Hoofdstuk 24. Financiële dienstverlening Samenvatting De gemeente voert diverse inkomensondersteunende maatregelen uit die bedoeld zijn voor huishoudens met een lager inkomen. Ruim zeven op de tien Leidenaren geeft aan hiermee bekend te zijn. Als iemand advies zou vragen over het aanvragen van inkomensondersteuning, dan kan tweederde van de Leidenaren een instelling of informatiebron noemen waarnaar ze deze persoon zouden doorverwijzen. Het algemeen loket van de gemeente (telefonisch, internet of bezoek) wordt het vaakst genoemd (38%), op afstand gevolgd door het Team Werk, Inkomen en Zorg (Sociale Dienst) (9%) en de Stadsbank (8%). Onder Leidenaren met een netto huishoudinkomen lager dan 120% van het sociaal minimum is de bekendheid en het gebruik van zeven inkomensondersteunende maatregelen onderzocht. Negen op de tien geeft aan bekend te zijn met één of meerdere van de onderscheiden regelingen. Evenals in voorgaande jaren is de regeling Kwijtschelding gemeentelijke belastingen het best bekend. De helft van de Leidenaren uit de doelgroep maakt gebruik van één of meerdere regelingen. Voor de regelingen kunnen Leidenaren terecht bij de het team Werk, Inkomen en Zorg of door het algemene nummer van de gemeente te bellen. Bijna de helft denkt dat hier meer bekendheid aan zou moeten worden gegeven. Inwoners van Leiden kunnen bij de Stadsbank terecht voor financieel advies, leningen en voor hulp bij het oplossen van schulden en budgetbeheer. Ruim de helft van de Leidenaren kent de Stadsbank van naam. Leidenaren die in eerste instantie aangaven niet bekend te zijn met de Stadsbank kregen een korte uitleg over wat deze instantie doet. Na deze uitleg is driekwart van de Leidenaren bekend met de Stadsbank. Van alle Leidenaren heeft ook al eens van haar diensten gebruik gemaakt. Bijna zes op de tien van hen is uit zichzelf bij de Stadsbank gekomen. Het overige deel is doorverwezen via bekenden, werk of andere instanties. 1
Vragenlijst 1. De gemeente Leiden voert diverse inkomensondersteunende maatregelen uit die bedoeld zijn voor huishoudens met een lager inkomen. Wist u dit? Ja Nee 2. WBK: Als iemand u om advies zou vragen over het aanvragen van inkomensondersteuning, welk loket, dienst of tel.nr zou u dan adviseren? [ENQ. Niet helpen] Algemeen loket gemeente (telefonisch, internet of bezoek) Werk, Inkomen en Zorg UWV Werkbedrijf Gemeentelijke Belastingdienst Stadsbank Anders, nl: Weet niet 3. Huishoudens met een netto inkomen lager dan 120% van het sociaal minimum komen mogelijk in aanmerking voor inkomensondersteunende maatregelen. Valt u in deze groep? Toelichting voor enquêteur: voor alleenstaanden ligt dit in de buurt van de 1025 euro, voor alleenstaande ouders rond de 1318 euro, voor gezinnen en samenwonenden rond de 1464 euro. Ja Nee volgend blok 4. Nu noem ik een aantal inkomensondersteunde regelingen. Kunt u aangeven of u hier wel eens van gehoord hebt? Bekend? a. Kwijtschelding Gemeentelijke Belastingen: Huishoudens met een lager inkomen en weinig vermogen kunnen kwijtschelding aanvragen van gemeentelijke belastingen, zoals de onroerend zaakbelasting en de afvalstofheffing b. Bijzondere Bijstand: Regeling voor mensen met een wat lager inkomen, om extra noodzakelijke uitgaven te bekostigen die niet van het maandelijkse inkomen kunnen worden betaald, zoals verhuis- en inrichtingskosten, koelkast, wasmachine, e.d. (NB: dit is niet gelijk aan de gewone bijstandsuitkering!!!) c. De Declaratieregeling/ Eenmalige uitkering: Declaratieregeling Is bedoeld voor minima, en geeft een vergoeding voor sport/cultuur/bibliotheek/ns, e.d.. Voor 65+ers met een minimuminkomen betreft het een eenmalige bijdrage. d. Collectieve aanvullende ziektekostenverzekering: AV-gemeente Standaard of Top Uitgebreide collectieve aanvullende ziektekostenverzekeringen voor minima waarbij de gemeente de premie geheel of ge- deeltelijk vergoedt. e. De Langdurigheidstoeslag: Een financiële tegemoetkoming voor een huishouden dat langer dan 5 jaar een inkomen heeft gehad op bijstandsniveau Heeft u kinderen in het basis- of voortgezet onderwijs? Als ja ->F f. Regeling Schoolbijdrage: Een financiële tegemoetkoming voor mensen met een laag inkomen en met kinderen in het basis- of voortgezet onderwijs Bent u zelf, of (eventueel) uw partner 65-plus, chronisch ziek of gehandicapt? Als ja ->G g. Regeling ouderen, chronisch zieken en gehandicapten: Een financiële tegemoetkoming voor mensen met een laag inkomen die ouder dan 65, chronisch ziek of gehandicapt zijn Indien wel 1 of meer regelingen bekend, maar geen gebruik: 5. Maakt u zelf gebruik van 1 of meer van deze regelingen of heeft u dit in het verleden ooit gedaan? Ja, nu gebruik Ja, nu niet meer in het verleden wel gebruik Nee Waarom niet? Ik kom hier niet voor in aanmerking Ik weet niet hoe ik dit moet aanvragen Te veel moeite om aan te vragen Ik wil dit niet aanvragen Niet nodig Niet over nagedacht Anders, namelijk: 2
let wel: toevoeging van deze vraag geeft alleen info over verwacht gebruik lage inkomens. 6. Denkt u komend jaar (ook) gebruik te gaan maken van 1 of meer van deze regelingen? ja, zeker ja, misschien nee 7. Voor diverse inkomensondersteunende maatregelen kunt u terecht bij de afdeling Werk, Inkomen en Zorg van de gemeente of door het algemene nummer van de gemeente te bellen. Denkt u dat de mogelijkheden voor deze maatregelen die door de gemeente geboden voldoende bekend zijn of zou de gemeente hier meer aandacht aan moeten geven? Voldoende bekend Meer bekendheid nodig 8. Heeft u tips voor de gemeente om deze regelingen toegankelijker te maken en/of meer onder de aandacht te brengen of andere opmerkingen over inkomensondersteuning? ja namelijk: nee STADSBANK De volgende vragen gaan over de Stadsbank Leiden, gevestigd aan de Langebrug in het gebouw van de Sociale Dienst. 9. Heeft u wel eens van de Stadsbank gehoord of er iets over gelezen? ja Heeft u er wel eens gebruik van gemaakt? ja Hoe bent u toen bij de Stadsbank terecht gekomen? (helpen mag, 1 antw. kiezen) uit mezelf, wist van bestaan Stadsbank uit mezelf, van te voren onbekend mee, maar opgezocht op internet/in telefoonboek/ gemeentewijzer doorverwezen door familie, bekenden doorverwezen door uitkeringsinstantie doorverwezen door gemeente Leiden anders: vraag 11 nee vraag 11 nee vraag 10 10. De Stadsbank geeft advies bij onder andere financiële problemen, schuldhulpverlening en budgetbeheer. In andere steden heet de Stadsbank ook wel Gemeentelijke KredietBank. Komt het u nu bekend voor? ja nee U geeft aan onbekend te zijn met de Stadsbank. Stel, u heeft financiële problemen en u komt er alleen niet uit. Hoe en waar zou u dan hulp zoeken? (enquêteur: doorvragen) ik neem contact op met de gemeente ik vraag aan familie/bekenden bij welke instantie ik moet zijn ik vraag financiële hulp aan familie/bekenden ik vraag mijn uitkeringsinstantie om advies ik vraag mijn werkgever om advies ik neem contact op met mijn bank anders: 11. Denkt u dat de mogelijkheden voor schuldhulpverlening en andere financiële hulp die door de gemeente geboden worden voldoende bekend zijn of zou de gemeente hier meer aandacht aan moeten geven? Voldoende bekend Meer bekendheid nodig 12. Heeft u nog tips voor de Stadsbank voor een betere dienstverlening? 3
Uitkomsten Het nu volgende hoofdstuk behandelt de bekendheid van Leidenaren met de rol van de gemeente bij de uitvoer van diverse inkomensondersteunende maatregelen. Vervolgens wordt ingegaan op de bekendheid en het gebruik van zeven specifieke inkomensondersteunende regelingen en met de Stadsbank. 24.1 Bekendheid met uitvoering inkomensondersteunende maatregelen gemeente De gemeente voert diverse inkomensondersteunende maatregelen uit die bedoeld zijn voor huishoudens met een lager inkomen. Ruim zeven op de tien Leidenaren geeft aan hiermee bekend te zijn. Dit geldt relatief vaker voor 50-plussers en hoger opgeleiden en het minst vaak voor jongeren. Tabel 24.1a: Perc. bekend met dat gemeente diverse inkomensondersteunende maatregelen uitvoert (in % alle Leidenaren) Totaal 7 Leeftijd 18-24 jaar 47% Huishoudinkomen 25-34 jaar 67% < 1.450 70% 35-49 jaar 72% 1.450-2.150 7 50-64 jaar 78% 2.150-3.200 75% 65+ 77% > 3.200 75% Opleidingsniveau Sekse Lager 69% Man 71% Middelbaar 67% Vrouw 74% Hoger 77% Als iemand advies zou vragen over het aanvragen van inkomensondersteuning, dan kan tweederde van de Leidenaren een instelling of informatiebron noemen waarnaar ze deze persoon zouden doorverwijzen. Het algemeen loket van de gemeente (telefonisch, internet of bezoek) wordt veruit het vaakst genoemd op afstand gevolgd door het Team Werk, Inkomen en Zorg (Sociale Dienst) en de Stadsbank. Grafiek 24.1b: Welke instantie/ informatiebron adviseren voor aanvragen inkomensondersteuning Algemeen loket gemeente (telefoon, bezoek Stadhuis) 38% Sociale Dienst, Sociale zaken Stadsbank 9% 8% Werk, inkomen en zorg Gemeentelijke belastingdienst internet/googlen/ websites UWV werkbedrijf Gemeentegids, wegwijzer 2% 2% Kan niets noemen 35% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 4
24.2 Bekendheid en gebruik zeven specifieke regelingen 1 Of mensen in aanmerking komen voor inkomensondersteunende maatregelen, hangt onder andere af van het inkomen, de huishoudsamenstelling, het eigen vermogen en of je een auto hebt. De gehanteerde inkomensgrens is in 2009 120% van het sociaal minimum. Het sociaal minimum verschilt per woonsituatie en leeftijd. Leidenaren die zelf specifiek hebben aangegeven tot deze groep te horen zijn zeven inkomensondersteunende regelingen voorgelegd. Negen op de tien Leidenaren uit de doelgroep geeft aan bekend te zijn met één of meerdere van de onderscheiden regelingen. Evenals in voorgaande jaren is de regeling Kwijtschelding gemeentelijke belastingen het best bekend. Tabel 24.2a: Percentage bekend met regeling (in % doelgroep) 2 2003 2004 2005 2006 2007 2008 <110% s.m. 2009 <120% s.m. Kwijtschelding gemeentelijke belastingen 67% 71% 7 65% 70% 74% 80% Declaratieregeling 38% 35% 42% 41% 45% 56% 65% Bijzondere bijstand 58% 55% 58% 57% 59% 66% 64% Collectieve aanvullende ziektekostenverzekering 4 4 38% 39% 37% 37% 59% Langdurigheidstoeslag # 27% 18% 2 24% 24% 45% Regeling ouderen, chronisch zieken en gehandicapten # # # # 37% 55% 62% Regeling schoolbijdrage # # # # 50% 49% 50% Geen van allen bekend 22% 17% 2 22% 25% 22% 11% # niet gevraagd De helft van de Leidenaren uit de doelgroep geeft aan momenteel gebruik te maken van één of meerdere van de voorgelegde regelingen. Komend jaar verwacht 55% van de Leidenaren uit de doelgroep hiervan zeker gebruik te maken. Eenderde is wel bekend met de regelingen, maar heeft er nog nooit gebruik van gemaakt. Als belangrijkste reden wordt genoemd dat men hiervoor niet in aanmerking komt. In mindere mate wordt aangegeven dat men niet weet hoe de regeling aan te vragen, de aanvraag teveel moeite is, iemand anders het regelt of dat het niet nodig is. Maatregelen voldoende bekend Voor bovenstaande maatregelen kunnen Leidenaren terecht bij de het team Werk, Inkomen en Zorg of door het algemene nummer van de gemeente te bellen. Bijna de helft van de Leidenaren uit de doelgroep (47%) denkt dat hier meer bekendheid aan zou moeten worden gegeven. Een deel noemt hiervoor ook één of meerdere verbetertips. Zij vinden het vooral belangrijk dat mensen niet teveel hoeven te zoeken naar informatie. Dus als gemeente zelf brieven/ brochures sturen, telefonisch contact opnemen of mensen persoonlijk bezoeken. Ook kan bijvoorbeeld informatie op opvallende plaatsen in huis-aan-huisbladen worden geplaatst. 1 De regeling schoolbijdrage is alleen gesteld aan ouders met kinderen in basis/voortgezet onderwijs (n=16) en de regeling ouderen, chronisch zieken en gehandicapten alleen aan 65-plus en/of chronisch zieken/gehandicapten (n=47). 2 In de afgelopen jaren zijn deze vragen gesteld aan alle huishoudens met een inkomen < van 1350 euro. In 2008 is de doelgroep aangescherpt en zijn de vragen alleen nog voorgelegd aan Leidenaren met een inkomen lager dan 110% van het minimum. Om de doelgroep nog preciezer te krijgen hebben Leidenaren dit jaar specifiek zelf moeten aangeven of ze tot deze groep behoren. Een andere verandering is dat de grens dit jaar is aangepast naar 120% van het sociaal minimum. Dit soort veranderingen bemoeilijkt de vergelijkbaarheid met eerdere jaren. 5
24.3 Bekendheid en gebruik Stadsbank Bij de Stadsbank kunnen inwoners van Leiden terecht voor leningen, financieel advies en voor hulp bij het oplossen van schulden en budgetbeheer. Ruim de helft van de Leidenaren kent de Stadsbank van naam. Dit jaar is voor het eerst ook de geholpen bekendheid onderzocht. Leidenaren die in eerste instantie aangaven niet bekend te zijn met de Stadsbank kregen een korte uitleg over wat deze instantie doet, waarna hen nogmaals naar de bekendheid werd gevraagd. Dit maakt dat in totaal driekwart van de Leidenaren bekend is met de Stadsbank. Van alle Leidenaren heeft ook al eens van haar diensten gebruik gemaakt. Grafiek 24.3a: Bekendheid en gebruik Stadsbank 2003 5% 51% 44% 2004 6% 52% 42% 2005 6% 5 41% 2006 5% 52% 4 2007 4% 52% 44% 2008 55% 42% 2009 51% 22% 24% Gebruik Bekend mee Bekend mee (na toelichting) Onbekend mee Leidenaren uit de laagste inkomensklassen hebben relatief vaker wel eens van de Stadsbank gebruik gemaakt. De bekendheid is het laagst onder jongeren. Tabel 24.3b: Bekendheid en gebruik Stadsbank in 2009 naar doelgroep (in % ja) Bekend Gebruik Bekend Gebruik Totaal 76% Opleiding Lager 80% 5% Sekse Middelbaar 7 5% Man 79% Hoger 76% 2% Vrouw 7 Netto huishoudinkomen Leeftijd < 1450 80% 6% 18-24 jaar 40% 2% 1451-2150 81% 4% 25-34 jaar 69% 1% 2151-3200 76% 4% 35-49 jaar 76% >3200 75% 1% 50-64 jaar 88% 4% 65+ 74% 4% Van de Leidenaren die wel eens gebruik hebben gemaakt van de Stadsbank is bijna zes op de tien hier uit zichzelf terecht gekomen. Veelal kende men de Stadsbank al. Het overige deel is doorverwezen via familie, bekenden, de eigen werkgever, een advocaat of het maatschappelijk werk. 6
Waar hulp zoeken indien onbekend met Stadsbank Aan de Leidenaren die niet bekend zijn met de Stadsbank is gevraagd hoe en waar zij hulp zouden zoeken indien zij in financiële problemen zouden geraken. De familie, gemeente en bank worden hierbij het vaakst genoemd. Tabel 24.3c: Waar zou je financiële hulp zoeken (in % onbekend met Stadsbank, meerdere mogelijk) Vraag aan familie/ bekenden waar ik moet zijn 29% Vraag financiële hulp aan familie/ bekenden 25% Neem contact op met de gemeente 2 Neem contact op met mijn bank 12% Vraag mijn werkgever om advies 5% Ga op internet zoeken 5% Anders 5% Weet niet/ geen antwoord 21% Verbetertips Een deel van de Leidenaren heeft één of meerdere verbetertips voor de Stadsbank. Onderstaand de Top-5: 1. Meer aandacht/bekendheid aangeven: in folders, flyers, in wijk- en huis-aan-huiskranten of ander media meer informatie verstrekken (42x); 2. Actief op zoek gaan naar de juiste doelgroep: meer informatie voor mensen die er recht op hebben, in achterstandswijken meer bekendheid aan geven (12x); 3. Proactief preventie beleid: mensen die hun schulden willen betalen actief hulp aanbieden en begeleiden, actief op zoek gaan naar mensen die baan (dreigen) te verliezen en proactief hulp bieden, ook proberen actief te voorkomen dat schulden groter worden (9x); 4. Specifieke plekken voor verspreiden informatie: neerleggen informatie op plaatsen waar mensen veel komen, buurthuizen, gezondheidscentra, bibliotheken, stadhuis, moskeeën, etc. (8x); 5. Duidelijk loket: het moet duidelijk zijn waar je terecht kunt, duidelijkheid creëren, één loket (6x); 5. Beter vindbaar op internet: misschien beter op internet kunnen staan, website Stadsbank is bijna onvindbaar (6x). 24.4 Mogelijkheden gemeentelijke financiële hulp voldoende bekend Vier op de tien Leidenaren denkt dat de gemeente meer aandacht zou moeten geven aan de bekendheid van de mogelijkheden voor schuldhulpverlening en andere vormen van gemeentelijke financiële hulp. Dit geldt relatief vaker voor jongeren (69%) en inwoners met een netto huishoudinkomen tot 1450,- per maand (49%). Tabel 24.4: Mogelijkheden gemeentelijke financiële hulp voldoende bekend Ja 4 Nee, meer bekendheid nodig 40% Weet niet/ geen mening 17% Totaal 100% 7