Ze leeft met haar familie in een natuurpark. Dichtbij is een autoweg. Af en toe bootst Mlaika het geluid na van een vrachtwagen die vertrekt. Gewoon, voor de lol. Kenmerken Naam: Aziatische Olifant Grootte: man tot 3.1m, vrouw tot 2.8m Gewicht: man tot 4600kg, vrouw tot 3000kg Status: bedreigd Leefgebied: savanne, regenwoud & bossen Woonplaats in Bellewaerde: Savanne Slurf De slurf is in feite de neus en de bovenlip samen. De olifant kan ermee eten, drinken, douchen, snorkelen, groeten, trompetteren, voelen, worstelen, een vuiltje uit zijn oog halen en nog veel meer. Hij kan met zijn slurf zelfs in één keer 8 liter water opzuigen. En hij kan er mee ruiken natuurlijk. Olifanten in Afrika hebben 2 lippen aan het uiteinde, de Aziatische 1. De Afrikaanse of Savanneolifant Slagtanden Slagtanden zijn de bovenste snijtanden die blijven doorgroeien. De olifant gebruikt ze om mee te wroeten in de grond. Maar ook om er een boom mee om te duwen. Of een vijand aan te vallen. Of om er zijn slurf op te laten rusten. Bij Aziatische olifanten hebben alleen mannetjes slagtanden. Aziatische olifant Huid Olifanten besproeien zichzelf graag met zand, modder en water. Dat blijft tussen de huidplooien zitten. Het beschermt hen tegen de warmte, parasieten en insecten. Afrikaanse olifant Oren Hun oren vangen veel geluiden op. De olifant wappert met zijn oren om af te koelen. Maar hij geeft er ook signalen mee. Als hij ze plat tegen het hoofd houdt, is hij bang. Als hij ze helemaal uitflapt, is hij boos. De kiezen van een olifant Pagina 4 van 12

5 De Aziatische olifant Enkele weetjes... Leeft in bossen en op grasvlakten in India en Zuidoost-Azië. Eet 130 kilo per dag: bladeren, takken, gras, vruchten, wortels,... Drinkt 80 liter water per dag. Blijft zijn hele leven groeien. Wordt volwassen als hij 12 jaar is. Kan 70 jaar oud worden. Krijgt 1 jong per keer. Zoekt 17 uur per dag naar eten. Slaapt maximaal 5 uur per dag: 20 minuten op z n zij, de rest staand. Zijn hart slaat in 50 jaar tijd evenveel als een muizenhart in 3 jaar. Ze kunnen 48 kilometer per uur lopen. Familie Olifanten leven in kuddes. Vrouwtjes en hun jongen. Een dochter blijft altijd bij haar moeder. Een zoon niet. Die gaat na een jaar of 7 weg. Om op zijn eentje of met andere mannetjes rond te hangen. Sommige olifanten hebben in de kudde meer te zeggen dan andere. Niet omdat ze sterker zijn, maar omdat ze de baas van de familie zijn. Een stokoude olifantenoma kan de baas zijn. Zij beslist waar ze met de kudde heen gaan. Als er gevaar is verdedigen ze allemaal samen de kudde. Ze laten een gewonde olifant nooit in de steek! Olifanten hebben ook echte vrienden. En vijanden, want ruziemaken kunnen ze even goed. Geheugen Olifanten hebben een sterk geheugen. Ze herinneren zich heel goed waar lekker eten te vinden is. Of waar drinkplaatsen zijn. Ook al is dat jaren geleden. Olifanten herinneren zich andere olifanten die ze al heel lang niet meer hebben gezien. Werkolifanten die ooit samengewerkt hebben, begroeten elkaar hartelijk als ze mekaar jaren later nog eens tegenkomen. Net als oude schoolvrienden. Brom Olifanten in een kudde maken de hele tijd een brommend geluid. Als er een ontdekt dat er gevaar is, stopt die ineens met brommen. De andere merken dat en stoppen ook. De hele kudde wordt muisstil. Tot het gevaar voorbij is. Dan gaan ze weer verder met brommen. Alles is weer in orde! Als ze vrolijk of bang zijn, maken olifanten trompetgeluiden. Voetverzorging bij de olifanten Dood Als er een lid van de kudde doodgaat treuren de andere olifanten. Ze blijven bij de stervende en proberen hem terug recht te helpen. Elke keer als ze skeletten of botten van hun gestorven familie tegenkomen, nemen ze de tijd om die eens heel goed te betasten. Zoo-training Twee keer per jaar komt een olifantenkenner uit Amerika op bezoek. Hij leert de verzorgers hoe ze de twee jonge olifanten van Bellewaerde kunnen trainen. De olifanten moeten immers goed meewerken als ze worden verzorgd. De olifanten vinden dit heel leuk. Als ze flink zijn, krijgen ze een beloning. Als ze vervelend doen, krijgen ze helemaal niks. Ook geen aandacht. Maar ze worden wel nooit geslagen. Zo blijven het flinke beesten. Pagina 5 van 12

6 De Aziatische olifant Leefgebied Aziatische olifant Ooit zwierven de Aziatische olifanten door het hele gebied in het Zuiden van Azië. Nu vind je ze alleen nog maar in de laatste resten van het oerwoud. In 2003 is geschat dat het aantal Aziatische olifanten in het wild slechts olifanten zijn. Schadevergoeding Olifanten hebben veel plaats nodig. Ze stappen immers heel ver op zoek naar eten en drinken. Wel honderden kilometers ver. Soms door akkers en dorpen van arme boeren. De olifanten laten een spoor van vernieling na. Organisaties zoals het Wereldnatuurfonds (WNF) zoeken naar goede oplossingen. Het beste is olifanten in natuurparken onder te brengen. Om natuurgebieden te kopen, wordt geld ingezameld. De plaatselijke bevolking leert ook om met olifanten samen te leven. Wat ook heel goed helpt, is de boeren centen te geven voor de vernielingen. Wij vinden olifanten fantastisch, maar als je tuin tot moes wordt getrapt, zou je ook boos worden. Gelukkig gaat het daar alsmaar beter met de mensen en de olifanten. Stropers Olifanten gebruiken al eeuwenlang dezelfde paden en plekken. Vaak herinnert de baas van de kudde zich de paden die hij zelf als kleintje volgde. Maar jagers schoten vroeger het liefst de olifant met de langste tanden dood. En dat is meestal de oudste. En die oudste is meestal de baas van de kudde. Toen wist de kudde niet meer waar eten en drinken te vinden was. Pagina 6 van 12

7 De giraf Kenmerken Naam: Rothschildgiraf Grootte: man tot 5.3m, vrouw tot 4.3m Gewicht: man tot 1100kg, vrouw tot 700kg Status: afhankelijk van bescherming Leefgebied: savanne Woonplaats in Bellewaerde: Savanne Arabisch Het woord giraffe komt van het Arabische zirafah. Dat wil zeggen: de langste van allemaal. Nek Zijn lange nek telt evenveel halswervels als de onze. Die van hem zijn gewoon groter. Als hij stapt, gaat zijn nek op en neer. Dat is nodig voor het evenwicht. Baby tjes Als een vrouwtje bevrucht is door een mannetje, is ze 15 maanden zwanger. Het girafje dat geboren wordt, valt van hoog op de grond! Een pasgeboren girafje staat na vijf minuten al overeind. Een uurtje later loopt het al met zijn mama mee. Een baby-giraf herkent zijn moeder aan haar vlekken. Een baby is 1.8 meter lang en weegt 45 tot 70 kilo. Als een giraf twee of drie jaar is, kan ze zelf al kleintjes krijgen. Toch heeft een giraf pas zijn volwassen lengte na een jaar of tien. Uitkijktoren Met zijn lange nek kan de giraf makkelijk bij de blaadjes van de bomen. Vanuit de hoogte kan hij ook goed zien of er een leeuw in de buurt is. Een giraf heeft mooie ogen, met lange wimpers tegen opwaaiend zand. Gezellige eenzaat In feite is een giraf niet echt een kuddedier, maar hij houdt er wel van om met de andere mee te lopen. Dat doen ze vaak in groepjes van tien tot twintig giraffen: vrouwtjes, jongen en enkele jonge mannen. In groep zijn ze immers veiliger. Ze kunnen elkaar waarschuwen voor gevaar. Ze kiezen niet echt een leider. Maar mannetjes vechten wel graag om de baas te mogen spelen. De meeste oude mannetjes vechten niet graag. Daarom leven ze liever alleen. Pagina 7 van 12

8 De giraf Hazenslaapje Giraffen slapen maar een half uurtje per nacht. Ze gaan dan liggen. Ze draaien hun hals in een bocht naar achteren. En leggen hun kop op hun romp om te rusten. Dat lijkt simpel, maar niet voor een giraf. Oliedom In een onderzoek over intelligentie bij dieren, staan de giraffen bijna helemaal bovenaan op de ranglijst van domme zoogdieren. Zefls schapen zijn slimmer. Lange lunch Giraffen zijn herkauwers. Ze eten twaalf uur per dag. Het liefste de blaadjes van de acaciaboom. Drinken hoeven ze niet zoveel te doen. Giraffen kunnen weken zonder water. In de planten die ze eten zit voldoende vocht. Bij sommige bomen kan je duidelijk zien dat er een giraf heeft aangezeten. Op vijf meter hoogte zijn er grote happen uit. Loopje Zijn poten zijn, zoals je ziet, extra lang. Als hij zou lopen zoals de andere dieren, zouden zijn voorste poten de achterste raken. De giraf zou dan voortdurend struikelen. Dus loopt hij een beetje raar. Hij zet om de beurt beide linkse en beide rechtse poten naar voren. Terwijl hij loopt, deint zijn kop naar voren en naar achteren. Gek loopje, hé? Een rennende giraf op de Afrikaanse vlakte lijkt wel een vertraagde film. Hoorntjes Een vrouwtje heeft twee hoorntjes op haar kop. Een mannetje midden op z n voorhoofd nog eentje extra. Hij gebruikt ze als wapens tegen rivalen. Op de hoorntjes groeien zwarte plukjes haar. Tong De paarse grijptong is wel vijftig centimeter lang en erg rasperig. Hij draait die rond de takken om er blaadjes mee af te ritsen. Hij kan er ook zijn eigen ogen mee schoon likken. Familie De okapi is het enige familielid van de giraf. Ze leven in dezelfde gebieden, maar zien er helemaal anders uit. Camouflage De meeste soorten giraffen hebben een lichtgeel netwerk als tekening op een bruine vacht. Een beetje zoals de licht- en schaduwvlekken tussen de takken van een boom. Dat zijn de netgiraffen. Die vind je ook in Bellewaerde. Bloed Hoe krijgt een giraf zijn bloed door zijn lange nek? Met een ijzersterk hart. Zijn hart is 60cm lang met wanden van 8cm dik. Het weegt elf kilo. Rake klappen Voor leeuwen en hyena s zijn ze niet echt bang. Een giraf is te groot voor een leeuw. Bovendien zijn giraffen vreselijk sterk. Eén klap van hun achterpoot verbrijzelt de botten van een aanvaller. Een leeuwenschedel breekt zo in tweeën. Toch moeten eenzame giraffen en moeders met een jong voorzichtig zijn. Een troep leeuwinnen kan plots toeslaan. Pagina 8 van 12

9 De Bennett s Wallabie Kenmerken Naam: Bennett s Wallabie Grootte: man 77-89cm + staart 70-88cm, vrouw 71-84cm + staart 62-78cm Gewicht: man kg, vrouw kg Status: veilig Leefgebied: bossen, graslanden Woonplaats in Bellewaerde: KidsPark Zoals alle kangoeroes is de Bennett s wallabie of de roodnek-wallabie een buideldier dat enkel in Australië leeft. Hij is de helft kleiner dan zijn grote broer, de rode reuzenkangoeroe. De mannetjes kunnen tot 89cm groot worden (zonder staart) en wegen tot 23.7kg. Toch een flinke kerel, niet? Wallabies blijven hun hele leven groeien. Vrouwtjes groeien minder snel dan mannetjes. Die hebben energie nodig voor het krijgen en verzorgen van de baby s. Mannetjes stoppen die energie in groeien. Wallabie is de naam voor verschillende soorten kleinere kangoeroes. Het woord wallaby komt uit de taal van de Eora, een aboriginal-stam in Australië. Huisdier Kangoeroes zijn brave grazers. Toch kunnen de mannetjes stout uit de hoek komen. Een wallabie loopt wel 30 kilometer per uur en maakt sprongen van wel vijf meter. Het is toch duidelijk dat een wallabie niet past in een woning in de stad. Toch zijn er mensen dier eentje of twee in huis nemen. En dat loopt altijd fout af. Wallabies bevuilen alles met hun uitwerpselen en urine. Bovendien zijn de mannetjes, met hun scherpe nagels, heel sterk. Toch gevaarlijk voor het baasje en zijn gezin. Vaak wordt de arme wallabie naar het asiel gebracht. Ik maak klikgeluiden om mijn kleintjes terug te roepen. Buidelgeluk Al na 30 dagen zwangerschap wordt het jong van de wallabie geboren. Een foetusje, amper groter dan een boon, kruipt en kronkelt zich een weg naar de buidel. Zodra het de buidel induikt, zuigt het zich vast aan een tepel met melk. Daar blijft het vijf maanden zitten. Af en toe komt het kale kopje even gluren. Vanaf de zesde maand komt het kleintje alsmaar vaker uit de buidel. Het begint dan met zijn mama mee te eten. Kleine wallabies vinden het fantastisch in hun buidelhuisje. Maar als ze een jaar worden, moeten ze er voor altijd uit. soms hebben wallabies twee kleintjes tegelijk. Wie het laatst geboren is, wacht met groeien tot de grootste buiten eet. Ik heb 5 vingers aan elke hand en 3 tenen aan elke voet Pagina 9 van 12

10 Het stokstaartje Kenmerken Naam: Stokstaartje Grootte: cm hoog Gewicht: 500 gr - 1 kg Status: veilig Leefgebied: woestijn, savanne Woonplaats in Bellewaerde: KidsPark Carnivoortje In dierentuinen zijn de beestjes werkelijk heel populair. Ze zien er zo schattig en knuffelbaar uit! Disney heeft zelfs een stokstaartje een hoofdrol gegeven in de film De Leeuwenkoning, ra ra ra... Het grootste deel van de dag snuffelen ze rond. Onder stenen en boomstronken, waarbij ze met hun klauwen en neus in de bodem graven. Ze zijn op zoek naar hun lievelingskost: larven, wormen en insecten. Maar als ze een schorpioen, hagedis of muis vinden, zijn ze ook tevreden. Voor de giftige schorpioen is een stokstaartje niet bang. Hij weet precies hoe hij de gifstekel moet ontwijken. Hij mept er op tot hij dood is. Babysitter Stokstaartjes leven in groepen van vijf tot wel dertig dieren. Dat zijn twee tot drie families. Wanneer een vrouwtje jonkies heeft gekregen (meestal vier tot vijf), gaat ze zelf op zoek naar voedsel voor haar en de kroost. De stokstaartjes die thuisblijven zijn de perfecte babysit. Na drie maanden hoeven de jongen niet meer bij hun mama te drinken. Moeder en babysitters brengen dan verse hapjes. Ze leren pas jagen en voedsel zoeken als ze even snel zijn als hun mama. Volwassen stokstaartjes delen geen voedsel. Als er ééntje een grote prooi grijpt, gaat hij een eindje verder zitten. Om de prooi gulzig op te peuzelen. Als je dichterbij komt, gaat hij er grommend met zijn eten vandoor. Alleen zwakke dieren en kleintjes krijgen af en toe een hap. Zonneklopper Stokstaartjes zitten graag voor hun deur in de zon. Als de zon een dagje niet schijnt, blijven ze liever binnen. Bij regen krijg je ze echt niet buiten. Ze zitten dan lekker droog onder de grond. Stokstaartjes zijn goede gravers, tijdens het graven kunnen ze hun oren afstluiten tegen het zand. Toch leven ze het liefst in de verlaten holen van de grondeekhoorn. Misschien zijn ze een beetje lui. Ze houden het hol goed in de gaten. Op hun achterpoten staand, speuren ze met hun oogjes de omgeving af. Als er eentje alarm slaat, dan spurten ze allemaal naar het hol. Maar als een vijand te dicht komt, vallen ze aan. De rug gebold, haren overeind, staart in de lucht. Grommend en sissend proberen ze de vijand te imponeren. Tanden en klauwen gebruiken ze als wapens. Zelfs op hun rug vechten de beestjes dapper tot het eind. Kasteelheren Holen van stokstaartjes lijken op ondergrondse forten. De gangen komen uit in kamers die samen wel 10 vierkante meter groot zijn. Ze maken slaapkamers, kinderkamers en zelfs toiletten. Die toiletten worden schoongemaakt door mestkevers. Elke dag rollen die de uitwerpselen van de stokstaartjes naar buiten. Ze leggen er hun eitjes in. Vind je het vreemd dat de stokstaartjes de kevers niet opsnoepen? Dat komt omdat de mestkevers giftig zijn. Pagina 10 van 12

11 Het stokstaartje Waar het rood gekleurd is, leven de stokstaartjes in het wild. Stokstaartjes leven in de Kalahariwoestijn en op de grote open vlakten van Zuid- Afrika. Opgelet! Bij gevaar gaan stokstaartjes samen als gekken graven. Ze hopen dat de grote stofwolk die ontstaat, het roofdier afschrikt. Als de stofwolk niet helpt, gaan ze stoer doen. En als ook dat niet helpt: aanvallen! Spugend en bijtend tot het bittere eind. Bij het staan, steunen de stokstaartjes op hun staart. Op die manier behouden ze hun evenwicht. Wist je dat? Als stokstaartjes een hol graven, zorgen ze met een walletje aan de ingang ervoor dat er geen water in de gang loopt. Pagina 11 van 12

12 Site met info over zoogdieren waaronder de olifant, de giraf en de kangoeroe. Online-encyclopedie met een dossier over de Aziatische olifant. Van de site diereninfo: een dossier over olifanten. site van het wereldnatuurfonds met dossiers over bedreigde diersoorten (onder andere de olifant). Online-encyclopedie met een dossier over de giraf. Info over de giraf. Online-encyclopedie met een dossier over de Bennett s wallaby. info over de Bennett s wallaby. Online-encyclopedie met een dossier over het stokstaartje. Info over het stokstaartje. Interessante sites Info van de Nederlandse Vereniging voor Dierentuinen: een goede tekst over stokstaartjes. De website van Bellewaerde voor schoolgroepen. Hier kun je de lespakketten in kleur downloaden. Pagina 12 van 12