10 x2010 jaarverslag 2010
( ) Ommekeer in de zorg
Als er één uitdrukking is die past op het jaar 2010 is het deze: geen woorden maar daden. Want door de Kruisvereniging is de wijkzuster daadwerkelijk teruggekeerd in de Brabantse dorpen en wijken. Na een succesvolle aftrap in 2009 met de opvallende campagne wij willen de wijkzuster terug begonnen in februari in Bergen op Zoom en Fijnaart de eerste twee zusters. Einde 2010 zijn er al in dertien wijken/dorpen wijkzusters actief, onder regie van de Kruisvereniging. Het is een beweging die niet meer te stoppen is. Wanneer komt die wijkzuster bij ons, klonk het in 2010 in verschillende Brabantse wijken. Het unieke aan onze wijkzuster is dat ze onafhankelijk van welke zorgaanbieder dan ook haar werk doet, zich naast de zorgvrager opstelt, met die cliënt overlegt over de behoefte aan steun of zorg en die ook in de gaten houdt of die hulp geleverd wordt. De mensen willen dat graag zo. Het is een ommekeer in het geven van zorg. Want het aanbod wordt nog altijd bepaald door het systeem waarin de zorgaanbieders werken. Deze nieuwe weg waarop zorg, wonen en welzijn hand in hand lopen moet er uiteindelijk toe leiden dat solidariteit, duurzaamheid en leefbaarheid in de wijken en dorpen terugkeert. De wijkzuster zoals die nu onder regie van de Kruisvereniging werkt is een enorm succes aan het worden, ook buiten West-Brabant. Dat we aan het einde van het jaar uit Den Haag een half miljoen euro subsidie kregen toegewezen voor het wijkzusterproject is een krachtige bevestiging dat we met deze wijkzuster nieuwe stijl goed en innovatief bezig zijn. Het is geweldig dat dit grootschalige burgerinitiatief, want dat is het, ook op deze manier beloond wordt. Met dat geld, en vooral met de steun van onze leden en de inzet van onze plaatselijke afdelingen gaan we er voor zorgen dat deze wijkzuster nooit meer een comeback hoeft te maken. Henk van Tilborg, voorzitter van de Kruisvereniging West-Brabant jaarverslag 2010
(1) De wijkzuster is er
De wijkzuster is terug in West-Brabant. De comeback begon in februari in de wijk Gageldonk-West in Bergen op Zoom en in Fijnaart. Daar startten onder regie van de Kruisvereniging twee proefprojecten, met elk één wijkzuster. Die werkt nauw samen met de huisarts, bij wie zij als het even kan ook wordt ondergebracht. Kern is dat de wijkzuster zich naast de zorgvrager opstelt, in overleg met die cliënt de behoefte aan steun bepaalt en ook in de gaten houdt of de zorg geleverd wordt. De mensen willen dat graag. Volgens de Kruisvereniging is het een ommekeer in het geven van zorg. Want het aanbod wordt vooralsnog door het systeem waarin de zorgaanbieders werken bepaald. De Kruisvereniging heeft niet zoals als vroeger de wijkzusters in dienst. Ze zijn in dienst van zorgorganisaties als Surplus, STIP en DAT. De Kruisvereniging voert alleen de regie. Voorzitter van de Kruisvereniging Henk Van Tilborg: Sterk aan ons concept is de onafhankelijkheid van de wijkzuster, die dan wel in dienst van een zorgaanbieder is, maar niet gebonden aan een zorginstelling. Alleen op die manier kan zij zo optimaal mogelijk luisteren en inspelen op de wensen van de cliënt. Al werkt ze bijvoorbeeld voor zorgaanbieder Surplus, ze kan voor haar cliënt een andere zorgaanbieder regelen. Ze heeft een volstrekt onafhankelijke positie. Dat het zo in de praktijk ook gaat, wordt gecontroleerd door de Kruisvereniging die daarvoor begin volgend jaar met een keurmerk komt. De nieuwe weg moet er uiteindelijk toe leiden dat zorg, wonen en welzijn hand in hand gaan en zo solidariteit, duurzaamheid en leefbaarheid in de wijken terugkeren. Want het gaat erom dat de mensen zo lang mogelijk zelfstandig thuis kunnen blijven wonen en meedoen in de samenleving, aldus Van Tilborg. Aan het einde van het jaar waren al in dertien wijken/dorpen wijkzusters actief. jaarverslag 2010
(2) De Kruisvereniging groeit
Zowel Kruisvereniging Klundert met bijna 1200 leden als de Zevenbergse Kruisvereniging (2600 leden) sloten zich aan bij de Regionale Kruisvereniging West-Brabant. Daarmee zetten beide een punt achter de samenwerking met de organisatie Mark en Maasmond/Thebe. Voorzitter Riet Bol-Meinderts van Klundert over de overstap: Onze leden waren lid van de ledenorganisatie Mark en Maasmond. De thuiszorgorganisatie Mark en Maasmond was eerder al opgegaan in de zorgaanbieder Thebe. Maar dàt was geen reden om over te stappen, de leden waren tevreden over de geleverde zorg. Moeilijker lag de fusie van de ledenorganisatie Mark en Maasmond met Thebe Extra. We zijn dan geen vereniging met leden meer. Terwijl de kruisvereniging eigen leden moet blijven houden. Je houdt dan zelf de regie. Alleen in die positie kun je op korte termijn inspringen op wat er in de gemeenschap leeft. Dit is bij de fusie met Thebe Extra onmogelijk. Voorzitter Broeders de Zevenbergse Kruisvereniging vult aan: Het gaat ons om de belangen van leden te behartigen voor welzijn en goede en betaalbare (wijk)zorg. Daarom sluiten wij ons aan bij de onafhankelijke Regionale Kruisvereniging West-Brabant. Het is de beste waarborg dat we onze idealen kunnen verwezenlijken. Beide verenigingen vinden het in ieder geval belangrijk dat juist de Kruisvereniging er is, in deze tijd van marktwerking en zorgkolossen. Voor veel mensen is het onbegrijpelijk hoe de zorg nu in elkaar zit, constateren de twee voorzitters. Dan is het goed als je dan als vereniging een onafhankelijke vraagbaak en wegwijzer kunt zijn, vinden ze, want mensen zijn niet allemaal even mondig. En je kunt als grote onafhankelijke belangenbehartiger ook prima inspelen op de wensen van de leden. Ze noemen als voorbeeld de roep van de leden van de Regionale Kruisvereniging om de terugkeer van de wijkzuster en dat zij dan onder regie van die Kruisvereniging er nu ook is. jaarverslag 2010
(3) De staatssecretaris komt langs
Jet Bussemaker kwam tweemaal op werkbezoek bij de Kruisvereniging. Als staatssecretaris van VWS en als erewijkzuster van de Kruisvereniging. M n beste Jet, m n beste Jet, ik heb wel honderdduizend handen aan mijn bed. Staatssecretaris Jet Bussemaker van het ministerie van VWS kon hartelijk lachen om het refrein van het carnavalslied van de Kruisvereniging. Ze kreeg het eerste exemplaar van die carnavals-cd aangeboden door voorzitter Henk van Tilborg, toen zij op 20 januari 2010 op werkbezoek was bij de Regionale Kruisvereniging West-Brabant. Aanleiding voor haar bezoek was dat de eerste twee wijkzusters in twee proefprojecten in Fijnaart en Bergen op Zoom aan de slag gingen. Ze ondersteunt die terugkeer van de wijkzuster van harte. Bussemaker sprak lang met wijkverpleegkundigen en zorgvragers. Ook schoof ze aan tafel bij vertegenwoordigers van zorgaanbieders Surplus en STIP, de provincie, het PON en huisartsen, en wethouders uit Bergen op Zoom en Moerdijk. Uiteraard werd ook met het bestuur van de Kruisvereniging een gesprek gevoerd. Vlak voor de zomer kwam Bussemaker opnieuw langs. Dit keer niet als staatssecretaris (ze was door de val van het kabinet geen bewindsvrouw meer) maar als erewijkzuster van de Kruisvereniging. Ze was nieuwsgierig naar de eerste ervaringen van de wijkzusters in Fijnaart en Bergen op Zoom. Tijdens die bijeenkomst presenteerde de Kruisvereniging ook het logo van het keurmerk dat zij in 2011 gaat invoeren. Bussemaker was enthousiast over het keurmerk. Vooral omdat de toetsing van de kwaliteit wordt gedaan door vrijwilligers, zelf cliënten dus, vertelde ze toen. jaarverslag 2010
(4) Het PON onderzoekt project wijkzuster
De eerste twee proefprojecten met de wijkzuster worden door het onderzoeksbureau PON gevolgd met onderzoek. Daarvoor is in de eerste helft van 2010 een nulmeting uitgevoerd. Dat betekent dat de stand van zaken van de zorg is genoteerd. Onder andere cliënten, huisartsen, zorgaanbieders, gemeenten, woningcorporaties en natuurlijk de wijkzusters zijn ondervraagd over de kwaliteit van de geleverde zorg, leefbaarheid in de wijk, participatie, samenwerking, efficiëntie in de zorg en problemen waar ze tegenaan lopen. Het gaat daarbij om hun ervaringen, aldus onderzoeker Trude Rietveld: We hebben op deze manier gekeken hoe het in de wijken van de wijkzuster er nu voor staat en dat doen we begin volgend jaar weer. Dan stellen we dezelfde vragen. Zodat we kunnen zien wat het effect is van de twee experimenten, of de verwachtingen en doelen die je hebt met de proef van de wijkzusters ook uitkomen. De Provincie Noord-Brabant is ook nieuwsgierig naar de uitkomsten. Zij volgt de twee pilots met belangstelling. Anneke Broekema, senior beleidsmedewerker Bureau Zorg en Welzijn legt uit waarom. De provincie heeft weinig directe taken op het gebied van zorg en welzijn. Maar voor bijvoorbeeld de wmo hebben wij een wettelijke taak om gemeenten te ondersteunen bij de uitvoering van wmo-beleid. De terugkeer van de wijkzuster zoals de Kruisvereniging die voorstaat, past prima in de wmo-gedachte en kan een goede hulp zijn om de wmo handen en voeten te geven. De Provinciale Raad voor de Volksgezondheid en Maatschappelijke Zorg had de provincie ook positief geadviseerd over de plannen van de kruisvereniging. Broekema: Dat de kruisvereniging de twee pilots door PON laat monitoren vindt de provincie belangrijk. Op die manier kun je de opgedane kennis en ervaringen over de effecten uitwisselen, verspreiden en wie weet toepassen. jaarverslag 2010
(5) Het keurmerk komt
De Kruisvereniging komt in 2011 met een keurmerk voor zorgverleners. Zij worden beoordeeld op criteria die door de leden van de Kruisvereniging zijn opgesteld, dus door de cliënten zelf. Voorzitter Henk Van Tilborg noemt het keurmerk een ideale manier om de zorg op een hoger en patiëntvriendelijker peil te tillen. Thuiszorginstellingen die dat willen zullen langs de meetlat worden gelegd, zegt hij. Volgens hem krijgen alleen organisaties die de vraag van de patiënt centraal stellen het keurmerk. Het bureau CIIO, dat zich richt op certificering binnen de professionele dienstverlening, kreeg opdracht het keurmerk te ontwikkelen. De wijkzuster moet in de visie van de Kruisvereniging vanuit de wensen van de cliënt de coördinatie en verbinding leggen tussen alle partijen die rondom zorg thuis zijn betrokken. Met het keurmerk worden organisaties die thuiszorg geven beoordeeld op criteria die door de leden van de Kruisvereniging zijn opgesteld, dus door de cliënten zelf. Wie aan de criteria voldoet, krijgt het keurmerk en dan weet je als cliënt dat die instelling echt vraaggestuurde zorg geeft van goede kwaliteit. Het unieke van het keurmerk is dat door de bril van de cliënt zorg getoetst wordt. Om het keurmerk te ontvangen zal een zorgorganisatie dus moeten laten zien dat ze het voorop stellen van de vraag van de cliënt ook daadwerkelijk vorm weten te geven. Voor de Kruisvereniging schuilt het succes van het keurmerk er in dat zij nu een toetsingskader in handen heeft waarmee je een zorgorganisatie die werkt met de wijkzuster handvatten kan geven. Antonet Adolfs van CIIO: Je houdt zorgorganisaties een spiegel voor: dit is goed, dit kan beter en dat zou je zo en zo kunnen doen. Met het keurmerk controleer je niet alleen, je helpt de organisatie ook verder ontwikkelen. Marcelis Boereboom, directeurgeneraal Langdurige Zorg van het ministerie van VWS liet zich in Kruisvenster enthousiast uit over het keurmerk. Lijkt me geweldig. Een keurmerk van cliënten heeft meer waarde dan wanneer een zorginstelling zichzelf de maat neemt via een benchmark. jaarverslag 2010
(6) Afdelingen zijn actief
De Kruisvereniging is de koepel van 28 plaatselijke kruisverenigingen. Zij zetten zich in voor de leden van de Kruisvereniging. Zo ondersteunde Kruisvereniging Standdaarbuiten/Noordhoek niet alleen de opleidingen Jeugd EHBO, EHBO maar ook de cursus hartreanimatie en gebruik van het AED-apparaat waaraan ruim 200 personen deelnamen. Ook activiteiten van de Zonnebloem en de KBO kregen hulp. Kruisvereniging Rucphen werkte mee aan gezondheidsdagen in Sprundel, Rucphen en Zegge. Verder hielp de vereniging mee aan het opzetten van het Memopas navigatiesysteem. De Kruisvereniging Hoeven organiseerde het Gezondheidsplein. De Kruisvereniging was verder met een clinic Nordic walking present op de Dag van de ouderen in Hoeven. Vanuit de clinic is een groep wandelaars gevormd die de cursus Nordic walking zijn gaan volgen en nu wekelijks deze gezonde sport beoefenen. Kruisvereniging Dinteloord/De Heen hield de jaarlijkse Gezondheidsmarkt. Ruim 350 bezoekers trok het evenement. Ook is gestart met therapeutisch zwemmen voor de leden, in Klundert. De vereniging aldaar gaf een beginnerscursus reanimatie en AED. Bijna 90 personen volgden de herhalingscursus. Ook stond EHBO bij kinderen op de rol. Hierover is een voorlichtingsavond gegeven. Kruisvereniging Fijnaart en Heijningen pleit al vanaf 1999 voor een gezondheidscentrum in Fijnaart. Surplus kondigde dit jaar aan dat er zo n centrum komt dat onderdak biedt aan artsen, apotheek, prikdienst, consultatiebureau, het Rode Kruis en een fysiotherapeut. Ook deze vereniging hield een Gezondheidsmarkt. De afdeling Rucphen financierde voor een deel een aantal gezondheidsdagen en ondersteunt het project AED s in de gemeente Rucphen (opleiding en herhalingslessen) jaarverslag 2010
(7) De wijkzusters leren van elkaar
Vroeger werd je opgeleid tot wijkzuster. Die opleiding is er al lang niet meer. Daarom is de kennis van de vroegere wijkzuster over het werken in de wijk belangrijk voor de nieuwe generatie. Vandaar dat de Kruisvereniging in de Fendertshof in Fijnaart een bijeenkomst organiseerde waarop wijkzusters van vroeger en nu met elkaar van gedachten konden wisselen over het werken in de wijk. Ik heb me al die jaren afgevraagd: waarom is ze er nou toch niet meer? Zij moet gewoon terug komen! Aldus Els, die in de jaren zeventig en tachtig wijkzuster was in Roosendaal. De bijeenkomst was nog niet eens begonnen en ze praatte al honderduit. Over toen en nu. De betrokkenheid is er na al die jaren nog. Ze is dan ook enthousiast over de terugkeer van de wijkzuster door de Kruisvereniging. Vroeger werd zij nog echt opgeleid tot wijkzuster. Die opleiding tot generalist in de zorg is verdwenen. Daarom is hun kennis en ervaring over werken in de wijk van onschatbare waarde voor de nieuwe generatie. Die kunde mag niet verloren gaan en moet doorgegeven worden aan hun opvolgsters, meent de Kruisvereniging. Zij is overigens in gesprek met de ROC s en andere opleidingen in West-Brabant om de leergangen aan te passen voor de nieuwe wijkzuster. jaarverslag 2010
(8) Diensten en producten slaan aan
De diensten en producten van de Kruisvereniging vinden gretig aftrek bij de leden. Zo profiteerden bijna 3400 leden van de kortingen van het servicepakket en ruim 18.000 mensen maakten gebruik van de diensten van de zorgwinkels. Niet alleen organiseerden de plaatselijke afdelingen van de Kruisvereniging diverse projecten voor de leden, zoals gezondheidsmarkten, cursussen en themabijeenkomsten. Veel afdelingen beheren ook de diverse uitleenpunten voor het lenen van medische artikelen. Daar maakten ruim 10.000 leden gebruik van. Daarnaast bood de Kruisvereniging met het servicepakket leden korting op diverse diensten en producten, bijvoorbeeld op brillen, gehoorapparaten en tandprotheses. In 2010 maakten bijna 3400 mensen er gebruik van. Toppers waren de servicediensten kapper, opticien en pedicure. Ook organiseerde het cursusbureau van de Kruisvereniging weer cursussen, zoals Nordic walking en de begin- en vervolgcursus Leren Masseren waaraan 22 mensen deelnamen. Ook partners zoals GGZ Westelijk Noord-Brabant en Traverse, boden met korting cursussen aan. Medicura Zorgwinkel verzorgt de zorgwinkels voor de Kruisvereniging. Naast de gratis uitleen krijgen leden op alle artikelen 15% korting en 15% korting op het huren van hulpmiddelen. Ruim 18.000 mensen belden de zorgwinkels of kwamen langs. De winkels leenden aan leden van de Kruisvereniging ruim 6300 artikelen uit, verkochten er tegen de 8400 en beantwoordden ruim 3100 ledenvragen om informatie over de Kruisvereniging. Het steunpunt PGB hielp 236 mensen met hun PGB-aanvraag. De Kruisvereniging werkte voor aanbiedingen ook met onder meer Surplus, TimmersMedizorg, Kraamcentrum DAT, Tamoil en de WVS-groep. Ook zorgverzekeraars CZ en VGZ behoren tot die samenwerkingspartners. jaarverslag 2010
(9) Bestuur promoot wijkzuster
Het algemeen bestuur van de Kruisvereniging heeft stevig aan de weg getimmerd voor het project De wijkzuster terug. Er is veel bedacht, geschreven, overlegd en gepresenteerd om de wijkzuster in West-Brabant stevig neer te zetten. De zorg, de politiek, het onderwijs en de wetenschap maakten uitgebreid kennis met de Kruisvereniging. Er zijn gesprekken gevoerd en bezoeken gebracht aan onder andere en in willekeurige volgorde: zorgbureau DAT, burgemeester Peter van der Velden van Breda, communicatiebureau Comcon, wethouder Van Eekelen van Bergen op Zoom, Surplus, wethouder Paantjens van Halderberge, ROC West Brabant, Thuiszorg West-Brabant, de plaatselijke afdelingen van de Kruisvereniging, wethouder Van Hal van Rucphen, ILC Zorg voor Later, het onderzoeksbureau BMC, de Huisartsenkring West-Brabant, het Franciscusziekenhuis, GGZ Westelijk Noord-Brabant, Zorgburo STIP, onderzoeksbureau PON, de Provinciale Raad voor de Volksgezondheid en Maatschappelijke Zorg, de Zonnehuisgroep, CIIO, de provincie, ZonMW, oud-staatssecretaris en ere-wijkzuster Jet Bussemaker, VGZ, gemeente Tilburg, CZ, Zorgkantoor, wethouder Jongmans van Roosendaal, het ministerie van VWS, Brabant Medical School en het Kennis en Innovatiecentrum Zorgeconomie. jaarverslag 2010
(10)De wijkzuster krijgt half miljoen
Het project De wijkzuster terug kreeg in oktober 2010 van ZonMw een half miljoen euro subsidie. Het geld is bestemd om in twee jaar het project verder vorm en inhoud te geven. Voorzitter van de Kruisvereniging Henk van Tilborg: Hiermee komt ook uit Den Haag het krachtige signaal dat we met onze wijkzuster goed bezig zijn. Het is geweldig dat dit burgerinitiatief op deze manier beloond wordt. Met het geld kunnen we onze wijkzuster stevig verankeren in de Brabantse dorpen en wijken. De subsidie van een half miljoen komt uit het vierjarige programma Zichtbare schakel van ZonMw, de organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie die de zorgsubsidies van het ministerie van VWS toewijst. Het programma startte in mei 2009. Het project wil dat wijkverpleegkundigen verbetering brengen op het gebied van zorg, wonen en welzijn in de wijk en daarmee ook in het aanbod aan de wijkbewoners. De wijkverpleegkundige brengt partijen en mensen bij elkaar en is de schakel tussen problemen en concrete oplossingen. Het concept zoals bedacht door de Kruisvereniging past hier prima op. Directeur Henk Smid van ZonMw: Een belangrijk toegevoegd argument bij de positieve honorering was dat de Kruisvereniging een vereniging is met leden en dus vanuit de zorggebruikers wordt aangestuurd. Met als doel om die klant weer centraal in de zorg- en dienstverlening te stellen. Verschillende gemeenten en huisartsen geven aan hierin te willen meewerken. De Kruisvereniging wil ook zoveel mogelijk aansluiten bij bestaande verbanden in de wijk. Wij zijn zeker benieuwd of daar op een overstijgend niveau succeselementen uit te destilleren zijn. Het gaat immers niet alleen om de invulling van de functie van wijkverpleegkundige, maar ook om de omgeving waarbinnen zij haar werk zo goed mogelijk kan doen. Doordat de Kruisvereniging meedoet, kunnen we ook monitoren of zij andere resultaten boekt dan andere deelnemers van Zichtbare schakel. jaarverslag 2010
jaarverslag 2010 Contact: De Kruisvereniging West-Brabant (0165) 55 59 15 Tekst: Leo Lotterman Vormgeving: Dessain Grafische Vormgeving & Webdesign