Auteur: Lieve Hoet Wat of wie is KYOTO? Kyoto is een stad in Japan. In 1997 werd daar een belangrijke milieutop gehouden. De leiders van 181 landen tekenden toen het 'Verdrag van Kyoto'. Daarin staat dat de uitstoot van broeikasgassen fors naar beneden moet om de verdere opwarming van de aarde te voorkomen. In elk land moest dit verdrag goedgekeurd worden en dat duurde nog een hele tijd. Op 16 februari 2005 is het Kyoto-verdrag uiteindelijk officieel in werking getreden. Verandert ons klimaat? Heb je ze al gezien, de beelden van ijsmassa's die naar beneden donderen? Van hevige stormen en uitgedroogde landbouwgronden? Beelden om bij stil te staan. Dat het klimaat op aarde verandert, is niet nieuw. Zolang de aarde bestaat, zijn er veranderingen geweest. Soms ging het om kleine verschuivingen, soms om ingrijpende. Zo was de Saharawoestijn duizenden jaren geleden een vruchtbaar gebied waar giraffen en nijlpaarden rondliepen. Waarom maken de wereldleiders en wetenschappers zich nu zulke zorgen? Het IPCC is een groep van wetenschappers. Zij zeggen dat de aarde nu opwarmt en dat de mensen daarvoor verantwoordelijk zijn. Die opwarming kan grote gevolgen hebben. Zo zou de zeespiegel verhogen, komen er meer droogte- en hitteperiodes, overvloedige neerslag, een tekort aan drinkbaar water, en worden planten- en diersoorten bedreigd... De boosdoener De opwarming wordt veroorzaakt door broeikasgassen. Een belangrijk broeikasgas is koolstofdioxide (CO2). Dat is een stof Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.1
die afkomstig is van de verbranding van hout, kolen, aardgas, maar ook van de uitademing van alle levende wezens. teveel warmte vastgehouden. Daarom staat in het Kyoto-verdrag dat tussen 2008 en 2012 de uitstoot van broeikasgassen gemiddeld met 5 % moet verminderen, vergeleken met het niveau van 1990. Zo hoopt men dat de opwarming van de aarde zou kunnen worden beperkt tot +2 C. Hoe wordt de uitstoot verminderd? Een tweede broeikasgas is methaan, dat uitgestoten wordt door vee en door moerassen. Ook CFK's veroorzaken mee de opwarming van de aarde. Het zijn chemische stoffen die je vindt in diepvriezers, koelkasten en airconditioninginstallaties. Algemeen kun je zeggen dat verbranding, ontbossing, landbouw en industrie verantwoordelijk zijn voor de uitstoot van broeikasgassen. Toch hebben broeikasgassen normaal gezien een positieve invloed op de aarde! Ze zorgen ervoor dat de warmtestralen van de zon niet allemaal teruggekaatst worden in de ruimte. Daardoor is het hier warm genoeg voor ons om te leven. Maar... als er teveel broeikasgassen zijn, wordt er België heeft zich als doel gesteld om de uitstoot van broeikasgassen met 7,5 % te verminderen. Wat kan een land doen om dit doel te bereiken? In de eerste plaats ervoor zorgen dat zo veel mogelijk mensen en bedrijven hun energie uit hernieuwbare energiebronnen halen, en niet uit fossiele brandstoffen zoals aardolie, aardgas en steenkool. Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.2
Overal worden windmolenparken gebouwd, op veel daken zie je zonnepanelen verschijnen en er bestaan ook elektriciteitscentrales die als brandstof biologisch materiaal gebruiken. De energie, die je zo verkrijgt, noem je 'groene energie'. De overheid moedigt het openbaar vervoer aan, verplicht bedrijven om minder koolstofdioxide uit te stoten en geeft subsidies aan mensen die hun huis energiearm inrichten. Landen helpen elkaar Een land kan 'schone lucht kopen'. Als België geld geeft aan een land dat veel minder broeikasgassen uitstoot, krijgt het in ruil meer 'schone lucht'. België kan ook een ontwikkelingsland helpen. Wanneer we daar landbouwprojecten steunen of veel bomen aanplanten verbetert dat het klimaat. En België komt dichter bij zijn doel van 7,5% minder uitstoot. Hoe ver staan we nu? Heeft het Kyoto-verdrag de broeikasgassen doen verminderen? Is er na vijf jaar reden om te vieren? Neen en ja. De uitstoot van broeikasgassen is NIET GEDAALD maar wereldwijd gestegen met 30 % in 10 jaar! Sommige landen hebben wel meer gedaan dan ze beloofd hadden. Andere landen stoten nu véél meer broeikasgassen uit dan vóór het Kyoto-verdrag. Voorbeelden hiervan zijn Brazilië, Indië en vooral China. Zij hadden het Kyotoverdrag niet ondertekend omdat ze toen nog echte ontwikkelingslanden waren. Maar nu heeft hun economie een grote sprong vooruit gemaakt. Dat is natuurlijk positief voor die landen, maar het heeft gevolgen voor het milieu! En toch... Er is WEL iets VERANDERD. Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.3
Het Kyoto-verdrag heeft veel in beweging gezet. Mensen staan meer stil bij de gevolgen van wat ze doen voor het milieu. Een vervolg voor Kyoto Elk jaar komen de regeringsleiders weer samen op een milieutop. Dit jaar ging die door van 7 tot 18 december 2009 in Kopenhagen, de hoofdstad van Denemarken. Deze bijeenkomst was erg belangrijk omdat het Kyoto-verdrag maar tot 2012 loopt. En zoals het er nu naar uitziet, zijn de maatregelen niet genoeg om de opwarming te beperken tot 2 C. Jammer genoeg mislukte de top van Kopenhagen. De regeringsleiders hebben alleen een algemene tekst met 'goede voornemens' ondertekend. "Het is beter dan niks," zei onze eerste minister Yves Leterme, "maar het is ontgoochelend. Het probleem is dat de maatregelen om broeikasgassen te verminderen niet verplicht zijn. Je kan als land niet gestraft worden als je je doelstellingen niet haalt!" In de tekst staat niets over het stoppen van de ontbossing. Er komt wel financiële steun voor de arme landen, want zij zullen de gevolgen van de opwarming het meest voelen. China, Indië en Brazilië zijn ook nu niet verplicht om iets te doen aan hun uitstoot van broeikasgassen. Als je alle maatregelen optelt, die al beloofd zijn, zou de aarde toch 3 C opwarmen. Volgens de wetenschappers zouden de gevolgen dan niet meer te controleren zijn. Een overeenkomst sluiten tussen alle landen van de wereld is nog moeilijker dan overeenkomen met alle leerlingen in je klas! Gelukkig is de top in Kopenhagen geen eindpunt. Milieuorganisaties houden met betogingen en andere acties het probleem onder de aandacht. Wetenschappers proberen met onderzoek cijfers te leveren om landen te dwingen maatregelen te nemen. Eind 2010 is er een nieuwe klimaattop in Mexico. Hopelijk brengt die een concreet en dwingend verdrag. Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.4
De toekomst Moeten we nu bang zijn voor de toekomst? Hoe zal de wereld eruitzien als jij 90 jaar bent? Als we helemaal niets doen aan de opwarming van de aarde, zullen heel veel mensen moeten vluchten omdat hun land onderloopt door de stijgende zeespiegel. Warm water zet uit. Dus als het zeewater minstens 3 C warmer wordt, zou de zee enkele meters stijgen. de boeren hun oogsten niet meer kunnen plannen. Dat zou vooral in ontwikkelingslanden tot armoede en sterfte leiden. In België zou het water diep het land in trekken. Je moet hier dan geen Middellandse Zeeklimaat verwachten, maar wel meer regen in de winter en vaak hete zomers, maar niet noodzakelijk meer uren zon. Het hoeft helemaal niet zo erg te veranderen. Alle gevolgen hangen af van hoeveel graden de aarde opwarmt en van welke maatregelen de landen nemen om die veranderingen op te vangen. Jij kunt helpen! Andere mensen zien hun land veranderen in een dorre woestijn, ook zij zullen moeten vluchten. Jij kunt moeilijk een elektrische wagen kiezen, maar je kunt wel met de fiets of te voet naar school. Ook als het eens regent. IJskappen op bergtoppen zullen smelten. Dus zal er uiteindelijk geen zoet water meer zijn voor de mensen in het dal. Stormen, orkanen en overstromingen zouden meer voorkomen. De seizoenen zouden onregelmatig worden, waardoor Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.5
De temperatuur thuis mag best 1 C lager. Je trekt wel een trui aan. Blijft je computer dag en nacht aan staan? Zelfs in 'slaapstand' verbruikt hij energie. Spaarzaam zijn met water helpt ook, want water zuiveren vraagt veel energie. Een brooddoos gebuiken, zuinig zijn op papier, boodschappen doen met herbruikbare zakken, drank in grotere verpakkingen kopen... die maatregelen ken je wel. Maar houd je die vol? Natuurlijk kun je ook actiever meehelpen. Zo kun je bij een milieugroep gaan en bomen helpen planten. Of misschien wil je steun verlenen aan een ontwikkelingsorganisatie die in droge streken opnieuw bossen aanplant? Je kunt al beginnen met je ouders, leraars en vrienden warm te maken voor het probleem van de broeikasgassen. Daarvoor hoef je niet naar Kyoto of Kopenhagen. De opwarming van de aarde stoppen is niet alleen een zaak voor regeringsleiders. biologisch materiaal: groente-, fruit- en tuinafval, mest of houtafval dit kan als brandstof gebruikt worden. broeikasgas: een gas dat verantwoordelijk is voor de opwarming van de aarde economie: de activiteiten, die zorgen voor de welvaart van een land fossiele brandstoffen: brandstoffen die (300 miljoen jaar geleden) ontstaan zijn uit resten van planten en dieren hernieuwbare energiebronnen: energiebronnen die telkens opnieuw kunnen gebruikt worden. Bijvoorbeeld waterkracht, zonne-energie, windenergie industrie: fabrieken IPCC: een internationale groep van wetenschappers, die samengeroepen wordt door de Verenigde Naties milieutop: een bijeenkomst van regeringsleiders over milieuproblemen, vooral over de opwarming van de aarde milieuorganisaties: groepen, die acties voeren om ons milieu te beschermen subsidies: geld van de overheid om mensen, verenigingen of bedrijven te steunen Verklarende woordenlijst De schuingedrukte woorden uit de tekst worden hieronder verklaard. Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.6
En nu jij! 1. Computermodellen voorspellen tussen 2000 en 2100 een temperatuursstijging van 1,1 C tot zelfs 5,8 C. Wat zou er in de wereld gebeuren als de temperatuur inderdaad verhoogt met 5,8 C? 2. Tussen 1900 en 2000 is de gemiddelde temperatuur met 0,74 C gestegen en de zeespiegel steeg in die periode met 18,5 cm. Wat is het verband tussen die twee stijgingen? 3. Nu wordt in de wereld ongeveer 50 miljard ton broeikasgassen uitgestoten! Dit zou in 2020 nog maar 44 miljard ton mogen zijn, in 2050 20 miljard ton. Noem één belangrijk broeikasgas. Vanwaar komt dat gas? Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.7
4. Meer dan 2 miljard mensen leven in een gebied dat minder dan 3 m boven de zeespiegel ligt. Die mensen zullen tegen 2020 waarschijnlijk 'milieuvluchtelingen' worden. Waarom? 5. Vlaanderen telt ongeveer 50 000 zonne-energie-installaties. Vind je dit genoeg? Zou jij op je huis zonnepanelen laten zetten? 6. Draag jij je steentje bij om de opwarming van de aarde tegen te houden? Zet een kruisje bij wat je al doet. o Ik ga met de fiets of te voet naar school. o Ik ga met het openbaar vervoer naar school. o Ik doe de deur dicht als ik naar buiten ga. o Ik zet de verwarming in mijn slaapkamer laag (minder dan 20 C). o Ik neem een douche in plaats van een bad. o Ook op vakantie spring ik zuinig om met water. o Ik doe het licht uit als ik mijn kamer verlaat. o Ik schakel mijn computer uit als ik hem niet meer gebruik (zeker 's nachts). o Ik gebruik de achterkant van beschreven papier als kladblad. o Ik heb al bomen geplant. (Illustratieverantwoording: het copyright op de illustraties berust bij de volgende personen, firma's en instellingen: p. 1 istockphoto (foto), p. 2 Wikipedia/Lotus R (foto), p. 3 stock.xchng (foto) en Tine Gruson (foto), p. 4 Reporters (foto), p. 7 istockphoto (foto)). Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.8