2014 Nummer 18 Enervisionair verlaging in de praktijk Ons duurzame project 35 brine/water warmtepompen in woonzorgcomplex Project in ontwikkeling 21.000 m² vloerverwarming in Nationaal Militair Museum
DISCLAIMER DIT ARTIKEL, MET FOTO S VAN SJOUKE HOEKSEMA VAN FOTO JULIUS VAN DIJK, WERD GEPRESENTEERD IN DE 18 E EDITIE VAN HET MAGAZINE ENERVISION. HET IS NIET TOEGESTAAN OM DE INHOUD VAN DIT ARTIKEL, ZOWEL TEKST ALS BEELDMATERIAAL, ZONDER SCHRIFTELIJKE TOESTEMMING VAN DE NATHAN GROUP (WWW.NATHANGROUP.EU) TE KOPIËREN.
Senioren, zorg en Lowergy 35 ALPHA-INNOTEC BRINE/WATER WARMTEPOMPEN IN WOONZORGCOMPLEX
Foto linkerpagina: JOHAN MEIJER (LINKS), ALBERT VEERMAN (MIDDEN) EN ROELOF VALLINGA (RECHTS) IN DE KLEURRIJKE WACHTKAMER Ons duurzame project Op een vroege ochtend in maart, nog voordat de huisartsen en fysiotherapeuten van het nieuwbouwcomplex in de Leeuwarder wijk Westeinde hun eerste patiënten verwachten, zitten drie heren al geanimeerd te kletsen in de kleurrijke wachtkamer. Johan Meijer; directeur van P. de Vries Installatietechnieken, Albert Veerman; adjunct directeur van dezelfde organisatie en Roelof Vallinga; accountmanager bij Lowergy Concepts kennen elkaar al goed, zo blijkt als we ons bij de heren voegen. Samen ontwierp en ontwikkelde het trio de duurzame installatie van het woonzorgcomplex van woningcorporatie Elkien waar ons gesprek vandaag plaatsvindt. Enthousiast leiden de heren ons rond door het grote multifunctionele gebouw waarin zich naast de dokterspraktijk ook een fysiotherapeut, een apotheek, een kinderopvang, diverse commerciële voorzieningen en 33 appartementen bevinden. MUISSTILLE 37 KW BRINE/WATER WARMTEPOMP We starten onze tour bij de Alpha-InnoTec brine/water SWP 371 Professional warmtepomp die samen met een 500 liter Alpha-InnoTec buffervat in de compacte technische ruimte van het medische centrum opgesteld staat. De combinatie voorziet de dokterspraktijk, de ruimten van de fysiotherapeuten en de apotheek van warmte en koude. We vragen ons hardop af of zo n flinke 37 kw warmtepomp zo dicht bij een stille wachtkamer geen geluidsproblemen geeft. Albert Veerman vertelt enthousiast: Dat is het grote voordeel van de warmtepompen van Alpha-InnoTec: ze zijn echt superstil. We hebben in andere projecten ook 70 kw toestellen van dit merk geplaatst, ook die hoor je niet. Een klein boilertje boven in de hoek verzorgt de warmtapwaterbereiding voor de douche in de fysiopraktijk. Albert Veerman vertelt hierover: Afgezien van die ene douche is de warmtap- DE ALPHA-INNOTEC BRINE/WATER SWP PROFESSIONAL WARMTEPOMP EN HET BUFFERVAT IN HET MEDISCHE DEEL VAN HET COMPLEX Enervision 31
DE ALPHA-INNOTEC BRINE/WATER warmtepomp Compact SWC EN HET BUFFERVAT IN HET COMMERCIELE DEEL VAN HET COMPLEX watervraag hier behoorlijk laag, daarom hebben we voor boilertjes gekozen. Het warm water voor de aanrechtjes van de dokterspraktijk wordt geleverd via kleine close-in boilertjes. Die tappunten worden alleen af en toe gebruikt voor het wassen van handen. SWC VOOR DE COMMERCIëLE RUIMTEN Gezamenlijk lopen we vanuit het medische deel van het gebouw door naar de andere zijde waar zich de commerciële ruimten bevinden. Aan het eind van een lange gang komen we uit bij een ruim opgezette technische ruimte waar de 23 kw Alpha-InnoTec brine/water warmte pomp SWC en een 500 liter buffervat opgesteld staan. Roelof Vallinga vertelt hierover: Ze hebben een zorgdeel en een commercieel deel. Die twee gebouwfuncties hebben we uit elkaar gehaald. Voor dit deel, waar een kinderdagopvang, pedicure en een kantoor zullen komen, is een 37 kw SWP te groot, die geeft te veel vermogen. We hebben hier daarom gekozen voor een kleinere brine/water warmtepomp SWC op een verticale gesloten bodemwarmtewisselaar. krulspelden opent de dame des huizes de deur. Jullie komen voor de verwarming hè? Die staat daar, wijst ze naar een kastdeur in het halletje. Terwijl Johan Meijer gezellig bijpraat met de bewoners die familie van hem blijken te zijn, openen we de deur naar de technische installatie van de woning. Op onze vraag waarom hier voor individuele warmtepompen is gekozen, antwoordt Albert Veerman dat dit in eerste instantie vooral met de perceptie van bewoners te maken had. Hij vertelt: Mensen willen graag hun eigen warmtepomp, dan zien ze waarvoor ze betalen. Als je komt met een centrale warmtepomp met individuele afgifte-units, dan zit je met separate warmtemeters en is de beleving anders. Op het moment dat we binnenkomen is de warmtepomp buiten bedrijf. Eerder die dag heeft de opstelling zijn werk al gedaan, de woning is heerlijk warm. Albert Veerman vertelt: Ook als hij aan is hoor je niks en dat is enorm belangrijk in appartementencomplexen waarin resonanties een grote rol spelen. Je weet nooit hoe het geluid zich voortplant in zo n gebouw, maar je hoort ze gewoon niet, dat werkt perfect. INDIVIDUELE WARMTEPOMP PER APPARTEMENT We vervolgen onze rondleiding naar de eerste verdieping van het complex waar zich 33 seniorenwoningen bevinden. We hebben een afspraak bij een vriendelijk echtpaar op leeftijd. Met een hoofd vol WARMTE- EN KOUDE-AFGIFTE Zowel de woningen als de beneden gelegen commerciële plint worden verwarmd en gekoeld met Uponor vloerverwarmingsleidingen uit het Lowergy totaalconcept. De 33 appartementen werden voorzien van 32 Nathan
Ons duurzame project 25 millimeter Uponor warmtecontactgeluidisolatie waarop de Uponor PE-Xa RED leidingen, die tegenwoordig als Uponor Comfort Pipe PLUS over de toonbank gaan, werden getackerd. In de beneden gelegen commerciële plint werden diezelfde leidingen op netten geknoopt. Albert Veerman: Wij leveren de heren van Lowergy Concepts de transmissie aan. Op basis daarvan berekent en tekent Evert-Jan Westerbeek, die bij Lowergy op de binnendienst onze contactpersoon is, keurig netjes wat er in moet komen en hoe dat het meest efficiënt gelegd kan worden. Voor de appartementen hebben we gekozen voor isolatie, omdat dat natuurlijk verstandig is voor de demping van de vloer, maar ook omdat dat thermisch heel geschikt is. Beneden werd er met knoopnetjes gewerkt, puur omdat de monteur dat graag wilde. Nou ja, prima, als hij dat fijn vindt. CONVECTOREN De twee slaapkamers in de appartementen kregen geen vloerverwarming, maar elk een ventilatieconvector. Albert Veerman: Die keuze komt bij ons vandaan. Je weet vooraf niet wat deze 55-plussers De betrouwbaarheid heeft zich inmiddels wel bewezen en ook het kostenplaatje klopt met de tweede slaapkamers gaan doen. De een zet er een computer in, de ander een tweede tv en weer een ander maakt er een hobbykamer van. Enthousiast vraagt de bewoner of we willen zien waar hij de kamer voor gebruikt. Trots zwaait hij de deur open, waarachter een prachtig poppenhuis met zelfgemaakte meubeltjes, verlichting en een druk gezinstafereeltje te zien is. Er zijn overduidelijk vele uren in de bouw van het huis gestoken. Albert Veerman vervolgt: Als meneer even lekker een uurtje aan zijn huis wil knutselen, dan kan hij het hier met een ventilatieconvector snel warm krijgen, of koel in de zomer. Als hij er niet is, dan is de convector gewoon uit en kost het geen energie. Ideaal voor ruimten die niet veel gebruikt worden. P. DE VRIES EN LOWERGY CONCEPTS Mede door de hechte samenwerking tussen de Nathan Group en P. De Vries Installatietechnieken is de Alpha-InnoTec dichtheid in Leeuwarden zeer groot. Albert Veerman: Dat is eigenlijk gewoon zo gegroeid. Je kunt wel tien verschillende merken gebruiken, maar dan maak je het jezelf onnodig moeilijk. We houden het bij voorkeur bij één systeem van één leverancier. Dat werkt ook mooi voor onze monteurs, die kennen de Alpha-InnoTec warmtepompen inmiddels heel goed. Ieder merk heeft zijn eigen regelaar en werkwijze, met Alpha-InnoTec weten ze precies wat ze moeten doen. Een goede samenwerking is erg belangrijk, maar uiteindelijk is het natuurlijk een verhaal van de techniek. En dat verhaal; daar staan we achter. De betrouwbaarheid heeft zich inmiddels wel bewezen en ook het kostenplaatje klopt, besluit de ondernemer tevreden. LOWERGY SYSTEEMGARANTIE Naast de prettige, hechte samenwerking en de kwaliteit van de producten, vormt de ontzorgende Lowergy systeemgarantie voor beide heren een extra reden om voor de Lowergy totaalconcepten te kiezen. Albert Veerman: De engineering, de bronnen, de warmtepompen, de afgifte, alles ligt eigenlijk bij jullie. Dat zorgt ervoor dat alle DE BRINE/WATER WARMTEPOMP COMBI WZS MET GEINTEGREERD BUFFERVAT, ZOALS DEZE IN IEDER APPARTEMENT OPGESTELD STAAT Enervision 33
AAFRA LANGHOUT-PLAT VAN P. DE VRIES INSTALLATIETECHNIEKEN DEMONSTREERT DE MONITORING componenten goed op elkaar afgestemd zijn en als er een keer iets niet helemaal goed gaat, dan bellen we Roelof en lost hij het voor ons op. Voor ons is de Lowergy systeemgarantie bovendien een extra verkooptool richting onze opdrachtgever. Zo n ontwikkelaar vindt het een veilig gevoel dat alles bij één partij afgedekt is, dan kan er later ook nooit naar elkaar worden gewezen. KEUZE VOOR DIT CONCEPT 56 individuele ThermoPlus aardwarmtebronnen, een Alpha-InnoTec brine/water warmtepomp SWP in het medische deel, een Alpha- InnoTec brine/water warmtepomp SWC in het commerciële deel, 33 Alpha-InnoTec brine/water warmtepompen WZS in de woningen, Uponor vloerverwarming, Komfort verdelers en Uponor naregeling. Wie is er eigenlijk verantwoordelijk voor deze keuze? Albert Veerman: De opdrachtgever, Woningcorporatie Elkien, vroeg ons hoe we dit gebouw nou zouden installeren. Toen heb ik eerst samen met mijn rechterhand Sander van der Wagen een globaal plan gemaakt en voorgelegd aan de opdrachtgever. En dan komt Roelof in beeld voor de verdere configuratie binnen het Lowergy Concept. We leggen ons idee aan hem voor en als het niet kan, of beter kan, dan zegt hij dat gewoon. Dat werkt prettig. Ook de selectie van de juiste warmtepomp laat ik aan Roelof en Evert-Jan over. Als leverancier weten zij gewoon het beste welke warmtepomp in bepaalde projecten het meest geschikt is. Roelof en ik zijn echte sparringpartners. Dan zit ik s avonds in het hoekje van de bank na te denken over een project en dan heb ik een idee. Nou, dan bel ik Roelof gewoon even om zijn visie erop te horen. Het is fijn dat dat kan. MONITORING VIA ALPHAWEB OP BACNET Alle 35 warmtepompen in het complex zitten via AlphaWeb samen op een BACnet koppeling, zo vertelt Roelof Vallinga ons. In appartementen is het vaak lastig om met buitenvoelers te werken. Je zou de bekabeling van het ene appartement door het andere appartement moeten leggen en ook de buitenmuren krijgen meerdere voelers bij elkaar. In deze situatie hebben we de optimale oriëntatie gekozen en daar één voeler geplaatst. Via de BACnet koppeling worden de juiste gegevens vervolgens aan alle warmtepompen doorgegeven. Ook Albert Veerman is enthousiast over de gemaakte keuze voor BACnet. Alle warmtepompen zitten hier op internet, zodat we op afstand op iedere warmtepomp kunnen inloggen. We zitten op kantoor natuurlijk niet de hele dag naar televisieschermpjes te kijken, maar we houden de brontemperatuur in de gaten. Als er een klacht komt, dan kunnen we daar direct op anticiperen. In periodes waarin het lang koud is lopen we alle warmtepompen even na, zodat we eventueel kunnen 34 Nathan
Ons duurzame project bijsturen waar dat nodig is. Op die manier kun je een eventueel toekomstig probleem vooraf tackelen. ONDERHOUDSCONTRACTEN Albert Veerman: Dit project zit momenteel nog in het eerste garantiejaar, daarna zal er een onderhoudscontract komen. Woningcorporaties, zoals in dit geval Elkien, hebben vaak een paar installateurs voor het onderhoud van hun installaties, maar eigenlijk is dat in dit geval niet de meest ideale keuze. Vooral bij specifieke warmtepompinstallaties, zou het praktischer zijn om het onderhoud onder te brengen bij de ontwikkelaar van de installatie, want deze kent het project het best. Samen met Lowergy Concepts gaan we dan ook een contract voor periodiek onderhoud aanbieden. Johan Meijer knikt instemmend en vult aan: In de tijd van CV-ketels kon iedere installateur zo n installatie feitelijk prima onderhouden, maar met deze meer gedetailleerde opstelling mis je dan gewoon zaken. Doordat wij de installatie goed kennen, kunnen wij eventuele problemen keurig op verwarmen/koelen, dus de warmtepomp doet nu automatisch wat er nodig is. Wordt het buiten warm, dan gaat hij koelen, wordt het koud, dan gaat hij verwarmen; steeds naar de gevoelstemperatuur die de bewoners als prettig hebben ingegeven. Albert Veerman vult zijn partner aan: Dat is ook meteen de grootste verandering waar bewoners even aan moeten wennen. Die mensen die nu 80 jaar oud zijn hebben een hele evolutie op het gebied van verwarming meegemaakt. Ooit hadden ze zo n staande ketel met radiatoren die gloeiend heet werden, met de moderne lagetemperatuurtechnieken is dat niet meer nodig en denken ze aanvankelijk dat de kachel kapot is. Dat is een stukje gewenning aan deze vorm van comfort. Roelof Vallinga besluit: Het moet hier gewoon altijd prettig zijn zonder dat ze er naar om hoeven te kijken. Ook bij andere projecten merken we dat ze er even aan moeten wennen dat het niet nodig is om die knop steeds op of neer te draaien. Als die knop eenmaal om is en mensen het comfort begrijpen, dan zijn de reacties heel erg positief, dat merken we elke keer. oppakken voordat ze escaleren. Ook voor de Lowergy systeemgarantie is een goede onderhoudspartij van groot belang. GEWENNING BEWONERS Als we de bewoners vragen hoe de duurzame installatie hen de afgelopen weken is bevallen krijgen we een vrij neutrale reactie: Ja hoor, prima. Johan Meijer lacht om de uitspraak van mevrouw en zegt: Met andere woorden, ze zijn er helemaal niet mee bezig en dat horen we graag. Wij hebben de installatie aan het begin zo ingesteld P. DE VRIES INSTALLATIETECHNIEKEN BV POLLUXWEG 13 8938 AZ LEEUWARDEN TELEFOON: +31 (0)58-288 02 22 WEBSITE: WWW.PDEVRIES.NL E-MAIL: INFO@PDEVRIES.NL dat zij het fijn vinden. Het schuifje van de stooklijnversteller staat WOONZORGCOMPLEX WESTEINDE VAN WONINGCORPORATIE ELKIEN Enervision 35
Energielabel A +++ 0,0 Bezoek ons op de PROVADA van 3 tot en met 5 juni RENOVEREN NAAR EEN A+++ LABEL A A + A ++ A +++ RENOVEREN Renoveren NAAR EEN A+++ naar LABEL energielabel A +++ NIEUWBOUWWONINGEN Nieuwbouw MET met EEN een VAN 0,0 van 0,0 A A + A ++ A +++ 0,4 0,2 0,0 NIEUWBOUWWONINGEN MET EEN VAN 0,0 0,4 0,2 0,0 www.nathangroup.eu Nathan Group Impact 73 6921 RZ Duiven, Nederland T +31 (0)26-445 98 45 F +31 (0)26-445 93 73 E info@nathan.nl Lozenberg 4 1932 Zaventem, België T +32 (0)2-721 15 70 F +32 (0)2-725 35 53 E info@nathan.be Nathan Group Nathan Import/Export Lowergy Concepts ThermoPlus Thermo Actief Benelux ThermoDynamic De Nathan Group steunt Stichting ALS, jij ook? Doneer op giro 100.000 t.n.v. Stichting ALS Nederland