1/6 Kindergeneeskunde Borstvoeding voor een twee- of meerling Inleiding Deze folder geeft u informatie over borstvoeding in het algemeen, en borstvoeding bij een twee- of meerling in het bijzonder. Voordelen van borstvoeding Borstvoeding is de beste voeding die u uw kind kan geven. We noemen enkele voordelen: Moedermelk is afgestemd op de behoeften van de baby. Als u te vroeg bevallen bent, maken uw borsten melk aan die speciaal is afgestemd op de behoeften van de premature baby. Er zitten meer eiwitten, mineralen, groeifactoren en antistoffen in dan na een voldragen zwangerschap. Moedermelk beschermt tegen infecties en verhoogt de weerstand. Moedermelk vermindert de kans op allergie. Moedermelk is licht verteerbaar. Borstvoedingskinderen hebben vaak minder ontlastingsproblemen dan kinderen met flesvoeding. Het geven van borstvoeding bevordert de binding tussen moeder en kind. Algemeen In elke borst liggen de melkklieren in trosjes rond een aantal melkkanaaltjes. Deze monden in de tepel uit. Spiercellen die zich om de melkklieren heen bevinden zorgen ervoor dat de melk naar voren gebracht worden. Twee hormonen spelen een belangrijke rol bij de regulatie van de melkproductie: prolactine en oxytocine. Prolactine zorgt voor de aanmaak van moedermelk, oxytocine zorgt ervoor dat de opgeslagen melk naar voren wordt gestuwd. De kwaliteit van moedermelk is altijd goed. In de loop van de voeding verandert de melk enigszins van samenstelling. Het vetgehalte neemt toe naarmate de borst leger raakt. Het laatste deel van de voeding - de achtermelk - levert dus een groot aandeel in de energievoorziening. Vraag en aanbod De melkproductie wordt bepaald door vraag en aanbod: hoe meer een baby drinkt, hoe meer melk er wordt aangemaakt. Dus als er twee kindjes drinken, worden de borsten tweemaal zoveel gestimuleerd als bij één baby. Als een baby aan de borst drinkt, krijgen uw hersenen een seintje om prolactine en oxytocine aan te maken. Het kan een aantal weken duren voordat vraag en aanbod op elkaar zijn afgestemd. Echter, als de borstvoeding goed op gang is gekomen en beide borsten worden leeggedronken, hebt u meestal genoeg melk voor meerdere baby s.
2/6 Voeden In het begin kan het handig zijn om de baby s één voor één te voeden. Hiermee krijgt u het aanleggen beter onder de knie en hebt u aandacht voor één kind. Later is het mogelijk om beide baby s tegelijkertijd te voeden. Het voeden kost dan minder tijd. In het begin is het vaak prettig als iemand de baby s aanreikt. Voor het voeden kunt u een voedingskussen of een paar gewone kussens gebruiken. Een extra kussen of babystoeltje naast u kan handig zijn. Leg de baby die het beste de borst pakt als tweede aan. Zorg dat u comfortabel en ontspannen zit als u borstvoeding geeft. Dit stimuleert ook de toeschietreflex. De baby s kunnen per voeding of per dag van borst wisselen, dit geeft een gelijkmatige stimulatie van de borstvoeding. Het aanleggen van de baby Als een baby gaat drinken is het belangrijk dat hij goed aangelegd wordt. Verwacht niet dat hij meteen gretig aan de borst zal drinken. In het begin gaat het vooral om het oefenen. Let op de volgende aandachtspunten: Zowel moeder als kind hebben een ontspannen houding. Zorg voor zoveel mogelijk privacy. De baby ligt met hoofd en lichaam in één lijn, dicht tegen de moeder aan. Het hoofdje van de baby ligt vrij en naar de moeder toegewend, zodat hij het niet hoeft te draaien om bij de tepel te kunnen. Het mondje ligt net iets lager dan de tepel zodat de tong goed onder de tepel kan komen. De moeder wacht tot de mond van de baby opengaat. Door met de tepel de onderlip van de baby aan te raken of zachtjes tegen het kinnetje te drukken gaat de tong naar beneden en wordt de hapreflex gestimuleerd. Als het mondje wijd open is, brengt u de baby naar de borst (dus niet de borst naar de baby). De baby moet de tepel en een zo groot mogelijk deel van de tepelhof in zijn mond nemen. De tong van de baby ligt gedurende de hele voeding onder de tepel en maakt samentrekkende en uitrekkende bewegingen onder de tepel en tepelhof. Hierdoor worden de melkreservoirs in de borst steeds geleegd. Houdingen bij het voeden U kunt zelf het beste beoordelen in welke houding u prettig kunt voeden. Zorg er wel voor dat u ontspannen zit met goede ondersteuning, zodat u de baby niet te veel hoeft te tillen waardoor u pijnlijke schouders of spierpijn zou kunnen krijgen. Er zijn verschillende houdingen mogelijk: Liggend op de zij Ga zo ontspannen mogelijk op uw zij liggen, trek het hoofdkussen stevig op uw schouder. Uw onderste arm ligt om de baby heen of onder uw hoofd en hoofdkussen. Leg de baby met de beentjes dicht tegen u aan. De buik van de baby komt tegen uw buik. Maakt de baby zoek en hapbewegingen, dan brengt u hem met uw andere hand zachtjes naar uw borst. Met een opgerolde handdoek of een dekentje in zijn rug blijft hij goed op zijn zij liggen.
3/6 Zittende houding (madonnahouding) Hierbij gaat u ontspannen, maar wel goed rechtop zitten. Bij voorkeur in een stoel met armleuning. Zo kunt u de baby met uw arm ondersteunen. Een kussen op schoot of half op de leuning geeft uw arm ondersteuning. Zo voorkomt u dat de baby gaat hangen en de tepel uit het mondje glijdt of uw tepels beschadigt. Zittend met de baby onder de arm (bakerhouding of rugbyhouding) In deze houding legt u de baby op een groot kussen naast u, de beentjes onder uw arm door. U ondersteunt zijn hoofdje en rug met u onderarm. Zodra de baby gaat happen brengt u het mondje dicht naar u toe. Deze houding is vooral geschikt voor vrouwen met zware borsten of vlakke tepels, baby s die moeilijk drinken, bij stuwing en na een keizersnee. Houdingen bij 2 baby s tegelijk Rugbyhouding Ga op bed of op de bank zitten, leg een voedingskussen op schoot, of aan weerszijden van uzelf een kussen en een kussen in de lengte op schoot. In bed is het gemakkelijk om een kussen onder uw knieën te leggen of in kleermakerszit te gaan zitten. Leg de baby s op de kussens naast u, met hun beentjes naar achteren onder uw arm door, en hun hoofdjes in uw handen. Parallelhouding Ga met voldoende steun in de rug zitten, met een voedingskussen of één of twee losse kussens op schoot. De beentjes van de baby s wijzen in dezelfde richting. Kruishouding Deze houding is geschikt voor baby s die al goed aan de borst drinken. Ga met voldoende steun in de rug zitten en gebruik kussens onder uw ellebogen en op schoot. Leg de eerste baby in de normale houding aan. Kies hiervoor het rustigste kindje. Leg de tweede baby kruislings over het lichaampje van de eerste. Steun hun rug met uw armen en trek ze stevig tegen u aan door de handen op hun billetjes te houden. Boertjes Sommige baby s slikken zo weinig lucht in tijdens het drinken, dat ze bijna nooit hoeven te boeren. Anderen echter moeten verschillende keren per voeding even rusten om een boertje te laten. In het begin hebt u hulp nodig bij het aanleggen en het boertjes laten. In het ziekenhuis krijgt u die van de verpleegkundige. Als u thuis bent komt u vooral in het begin handen tekort. Probeer zo nodig tijdelijk iemand in te schakelen die hier mee kan helpen.
4/6 Als u alleen bent kunt u het als volgt proberen: leg kussens om u heen, zodat u de baby die aan een boertje toe is voorzichtig op de buik kunt rollen. Dit is een prima houding voor een boertje; u kunt de baby zo ook zachtjes over het ruggetje strijken. De baby die aan het drinken is moet dicht tegen u aan blijven liggen. Ook kunt u de baby s gelijktijdig laten pauzeren. De één legt u dan in een babystoeltje en de ander tegen u aan voor een boertje. Bijvoeding Afhankelijk van de algehele gezondheidstoestand bij de geboorte kunnen de baby`s bij u op de kamer blijven, of worden ze naar de afdeling neonatologie gebracht. Voor kinderen die te vroeg geboren zijn is moedermelk van grote waarde. Preterme moedermelk bevat onder andere meer eiwitten, mineralen, antistoffen en groeifactoren dan moedermelk na een voldragen zwangerschap. Deze eigenschappen van preterme melk zijn extra waardevol bij de ontwikkeling van het nog onrijpe darmstelsel, de longen en de hersenen. Daarom is het belangrijk dat u, als de baby s nog niet aan de borst kunnen drinken, zo snel mogelijk na de geboorte van uw baby s begint met afkolven. (zie folder Afkolven van moedermelk ) Ook als uw baby s niet te vroeg worden geboren, kan het medisch noodzakelijk zijn dat er bijvoeding wordt gegeven. Dit gebeurt dan per cupje, of zo nodig via een maagsonde. Dit is afhankelijk van de conditie van de baby s. Naar huis met één baby Als één van uw baby s op de couveuse- of kinderafdeling moet blijven, terwijl de andere met u mee naar huis mag, zult u het erg druk krijgen. Bij het gewone verzorgen en voeden komt ook nog het reizen en kolven. U kunt het volgende proberen: u voedt de baby die thuis is, in bed. Als u liggend voedt komt u zelf beter tot rust. U geeft deze baby om de drie uur één borst. U kolft je andere borst af voor de baby in het ziekenhuis. Borstvoeding werkt volgens het principe van vraag en aanbod. Als er meer vraag naar melk komt door het drinken van de baby en het extra afkolven, wordt het aanbod vanzelf groter. Fopspeen Een fopspeen kan de ene baby net even rustig houden terwijl u de andere verzorgt of als eerste wilt voeden. Zorg ervoor dat de baby s hun energie niet stoppen in het langdurig zuigen op een fopspeen. Nachtvoeding Nachtvoedingen horen erbij en het is goed voor de melkproductie. De borstvoedingshormonen zorgen ervoor dat u sneller weer in slaap valt. De meeste ouders wachten af totdat de eerste baby zich meldt, waarna de andere baby soms wakker gemaakt moet worden. Het is goed om voordat u gaat slapen, alles voor de nachtvoeding klaar te leggen, zodat u s nachts alleen hoeft te voeden en eventueel verschonen. Zet ook iets te drinken voor uzelf klaar en eventueel iets te eten. Voeden kan liggend in bed, zodat u niet helemaal uit uw slaap bent als de baby s weer in hun bedje liggen.
5/6 Goed voor uzelf zorgen Nog wat tips om ervoor te zorgen dat u zelf voldoende rust en voeding krijgt: U kunt een rusttijd vermelden op het geboortekaartje Een kraamfeest organiseren: voordeel: alle visite in één keer Geniet van het voeden. Probeer het een rustpunt voor uzelf te laten zijn. Neem de tijd om zelf even rustig te liggen of te zitten als de baby slaapt. Eet regelmatig. Drink voldoende, twee à drie liter per dag. U drinkt te weinig als uw urine donker van kleur is en sterk ruikt. Maak er een gewoonte van om tijdens elke voeding wat te drinken en/of te eten. Maak gebruik van alle hulp die u wordt aangeboden zoals boodschappen doen, stofzuigen, strijken. Ten slotte Een meerling moedermelk geven is in veel opzichten gewoon twee baby s aan de borst. Zeker in het begin zal je misschien weinig tijd hebben om van de kinderen te genieten. Borstvoeding heeft als voordeel dat het je als het ware dwingt om rustig te gaan zitten. De borstvoedingshormonen geven je een ontspannen gevoel. Tijdens het voeden krijgen je baby s veel lichaamscontact en warmte. Door de beschermende werking van moedermelk is de kans groot dat de baby s hun eerste levensjaar minder vaak ziek zijn. Het geeft ook veel voldoening om te zien dat je kindjes groeien van jouw moedermelk. Nuttige adressen Nederlandse vereniging voor ouders van meerlingen Postbus 14 1300 AA Almere Tel: 036-5318054 Internet: www.nvom.net E-mail: nvom@hetnet.nl Vereniging van Ouders van Couveusekinderen Postbus 1024 2260 BA Leidschendam T 070 386 48 43 Internet: www.couveuseouders.nl Vereniging Borstvoeding Natuurlijk Postbus 119 3960 BC Wijk bij Duurstede T 0343 57 66 26 Internet: www.vbn.nl
6/6 Tot slot Mocht u na het lezen van deze informatie nog vragen of opmerkingen hebben, dan kun u zich altijd wenden tot de verpleegkundigen van de vrouw-kind-eenheid en de afdeling Neonatologie. T 0543 54 44 98 of 0543 54 44 95. Geheimhouding en recht op privacy Alle medewerkers van ons ziekenhuis, dus ook artsen en verpleegkundigen, hebben een geheimhoudingsplicht. Alleen als u toestemming geeft, mogen zij gegevens aan derden verstrekken. Degenen die bij de behandeling van uw kind betrokken zijn, mogen onderling gegevens opvragen en uitwisselen als dat voor de behandeling van uw kind nodig is. Het recht op privacy houdt nog meer in. Alle (para)medische, verpleegkundige en verzorgende handelingen moeten worden uitgevoerd zonder dat anderen dat kunnen zien. Een vertrouwelijk gesprek met een zorgverlener dient in een aparte ruimte gevoerd te worden. Wij doen ons best om deze afspraken na te komen. Meer informatie staat in de folder De rechten en plichten van de patiënt verkrijgbaar op de afdeling. Adresgegevens SKB Streekziekenhuis koningin Beatrix Bezoekadres: Beatrixpark 1 7101 BN Winterswijk Postadres: Postbus 9005 7100 GG Winterswijk T 0543 54 44 44 F 0543 52 23 95 E-mail info@skbwinterswijk.nl Website www.skbwinterswijk.nl foldernummer: kin 484 versie februari 2012