Historische zomerwandeling:

en presenteren Historische zomerwandeling: 3 de editie Historische wandeling doorheen Borsbeek zondag 29 juli 2012 zondag 5 augustus 2012

Verantwoording van de foto s en afbeeldingen Voorplat : Eduard Verbiest met paard en kar, Jan Roofthooft, 1987. Achterplat : afbeelding voorpagina van het gastenboek van de Vogelverzameling in café Het Boerenkwartier, 1955, gastenboek in het bezit van Frans Neyens. Foto figuur nr. 1 : met dank aan Walter Janssens, 2010. Postkaart figuur 2 : met dank aan Frans Vlaeymans. Foto figuur nr. 3 : met dank aan Walter Janssens, 2010. Foto figuur nr. 4 : met dank aan Jan Roofthooft, 1987. Foto s figuur nr.5 & 6: met dank aan Frans Vlaeymans, s.d.. Foto figuur nr. 7 : met dank aan Cel Van Nuffelen, 1980. Foto figuur nr. 8 : met dank aan Cel Van Nuffelen, 1980. Afbeelding hieronder: Straten- en wegenatlas van de gemeente Borsbeek. 2

Historische zomerwandelingen : 29 juli en 05 augustus 2012 Inventaris van de oude cafés en danszalen De bedoeling van deze editie historische zomerwandelingen is op zoek gaan naar oude cafés en plaatsen waar vroeger mogelijk een café, dansgelegenheid of mogelijk ook een frietkot gestaan heeft. De gevels waarachter dit verleden schuilgaat willen we samen met de wandelaars opsporen en identificeren. De wandelaars en hun families nodigen we uit om ook actief mee te werken en hun wetenschap over te maken. De historicus Floris Prims vermeldt slechts de herberg De Valk. Een andere heemkundige, Tony Beeghs, heeft enkele cafés proberen te plaatsten en meldt dat het er ooit ongeveer een 36 voor 2000 inwoners waren. Ward Govaerts, licentiaat sociologie, verzamelde ook heel wat nuttige informatie in de jaren zeventig voor zijn: Onderzoek ter voorbereiding van de bouw van een Ontmoetingscentrum te Borsbeek (1), in opdracht van het gemeentebestuur van die tijd. Na vele (wanhopige) oproepen en aan de hand van schaarse documenten uit het DocC Borsbeek, het archief Stan Mortelmans en interviews van enkele Borsbekenaren konden we een summiere lijst samenstellen. Deze lijst is zeker onvolledig en zal fouten bevatten. Maar na deze wandeling kan hij misschien verder aangevuld of verbeterd worden met jullie commentaren, wetenswaardigheden en ook oude documenten. De tabel met cafés in daarvoor genummerd. Gebruik deze nummers voor een duidelijke communicatie. Waarom waren er zoveel cafés? Dit kwam o.a. doordat tot 1889 iedereen een café kon openen, zolang de belasting ervoor maar betaald werd. Bovendien kon deze belasting vanaf 1849 gelden als kiescijns, wat betekende dat de eigenaar op die manier ook stemgerechtigd was. Het openen van een kroeg werd op die manier dus beloond. In 1871 werd deze regeling afgeschaft, o.m. om de wildgroei van cafés in te perken. (2) De inperking lag dus politiek en economisch gevoelig omdat in de meeste steden en dorpen de brouwer ook dikwijls burgemeester was of dit ambt ambieerde. Ook de lokale aannemer betaalde zijn personeel meestal uit in zijn café. Het is dan ook te begrijpen dat deze mensen niet geneigd waren deze situatie te laten veranderen door de heren uit Brussel. Lees hierover maar eens in de sprokkels op de website van het DocC Borsbeek met name de rubriek Verkiezingskoorts. De wet Vandervelden uit 1919 viel niet in goede aarde en werd alleen begrepen als een maat-regel om accijnzen in de schatkist te krijgen en niet om de arbeiders te beschermen tegen het spook van het alcoholmisbruik. Ook in dit opzicht is er niet veel veranderd ondertussen. (1) Ward Goovaerts, Onderzoek ter voorbereiding van de bouw van een Ontmoetingscentrum te Borsbeek, Heverlee, 1972 (2) Uit: "Het beeld van alcohol", Julie Debrauwere, licentiaatthesis, April 2007, p.21. 3

De zomerwandeling in het kort We starten aan het gemeentehuis en gaan naar onze eerste site café Classics met een korte inleiding en de wetenswaardigheden van dit café. Vervolgens gaan we naar het volgende punt op onze reisweg: het pleintje aan de Tattoe shop. Hier bespreken we de verschillende drank- en ontspanningsgelegenheden van toen en nu aan de Militaire baan en in Borsbeek-west. We stappen terug richting van het huidige postgebouw waar we ook nog enkele cafés en frietkoten situeren. Aan frituur De zoete inval kunnen we weer wat geschiedenis vertellen en vervolgen we onze wandeling naar het dorpsplein aan de Jozef Reusenslei. Hier hebben we weer veel cafés aan te duiden want we zijn hier in de oude dorpskern van Borsbeek. Hierna gaan we over de Jozef Reusenslei naar het café Lagard. De Lange Smisbergstraat herbergde ook zeker twee cafeetjes. Dan is het tijd om naar café Sport te gaan en onderweg nog enkele gevels aan te duiden met een caféverleden. Tenslotte zakken we via het verdwenen café De Clamper af naar Borsbeek Statie. Het kruispunt van de Jozef Reusenslei met de Herentalsebaan is ons eindpunt. Hier proberen we de toestand van vroeger te laten zien. Na deze site zakken we af naar het documentatiecentrum De Kaeck waar we kunnen uitrusten en eindelijk echt iets drinken na al die droge cafés van dit parcours. Hiermee komen we aan het einde van onze historische zomerwandeling en nodigt de Cultuurraad en het DocC Borsbeek de deelnemers uit om af te sluiten met een welverdiend drankje en kan u even bijpraten bij een foto- en diamontage opgeluisterd met muziek van de groep Kaloem. Benamingen voor een drankgelegenheid Door de eeuwen heen zijn er heel wat namen aan drankgelegenheden gegeven. Ik som er enkele op: afspanning, herberg, café, estaminet, staminé, cabaret 12( cabaret douze ), bar, etc De etymologie van sommige benamingen zijn soms verhalen op zich. Het voorbeeld van estaminet vind ik een mooie. De Spaanse bezetter zou dikwijls dorst gehad hebben, maar t meest zin in schoon vrouwvolk. Daarom vroegen ze blijkbaar naar Esta minetta. Jammer genoeg bestaat het woord niet in het Spaans en klopt dit verhaal dus van geen kanten.wel is er het Waals woord: staminée : de ruimte die in een stal tussen twee palen bestemd is voor een koe. Het Waalse 'staminai' betekende in 1677 een 'verdacht cabaret'. Hieronder de verklaring van nog enkele drankgelegenheden. Cabaret n.m.: (einde XIIIe eeuw; Nederlands cabret Picardisch cambrette voor kleine kamer ) Franse betekenis: café d un rang modeste. Cabaret 12: indeling volgens patentwet die cafés een niveau gaf van 1 tot 12. Twaalf was hierin de laagste quotering. Hieruit volgde dus dat het een café was van meestal ook laag (zedelijk) allooi. In het Antwerps en Gents maakte men dan van cabaret douze het makkelijkere woord kabardoesh of kabardoeshke van. Café n.m.: (1611 ; Turks kahwé) het product koffie dat van het Nieuwe continent kwam en als een delicatesse werd gedronken door de betere klasse in koffiehuizen (cabaret de café) die rond 1690 overal in de Europese hoofdsteden verschenen. Later werden er ook alcoholische dranken geschonken. We hebben ze door de eeuwen heen allemaal gekend in onze contreien. 4

De economische functie van de cafés Een bijkomend inkomen verzekeren, de betaalplek van de baas voor zijn personeel of dagloners, een afzetmarkt verzekeren voor de lokale brouwer (Frans Beirens, Victor Frans, brouwerij De Arend), vastgoedpoot die huurinkomsten genereert. Het was ook de plaats bij uitstek voor het houden van openbare verkopingen door de notaris. De verdierenpikkers wisten dat maar al te goed. De sociale functie van de cafés Cafés hadden vooral een sociale functie in de dorpsgemeenschap. De laatste belangrijke gebeurtenissen kwam men er te weten. Jonggezellen konden er een mogelijke partner voorzichtig benaderen. Na goedkeuring door beide families kon het tot een verstandshuwelijk komen tussen gegoede families of families die hun rijkdom zo konden consolideren of vergroten. De sociale controle was in ieder geval verzekerd en ook de veldwachter wist hier zijn pappenheimers te vinden. Het oplossen van misdrijven kon op die manier efficiënter gebeuren. Een vreemde die in het café kwam vroeg men minstens uit over zijn herkomst, zijn doen en laten en zeker over wat hij kwam zoeken in het dorp. Indien nodig klopte men hem dat hardhandig uit zijn hoofd. De politieke functie van de cafés Zoals reeds voordien beschreven was het café een belangrijke factor in het sociaal bindweefsel van een dorp. Met de accijnzen die de caféhouder betaalde werden zijn politieke kansen steeds groter. In deze cafés kwamen meestal gelijkgezinden en tegen de verkiezingen konden deze stemmers gekocht worden met een borrel, pint of goedkoop sigaartje. Deze politieke functie van het café was dus belangrijk. Tijdens onze wandeling duiden we ook de latere café- & partijlokalen aan. In de bundels van François Neefs haalden we verkiezingsweetjes met een summiere aanhaling van cafés of hun uitbaters. Hierna enkele voorbeelden: in 1932 houdt de BWP haar meeting "bij Jan Lenaerts" in de Smisbergstraat (Het Spiegelpaleis?), deze man organiseerde trouwens ook fietskoers in de wijk! in 1932 houdt de "Vlaamsche Volksbond" een meeting "in open lucht" ook in de Smisbergstraat. in 1938 houdt het Katholiek Vlaamsch Blok (concentratielijst) een meeting in de Robianstraat 12 (geen naam van café vermeld) in 1946 hield een van de CVP-scheurlijsten haar meeting in een "café Lido" "aan de Tramstatie" (geen verder info). 5

De culturele en ontspanningsfunctie van de cafés Cafés herbergden dikwijls een politieke strekking. Hieruit volgt ook dat ze de aantrekkingspool waren voor de gekleurde fanfare of harmonie, boogschietvereniging liggende of staande wip of toneelmaatschappij. Soms was er wel eens een transfert naar een concurrent als het niet boterde tussen de cafébaas en het bestuur. Duivenmelkers gingen dan weer naar het gespecialiseerd café of lokaal met de aangepaste duiventerminologie zoals in Borsbeek: café Quiévrain. Te lande vinden we trouwens nog menig café In de rapte, In de reisduif, enzovoort. Festiviteiten als kampioenvieringen, kermissen, trouwpartijen waren hoogdagen voor de caféhouders. Ook tijdens deze feesten werd dikwijls de rivaliteit met het nabij gelegen dorp uitgevochten. De heemkring van Boechout-Vremde heeft daar nog vele oude processen-verbaal over en men vindt Borsbeekse of Wommelgemse familienamen terug die op verplaatsing waren. De niet gegoede families moesten hun lief dikwijls onder een andere kerktoren gaan zoeken, hierdoor was dit haantjesgedrag dan ook te verklaren. Tijdelijke ontspanningsgelegenheden van vroeger In Borsbeek waren er volgens oudere ingezetenen vroeger drie kermissen. Een kermis met jaarmarkt op Pinkstermaandag en daarvan hebben we de 64ste editie juist achter de rug. Een kermis ergens in de maand juli en ook nog in september de Achterrotkermis die dan eigenlijk de oudste zou moeten zijn. De wet van 19 juli 1831 bepaalde dat elke gemeente jaarlijks de omwenteling van 1830 zou herdenken. Een verslag van de Borsbeekse raad in de zitting van 18-09-1833 maakt melding van het volgende: "Overwegende dat dit feest in deze gemeente niet beter kan gevierd worden dan op eenen Zondag, heeft [de raad] geresolveert 1. dat er s' jaerlyks op den laetsten Zondag van September te beginnen met het loopend jaer eenige pryzen zullen gewonnen worden met het schieten van den handboog met te loopen voor het vrouwe volk in zakken of met dusdaenige andere spelen of recreatiën als het gemeente bestuer zal goed vinden. 2. dat daer voor s' jaerlyks uyt de gemeente kas zal mogen betaeld worden eene somme van vijfentwintig francs." De jaarlijkse Achterrotkermis met dan ook een spiegeltent op de wei van Wannes Huysmans kan hier zijn oorsprong hebben gevonden. De mensen van het Achterrot gingen dansen en amuseerden zich goed. Het café t Achterrot van de Warre Vaes en zijn vrouw Treske trok veel volk. Ook de beenhouwer Floreke Janssens en zijn vrouw Yvonne Hendrickx verkochten dan vers gebakken frieten. In de nr.10 was het dan volle bak patatten schillen en bakken geblazen. Een gewone friet met zout, mayonaise of pickles en eventueel mosselen in t zuur gingen vlot door het voor de gelegenheid open geschoven winkelraam. Een geïmproviseerd frietkot als het ware. Foto s uit die tijd zouden ons nog meer kunnen vertellen. Wie heeft er nog? 6

Figuur 1: Corluylei nrs. 12 tot nr.2 het Café "Achterrot" Figuur 2: Estaminet "De Zilverenhoek" 7

Figuur 3: de "Weversstraat" en veldwachter "Peer" de garde Figuur 4: arbeiderswoningen met café De Congo en de vroegere veldwachterwoning anno 1987 8

Figuur 5: ontbinding van schuttersvereninging "De Eendracht" op 05-03-1961 in café De Valk Figuur 6: schuttersvereniging in café "De Clamper" voor 1934 9

Figuur 7: dorpsplein met zicht richting Lucien Hendrickxlei Figuur 8: Mie Mug, daarna een bar en later ook nog restaurant 10

Oplijsting cafés, dansgelegenheden en frietkoten 1 Café "Flora" (1911) "Ons volkshuis" Het "Sossenloklaal" Café "Classics" de Robianostraat, 100 Op de oude postkaarten van Borsbeek staat het café "Flora" rond 1911. In 1938 en 1946 vinden we op kiespamfletten van de "socialisten" café "De Volksvriend", bij Akkermans- Smits aan de Robianostraat 120 (er is een hernummering van de straatnummers geweest: de sossen zaten later in nr.100) In 1972 was de café nog steeds bezit van vzw BSP. 2 Parochiehuis "Malpertuus" "Het Gildenhuis" Café "Derby"(1946)? Café "De Sportvriend" Café "Den Heerd" Café "Eclips" Café "Eclips" Frans Beirenslaan, 61 Malpertuus, Malpertus, Malpertuis: het kasteel van Reinaert de Vos. De loklale Radio "Activity" heeft hier ooit uitgezonden. Later verhuisde die naar de Smisbergstraat 21. 3 Café "Au Pavillon du Fort" Café " 't Spieke" Afgebroken huis vliegveld startbaan Krijgsbaan, 9, Mortsel Via Frans Neyens konden we akte bekijken waarin dit gebouw vermeld wordt. Navraag bij de Heemkring Mortsel bracht nog geen bijkomende infromatie.we interviewden Jeanneke Horemans.Een "pavillon" is in het Frans een tijdelijk,klein gebouw dat dient als schuilplaats. Bij het verdwijnen van de militaire dienstbaarheden rond het fort kan dit gebouwtje tot een café-woonhuis uitgegroeid zijn. We hebben de notariele akte waarin de woning beschreven staat. Afgebroken in 1940 voor de aanleg van de militaire vlieghaven.de Duitse bezetter geeft toelating tot bouw van " 't Barakske"? Lag voorbij de 28 huisjes aan de grens met Mortsel en Deurne aan de Krijgsbaan 9. 4 Café "Het Barakske" Game Mania Borsbeek Frans Beirenslaan, 141 Het verhaal van dit cafeetje hangt nauw samen met dat van café " 't Spieke" Charel Grootjans & Jeanne van 't Barakske (Horemans) In nr 139, was er een winkel met poort. Werd in augustus 1976 een apotheek. In nr137, was bakkerij van Jozef Glazenmakers('t scheel bakkerke) 11

5 Café-cremerie "Louis" Afgebroken huis Frans Beirenslaan, 17 Oude postkaart toont dat er naast ijsjes ook bier werd gedronken. De Militaire baan was toen uiteraard niet zo druk en afgeboord met bomen. 6 "Maxim's Club Naast afgebroken huis Frans Beirenslaan, 15 Langs de drukke Frans Beirenslaan doken in de jaren 1970-1980 "uitzuipkroegen" op. De eigenaars verhuisden hun activiteiten bij tijd en wijle. Zo verhuisde deze club later naar het witte villaatje aan het kruispunt Frans Beirenslaan/ Herentalsebaan. 7 Café "De Nieuwe Hoek" (<1949) Hoekhuis August Van Putlei / Potshoevestraat Volgens Jacques VERELST uit de August Van Putlei 68, korte periode vlak na de WOII? Tegenover de VIVO. Volgens Frans Neyens die er in 1949 komen wonen is bestond dat café wel degelijk! Hier was ook een kermis? Jef Mertens+ Margriet? (Mich vragen) Op DVD Borsbeek in de Prehistorie deel inhuldiging Snacken. 8 Café-restaurant "Tyrolerhof" August Van Putlei, 56 Zie vorige zomerwandelingen! 18-04-1959 inhuldiging van het parochiehuis. De bibliotheek kreeg er ook een plaatsje nadat ze eerst in een soort van werfkeet waren geinstalleerd voor de kleuterschool.(parking) 12

9 Café"Boerenkwartier" Taverne "Poney Pub" de Robianostraat, 181 Eigenaar Constant(Stan) Verboven richtte op 18-10-1925 de bekende vogelverzameling op. Het Vogelmuseum was een atractiepunt en werd door vele mensen bezocht. Er staat nu nog een gedeelte van in de kelderverdieping van het huidige gemeentehuis. Marc Crollet baatte het ook uit. Eigenaar Frans Neyens verbouwde het pand en bezit nog het gastenboek van de vogelenverzameling gestart in 1955, dit naar aanleiding van het 30jarig bestaan van de vogelverzameling.op pagina 6 van dit boek vinden we: Ter gelegenheid van de inhuldiging der verlichting van Borsbeek". Ondertekend door burg.van Deurne, De Queecker en burg. van Borsbeek, Edmond Snacken. Hij heeft ook nog een kopie van de standregelen van de "Maatschappij de Verdelgers der Roofvogels- Borsbeek" uit 1931. De huidige Poney Pub lag in de jaren zeventig nabij de "Priba 2000" de huidige Carrefour. 10 Café "Parking" Café " 't Soete" Karel Soetelaan, 2 Alexander Van Houtte en Georgette Van Dijck baatte dit café uit vanaf augustus 1974. Theo Van Den Bosch, een bekende Antwerpse komiek, kwam hier regelmatig zijn pint drinken. Hij heeft er ook een LP met verwijzing naar deze café opgenomen. Ook biljarter Frans Van Mechelen kwam hier en zorgde ervoor dat er druk gebiljart werd. Men stond voor het openingsuur al aan de deur. Hierna hielden Luc en Nancy het café open. Tenslotte een onbekende vrouw(?) waarbij het café afbrandde in verdachte omstandigheden. Na een lange leegstand werd de naam veranderd en opende in januari 1994 café"'t Soete" met de huidige uitbaters Hilde en Luc. 11 Muziekkroeg/project "Espiral" vzw Burgerwoning Frans Beirenslaan, 69 Jan Van Rymenant was betrokken bij Boink-festival?(2003) Verkoop elektro en witgoed en is een tijdje uitgeweken naar Spanje. 12 Café "Sportif" Café "Sportif" Frans Beirenslaan, 327 We hebben hierover een document van notaris Aubert De Ridder Helmstraat, 107 Borgerhout-Antwerpen met vermelding van de verkopingen op 20 oktober en 3 november 1942. "Den Tim" zou later ook café Byblos uitgebaat hebben? 13

13 Café "Djek", bij Heirstraete-Soetwey Postgebouw Borsbeek de Robianostraat, 56 Uit het archief van wijlen Stan Mortelmans vinden we een foto met bijschrift café "Djek". Vroeger bij Gabriel Pas schoolgerief en papierwinkel Het postgebouw aan de Jan Bosstraat verhuisde naar deze locatie. 14 Café "Quiévrain" Frituur "'t Kroontje" Kapsalon "De Kapperie" de Robianostraat, 52 Vroeger gaf men postkaartenboekjes uit en hierin staat natuurlijk ook dit café. Naast de weg naar het gemeentepark waar vroeger villa Torfs stond. Het café was vroeger het Duivenliefhebberslokaal voor de Borsbeekse duivenmelkers, bij "Sus Pintjens" (Frans De Laet) en later bij zijn dochter: Maria De Laet! Marina en Roger hielden dit café met frituur " 't Kroontje" in de poort ook nog open! Later heropenden ze " 't Kroontje" in de de Robianostraat. In het Nieuwsblad van 22-12- 2007 lezen we : Frituur sluit na 21 jaar! 15 Hoefsmederij en café bij L. Van Mechelen! Smaakpaleis Kumpir de Robianostraat, 48 Den dikke smid. Later ook nog een stovenwinkel bij loodgieter Franciscus Geens en ze organiseerden ook lokale busreizen. Was dit ook niet de eerste lokatie van "Academia? 16 Kolenhandel en café bij Petrus Hoeyberghs. Kolenboer Wolfs-Aerts Wolfs-Aerts hielden hier ook een frituur? Woonhuis-snackbar de Robianostraat, 40 Café-kolenhandel van Petrus Hoeyberghs(Peerke petrol) Anekdote: lampolieverkoper of vilbeluikopruimer die restanten verbrandde na recuperatie van de beste stukken vlees? Voor den boekenwinkel was een kolenhandel! 14

17 Frietkot van de Pool Bushalte aan ingang SJI de Robianostraat,? Kareta, Franciszek- Ciezzyn(Polen) 20-03-23 en overleden te... Hij heette oorspronkelijk "Scardinsky". Hij is met de bevrijding van Antwerpen blijven hangen. Was dokwerker. Woonde in de Corneel Smitslei, 16 en was gehuwd met Maria Verdonck. Hadden 3 kinderen: Alfons ( Antwerpen 12-05-1946)- François( Antwerpen01-02-1948) en Irène( Borgerhout 27-04-1951) Met gewone nationalisatie op 09-08-1961 werd hij Belg. 18 Café"In de koperen klink"?(met anekdote) Café "Taxi" Café "Telstar" Frituur "De Zoete Inval" de Robianostraat, 36 Finneke Van Mechelen Luypaers (Rode kruis)was eigenaar? Ronny Diels: periode dat het een "louche" café" was met drugsgebruik. 19 Café "De Beurs" Woonhuis Jan Frans Stynenlei, 7 Velomaker De Cuyper, bijgenaamd "de Beurs". bij "Dora van de Beurs" 20 CVP partijlokaal-café Fietsenmaker Dirk Minjauw Jan Frans Stynenlei, 25 Er was zeker meubelzaak Jefke Sjongers vooraan meubelwinkel, achteraan werkplaats en serrebouwer Hilde Henderickx was er gevestigd? CVP-lokaal voor Dirk Minjauw hier begon. 21 Cafetaria "Ter Smisse" Sport- en Ontmoetingscentrum "Ter Smisse" Louis Van Regenmortellei,6 Na veel weerstand van de groene oppositie (40.000.000 maar geen groen) volgt de eerste steenlegging in bijzijn van de eerste minister Leo Tindemans op 15-05-1976. Op 1 juni 2006 werd de heropening gevierd na een eerste renovatie en de heraanleg van het gemeentelijk park.beide platen met de namen van de beleidsverantwoordelijken hangen aan de gevel. 15

22 Café "De Pelikaan"(1908) Schoenhandel Maus; naast Jeanette Van Looy en Bakkerij Smouts in de Robianostraat, 34 Desiré Mortelmans hield hier café, naast het snoepwinkeltje van Jo Budts. Nakijken waar het zich juist bevond? Zeker tegenover de uitgang van het oude klooster. 23 Café-danszaal "Casino" Dexiabank de Robianostraat, 6-4 Was zeker ook een danszaal. Tijdens de 75jarige viering van de Kon. Harmonie "Vrede& Vermaak" zag ik in het fotoalbum dat Stafke De Gier hier voor ambiance zorgde in een volle zaal. Behanger-garnierder Collier was hier ook nog actief. 24 Cafe "Victoria" Café "Papgeno"? Afgebroken in de loop van 1987-1988(?) met de dorpspleinaanleg. de Robianostraat, 3 Café "Victoria"bij "Gerda" (de Duitse). Gertrude Spiertz( Stolberg 1914) huwde met Louis Smets( St.-Truiden 1904) in 1957. Hierdoor werd zij Belgische en lag "Gerda" vlotter in de mond. Hun zoon Hans zou ons misschien nog wat informatie kunnen bezorgen? Ernaast stonden de brandweerwagens opgesteld! Hiernaast de meisjesschool! 25 Estaminet "In Den Vuurmolen" <1900 Café "Den Vuurmolen" <1920 Reisbureau Maretours de Robianostraat, 2 Kruidenier Fons Hellemans of "Fons van den hoek". Nadien hielden André De Smyter en zijn echtgenote José Hellemans de "Nieuwe winkel" verder open. 26 Herberg "De Roozenboom" (<1885) (Nieuw) klooster van de Zusters van het Arme kind Jezus Jozef Reusenslei,21 Herberg "De Roozenboom" werd op 09-04-1885 gekocht door Constantia Suetens van haar oudere zus, herbergierster, voor 8000frank. Constantia huwde op 19-05-1885 met Josephus Cornelius Reusens, timmerman. Hij was schepen in Borsbeek van 1892-1903 en niet te verwarren met Josephus Joannes Reusens die burgemeerster was van 1892-1910. Het bleef duidelijk in de familie.de herberg stond in de akte beschreven en was gelegen Molenstraat 151 en Akkerdonckstraat 1. Kapper Stessens(Geen café!) 16

27 Café "Excelsior" Café "Riviera" Spektakelrestaurant "Mask'Ara" Jozef Reusenslei, 17 Was ook Gildenhuis! Harmonielokaal Gretry? Dans- voordrachtzaal.poppenspel Pats met nonkel Bob! Uitbaters: Stan De Laet en Elza? Uitbaters: Jos Meeus en Fanny Grymon(Dorpsstraat 112 te Emblem (03/4802341) Fanny en Jos baatten het café uit van 27-06-1975 tot 27-06-1987. Ze hebben nog wat foto's van feestjes binnen die ze niet wilden geven voor publicatie? 28 Café bij Schevensteen Verdwenen huisjes Akkerdonckstraat Bij het rechttrekken van de Akkerdonckstraat werden de 3 huisjes afgebroken. Het stond dus naast de café Riviera 29 Frietkot van de Pool Frietkot hoekje Riviera Akkerdonckstraat Kareta, Franciszek- Ciezzyn(Polen) 20-03-23 30 Café "Den Bonte Os" Café "In de Paardenkop" Café "Het Hoefijzer" Café-kapper Stessens! Huizenrij afgebroken na 1988; huis tegenover Mask'Ara Jozef Reusenslei / de Robianostraat Paardenkoopman Mais staat vermeld op de oude postkaart. Men sprak ook van: bij Jefke Van den Branden? Mortelmans Wwe Cassiers Dorpstraat, 52 DocC Borsbeek inv.3037 17

31 Café"In de Zilverenhoek" Woonhuis- Winkel van Arthur Taeymans Jan Goovaersstraat, 1 Bewoond geweest door familie Hoeyberghs. Eduard Hendrickx en zijn vrouw Tinne hield hier ook nog het café open. Afgebroken en verbouwd door Albert. Eerst was de winkel van Albert en zijn vrouw, daarna werd deze uitgebaat door de Arthur en de Marcel, Marcel was daarbij nog brouwer. 32 Gildenhuis Parochiecentrum "Den Jakob" Parochiecentrum Den Jakob Jan Goovaersstraat, 33 Werd gebouwd voor de Chiro en, zou "Jongensstad" heten.dit kunnen we in de jaarboeken van de gemeente Borsbeek terugvinden. 33 Café "De Valk" Afspanning"De Valk" Jozef Reusenslei, 2 bij "Verbiestje" Meetboek citatie rond 1758 De schuttersvereniging "De Eendracht" ontbond hier in 1961. Werd als officieel monument erkend in 1985. 34 Café "In de Verkeerde Wereld"(1876) Hoekhuis over café "De Valk" Jozef Reusenslei, 3 De familie Reusens had hier blijkbaar ook een café. Mogelijk werden hier de arbeiders uitbetaald zoals dat toen gebruikelijk was. Dit werd officieel afgeschaft vanaf 1888.Vanaf de wet Vandervelde(1919) invoege kwam mocht de werkgever de loonzakjes niet meer in zijn café uitreiken. August Lemmens zou hier in 1960 ook café gehouden hebben volgens Beeghs? 35 Afspanning "In 't Bijltje" (1759?) Afgebroken huis naast Politiekantoor Jozef Reusenslei,7 Dit is volgens Tony Beeghs de oudste afspanning in Borsbeek.Hij verwijst naar een notariele akte uit de 18de eeuw. Het huis had een typische trapgevel en stond naast het oude gemeentehuis(nu politiekantoor). Later was bakker Stynen er actief. Ook het snoepwinkeltje van "den dikke Baetens" was bekend en zien we nog op dvd tijdens de inhuldinging van burg. Edmond Snacken in 1947.Dit pand werd in 1958 afgebroken voor nieuwbouw. 18

36 Café "De Congo" Burgerwoning aan pleintje Lucien Hendrickxlei, 11 Werkmanshuisjes van Reusens Ligging is onzeker? 37 Café "Achterrot" Hoekhuis tegenover Kon. Borsbeek Sport Corluylei, 2 Vorige editie zomerwandelingen site "Hof van Stockeyr"! In 1930 was het eigendom van Petrus De Smet of in de volksmond Peer de garde. Het café had toen nog een aparte ingang waar nu nr.4 is. Eigenaar Pol Huysmans Via een interview van Juliette Vaes ontvingen we nog oude foto's. Bij Treske en de Warre Vaes ze hadden 05 dochters(marie-louise, Agnes, Josée, Juliette en Rita) en dat was goed om jong mansvolk aan te trekken! 38 Café "In de Nieuwe Bareel" "Boswachterhuisje Hulgenrode" Huis in bouwval. Corluylei, 105 Bij " De Gielen"! Hongaarse vluchtelingen familie Takac in de jaren 1956. Interview Josphine Op de Beeck Eigenaar Gielen Technisch ambtenaar vzw Koraal: Marc Vermeirsch! Momenteel eigendom van vzw Koraal en openbaar te koop gesteld op 31-05-2012 in café 39 Café "In den Bareel" Gerestaureerde(?) woning Corluylei/ Schoendonck,2 Delphine Van Eester-Mols Interview Delphine: als herbergierster had zij een bewijs van goed gedrag en zeden nodig! 40 Herberg/Estaminet "Den Sport- en Tooneelliefhebbers", bij Flor Piron KBC Bank Jozef Reusenslei, De situatie is hier moeilijk te schetsen. Flor Piron, bijgenaamd "de Gazet" hield café in de toenmalige Molenstraat. Dit café stond naast de "Melkerij en Koffiebranderij" van de familie Charbon. 19

41 Café bij "Lagard" " 't Roos Olifantje" "Sandra's delicatessen" Jozef Reusenslei, 44 Kunstsmid Pauwels had natuurlijk ook zijn café. Zijn bijnaam was "Lagard". Op een riolering- en bestratingsplan van de Molenstraat uit 1929 staat dit café vermeld. Bij de opkomst van de VU in Borsbeek hadden zij hier hun partijlokaal. 42 Café "Het Spiegelpaleis" Burgerwoning Smisbergstraat, 4 bij "Angeleke"! Huidige bewoners: Tuur en Frie De Clercq-Mortelmans Notarisaffiche met smidse van Walter Mortelmans 43 Praatcafé "De Zubr" Uitgesproken: /zoeber/ Burgerwoning Smisbergstraat, 5 Het gebouw dateert van 1925 en was vroeger de woning van Suske Rens. Het verhaal van dit café begint met de aankoop van dit pand en de oprichting van de bvba Zubr. De opstart had wat voeten in de aarde.vanaf 12-12-1987 was het dan zo ver en hielden Maria Meeus en Annemie Dreesen dit praatcafé open samen met Frans Neyens. Deze culturele en pluralistische ontmoetingsplek in Borsbeek kende veel succes bij de ganse bevolking. Zuber met op de Z= Poolse oeros, die speciaal gras eet waarmee ook een soort vodka gemaakt wordt. 44 Café "Het Rozenhof" (1902) Burgerwoning Jozef Reusenslei, 67 Vroeger de Molenstraat(Jozef Reusenslei, 90) Dis De Clercq woonde er. Heeft dit iets te maken met café de Rozenboom van de familie Reusens. 45 Brouwerij De Arend Brouwerij Verhoft Poort magazijn Verberckt Jozef Reusenslei, 90b Op een riolering- en bestratingsplan van de Molenstraat uit 1929 staat deze brouwerij vermeld.de hoge ingangspoort was nodig om met paard en kar de bierbedeling te doen. Was ook vroegere werkgarage van Marcel Verberckt de daklegger. 20

46 Frituur "'t Kroontje" CSSolutions Delafaille Timothy Jozef Reusenslei, 92 Roger Rombauts en Marina eindigden hier hun frituurcarrière 47 Café "Huis ten Halve" Café "Sport" Café "Sport" Jozef Reusenslei, 89 Op een riolering- en bestratingsplan van de Molenstraat uit 1929 staat dit café vermeld als: "Huis ten Halve Café". Het gebouw heeft dezelfde vorm en ligt wel degelijk in de midden van de toenmalige Molenstraat. In de buurt van de brouwerij De Arend en Verhoft. Fam. Verdickt Wiske en den Eddy 48 Café"De Clamper" Groen woonhuis(speciale stijl)? Jozef Reusenslei, 164-166 Info en postkaart Frans Vlaeymans... Betekenis Van Dale: klamp= klauw- benaming voor verschillende dagroofvogels(torenvalk, wouw,kiekendief) Op een riolering- en bestratingsplan van de Molenstraat uit 1929 staat dit tijdelijke gebouw vermeld.het diagonaal is gemerkt! Er staat echter geen naam bij. Schuttersclub liggende wip "De Eendracht" kwam hier schieten. Het was in hout opgetrokken en is afgebrand in 1934 ten gevolge van een kortsluiting. Later zou hier ook nog een Ippakantoor zetelen. 49 Café "De Wachtzaal" Café "De Tramstatie" Zonnecentrum "Ergosun" Herentalsebaan, 187 De stoomtramverbinding naar Antwerpen kwam er op 31-10-1899.(Borsbeekstatie) Cafés waren in hout gezien de nabijheid van Fort2 en de militaire dienstbaarheden. Dit was ooit een houten café, rood en wit geschilderd. Het lag aan de Aeszaklei zoals vroeger de Herentalsebaan ter hoogte van deze plaats heette. Als er passagiers voor de stoomtram waren stak men de vlaggenstok buiten. Zo wist de trambestuurder dat hij diende te stoppen. DocC Borsbeek (Tramstatie) (inv.3032) 21

50 Café "In de kruisbaan" Café-restaurant "Aubergine" Afgebroken hoekhuis Herentalsebaan/ Jozef Reusenslei 1929 bij Wed. Hellemans Naast villa "Den morgend". Document Nr.1: studie notaris Jules Reusens Molenstraat, 86 Borsbeek zitdagen op 9 en 16 april 1929...(inv.3038) 51 Café "Den Aeszak"? Pitaverne Herentalsebaan, 74 Wommelgem Meer informatie bij WHK De Kaeck? 52 Café bij "Mie sigaar" Restaurant-bistro "De Wittekop" Herentalsebaan, 194 Wommelgem Deze cafébazin had blijkbaar een "zigeuneruitzicht" en boezemde de kinderen vrees in.zij rookte sigaren wat op zich in die tijd al bijzonder was in deze streken. Oude postkaarten Een foto van 1980 bevestigt dat er ook een bar gevestigd was. WHK De Kaeck? 53 Café "Concordia"(=De Eendracht) Bakkerij D'Hollander Herentalsebaan, 196 Wommelgem Oude postkaarten en WHK De Kaeck?. Yvonne Busschots baatte dit café ooit uit. Ze was getrouwd met Jos Van Den Nieuwenhof die aan de slachterij werkte van Broechem. Ze hadden drie kinderen (Christiane, Walter en Marc). Christiane woont over de veiling van Broechem. Yvonne en Jos vertrokken later naar Schilde en baatten er de "Brabohoeve" uit. 22

De historische zomerwandelingen vinden deze zomer al voor het derde jaar op rij plaats. Telkens opnieuw is het een groot succes. De wandelingen zijn snel na het verschijnen van de data volzet. Vaak zijn het dezelfde mensen die opnieuw deelnemen. Dat is een teken dat de organisatie goed zit en dat het telkens smaakt naar meer. Langs deze weg wil ik graag alle mensen bedanken die deze derde editie van de historische zomerwandelingen in Borsbeek mogelijk maakten. Ik waag me aan een opsomming in de hoop niemand te vergeten: - de cultuurraad voor de financiële ondersteuning - de cultuurfunctionaris voor de praktische ondersteuning - Walter Janssens, voorzitter van het DocC Borsbeek voor de uitwerking - het DocC Borsbeek voor de informatie en foto s - Ward Govaerts, lic. Sociologie, voor de nuttige informatie uit zijn: Onderzoek ter voorbereiding van de bouw van een Ontmoetingscentrum te Borsbeek, Heverlee, 1972 - Walter Janssens voor het vertellen met hart en ziel en het begeleiden van de wandelingen - u voor uw aanwezigheid en enthousiasme De Cultuurraad van Borsbeek en de werkende leden van het DocC Borsbeek danken u voor uw interesse en positieve inbreng. Als u historische informatie wil uitwisselen of schenken dan kan dat. Kijk daarvoor op de webstek www.docc-borsbeek.be voor onze contactgegevens of maak een afspraak met de werkende leden van het DocC Borsbeek bij u thuis of in de bibliotheek van Borsbeek (kelderverdieping). Wilt u in een volgende editie graag meewerken aan de historische wandelingen, kan u zich altijd opgeven. Wenst u op de hoogte te blijven van al de activiteiten van de Cultuurraad? Schrijf u dan in voor onze nieuwsbrief. Een eenvoudig mailtje naar cultuur@borsbeek.org volstaat. schepen van cultuur, Ann Coemans 23

Bedankt voor uw deelname! 24