Archeologisch onderzoek Fietspad Boksum-Jellum



Vergelijkbare documenten
Archeologisch onderzoek Westpoort Heerhugowaard

Archeologisch onderzoek plangebieden Anna Paulowna

4 Archeologisch onderzoek

Archeologisch onderzoek Geluidswal Spier

Archeologisch onderzoek Brandweerkazerne Emmen

Archeologisch onderzoek Voortsweg Lonneker

Archeologisch onderzoek t Zand Noord

Archeologisch onderzoek locaties Oranjehof en Appelgaard

Archeologisch onderzoek De Berghorst te Enter Noord

Libau, 10 augustus Tracé Aduard - Dorkwerd Een Archeologisch Bureauonderzoek

Archeologisch onderzoek Natuurontwikkeling

Archeologisch onderzoek Kempenbergerweg

Archeologisch onderzoek Borgmeren fase 3A

Archeologisch onderzoek Braamweg te Arnhem

Archeologisch onderzoek plangebied Helen Dowling Instituut te Maartensdijk, gemeente De Bilt

Archeologisch onderzoek Middenboulevard Zandvoort

Archeologie en cultuurhistorie Strijpsche Kampen

Archeologisch onderzoek Parallelweg N248

Tzummarum, Buorren Gem. Franekeradeel (Frl.) Een Inventariserend Archeologisch Veldonderzoek. Steekproefrapport /10

Archeologisch onderzoek N242 Smuigelweg-Verlaat

Hoofdweg 39 te Slochteren (gemeente Slochteren) Een Archeologisch Bureauonderzoek

Bijlage 4 Archeologisch onderzoek

BUREAUONDERZOEK ARCHEOLOGIE MENALDUMERVAART OEVER EN KADE PROJECT

Archeologie Deventer Briefrapport 27. November Controleboringen Cellarius - De Hullu (project 494)

Quickscan Inleiding Resultaten quickscan

Archeologisch onderzoek Karstraat te Bemmel

Archeologisch onderzoek Lingemeren Perceel oude winning te Ommeren

Archeologisch onderzoek Schulpstet 7, 9 en 13 te Bakkum, gemeente Castricum

Harlingen, Kimswerderweg Gem. Harlingen (Frl.) Een Inventariserend Archeologisch Veldonderzoek. Steekproefrapport /02Z

Archeologisch onderzoek GRONTMIJ EXPLOITATIE RAPPORTEN

Burgwerd, De Hemert 13 Gem. Wûnseradiel (Frl.) Een Inventariserend Archeologisch Veldonderzoek. Steekproefrapport /02

ArGeoBoor Archeologisch vooronderzoek & advies

Archeologisch onderzoek Trambaan Winkel fase 1C

Quickscan Archeologie Bedrijventerrein Zwanegat te Zevenbergen

Archeologisch onderzoek Oude Deldenseweg 11a Enter

Archeologisch onderzoek Afwateringskanaal te Farmsum

Archeologisch onderzoek Rolderstraat te Borger

Archeologisch onderzoek Van Elkweg Houtakker II te Bemmel

.f Grontmij. Archeologisch onderzoek Molenstraat 2 te Est. lnventarlserend Veldonderzoek GRONTMIJ ARCHEOLOGJSCHE RAPPORTEN 369. Concept ISSN

Een Archeologisch Bureauonderzoek voor het bestemmingsplan De Grift 3 in Nieuwleusen (gemeente Dalfsen, Overijssel). Figuur 1.

ArGeoBoor Archeologisch vooronderzoek & advies

Plangebied naast Warfhuisterweg 12 te Wehe-Den Hoorn (gemeente De Marne) Een Archeologisch Bureauonderzoek

Archeologisch onderzoek Parkeerplaats Hospitaalcomplex Veenhuizen

Papendrecht, Westeind 25, gemeente Papendrecht (ZH). Archeologisch en cultuurhistorisch bureauonderzoek. Transect-rapport 528 (concept 1.

RAPPORT A I Archeologisch onderzoek aan de Graafweg 2c te Lopik, gemeente Lopik

RAAP-NOTITIE Plangebied Burloseweg Gemeente Winterswijk Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek

Archeologisch onderzoek Jan Lucaskamp

Archeologisch onderzoek 't Zand Willem 't Hartplein, gemeente Zijpe

8 QUICKSCAN 2017 ARCHEOLOGIE KLAVER Gemeente Horst aan de Maas

RAAP-NOTITIE Plangebied De Botter te Hallum Gemeente Ferwerderadiel Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek

Archeologisch onderzoek Landgoed De Fliert te Twello

Figuur 4.1 Stroomschema archeologie gemeente Terneuzen

Archeologisch onderzoek begeleiding Kevelderstraat Groenlo GRONTMIJ ARCHEOLOGISCHE RAPPORTEN 68

Joure, De Woudfennen Gem. Skarsterlân (Frl.) Een Inventariserend Archeologisch Veldonderzoek. Steekproefrapport /23

Jorwert, De Him 2 Gemeente Littenseradiel (Frl.) Een Inventariserend Archeologisch Veldonderzoek. Steekproefrapport /01

Heenvliet, Steenhoeck-Welleweg Gem. Bernisse (ZH.) Een Inventariserend Archeologisch Veldonderzoek. Steekproefrapport /11Z

INVENTARISEREND VELDONDERZOEK ARCHEOLOGIE KONINGIN WILHELMINASTRAAT EN KONINGIN JULIANAPLEIN, HEDEL, MAASDRIEL

Archeologisch onderzoek Kasteelweg 1/1a te Heerde

Adviesdocument 768. Oranjerie landgoed Mattemburgh, gemeente Woensdrecht. Project: Projectcode: HOOM2. Opdrachtgever: Brabants Landschap

Archeologisch onderzoek De Berghorst te Enter Noord

Bijlage 1 Aanvullend advies archeologisch onderzoek, Wozoco Giessenburg, Neerpolderseweg 19, Giessenburg, Gemeente Giessenlanden

Adviesnotitie (Quickscan) Middenweg te Horssen

Quickscan Archeologie. Forellenvisvijvers De Huif Aan de Uilenweg 2 Lelystad, gemeente Lelystad

Heerenveen, Bloemenbuurt Gem. Heerenveen (Frl.) Een Inventariserend Archeologisch Veldonderzoek. Steekproefrapport /07

Inventariserend Veldonderzoek, Verkennend en karterend booronderzoek

Archeologisch onderzoek Jongerenhuis Harreveld

Tracé wegomlegging N355 Noordhorn / Zuidhorn Een Archeologisch Bureauonderzoek

memo Locatiegegevens: Inleiding

Archeologische Quickscan

Plangebied Wytsmastraat te Burdaard Gemeente Ferwerderadiel Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek

Archeologisch onderzoek Kanaalzone Hengelo

Heemsteedsekanaaldijk/Overeindse weg

Archeologisch onderzoek N242 Westtangent gem. Heerhugowaard

Nieuw Delft veld 3 en 8 (westelijk deel)

Averboodse Baan (N165), Laakdal

Ede, Roekelse Bos (gem. Ede)

OMnummer: Datum: Archeologische Quickscan Klaprozenweg (QSnr ) Opdrachtgever (LS01)

ArGeoBoor Archeologisch vooronderzoek & advies

Haulerwijk, Sinnehiem II Gemeente Ooststellingwerf (Fr.) Een Inventariserend Archeologisch Veldonderzoek. Steekproefrapport /05

Heesch - Beellandstraat

Plangebied Visvijvers te Gendt

Brede School Baflo-Rasquert, gemeente Winsum Een Archeologisch Bureauonderzoek

Figuur 1 Geulafzettingen (Bron: CHS)

ArGeoBoor Archeologisch vooronderzoek & advies

Plangebied Hengelosestraat/Noordsingel Gemeente Haaksbergen Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek

MEMO. Projectgegevens

ADVIES ARCHEOLOGIE 16 dec 2013

ArGeoBoor Archeologisch vooronderzoek & advies

-Rapporten. Een archeologisch inventariserend veldonderzoek door middel van boringen aan de Glanerbruggeweg 75 te Enschede (O) ARC-Rapporten

ArcheoPro Archeologische rapporten nr Archeologische bouwbegeleiding Klimmen gemeente Voerendaal. Souterrains Partner of ArcheoPro

ArGeoBoor Archeologisch vooronderzoek & advies

Heerenveen, Centrum-West (Fr.) Een Inventariserend Archeologisch Veldonderzoek /12

30 sept OU

Archeologisch onderzoek Plangebied Boterdijk te De Kwakel, gemeente Uithoorn

MEMO. Alphen aan den Rijn. Stevinstraat CR ALPHEN AAN DEN RIJN. Contactpersoon opdrachtgever Dhr. R. Teunisse; (0172) / (06)

Bureauonderzoek. Archeologisch onderzoek Gouda Opstelterrein SWECO ARCHEOLOGISCHE RAPPORTEN Definitief

Beulakerweg 127 te Giethoorn, gem. Steenwijkerland (Ov.)

ArGeoBoor Archeologisch vooronderzoek & advies

BUREAUONDERZOEK NAAR DE ARCHEOLOGISCHE WAARDE VAN HET PLANGEBIED ELSHOF TE KLEINE SLUIS GEMEENTE ANNA PAULOWNA

Colofon. ARC-Rapporten ARC-Projectcode 2009/741

Transcriptie:

Archeologisch onderzoek Fietspad Boksum-Jellum Inventariserend veldonderzoek GRONTMIJ ARCHEOLOGISCHE RAPPORTEN 719

Archeologisch onderzoek Fietspad Boksum-Jellum Inventariserend Veldonderzoek GRONTMIJ ARCHEOLOGISCHE RAPPORTEN 719 Definitief ISSN 1573-571 Opdrachtgever: Gemeente Menaldumadeel Grontmij Nederland bv Assen, 4 december 28

Administratieve gegevens Datum opdracht : 25 september 28 concept : - definitief : 4 december 28 Opdrachtgever : Gemeente Menaldumadeel Uitvoerder : Grontmij Nederland B.V. mevr. drs. M. Osinga Bevoegd gezag : Gemeente Menaldumadeel Contactpersoon Locatie : gemeente : Menaldumadeel plaats : Boksum/Jellum toponiem : Hegedyk RD-coördinaten : N x: 178.265 / y: 576.825 O x: 178.57 / y: 575.95 Z x: 178.57 / y: 575.95 W x: 178.265 / y: 576.825 kaartblad 5H Dronrijp afm. plangebied : 1. m tracé AMK : monumentnr. : - Archis2 : CIS-code : 32136 Pagina 3 van 11

Inhoudsopgave 1 1.1 Inleiding... 5 Algemeen... 5 1.2 Aanleiding en doel... 5 2 Bureauonderzoek... 6 2.1 2.2 Werkwijze... 6 Geologie... 6 2.3 2.4 Geomorfologie... 7 Bodem... 7 2.5 2.6 Historische en huidige situatie... 7 Bewoningsgeschiedenis... 7 2.7 2.7.1 Archeologie... 8 AMK... 8 2.7.2 Archis2... 8 2.7.3 FAMKE... 8 2.7.4 KICH... 9 2.8 Archeologische verwachting... 9 3 Veldonderzoek... 1 3.1 Werkwijze... 1 3.2 Resultaten veldonderzoek... 1 4 Evaluatie... 11 4.1 Conclusies... 11 4.2 Advies... 11 Bijlage 1: Locatie plangebied Bijlage 2: Historische kaart Schotanus 172 Bijlage 3: Historische kaart Eekhoff 185 Bijlage 4: Bijlage 5: Bijlage 6: Archeologische basiskaart en FAMKE Locatie boringen Boorprofielen Pagina 4 van 11

1 Inleiding 1.1 Algemeen In opdracht van gemeente Menaldumadeel heeft Grontmij Nederland B.V. een archeologisch onderzoek uitgevoerd voor het aan te leggen fietspad langs de Hegedyk tussen Boksum en Jellum. Het onderzoek heeft bestaan uit een bureaustudie, het uitvoeren van een inventariserend veldonderzoek door middel van boringen (IVO-B) en de rapportage hierover. Het onderzoek is uitgevoerd conform de provinciale richtlijnen. Er is een booronderzoek uitgevoerd met aandacht voor geomorfologie, bodemopbouw en de mate van bodemverstoring. Tevens is gelet op de aanwezigheid van eventuele archeologische resten. De totale lengte van het te onderzoeken tracé bedraagt circa 1. m. De exacte locatie van het plangebied wordt weergegeven in Bijlage 1. Het maaiveld ter plaatse van het plangebied ligt gemiddeld op,2 m NAP. De betreffende werkzaamheden zijn conform de richtlijnen van het handboek Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA 3.1) uitgevoerd. Grontmij beschikt over een eigen opgravingsvergunning afgegeven door de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM). 1.2 Aanleiding en doel Onderhavig onderzoek is uitgevoerd in het kader van de geplande aanleg van een fietspad tussen Boksum en Jellum. De opdrachtgever is van plan in het tracé een fietspad met bijbehorende bermsloot aan te leggen evenwijdig aan de bestaande weg. De bestaande bermsloot wordt daarbij gedempt. De bodemingrepen die gepaard gaan met de geplande realisatie zullen eventueel aanwezige archeologische resten in de bodem verstoren en/of vernietigen. Derhalve dienen de archeologische waarden binnen het plangebied in kaart te worden gebracht. Allereerst is een bureauonderzoek uitgevoerd, waarbij een specifiek verwachtingsmodel is opgesteld. Op basis van dit verwachtingsmodel is binnen het plangebied een Inventariserend Veldonderzoek door middel van boringen (IVO-B) uitgevoerd, waarbij de archeologische verwachting uit het bureauonderzoek in het veld is getoetst. Op basis van de resultaten van het onderzoek zal een nader advies worden gegeven met betrekking tot de noodzaak van eventueel archeologisch vervolgonderzoek en, indien dit het geval is, uit welke stappen dit zou moeten bestaan. Dit advies dient te worden voorgelegd aan de bevoegde overheid. Pagina 5 van 11

2 Bureauonderzoek 2.1 Werkwijze Het doel van het bureauonderzoek is om de bekende en potentiële archeologische waarden van het plangebied in kaart te brengen. Hierbij is gebruik gemaakt van bodemkaarten en van geologische, topografische en historische kaarten, het Archeologisch Informatiesysteem (Archis2) van de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM), de Archeologische Monumentenkaart (AMK), de Friese Archeologische Monumenten Kaart Extra (FAMKE) en overige relevante literatuur. Aan de hand van deze gegevens is een specifieke archeologische verwachting opgesteld. 2.2 Geologie De afzettingen die in het plangebied aan de oppervlakte voorkomen, dateren uit het Holoceen (zie Tabel 2.1). Pleistocene afzettingen komen voor op relatief grote diepte beneden het huidige maaiveld voor. Tabel 2.1 Indeling van het Laat-Pleistoceen en het Holoceen chronostratigrafie jaren geleden Kwartair Holoceen Subatlanticum 3. - heden Subboreaal 5. - 3. Atlanticum 8. - 5. Boreaal 9. - 8. Preboreaal 1. - 9. Pleistoceen Laat 13. - 1. Weichselien (ijstijd) 12. - 1. Als gevolg van de temperatuurstijging na de laatste ijstijd trad door het smelten van de ijskappen in het noorden een stijging van de zeespiegel op. Perioden van transgressie en de daarmee gepaard gaande erosie werden afgewisseld met perioden van regressie, waarin sedimentatie en veenvorming plaatsvonden. In de 3 e eeuw na Chr. brak de zee tot diep in het land in, in eerste instantie veelal via bestaande geulen en kreken. De binnenzee die daarbij ontstond, wordt aangeduid als Middelzee. De Hegedyk is een oude dijk van de Middelzee en vormt daarmee een scherpe grens tussen de afzettingen in de voormalige Middelzee en het kweldergebied ten westen daarvan. Alle Holocene mariene afzettingen worden gerekend tot de Formatie van Naaldwijk. De sedimenten vertonen gelaagdheid als gevolg van de verschillende afzettingsfasen. Vanaf de 1 e eeuw ging men over tot bedijkingen. Het gebied ten westen van de Hegedyk bevindt zich reeds sinds de 12 e eeuw buiten de invloed van de zee. Deze zone wordt gerekend tot het Oude Land en wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van terpen. Het deel van de Middelzee waarin het geplande fietspad ligt, aan de oostzijde van de bestaande weg, is bedijkt tussen 1.25 en 1.3 na Chr en kwam daarmee definitief buiten de invloed van de zee te liggen. Er zijn sindsdien geen nieuwe sedimenten meer afgezet. Pagina 6 van 11

Bureauonderzoek 2.3 Geomorfologie De Geomorfologische kaart 1 geeft de mate van reliëf en de vormen die in het landschap te onderscheiden zijn aan. De strook direct ten oosten van de Hegedyk wordt in grote delen van het tracé aangegeven als getij-oeverwal (eenheid 3K34), vergelijkbaar met de zone ten westen van de weg. Deze oeverwal vormde een hoger gelegen zone op de westelijke oever van de Middelzee. Dergelijke vormen bestaan veelal uit minder zwaar materiaal en zijn derhalve minder gevoelig voor inklinking. Ten oosten van de Hegedyk ligt de zeeboezemvlakte van de voormalige Middelzee (eenheid 2M32). Het reliëf in deze afzettingen is zeer gering. 2.4 Bodem De bodems in het tracé worden op de Bodemkaart 2 getypeerd als kalkrijke poldervaaggronden met zware klei (eenheid Mn45A). Deze gronden zijn kenmerkend voor de Middelzeeafzettingen. Direct ten westen van het tracé komen kalkarme knippige poldervaaggronden met klei voor (eenheid gmn83c) Vaaggronden worden gekenmerkt door het ontbreken van een duidelijke horizontdifferentiatie onder de bouwvoor. Bodemvormende processen hebben echter wel gezorgd voor ontkalking van de relatief oude afzettingen van de kwelder. De relatief jonge gronden in de voormalige Middelzee zijn nog kalkrijk. 2.5 Historische en huidige situatie Op de historische kaart van Schotanus uit 172 staat de Hegedyk aangegeven, met daarlangs enkele boerderijen bij Boksum en Noordburen (zie Bijlage 2). Op de kaart van Eekhoff uit 185 is te zien dat er weinig in deze situatie is veranderd 9zie Bijlage 3). Alleen in de terreinen aan weerszijden van de weg zijn in de tussenliggende periode sloten gegraven. De huidige Hegedyk wordt op deze kaart aangeduid als Born- of Slachte Dijk. De kadastrale kaart uit 1832 3 vertoont hetzelfde beeld. De zone waar het fietspad gepland is, is thans in gebruik als grasland. 2.6 Bewoningsgeschiedenis Tabel 2.2 Overzicht van archeologische perioden 4 Periode Laat-Paleolithicum (Oude Steentijd) tot 9. v.chr. Mesolithicum (Midden Steentijd) 9. v.chr. - 4.9 v.chr. Neolithicum (Nieuwe Steentijd) 5.325 v.chr. - 1.9 v.chr. Bronstijd 1.9 v.chr. - 8 v.chr. IJzertijd 8 v.chr. - 12 v.chr. Romeinse Tijd 12 v.chr. - 45 n.chr. Vroege Middeleeuwen 45-1.5 n.chr. Late Middeleeuwen 1.5-1.5 n.chr. Nieuwe Tijd 1.5 - heden Tijd In de omgeving van het tracé kon bewoning omstreeks 6-5 voor Chr. plaatsvinden op kwelder- en oeverwallen, die de hoger gelegen delen in het landschap vormden. Na deze periode van regressie volgde een transgressieperiode, waarbij men woonplaatsen ophoogde tot terpen om zich te beschermen tegen overstromingen (circa 5-2 voor Chr.). In de 1 e eeuw 1 geraadpleegd via Archis2 2 Stiboka, 1976. Bodemkaart van Nederland 1:5., blad 5 West en Oost Harlingen. Stichting voor Bodemkartering, Wageningen. 3 http://www.hisgis.nl/ 4 Voor de dateringen is gebruik gemaakt van: Lanting, J.N. & J. van der Plicht, 1996. De C14-chronologie van de Nederlandse Pre- en Protohistorie, I: Laat-Paleolithicum. In: Palaeohistoria 37/38 (1995-1996), pp. 71-125. Lanting, J.N. & J. van der Plicht, 2. De C14-chronologie van de Nederlandse Pre- en Protohistorie, II: Mesolithicum. In: Palaeohistoria 39/4 (1997-1998), pp. 99-164. Lanting, J.N. & J. van der Plicht, 22. De C14-chronologie van de Nederlandse Pre- en Protohistorie, III: Neolithicum. In: Palaeohistoria 41/42 (1999-2), pp. 99-164. Pagina 7 van 11

Bureauonderzoek na Chr. nam de invloed van de zee weer af en was het gehele gebied geschikt voor bewoning. In de 3 e eeuw was ophoging van bestaande terpen en opwerpen van nieuwe terpen noodzakelijk om bewoning mogelijk te maken. In de 8 e eeuw was wederom het gehele gebied geschikt voor bewoning. Tegen het einde van de 9 e eeuw nam de invloed van de zee weer sterk toe. Om het land tegen verdere inbraken van de zee te beschermen, ging men vanaf de eerste helft van de 1 e eeuw over tot het opwerpen van dijken en het afdammen van erosiegeulen. Daarbij werd op zeker moment ook de dijk tussen Boksum en Jellum aangelegd. De zone waarin het geplande fietspad ligt, heeft echter nog tot halverwege de 13 e eeuw buitendijks gelegen, in de kustzone van de Middelzee. Mogelijk zijn onder invloed van de zee eventuele oudere archeologische resten verdwenen. De mogelijkheden voor bewoning hangen sterk samen met de hydrologische situatie ter plaatse van het tracé in de kustzone van de voormalige Middelzee. Juist in deze grenszone liggen ten noorden van het tracé enkele terpen. 2.7 Archeologie 2.7.1 AMK De Archeologische Monumentenkaart (AMK) bevat een overzicht van belangrijke archeologische terreinen in Nederland. De terreinen zijn beoordeeld op verschillende criteria (kwaliteit, zeldzaamheid, representativiteit, ensemblewaarde en belevingswaarde). Op grond daarvan zijn de terreinen ingedeeld in categorieën met archeologische waarde, hoge archeologische waarde en zeer hoge archeologische waarde (o.a. de beschermde monumenten). De AMK is in samenwerking met de betreffende provincie en gemeentelijk archeologen ontwikkeld. In het tracé zijn geen AMK-terreinen geregistreerd. In de directe omgeving van het plangebied zijn 3 AMK-terreinen geregistreerd (zie Tabel 2.3 en Bijlage 4). Tabel 2.3 Monumenten in het plangebied en in de directe omgeving van het plangebied. mon.nr complex datering waarde 1 borg/stins/versterkt huis Late Middeleeuwen zeer hoge archeologisch waarde, beschermd 12 terp/wierde Late Middeleeuwen zeer hoge archeologisch waarde, beschermd klooster (complex) 7746 borg/stins/versterkt huis Late Middeleeuwen zeer hoge archeologisch waarde Monumentnummer 1 betreft een verhoogd stinsterrein. Het monument bestaat uit een 19 e - eeuws voorterrein waaronder mogelijk een oudere fase. In het laaggelegen deel van het terrein is met geofysisch onderzoek aangetoond dat er nog fundamenten aanwezig zijn. Monumentnummer 12 betreft een verhoogd terrein waarin overblijfselen van een kloostervoorwerk van klooster Lidlum uit de Middeleeuwen, gelegen direct ten westen van de oude Middelzeedijk. Oorspronkelijk was het terrein door een gracht omgeven en is er sprake geweest van een slotpoort. Monumentnummer 7746 betreft een zeer goed geconserveerde stinswier met een hoogte van ca. 4,2 meter. De gracht die er omheen ligt heeft een spitse vorm. Aan de zuidwestzijde ligt een omgracht terrein waar vermoedelijk een bijgebouw heeft gestaan. 2.7.2 Archis2 In Archis2 van de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM) staan alle bekende archeologische waarnemingen geregistreerd. In het tracé en in de directe omgeving van het tracé zijn geen waarnemingen geregistreerd (Bijlage 4). 2.7.3 FAMKE De provincie Fryslân heeft de Friese Archeologische Monumentenkaart Extra (FAMKE) opgesteld, waarop wordt aangegeven welke type onderzoek nodig is om op een verantwoorde wijze om te gaan met het bodemarchief bij grondwerkzaamheden. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen twee groepen perioden. FAMKE geeft aan dat voor het tracé ten aanzien van de Pagina 8 van 11

Bureauonderzoek periode Steentijd-Bronstijd een karterend onderzoek geen noodzakelijk is. Voor de periode IJzertijd-Middeleeuwen wordt voor het zuidelijke deel van het tracé onderzoek aanbevolen in de vorm van een karterend onderzoek 2. Voor het noordelijke deel wordt onderzoek aanbevolen in de vorm van een karterend onderzoek 1. In beide tracédelen komt dit neer op een booronderzoek met boringen om de 5 m. 2.7.4 KICH Kennisinfrastructuur Cultuurhistorie heeft alle bekende archeologische en bouwkundige monumenten en historisch-geografische informatie samengebracht in een digitale kaart. Via deze kaart zijn cultuurhistorische waarden eenvoudig per gebied te bekijken. Het raadplegen van KICH heeft voor het plangebied geen aanvullende informatie opgeleverd met betrekking tot archeologie. Wel wordt aangegeven dat de Hegedyk de grens vormt tussen twee aandachtgebieden. Het gebied direct ten westen van de Hegedyk wordt aangeduid als aandachtsgebied in verband met de kleinschalige middeleeuwse blokverkaveling. Dit aandachtsgebied maakt deel uit van het noordelijk zeekleilandschap. Het aandachtsgebied wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van terpen. Ten oosten van de Hegedyk is de verkaveling grootschalig en dateert vanaf de Nieuwe Tijd. 2.8 Archeologische verwachting Steentijd De kans op het aantreffen van archeologische resten uit de Steentijd wordt klein geacht. Eventuele bewoning heeft plaats kunnen vinden op de pleistocene zandondergrond. Deze bevindt zich op relatief grote diepte en is al vroeg overstroomd door de zee, waarbij de top mogelijk aangetast is. Er geldt een lage archeologische verwachting voor resten uit deze periode. Late IJzertijd tot Vroege Middeleeuwen In deze perioden was de invloed van de zee minder groot. Bewoning was mogelijk op kwelder en oeverwallen, waarop later terpen opgeworpen werden. De kans op het aantreffen van archeologische resten uit deze perioden is echter klein, aangezien eventuele resten vanaf de 9 e eeuw waarschijnlijk zijn opgeruimd door het water van de Middelzee. Resten die wel in situ bewaard gebleven zijn, kunnen overslibd geraakt zijn door meer recent Middelzee-afzettingen. De dikte van deze mogelijke overslibbing is onbekend. Er geldt een lage tot middelhoge verwachting voor resten uit deze perioden. Late Middeleeuwen tot Nieuwe Tijd Vanaf de Late Middeleeuwen bevindt de zone waarin het tracé ligt zich definitief buiten de invloed van de zee. Eventuele archeologische resten kunnen zich in de afzettingen direct vanaf maaiveld bevinden. De kans op het aantreffen van archeologische resten uit deze perioden is middelhoog. Pagina 9 van 11

3 Veldonderzoek 3.1 Werkwijze Het veldwerk voor het inventariserende veldonderzoek is verricht op 17 november 28 door een prospector en een veldbodemkundig karteerder. Hierbij zijn 19 handmatige grondboringen verricht met behulp van een Edelmanboor met een diameter van 8 cm. 5 De boringen zijn uitgevoerd tot een maximale diepte van 2, m beneden maaiveld. De opgeboorde grond is onderzocht op de aanwezigheid van archeologische indicatoren zoals verbrand of bewerkt vuursteen, houtskool, verbrand bot, aardewerk. Verder is gekeken naar bodemverkleuringen die zouden kunnen wijzen op mogelijke vegetatie- en/of cultuurlagen. De boorprofielen zijn beschreven conform NEN514 en de STIBOKA legenda. De boorpunten zijn ingemeten met behulp van DGPS en de hoogte van het maaiveld ter plaatse van de boringen is bepaald ten opzichte van NAP. 3.2 Resultaten veldonderzoek De locaties van de boringen worden weergegeven in Bijlage 5. De boorprofielen zijn opgenomen in Bijlage 6. De bodem is opgebouwd uit klei. Daarin zijn een aantal natuurlijk lagen te onderscheiden als gevolg van verschillende afzettingsfasen. In de top van de afzettingen is een bouwvoor waargenomen. Deze bestaat uit lichte klei en is zwak tot matig humeus. De bouwvoor heeft een dikte van,2 tot,35 m. Bij boring 19 is de bovengrond tot op een diepte van,6 m verwerkt. De bovengrond bevat bij boringen 6 en 19 recent baksteenpuin. De ondergrond bestaat uit lichte tot matig zware klei. Bij boringen 1, 15, 16 en 18 bestaat de ondergrond uit zware zavel. De klei vertoont roestvlekken als gevolg van een fluctuerende grondwaterspiegel. Boring 24 is gestaakt op een diepte van,8 m op een harde laag. Deze boring was tot op die diepte verwerkt en vertoont recent baksteenpuin. Het maaiveld ter plaatse van boring 7 lag opvallend hoger en vertoonde een plateau. De bodem vertoont hier echter geen afwijkende opbouw. Mogelijk is het naastliggende terrein deels afgegraven. Er zijn tijdens het veldonderzoek geen archeologische indicatoren waargenomen. 5 het ontbreken van enkele boornummers hangt samen met het afvallen van een deel van het tracé in verband met bestaande bebouwing en de aanwezigheid van een spoorwegovergang. Pagina 1 van 11

4 Evaluatie 4.1 Conclusies In opdracht van gemeente Menaldumadeel heeft Grontmij een archeologisch onderzoek uitgevoerd voor de locatie van het geplande fietspad langs de Hegedyk tussen Boksum en Jellum. Het onderzoek heeft bestaan uit een beknopt bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek. Uit het bureauonderzoek is gebleken dat het tracé in de kustzone van de voormalige Middelzee ligt. Er kunnen archeologische resten verwacht worden die dateren vanaf de Late Middeleeuwen. Het tracé is aan de buitendijkse zijde gepland, die tot halverwege de 13 e eeuw onder invloed van de zee stond. Eventuele oudere archeologische resten kunnen daarbij verspoeld geraakt zijn. Uit het veldonderzoek is gebleken dat de bodem in het plangebied bestaat uit een natuurlijk gelaagd kleipakket. Bij enkele boringen is de top dieper dan de reguliere bouwvoor verstoord. Er zijn tijdens het veld onderzoek geen archeologische indicatoren waargenomen. 4.2 Advies Op basis van de resultaten van het inventariserend veldonderzoek wordt voor het plangebied geen vervolgonderzoek aanbevolen. De voorgenomen bodemingrepen kunnen zonder archeologisch voorbehoud worden uitgevoerd. Het onderzoek is overeenkomstig de provinciale richtlijnen gebaseerd op een steekproef. Indien tijdens de uitvoering van graafwerkzaamheden alsnog archeologische resten worden aangetroffen, dient direct contact opgenomen te worden met de bevoegde overheid. Er wordt geadviseerd met betrekking tot de resultaten van het onderzoek en deze aanbeveling contact op te nemen met de bevoegde overheid. Pagina 11 van 11

Bijlage 1 Locatie plangebied

Projectnummer Datum Bijlage Formaat GAR-nummer CIS-code Getekend Controle Accoord Schaal DR 259799 1-12-8 1 A4 719 32136 MO LS JJH ca. 1:25. Project Fietspad Boksum-Jellum Opdrachtgever Gemeente Menaldumadeel Onderdeel Locatie plangebied Noord Postbus 29, 94 AA Assen, T +31 592 33 88 99, F +31 592 33 6 67 bron: ANWB, 24. Topografische atlas Friesland 1:25.

Bijlage 2 Historische kaart Schotanus 172

Projectnummer Datum Bijlage Formaat GAR-nummer CIS-code Getekend Controle Accoord Schaal DR 259799 3-12-8 A4 719 32136 MO LS JJH Project Fietspad Boksum-Jellum Opdrachtgever Gemeente Menaldumadeel Onderdeel Historische kaart Schotanus 172 Noord Postbus 29, 94 AA Assen, T +31 592 33 88 99, F +31 592 33 6 67 Bron: Schotanus. Historische atlas 172. http://www2.tresoar.nl/kaarten/atlassen.php

Bijlage 3 Historische kaart Eekhoff 185

Projectnummer Datum Bijlage Formaat GAR-nummer CIS-code Getekend Controle Accoord Schaal DR 259799 3-12-8 A4 719 32136 MO LS JJH Project Fietspad Boksum-Jellum Opdrachtgever Gemeente Menaldumadeel Onderdeel Historische kaart Eekhoff 185 Noord Postbus 29, 94 AA Assen, T +31 592 33 88 99, F +31 592 33 6 67 Bron: Eekhof. Historische atlas 185. http://www2.tresoar.nl/kaarten/atlassen.php

Bijlage 4 Archeologische basiskaart en FAMKE

Archeologisch onderzoek Fietspad Boksum-Jellum Archeologische basiskaart 497 1 179137 / 57788 14-11-28 Grontmij Nederland B.V. Legenda WAARNEMINGEN HUIZEN 18515 ONDERZOEKSMELDINGEN TOP1 ((c)tdn) 17595 17127 33597 15647 Boxum 45647 11 1526 9189 12 4947 PLAATSNAMEN MONUMENTEN archeologische betekenis archeologische waarde hoge archeologische waarde zeer hoge archeologische waarde zeer hoge arch waarde, beschermd 32136 Schaal 1:75 1 m 4971 7746 N Archis2 17754 / 575783

Kaarten Provincie Fryslân http://www.fryslan.nl/binfo4/geoportaal/geoportaal.html?atlas=chk&kaart=fa1 pagina 1 van 1 28-11-28

Kaarten Provincie Fryslân http://www.fryslan.nl/binfo4/geoportaal/geoportaal.html?atlas=chk&kaart=fa1 pagina 1 van 1 28-11-28

Bijlage 5 Locatie boringen

4 13 8 43 15 56 46 5 44 42 4 1785 5 13 6 7 spoo rlijn van Stavoren naar L eeuwarden 8 Hegedyk 9 1 11 576 5765 12 13 Hegedyk 14 15 16 spoo rlijn van Sta voren 47 naar Hegedyk Leeuwarden 18 19 62 2 21 22 45 23 41 24 Legenda 3539 37 tracé fietspad 6 58 45 9 18 27 36 Meter 2 boring met nummer Hegedyk Projectnummer Datum Bijlage Formaat GAR-nummer CIS-code Getekend Controle Accoord Schaal DR 259799 4-12-8 A4 719 32136 MO MO JJH Project Fietspad Boksum-Jellum Opdrachtgever spoo rlijn van Stavoren naar L eeuwarden Gemeente Wymbritseradeel Onderdeel Locatie boringen Hilaarderd yk 2 4 Sm idshoeke Sm idshoeke 5 3 1 33 54 29 31 52 27 1:5. 23 25 Noord Postbus 29, 94 AA Assen, T +31 592 33 88 99, F +31 592 33 6 67 48

Bijlage 6 Boorprofielen

@ Grontmij Project: fietspad boksum jellum Projectnummer: 259799 Boring 5 Boring 6 5 3 H2, bruin, t-laag H1, zwak roesthoudend, lichtbruin 5 25 H2, sporen puin, bruin H1, matig roesthoudend, lichtbruin 1 15 13 laagjes zand, grijs, slap 1 15 135 grijsblauw, slap 2 2 2 2 Boring 7 Boring 8 5 3 8 H2, bruin, t-laag H1, zwak roesthoudend, lichtbruin 5 25 H2, bruin, t-laag H1, matig roesthoudend, lichtbruin 1 15 125 zwak roesthoudend, grijs grijsblauw 1 15 11 zwak roesthoudend, grijs 2 2 2 2 Boring 9 Boring 1 5 2 H1, bruin, t-laag H1, matig roesthoudend, bruingrijs 5 25 65 H1, bruin, bouwvoor H1, matig roesthoudend, grijsbruin 1 15 1 sporen roest, grijs, slp 1 15 12 zwak roesthoudend, grijs laagjes zand, grijsblauw, slap 2 2 2 2 Boring 11 Boring 12 5 3 55 H1, bruin, bouwvoor H1, zwak roesthoudend, lichtbruin 5 3 H2, bruin, bouwvoor H1, matig roesthoudend, grijsbruin 1 15 13 zwak roesthoudend, grijs grijsblauw, slap 1 15 14 grijsblauw, slap 2 2 2 2 Boring 13 Boring 14 5 1 3 65 H2, bruin, t-laag H1, zwak roesthoudend, lichtbruin zwak roesthoudend, grijs 5 1 35 75 H2, bruin, t-laag H1, zwak roesthoudend, lichtbruin sporen roest, grijs 15 17 15 17 Boring 15 Boring 16 5 25 55 H2, bruin, tt-laag H1, zwak roesthoudend, lichtbruin 5 33 55 H2, bruin H1, lichtbruin 1 zwak zandhoudend, grijs 1 laagjes zand, zwak roesthoudend 15 135 laagjes zand, grijs 15 2 2 2 2

@ Grontmij Project: fietspad boksum jellum Projectnummer: 259799 Boring 18 Boring 19 5 1 3 75 9 1 H2, bruin, verwerkt H1, zwak roesthoudend, bruingrijs sporen schelpen, laagjes zand grijs 5 1 15 6 15 18 H2, zwak puinhoudend, bruin, verwerkt H1, zwak roesthoudend, bruingrijs zwak roesthoudend, grijs, stug Boring 2 Boring 21 5 1 2 65 H2, bruin, t-laag H1, matig roesthoudend, bruinbeige zwak roesthoudend, grijs 5 1 2 75 H1, bruin, t-laag H1, zwak roesthoudend, lichtbruin zwak roesthoudend, grijs, compact 15 15 15 15 Boring 22 Boring 23 5 1 25 H1, bruin, t-laag matig roesthoudend, grijs 5 1 2 7 H2, bruin, t-laag H1, matig roesthoudend, lichtbruin zwak roesthoudend, grijs 15 15 15 2 165 2 grijs Boring 24 5 3 8 81 H1, lichtbruin, t-laag H2, sterk puinhoudend, matig grindhoudend, bruingrijs, verw, te hard