Cl) ~...,...J W o z ««~ w rr o..: Z Cl z «Cl rr ««..., Ol (0 ~ z w Cl o 0> "'" (\J rr w ~::J o ~cr: w o w z INHOUD Algemene Jaarvergadering '71 blz. 1 Uit de toespraak van Prof. Verhuist Nieuwe mensen, nieuwe wensen, nieuwe mogelijkheden? door H.H. Frése 2 Uit het Jaarverslag van Prof. Prevenier 3 Willemsfonds-afdeling Antwerpen 100 jaar 4 Onze afdelingen 5 Een vernieuwd T.V.-beleid 6 Maatschappij in beweging 8 DE SCHAKEL ORGAAN VAN HET WILLEMSFONDS
een eigen woning... Die zekerheid krijgt u met de nieuwe vorm van dienstbetoon die de met volstrekte zekerheid ALGEMENE SPAAR- EN LIJFRENTEKAS thans in het gehele land lanceert en die volkomen beantwoordt aan de noden van deze tijd: WOONSPAREN Denk MILJOENEN... Denk,.. NATIONALE ALGEMENE SPAAR- EN LIJFRENTEKAS LOTERIJ LOTEN UITBETAALD IN SPECIEN ZONDER ENIGE AFHOUDING Anonimiteit verzekerd Deze G kent iedereen! Zij is het embleem van de DE AANHOUDER WINT! Generale Bankmaatschappij
ALGEMENE JAARVERGADERING '71 Toespraak van de Algemene Voorzitter, Prof. Dr. A. VerhuIst. (uittreksels) Het is nodig, op deze vergadering, die wegens het thema waaronder zij werd geplaatst en wegens de plaats waar zij wordt gehouden, zo toekomstgericht is, vooraf even stil te blijven staan bij de toekomst van Vlaanderen te Brussel. Wij zijn daarover allesbehalve gerust. Met veel moeite, in ruil voor zware toegevingen en niettemin op onvolledige wijze, hebben wij in de nieuwe grondwetsbepalingen theoretische toezeggingen gekregen die de opbouw van een Vlaamse politieke en kulturele macht te Brussel mogelijk zouden moeten maken. Het is de vraag of dit zal mogelijk zijn, of de nieuwe grondwetsbepalingen betreffende de quasi-pariteit in het agglomeratiekollege, de oprichting van een Vlaamse kulturele Commissie met eigen werkingsmiddelen, de beschermingsprocedure in de agglomeratieraad, de beperking van het tweetalig hoofdstedelijk gebied in de praktijk zullen kunnen gerealiseerd worden. De vrees is immers gegrond dat de wetten die de uitvoering van de desbetreffende grondwetsbepalingen zullen moeten verzekeren, hetzelfde lot zouden kennen als de taalwetten: het gevaar bestaat dat van de Vlamingen, in ruil voor deze wetten, nieuwe toegevingen zullen gevraagd worden; evenmin is het denkbeeldig dat deze wetten onvoldoende garanties zouden bieden. Er is reden tot bezorgdheid, voor de Vlamingen èn voor het land. Wij zijn al niet erg gelukkig met een grondwetsherziening door de Walen gevraagd in ruil voor de automatische zetelaanpassing waarvan men plots niet meer spreekt. Mocht echter blijken dat de grondwetsherziening voor de Vlamingen te Brussel slechts een dode mus betekent, even dood als de taalwetgeving op het onderwijs die de Brusselse «père de familie» op 1 september a.s. hoopt te gaan begraven, dan zal de reaktie in het Vlaamse land niet uitblijven. Wij Willemsfondsers staan bekend als gematigden, doch dit betekent niet dat we met ons laten sollen. Indien het eerlang mocht blijken dat onze goede trouw werd verschalkt, dat wij, om het brutaal te zeggen, als Vlamingen eens te meer werden bedrogen, dan zullen de gezagsdragers in dit land weldra beseffen wat het betekent het vertrouwen van de gematigden onder de Vlaamsgezinden te hebben verloren. Wij bezweren regering en parlement dringend die maatregelen inzake bestuur en onderwijs te nemen die voor de verdediging van de rechten van de Vlaamse gemeenschap te Brussel onontbeerlijk zijn: voorschoolse infrastruktuur, taalkundig gespl itste kiescolleges, federaties van eentalige Vlaamse gemeenten rond Brussel, splitsing van het kiesarrondissement Brussel, wetsvoorstel Phillippart enz. In verband met de bijzondere en prioritaire inspanning die de regering belooft spoedig te zullen doen voor de oprichting van Vlaamse voorschoolse instellingen te Brussel en de verbetering en uitbouw van het nederlandstalig lager onderwijs in de hoofdstad, doen wij een plechtig beroep op de Vlaamse solidariteit. lets zo vanzelfsprekend schijnt immers helaas nodig te zijn. Tijdens de voorbije week, toen de eerste cijfers bekend werden over de financiële inspanningen die de regering voor het Vlaams onderwijs voornemens is te doen, bleek het dat in sommige Vlaamse kringen over de verdeling van de gelden tussen vrije en rijksinstellingen ontevredenheid is ontstaan. Een dergelijke verdeeldheid onder de Vlamingen over een zo belangrijke levenskwestie voor de Vlamingen te Brussel is ongeoorloofd. Ze is niet verantwoord na de strijd die de Vlamingen, vrijzinnigen en gelovigen, solidair hebben geleverd voor de toekomst van de Katholieke Universiteit te Leuven en de Vrije Universiteit te Brussel. Ze is in tegenspraak met de aktie die de drie grote Vlaamse kultuurfondsen sedert jaren solidair voeren op Vlaams gebied. Dergelijke verdeeldheid is ondenkbaar nadat een minister in funktie op het CVP-Kongres te Kortrijk onlangs een oproep deed om de konkurrentie tussen vrij en rijksonderwijs te Brussel uit te schakelen, door de oprichting van gemeenschapsscholen. Laten de Vlamingen nu spoedig bewijzen dat ze niet alleen solidair kunnen strijden tegen het Franskiljonisme, maar dat ze ook samen iets kunnen opbouwen. In de huidige toestand te Brussel kunnen wij ons niet de minste zwakheid veroorloven in het Vlaamse front dat wij er na jaren van strijd hebben opgebouwd. Het zou een schande zijn voor de Vlaamse beweging indien het franskiljonisme zou profiteren van een Vlaamse verdeeldheid. 1
TOESPRAAK H.H. FRESE Nieuwe mensen, nieuwe wensen, nieuwe mogelijkheden? Ik zal eerst in het bijzonder spreken over een aantal nieuwe technische mogelijkheden, verband houdende met de ontwikkeling van techniek en economie in de westerse wereld van dit ogenblik. Een aantal wensen worden daaruit afgeleid, en die projecteren zich op hun beurt op de mensen, die daarom NIEUWE mensen zouden moeten worden. En dan wil ik onderzoeken of het beeld dat daaruit komt nu zo verrukkelijk is. Mijn betoog heeft dus als het ware de structuur van een zandloper, met de mens in het nauwste deel. Nieuwe ** * mogelijkheden? Ik begin dus met een aantal technische problemen, niet in de zin van een science-fiction (er wordt trouwens vrijwel geen science-fiction meer geschreven, want het boek is telkens verouderd tegen de tijd dat het wordt uitgebracht), maar een beeld zoals dat in tal van mensen reeds leeft, en waarbij tal van mensen reeds betrokken zijn om het in de praktijk ook uit te voeren. Stelt U zich voor dat over enkele jaren, op 5 oosterlengte, boven de Evenaar een communicatiesatteliet zal hangen, van Europese constructie, waar de Europese ruimtevaartorganisaties en de Europese industriën aan bezig zijn. De bedoeling is, mogelijk te maken een wereldomvattend netwerk tot stand te brengen, wat gebruikt zal kunnen worden voor internationale communicatielijnen, die zowel voor telefoonverbindingen als voor het verbinden van databanken met elkaar kunnen worden benut. De satteliet zal het voor de European Broadcasting Union veel makkelijker en goedkoper maken om tot schakelprogramma's bij de televisie te komen. Bovendien laat deze satteliet toe te komen tot educatieve netwerken, van een omvang zoals nog nooit tevoren gekend is. Opvallend in Straatsburg was de gretigheid waarmee educatieve deskundigen beluisterd werden" want 2 men hoopte toch kennelijk met het uiterst fatsoenlijke argument van de educatie dit uitgesproken commercieel project over de eindstreep te slepen. Ik zal nog even schetsen hoe zo'n netwerk in elkaar zit. U weet dat een dergelijke satteliet op een constante afstand van de aarde met de aarde synchroon meedraait. Er zouden 2 beeld kanalen en 20 geluidskanalen per beeldkanaal voorzien zijn. Vanop de aarde worden signalen uitgezonden, die worden teruggekaatst en kunnen over een groot gebied worden ontvangen. Vooralsnog zou er een netwerk van grondstations moeten zijn, maar op de duur zouden de sattellieten zo sterk moeten worden dat elk ontvangsttoestel thuis de signalen kan opvangen. In het kader van dit sattelietennetwerk worden de nationale uitzendingen uiteraard regionale netwerken, wat nieuwe mogelijkheden maar ook moeilijkheden meebrengt. Op te merken is, dat bij deze schaalvergroting in vele landen tegelijk een schaalverkleining optreedt, door het opduiken van wat nu nog regionale televisie genoemd wordt. Beide processen activeren elkaar. Wij worden geacht met een commissie van de Raad van Europa met deze educatieve problemen bezig te zijn (wij moesten o.m. een programma ontwerpen dat voor de eerste uitzending gebruikt zou kunnen worden). Dit educatief systeem wordt gekoppeld aan wat men noemt een multi-media-systeem, d.w.z. daar hoort T.V., radio en schriftelijk materiaal bij. Die drie worden centraal geproduceerd, door een klein leger van deskundigen, met gebruikmaking van geprogrammeerde instructie, als toepassing van moderne leertheorie, en daarnaast wordt ook centraal georganiseerd, maar gedecentraliseerd toegepast, een netwerk van tutors, studiebegeleiders, al dan niet met plaatselijke studiegroepen. In Amerika moeten deze tutors zich volgens een rooster telefonisch ter beschikking stellen van elke student afzonderlijk. Een uitermate ingewikkeld systeem, waarbij ook databanken zijn ingeschakeld, ook informatiecentra, en ik neem aan dat eerlang in Europa elk individu in een dergelijke databank zal zijn ingeschakeld, zodat een dergelijk publiek ook veel gemakkelijker zal te organiseren zijn. Vooral in de technische kennis zit de grootste vernieuwing. Het is dan ook niet verrassend dat het vooral de bedrijven zijn, die daarop wijzen en die ook bereid zijn daar wat aan te doen, bereid zijn daarin te investeren. Deze investering levert inderdaad zijn geld weer terug op. In het bedrijfsleven vindt U dan ook alle vormen van volwassenen-onderwijs ontwikkeld, onder meer met inschakeling van die computer Assisted Instruction. De permanente educatie die men daarbij op het oog heeft zou je bijscholing en herscholing kunnen noemen. Soms gaat men verder want men heeft wel degelijk in de gaten, dat het niet alleen kennis is die veroudert, maar dat ook een andere geesteshouding zou moeten worden bijgebracht. Zodra men deze nieuwe geesteshouding gaat bijbrengen noemt men dat VORMING. Waarbij het dan de vraag is of diegene die gevormd wordt nog veel te vertellen heeft over die geesteshouding van hem, waaraan geknutseld wordt. De doelstellingen van die vorming zijn overgeleverd aan anderen. Bij deze mogelijkheden en wensen wordt een bepaald type mens voorgesteld, dat is duidelijk. De mens wordt voorgesteld als een manipuleerbaar object, dat langs wetenschappelijk-sociale weg bestuurd en geleid kan worden naar een aanpassing aan zich voortdurend wijzigende omstandigheden. De technische middelen daartoe zijn er, in toenemende mate zelfs. Door innemen van bepaalde drugs zou je zelfs bepaalde storende remmingen kunnen wegnemen... Ik ben er van overtuigd dat diegenen, in wier kraam deze ontwikkeling te pas komt, de legalisering van drugs in een minimum van tijd zouden doen geschieden, indien nodig. De permanente educatie kan een in-
strument zijn voor de verzekerde bewaring van de bestaande sociaaleconomische orde. Niet ten onrechte vreest men de invloed van deze educatie. Vooral het selectief gebruik van informatie: wat wel, wat niet? Wie bepaalt dat? Het manipuleren van emotie biedt beangstigende mogelijkheden, die zich aan iedere werkelijke democratische controle onttrekken. Het beeld van de mens is ongeveer wat bij Huxley gevonden wordt in zijn «Brave New World», flexiebel, kneedbaar, met behulp van een tolerantie, een verdraagzaamheid, in de zin van een liberale vrijheid, die dit alles toestaat. Het is de moeite waard even na te gaan hoe kwetsbaar de tolerantie ons maakt, die wij altijd hebben voorgestaan. Wij.zijn, zoals Marcuse zegt, vrijwillige slaven, in vrede levend met hun eigen onderdrukking. Het is niet mijn bedoeling van te zeggen: «dit moet nooit gebeuren " want het zal toch gebeuren. Belangrijker is na te gaan wat moet gedaan worden opdat dit systeem niet een dodelijke werking zou krijgen. En dan kijk ik opnieuw eerst naar de mensen. Want als je protesteert tegen deze manier van werken, dan teken je uiteindelijk protest aan tegen het mensbeeld, dat hier op de achtergrond staat. Dan wordt dat verzet gevoed vanuit een heel andere opvatting, die veeleer gericht is op de gedachte: mensen zijn in staat tot kritiek, tot verzet, bewust van hun ei- UIT HET JAARVERSLAG VAN PROF. PREVENIER Uit het verslag over de activiteit van het Willemsfonds in 1970-1971 door W. PREVENIER, Algemeen Secretaris Op het vlak van de Vlaamse Beweging heeft het Willemsfonds meer dan eens op het geschikte ogenblik de vinger op de wonde gelegd. In juli 1970 hebben de Fondsen bij de Vlaamse kamerleden aangedrongen om in solidariteit overleg te plegen en de grondswetsartikels in verband met Brussel goed te keuren. Deze tussenkomst heeft toen niet tot direct resultaat geleid, doch het was een tijdbom die in het gewijzigde klimaat, onder de indruk van de oktober-verkiezingen in het Brusselse, nieuwe kansen kreeg en tot moties leidde van het Overlegcentrum van Vlaamse Verenigingen op 24 oktober '70 met het urgentieprogramma voor Brussel. Het kompromis van de grondwetsherziening, op 9 en 10 december in de Kamer gestemd, kon weliswaar de Vlaamse verenigingen niet geheel bevredigen. Doch het W.F. verkoos de positieve drukking boven de steriele kritiek. Reeds vóór de stemming, op 5 december '70, formuleerde het twee eisen die nog steeds de knelpunten van vandaag zijn: de eis dat de eentalige federaties rondom Brussel tegelijkertijd met de agglomeratie Brussel zouden ingericht worden, en de eis dat de regering los van de grondwetsherziening een grootscheeps initiatief zou nemen om buitengewone financiële middelen ter beschikking te stellen om in Brussel Vlaamse prestigescholen en peutertuinen te verwezenlijken. Deze laatste eis sloeg zoals men weet bij de politici aan. Minister Tindemans en premier Eyskens hebben er op 23 december bij aangepikt, en het probleem is thans zijn oplossing nabij. Het Willemsfonds protesteerde verder bij herhaling tegen de hervormingsplannen in het secundair onderwijs en wel tegen de sfeer van geheimhouding, het ontbreken van democratische inspraak, het uithollen van de parlementaire kontrole door enkel een oppervlakkige kaderwet voor de kamers te brenqen. Als ruimvrijzinnige en personalistische vereniging is het W.F. zeer geschokt door de chaos die de hervormingsgen creatieve vermogens, zij kunnen veel meer dan hun maatschappij hun vaak laat. Zij kunnen zich oefenen in die vermogens door middel van allerlei expressiewijzen, een heel andere wijze van bewustmaking van die van het gedachte woord. Van daaruit is de mens in staat tot relativeren van de bestaande maatschappij. Dit lijdt tot de vraag: hoe zou de mens kunnen worden en hoe zou de maatschappij dan wel moeten zijn? De omgekeerde opvatting is al lang ondenkbaar geworden, want als dat kon was het al lang gebeurd. Wanneer nu blijkt dat het geschetste bestel gemakkelijk van de grond komt, dan is dat een teken aan de wand voor deze maatschappij. plannen thans reeds veroorzaken en de funeste gevolgen die het voor de werfkracht van het officieel onderwijs zal hebben. Het Willemsfonds protesteert tegen de minorisatie der vrijzinnige minderheden in Vlaanderen, meer bepaald op het vlak der lokale en provinciale subsidiëring, maar vond daarentegen wel gehoor bij de minister van Cultuur, Prof. Van Mechelen, om de vrije bibliothecarissen beter te honoreren, en om de nieuwe geïntegreerde bibliotheken in de Vlaamse steden uit te werken in een geest van pluralisme, dat waar gemaakt wordt, zowel op het vlak van de lektuurvoorraad als op dat van de personeelsbezetting. Intern heeft het Willemsfonds een betere structurering uitgebouwd door op het provinciale vlak consulenten aan te stellen die de doorstroming van de aktuele media en ideeen van het vormingswerk moeten verzorgen. Het Willemsfonds is overigens zeer attent op de repercussies van de nieuwe media, zoals de video-casette-techniek, de open-universiteit, e. a. meer voor het vormingswerk. 3
WI'llEMSFONDS-AFDELING ANTWERPEN, 100 JAAR Tweeëntwintig jaar na het overlijden van Jan Frans Willems, de «vader van de Vlaamse Beweging» genoemd, omdat hij tijdens het Taalcongres te Gent in 1844 aan de universiteit een academische zitting hield en er het programma van de Vlaamse Beweging schetste, werd te Gent het Willemsfonds gesticht, dat zich, in de geest van Jan Frans Willems, tot doel stelde te ijveren voor de culturele en sociale ontvoogding van de Vlaming. Jan Frans Willems, op 11 maart 1793 te Boechout geboren als oudste van 14 kinderen, werkte op jeugdige leeftijd een tijdje als klerk bij een Antwerpse notaris, nadien werd hij er adjunct-archivaris bij het stadsbestuur en ontvanger der registraties. Op 24 juni 1846 overleed Jan Frans Willems te Gent, nadat hij gedurende de eerste jaren van de Belgische onafhankelijkheid, door zijn energie en vasthoudendheid, de strijd voor de verheffing van de volkstaal en daarmee het uitgangspunt van de Vlaamse Beweging had veilig gesteld. Wellicht zijn de lange jaren die Jan Frans Willems te Antwerpen verbleef er mee de oorzaak van geweest dat reeds in 1871, precies vijfentwintig jaar na zijn dood, een Antwerpse afdeling van het Willemsfonds werd opgericht. Op de eerste bijeenkomst van het bestuur van de Willemsfondsafdeling Antwerpen, samengesteld uit de heren Hansen (voorzitter), De Geyter, Mees, Rosseels en De Cort, verklaarde de afdeling in het Antwerpse te zullen werken voor de culturele verheffing van de Vlaming, in een klimaat van geestelijke vrijheid en verdraagzaamheid. En in het verslag van de bestuursvergadering van 7 april 1871 komt volgende handgeschreven passage voor: «want zijn de liberalen In meerderheid niet vlaamschnationaal genoeg om verdraagzaam te handelen, dan vervalt meteen de ondersteuning van al wat niet bepaaldelijk liberaal is in politischen zin.» Naar aanleiding van het 100-jarig bestaan van het Willemsfonds-afdeling Antwerpen (1871-1971), ter gelegen- 4 heid waarvan de algemene vergadering van het Willemsfonds op zondag 28 maart doorging in het Huis Osterrieth te Antwerpen, hadden wij een gesprek met voorzitter Frans De Bruyn, tevens directeur van de Rijksmiddelbare School Pijlstraat en auteur van enige romans en verhalenbundels, o.m. «Een hobbelpaard voor Hansje» en «De Holbewoners». De activiteiten van het Willemsfonds-afdeling Antwerpen, en ik noem de concert-, film- en debatavonden op hoog niveau, lijken mij er op te wijzen dat de Antwerpse afdeling een vrij intellectuele afdeling is. Frans De Bruyn : «Antwerpen is in de 16de eeuw de culturele hoofdstad. van de Nederlanden geweest, hoe ge het ook draait of keert en daarom vind ik dat ge manifestaties te Antwerpen niet op het peil kunt stellen van parochlemanitestaties. Ge kunt te Antwerpen geen dingen brengen, die ge om het even waar zoudt kunnen zien. Daarom heeft de Antwerpse afdeling van het Willemsfonds, mee in het kader van de Grootnederlandse gedachte, Nederlandse kopstukken voor spreekbeurten en voordrachten naar Antwerpen gehaald: Mathieu Smedts, toen' hoofdredacteur van het weekblad «Vrij Nederland», en dominee J.J. Buskes, de «rode dominee van Amsterdam», die het proces heeft gemaakt van het pausdom. Geen enkele andere vereniging dacht er toen aan zoiets te doen.» Jij bent een voorstander van de Grootnederlandse gedachte? Frans De Bruyn : «De Nederlanden hebben ooit een prachtige eenheid gevormd. Door toevallige geschiedkundige omstandigheden is die uit mekaar gevallen. Maar gezien in de optiek van de Verenigde Staten van Europa, waar we, dacht ik, naartoe groeien" is Vlaanderen te klein om een stem te kunnen doen gelden, en moet het aansluiting zoeken met dat land en die groep waaraan het met gemeenschappelijke wortels en een zeer rijk historisch verleden verbonden is, en bovendien een groep is waarin temperament en dynamiek zit. Wij moeten nu al denken aan het jaar 2000. De EEG (Europese Economische gemeenschap) is ongetwijfeld de voorbode van een grotere culturele en economische gemeenschap. In het jaar 2000 moet het mogelijk zijn geworden doorheen heel Europa vrij te circuleren met personen, goederen, kapitalen en ideeën. Het ligt voor de hand dat wij tegen die tijd aansluiting zoeken bij Noord-Nederland, zonder daarom een wat romantische Grootnederlandse gedachte te koesteren.» Het uitgangspunt van het Willemsfonds is de verheffing van de volkstaal. Zijn er in de loop der jaren wijzigingen opgetreden in die principiele houding? Frans De Bruyn: «De Vlaming is nog altijd een dialektspreker. En bijgevolg zal er op taalgebied nog veel moeten gedaan worden vooraleer wij aansluiting kunnen zoeken bij Noord-Nederland, dat qua taalgebruik de trendsetter is, daar helpt geen moedertjelief aan. Het grote objectief van het Willemsfonds blijft, verder te werken aan de culturele ontplooiing van het Vlaamse volk. De culturele infrastructuur in Vlaanderen moet verder uitgebouwd worden. Het culturele leven in Noord-Nederland staat op een veel hoger peil, en onze achterstand is ook een kwestie van een mentaliteitsverandering, die ginder gaande is maar waarvan er hier weinig te voelen valt. De Vlaming is pragmatischer en materialistischer ingesteld. Eten en drinken zijn voor hem belangrijker dan een goed boek. Het bewijs daarvan is vlug geleverd: te Antwerpen zijn vier restaurants met een Michelin-ster en buiten Antwerpen ook nog een paar, te Amsterdam geen enkel. Dat is geen toeval. Een Hollander die eens goed wil eten, moet naar Antwerpen komen en een. Vlaming die een goed theaterstuk wil zien, moet naar Amsterdam toe», Het Willlemsfonds is, met andere woorden, ook een cultureel fonds. Frans De Bruyn : «Ik ga antwoorden met een voorbeeld: vóór de Japanse
ONZE AFDELINGEN violiste Mayumi Fujikawa beroemd werd, heeft zij voor het Willemsfonds een concert gegeven in het Osterriethhuis, nog zo'n prachtig getuigenis van wat het glorieuze Vlaanderen kan. Als ge als Vlaamse culturele kring zoiets kunt doen, is dat magnifiek en zijt ge op een hoogte waarover ge u moogt verheugen. Zolang de Vlaming zijn amusement moet zoeken met amateuristische middeltjes, is dat armoe. En cultuur is een luxe.» Welk is, in een notedop, het streven van het Willemsfonds, afdeling Antwerpen? Frans De Bruyn: «Jonge mensen van vandaag zeggen, «.welzijn is belangrijker dan welvaart», en daar ben ik het 100 t.h. mee eens. De grote opties van het Willemsfonds worden genomen door het hoofdbestuur. De rol van de afdelingen is, het met alle middelen bij te dragen tot het zelfbewustzijn van de Vlaamse mens. Hoe de plaatselijke afdelingen hun acties richten wordt aan hun wijsheid overgelaten - het spreekt vanzelf dat in een vrijzinnige afdeling veel vrijheid heerst. In concreto zijn alle manifestaties van het Wililemsfonds-afdeling Antwerpen kosteloos, zodanig dat iemand die zelfs 20 fr. niet kan betalen, toch kan komen. Het motto is : «Vrij en kosteloos toegankelijk voor eenieder». Het Willemsfonds is geen commerciële onderneming, en hierdoor bereiken wij mensen uit diverse middens en gezinten, die wij anders niet zouden bereiken». Tot zover Frans De Bruyn, voorzitter van het Willemsfonds-afdeling Antwerpen, een afdeling die - dat spreekt vanzelf - gehuldigd werd op de algemene vergadering naar aanleiding van het 100-jarig bestaan van de afdeling. 1871-1971, het is een stap in de tijd. Een stap die even groot is als de afstand, die C. J. Hansen, de eerste Antwerpse voorzitter scheidt van de huidige voorzitter Frans De Bruyn. Maar de objectieven blijven nagenoeg dezelfde, ook na honderd jaar. Stan Laureyssens Brakel 26-2-71 Paneelgesprek over «Abortus" Bensberg 18-2-71 Karnaval-Hapening in Familieclub «Bungalow», Brugge 28-1-71 «Wat gebeurt achter de schermen van de U.N.O." door volksvertegenwoordiger A. Claes. 15-2-71 Bezoek aan de bibliotheek en collectie van Dhr. Julien Taelman, wereldgekend numismaat. Diest 11-3-71 Voordracht met debat over «Het Schoolpact" door Dhr. Van Leemput. Geraardsbergen 5-3-71 Paul Ghysels : «Ontwikkelingssamenwerking -. een illusie? Herentals 19-1-71 Paneelgesprek met Hubert Lampo en Robin Hannelore in samenwerking met het Davidsfonds. 12-2-71 Raf Belmans : Nader bij de muziek. Herzele 20-2-71 «Humor in uniform en in burger" door Rijkswachtkapitein Gulinck. Kluisbergen 13-2-71 Avond in Bohemen met het Slavisch Trio. 4-71 Toneelvoorstelling door Alfatheater - Ronse «Stuur me geen bloemen" blijspel van Barasel en Moore. Regie Nobert De Backer. Knokke 25-1-71 Jef Geeraerts : Gesprek over liefde en dood. Gewest Lennik 18-1-71 T.V.-club: Studiekeuze en Beroepsoriëntering. 15-2-71 T.V.-Club: Rond studiekeuze en Beroepsoriëntering. Leuven 21-1-71 Voordrachtavond door Dhr. Michel Stroobants over «Marokko, van Stad tot Bied". Lier 24-1-71 Algemene vergadering van de afdeling. 29-1-71 Voordracht door Dhr. K.J. Geirlandt over «De belangrijkste keerpunten, in de moderne Kunst», 22-2-71 Geleid bezoek aan de fabrieken van Bell Telephone Mfg. Co te Geel. 27-3-71 Bezoek aan het Rubenshuis en het Huis Osterrieth. Lint 11-2-71 Bretagne, Land van Mystiek, legende, Cultuur en Toerisme door de Heer Marcel Janssens. Middelkerke en omliggende 19-2-71 Voordracht met dia's over Tunesië door Dhr. Maene. Oostende 3-4-71 Rondgang in het Museum voor Schone Kunsten onder leiding van Dhr. F. Edebau. Daarna bezoek aan «De Plate» onder geleide van Majoor De Taye. Putte 18-2-71 Voordracht met dia's over Mexico door Paul van Camp en Gustaaf Aertsen. Ronse 5-2-71 «N.T.G. vermoordt Pianiste» door Nederlands Toneel Gent. Regie Anton Peters. 16-2-71 Zuid-Afrika en de Afzonderlijke Ontwikkeling door Prof. dr. A. Harold. Sch'aerbeek - St.-Joost-ten-Node 28-2-71 Pornografie en Gastronomie door John Bultinck. 26-3-71 «De Huwelijksakte» van Ephraïn Kishon door Jonge Toneelliefhebbers uit Schaerbeek. 23-3-71 Lezing door Mevr. Pernet: Een reis door Noorwegen. 30-3-71 'Neede Smaflllmavond met films van de leden. 20-4-71 Lezing van ir. Leo van den Bogaert: «Hoe zullen wij wonen in het jaar 2000?», 8-5-71 Uitstap naar Furfooz en afvaart van de Lesse tot Anseremme. 16-5-71 Ontmoeting met de h. J.P. Duchatelet. Onderwerp: «Wat met het leefmilieu )J. 29-5 tot 1-6-71 4-daagse reis naar Dover. Zuid-Engeland Wight. Tienen 14-2-71 Te Deum van J. De Middeleer. Inrichting Cultuurraad, Davidsfonds en Willemsfonds onder auspiciën van de Dienst Volksontwikkeling. en 5
EEN VERNIEUWD T.V.-BELEID EEN NIET TE MISSEN KANS! De massamedia kunnen ons volk geestelijk en intellectueel koloniseren. Diezelfde media kunnen ons, Vlamingen, vrij en mondig maken. Beslissend is wat we ermee doen. Een deskundig beleid, ondermeer in de nationale omroep, is meer dan geboden. Hët is hier niet de plaats om een diepgaande analyse van het huidige geestesleven neer te schrijven. Wel kan men zeggen dat onze diepste refleksen nog steeds in het kultuurpatroon van de vorige eeuw steken en dat de revolte of vernieuwing die we kennen er een is in vertraging, komend uit het buitenland, en zonder eigen accent. Om dit slechts met enkele voorbeelden te illustreren: we staan er nog altijd op dat onze kinderen een stabiel beroep kiezen, dat ze een «baantje» voor het leven hebben. We zouden stilaan beter moeten weten. Voor wie zich niet voortdurend aan de maatschappijin-evolutie wil of kan aanpassen is er geen veilige toekomst. Alle waarden moeten geherwaardeerd worden. Zo kennen we tegenwoordig ontegensprekelijk een malaise naar aanleiding van een losgeslagen erotiek. Hoe zien we de besturende in-. stanties reageren? De minister van justitie stelt een verscherpte nacensuur in. De kerkelijke overheid formuleert haar moraal in negentiendeeeuwse termen. Een poging om van een gesloten naar een open moraal over te stappen valt niet te bespeuren. Wel hebben we de laatste tijd de kontestatie gekend, maar wat merken we? Welke namen worden geciteerd? Deze van Mao, Marcuse, Mac Luhan, Teilhard de Chardin, Servan Schreiber. Met andere woorden, onze intellectuelen grijpen naar revolutionaire inzichten uit het buitenland. Het ontbreekt ons aan een nuchter, sober, tijdsgebonden denken dat de heel eigen situatie in de wereldsituatie durft in de ogen te kijken om eigen oplossingen voor te stellen. De massamedia hebben hieraan ontegensprekelijk schuld. Vlaanderen leeft van het intellectu- 6 ele voer uit de nabuurlanden. We lezen veel talen en dit is een voordeel. Dat Le Monde, de Sunday Times, Der Spiegel op onze tafel liggen is geen kwaad. Dat we echter in ons taalgebied geen ekwivalent - ik zeg niet «afkooksel» - van die publicaties hebben, is een teken aan de wand. Zo die toestand niet verandert worden we intellectuele naäpers. De klassieke opwerping die men hiertegen inbrengt is bekend: wij zijn een klein taal- en afzetgebied. Het antwoord hierop: primo, dit is nog geen reden om ons bij de feiten neer te leggen; secundo, wanneer men direct een potentieel publiek van meer dan vijf miljoen Vlamingen kan bereiken en - ik spreek o.m. voor onze B.R.T. - indirect een publiek van meer dan vijftien miljoen Nederlandssprekenden heeft, dan is men, internationaal gezien, in een zeer goede positie. Ieder van de Skandinaafse landen afzonderlijk en Skandinavië in zijn geheel, waar we toch op alle gebieden een bloeiende kultuur hebben, staat er niet beter voor. Neen, onze achterstand in het wetenschappelijk en kultureel leven is er geen van het getal. Er zijn vele oorzaken. * ** Ondermeer is er het kultureel beleid. In de enkele bladzijden die volgen wil ik één punt uit dit beleid even belichten. De massamedia en aanverwante technieken zijn in volle ontwikkeling. De televisie zal morgen er grondig anders uitzien dan heden ten dage. Wanneer we van de kans gebruik maken, kunnen wij, ondermeer via een vernieuwde televisie, een eigen kultuur uitbouwen. In een onmiddellijk verschiet liggen twee nieuwe belangrijke feiten die het televisiebeleid direct aangaan: het invoeren van de cassettes en de gemeenschappelijke antennes. Konkreet betekent dit dat heel wat programma's die nu gegeven worden hun zin verliezen. In een mediatheek zult u uw geliefde films, shows, theaterstukken kunnen halen en ze thuis afdraaien op het ogenblik dat u dit ligt. Een western op de TV geprogrammeerd, verliest daarbij van zijn belang. Verder wordt het mogelijk via de vele kanalen direct een TVprogramma in Europa, en weldra, ergens over de wereld uitgezonden, direct te nemen. Het aankopen van programma's in het buitenland en de wederuitzending verliest daarbij van zijn waarde. Er komt dus heel wat plaats vrij. Temeer dat we over enkele jaren over een tweede net beschikken. Goed bekeken is het verdwijnen van wat men op cassettes en via directe uitzending in het buitenland kan krijgen geen verlies voor de televisie. Integendeel. Wel zal men meer eigen werk moeten produceren. Daar komt het juist op aan en daar ligt ook de nieuwe kans. Want, wat is echte TV? Niet op de eerste plaats een verspreiden van wat reeds bestaat, maar u betrekken in wat NU aan het gebeuren is. Dit is allereerst het journaal, maar ook een voetbalmatch, een belangrijke parlementszitting, een sociaal-economisch konflikt, ideologische strijdvragen, artistieke creaties. Een dergelijke televisie wordt een instrument in de democratie, beginnend met een objectieve informatie leidend tot een verantwoord medebeslissen. Een functionele televisie vermiddelt bijgevolg alles wat nu in de kultuur aan het leven is. Naast de ontspanning zorgt ze voor de nodige bij- en nascholing, zowel van de arbeider als van de arts en de wetenschapsmens. Ze kan zelfs, zoals in Engeland met de open air university, aan studenten die om een of andere reden de universiteit niet kunnen bezoeken, deze op een efficiente manie' vervangen. De televisie wordt aldus een permanent forum waar al wie in zijn vak of domein competent is aan eenieder zijn diensten op het kritische moment kan aanbieden. Dit veronderstelt natuurlijk een deskundige ploeg die met de nodige tijd het nodig geld en de nodige samenwerking van experten op alle gebied goede programma's brengt. Onder goede programma's verstaan we hier programma's gemaakt door eigen mensen, gepolariseerd op eigen
nood en eigen aard. Zo komt de BRT tussen de andere zendstations met een eigen gelaat in de huiskamer, en daar we in het buitenland kunnen gekapteerd worden, draagt de BRT onze kultuur ook buiten de grenzen. * ** Dat dit alles ons niet in de schoot 'wordt geworpen is duidelijk. Bij een vernieuwd TV-beleid is de oude vermaning meer dan ooit op haar plaats: Vlaanderen, let op uw zaak! Ons inziens moet dit beleid toevertrouwd worden aan wat ik in andere publicaties de autonome kultuur heb genoemd. Techniek en kultuur hoeven elkaar niet tegen te werken, alleen moet de kultuur zin geven aan de techniek. Maar beide kunnen gemanipuleerd worden. Vandaar de konflikten. De techniek dreigt, omwille van de gespendeerde sommen, direct door het kapitaal gemanipuleerd te worden. Alleen wat geld opbrengt wordt geproduceerd. De kultuur wordt door de politieke regimes steeds belaagd, of deze nu rechts of links zijn, omdat ze alleen willen doorlaten wat hun dienstig is, of althans wat hen niet kan schaden, of minstens wat ze in staat zijn te verwerken. Wil de televisie ontsnappen aan het keurslijf van de gemanipuleerde techniek en van de gemanipuleerde kultuur, wil ze de vrije dialoog tussen de vrije mensen beveiligen en bevorderen en zo ontsnappen aan de massificatie, dan mag ze niet gebonden zijn aan de investerende reclamegroepen noch gebonden zijn, zelfs indirect, aan de politieke partijen. Om een konkreet voorbeeld te geven: zo men om allerlei redenen aan de reclame in de TV kan ontsnappen, bv. omdat we onze eigen productie tegen de reclame van het buitenland die in onze huiskamer binnenkomt, moeten beschermen, dan is het ons goed recht een verbruikersmagazine te eisen, waarin we op grond van objectieve normen door vrije, niet gebonden deskundigen, over de waren op de markt worden voorgelicht. :::* * Het zou verkeerd en enggeestig zijn alle heil van een vernieuwde televisie te verwachten. Andere massamedia als de krant en het tijdschrift, het boek en alles wat geen vermiddelde kultuur is, dit wil zeggen, alles wat niet via een scherm tot de mens komt" is even, zo niet belangrijker. Daarom moet het televisiebeleid rekening houden met wat andere kultuurinstanties doen en functioneel met ze medespelen. Niets van wat bestaat zal verdwijnen. Wel zal voor een goed functioneren van het geheel ieder medium zijn eigen inbreng hebben. Aan de hand van een voorbeeld wil ik dit verduidelijken. Op 23 mei zendt de NOS een debat tussen filozofen uit, het eerste van vier, met volgende deelnemers: Sir Karl Popper (Londen), Henri Lefebre (Parijs), Leszek Kalokowski (Oxford) Noam Chomsky (Massachussets), Michel Foucault (Parijs); Arne Naess (Oslo), Sir Alfred Ayer (Oxford) en Herbert Marcuse. Voor de geïnteresseerden is dit uitstekende televisie omdat ze deze sommiteiten in hun huiskamer over vitale hedendaagse problemen horen spreken. Uiteraard iseen gesprek dat «bij» is op 23 mei 1971 anders dan een discussie op 23 mei 1970 of 23 mei 1972. Doch om die discussie goed te kunnen volgen is het wel belangrijk reeds een inzicht in het wijsgerig denken van die onderscheiden filosofen te hebben. Daarom wordt ieder van die debatten voorafgegaan door een gefilmd portret van elk der deelnemende filozofen. Nu is het duidelijk dat het, zo men reeds ver genoeg gevorderd was met de productie van de cassettes, het ideaal zou zijn die gefilmde portretten weken op voorhand op de markt te brengen. Zo kon de geïnteresseerde luisteraar op tijd zich op die debatten voorbereiden. Boeken met een diepgaande informatie en de werken zelf van die wijsgeren zouden tenslotte, naar ieders capaciteit, voor de eigenlijke confrontatie met de filozofen op de bewuste avond van de uitzending, de beste voorbereiding zijn. Die publicaties zullen in de komende maanden zeker in de Nederlandse boekenwinkels te vinden zijn. Maar er is meer. AI deze filozofen geven bij deze gelegenheid ook gastcolleges aan Nederlandse universiteiten. Daar is dan het directe, niet vermiddelend-scherm-kontakt, met de intelligentsia van de Nederlandse natie. Hier hebben wij een voorbeeld van wat ik een functioneel medespelen noem, een eigen inbreng van ieder medium. We zien die toenadering trouwens uit alle kanten komen. Op 26 februari 1971 werd te Zurich de International Publisher's Audiovisual Associaton gesticht: uitgevers die zich voor de cassettes interesseren. Onder het voorzitterschap van de Italiaan Giorgio Mandadori waren er aanwezig en vertegenwoordigd: Nils B. Treving en Gunnar Bergvall (Bonnierfoeretagen, Zweden), Stratenschuite en Jahr (Beterlsmann -RDR), Charles-Henri Favrod (Rencontre, Zwitserland), Henri Polad (Hachette, Frankrijk) en Chanowski (Verenigde Nederlandse Uitgeversbedrijven Nederland). Boek en beeld zijn geen concurrent. Ze vullen elkaar aan. Het beeld dat Mac Luhan van «hot» en «cold» ophangt is eenzijdig, en door de evolutie reeds voor een deel voorbijgestreefd. De ontwikkeling van de massamedia dwingt ons tot een vernieuwd TVbeleid. Aan ons ditmaal de kans niet te missen. André Vandenbunder.: 7
MAATSCHAPPIJ IN BEWEGING Boeren in de stad. Sico zei eerst sic. Nu zegt hij 0, zo. talrijk. Vandaag is niet alleen het land, ook de stad is aan de boeren.. Even omploegen. Wanneer je de dikke bussen voorbij bolt is alles nog feestelijk. Je hebt het alleen misvoor. Je vergadering gaat niet door. Hoe zou je kunnen werken als boeren die altijd werken vandaag het eens niet doen. Het gaat hun trouwens niet af. Uitrijden op zulk een lentedag. Sommigen staren door de ramen en verwateren op de zon die ze in de voren van hun ploeg hadden kunnen keren. Een paar lolbroeken hebben een zondagkans. Ze tappen vette moppen uit een Pallietermond. De meesten kauwen of dutten. Een boer die niet werkt, slaapt of eet om krachten te garen. Ze zijn vroeg uit de veren. Uitgaan blijft een gebeurtenis die het bloed op de draf jaagt. Trouwens de beesten staken niet. En bovendien is de autoweg een brede schommel die vredig maakt. In een zonnige bus dommelt een boer vanzelf in onder het gewicht van zijn zon en van zijn pet of hoed. Vredig zicht. Niets laat wat vermoeden. Vast de dikke boerin niet die in nerts mee naar Brussel gaat. De matinale uren waren fris. Ze kontrasteert met de slogan op de ruit en laat welvaart vermoeden. Blufferig ziet ze er niet uit maar ze heeft een stevige voorkeur voor kloeke dingen en een mens moet zich eens iets veroorloven. Tussen de bussen schuiven even kloeke sleden. Mercedes en Opel Admiral vragen om welvaart. Niet alle boeren zijn onderhevig aan statistieken. Hoe kan dat nu met bier aan 44 fr. en melk aan 4 fr... Zomaar, door melk te drinken in plaats van bier. Daar zit de woede. Van welvaart snoep jij elke dag. De boer zet die hunker vast in een symbool en snoept maar bij gelegenheid. Het bestel lapt hem dat. Hij heeft het door. Gaan zijn prijzen vrij de hoogte in, dan betert het een tijdje. Niet geloven, zegt Mansholt. Dan groeit de boterberg. De boer is immers zo. Dure melk? 't Zijn weldra weiden als wiegende zeeën van koeien en nog koeien. Hoe kunnen ze zo vlug kweken. Meer koeien zegt de boer. AI moeten ze 's winters op zolders of in kelders. Wij weten het nu! Koeien kunnen in liften en op trappen. 't Zijn stilaan weiden als wiegende zeeën in het hart van Brussel rondom één enkele koe. De boer is niet langer alleen. De eenzame koningen van de kleine rijkjes tussen de populieren van Vlaanderen en op de glooiende hellingen van Wallonië zijn uit hun stappen zo dicht bij de symbolische koning. De slogans zeggen dat zij bij de neus geleid worden, net zoals hun machtige stieren. Dat zal niet duren. Ze snuffelen en stampen. Ze _ hebben nu wel bier gedronken van 44 fr. per liter en geneverflessen gingen van mond tot mond. De koorts van de massa gloeit in de hoofden. de macht jeukt in de polsen. De humor van de leuzen slaat om in bitterheid. Als ze godverdomme denken... Nog even de politie ontzien. Er bleken voldoende rijkswachters te zijn om de traktoren buiten Brussel te houden. Het irriteert zelfs. Hadden er ook maar twee vandaag verlof genomen om dienst te doen de dag dat Jempi helaas het noodlot ontmoette. De boeren schreeuwen op het dilemma waarmee Mansholt aan het been zit. Zij willen allen boer blijven, en vrij en welvarend. De produktie moet omhoog om de leefbaarheid der structuren en de prijzen moeten omhoog om de leefbaarheid van de boeren. De index mag niet de hoogte in om de leefbaarheid van de regering en wij mogen niet meer eten om langer te kunnen leven en langer te kunnen eten. Hoe kom je er aan uit behalve door meer belastingen om de boterberg weg te smelten. De massa schuift. Lenteopschik : vuurtje stoken, gisteren op het veld, vandaag in de stad. Een goudbeladen balkondame is stout: jullie lieten ons verhongeren tijdens de oorlog om pakken geld. Retournez dans vos patelins! De olie is op het vuur. Koevoeten en rieken komen boven. De dame is een eierpan en het gelijkvloers omgeploegd. De kwaadaardige elementen hebben een unieke kans onder dekking van de massa. Er wordt deskundig gewerkt: de verkeerslichten gaan er aan, de banden en de wagens en dan de straten. Waarom verkeerslichten als de wagens uitgeschakeld zijn? Waarom auto's als er geen straten meer zijn? Logisch blijven! Het tempo vooral is indrukwekkend. Kon Openbare Werken toch dat rythme halen! De massa zit in één deining van geweld. De politie beeft, de boeren niet. Stenen vliegen, de traangasgranaten keren van waar ze komen. Wie tegenslag heeft, wordt afgevoerd: ziekenhuis of gevang. Eén enkele sterft in de arena. De massa walst verder. De wrangheid en de moeheid winnen en wekken in de groepen het heimwee naar de dorpen en de vrede der velden. De Brusselaars die de melk moeten drinken en de boter smeren zijn kwaad. ZÓ bant men de margarine niet. Een enkeling is driest. Hij wil met de wagen voorbij een koe. De koe is ongesteld. Buikloop van aandoening. De man dreigt met het gaspedaal. De boeren dulden niet vandaag. De nette bediende wordt uitgetild. Hij ziet en hoort niet langer en voelt doordringend een klevende warme vochtigheid van kop tot teen. Ene die goed zal groeien lachen de boeren. De volgende dag lopen eenzame boeren vervreemd over het veld. Macht hebben' zij nodig maar geweid is deerniswekkend. Schuldigen zoeken om zich te sussen? Kan er vandaag meer dan er gisteren kon? Wordt Mansholt nu de man die holt! Wie zegt dan het goede Sic? Joris Doornhof 8
Zijn thans eveneens nog verkrijgbaar: HET MERCATORFONDS publiceert op initiatief van de BANK VAN PARIJS EN DE NEDERLANDEN BELGIE naar aanleiding van de 70ste verjaardag van Marnix Gijsen, zijn laatste roman: " Jacqueline en ik" met 25 originele tekeningen van MARC EL MAYER een luxueuse bibliophielenuitgave F 950 DE ORGELKUNST IN DE NEDERLANDEN, door Flor PEETERS en Dr. VENTE, samen met 2 langspeelplaten (uitvoering door Flor PEETERS) (Nederlands, Frans, Duits en Engels) F 2.900 L'ART FLAMAND D'ENSOR A PERMEKE in de Orangerie, Parijs door R.H. MARIJNISSEN - inleiding door Paul HAESAERTS (Frans) F 1.250 ONZE BRUEGHEL, door Bob CLAESSENS en Jeanne ROUSSEAU (Nederlands, Frans, Duits en Engels) F 1.950 Frits VAN DEN BERGHE, door Emile LANGUI (Nederlands, Frans, Duits en Engels) F 2.500 LE MIROIR DE LA BELGIQUE, door Carlo BRONNE (Frans) F 1.200 DE WERELD VAN HENRY VAN DE VELDE, door Prof. A.M. HAMMACHER (Nederlands, Frans en Duits) F 2.500 LlEGE DE LA PRINCIPAUTE A LA METROPOLE, door Prof. J. LEJEUNE (Frans) F 1.950 ANTWERPEN, 78 houtsneden van Frans MASEREEL (Nederlands, Frans, Duits en Engels) F 340 LA NOUVELLE BIBLIOTHEQUE DE L'HONNETE HOMME, door P. WIGNY (Frans) F 250 Wenst U één of verschillende van deze boeken, plaats dan uw bestelling bij het MERCATORFONDS, Eikenstraat 9 te Antwerpen en stort het vereiste bedrag op PRK 519 van het MERCATORFONDS te Antwerpen of op rekening nr. 30.234 van het MERCATORFONDS bij de BANK VAN PARIJS EN DE NEDERLANDEN BELGIE te Antwerpen. BANK LAMBERT talrijke zetels en agentschappen Brussel (en periferie) Antwerpen Dendermonde Aalst Beveren-Waas Hamme lebbeke Opwijk Oudenaarde Wetteren Zele Sun Reizen biedt U een droomhotel van te klas gevestigd bij het strand van Cala Marsal (Balearen) Hotel Cala Marsal bij het schilderachtig vissun sersdorpje reizen van Gala Marsal, waar het hotel zich bevindt, te midden van verzorgde tuinen, is één van de mooiste zandstranden van Mallorca, vlak Porto Golom. 4 tot 18 juli - van 25 juli tot 8 augustus van 11 tot 25 juli - van 8 tot 22 augustus Prijs voor een reis van 15 dagen, alles inbegrepen: per persoon 9.995 Fr. Supplement voor éénpersoonskamer : 450 Fr. Kinderen van 2 tot 11 jaar: 7.600 Fr. Folders, verdere inlichtingen en inschrijvingen: SUN-REIZEN N.V., verg. A 1249 9300 Aalst: Korte Zoutstraat 22 tel. 053/700.08 2000 Antwerpen: Korte Nieuwstr. 28 tel. 03133.12.78 8000 Brugge: Geldmuntstraat 5 tel. 050/392.66 1000 Brussel: Em. Jacqmainlaan 103 tel. 02/19.23.03 02/17.29.92 9000 Gent: Nederkouter 24 tel. 09/23.03.76 3500 Hasselt: Zwanestraat 1-3 tel. 011/208.14 8700 Izegem: Marktstraat 44 tel. 051/341.58 3200 Kessel-Lo (Leuven) : Tiensestwg 37 tel. 016/343.08 2700 Sint-Niklaas: Mercatorstraat 7 tel. 03176.67.05 9620 Zottegem: A. Scheirstraat 31-33 tel. 09/70.21.75 Woont u iets te veraf van één van onze kantoren? Schrijf een kaartje, of bel even op. Vrijblijvend, natuurlijk. Het loont beslist de moeite! Verantw. uitgever: PROF. DR. A. VERHULST, Nelemeersstraat 10 - St.-Martens-Latem
Bouw het huis van uw dromen Combi-Sparen KREDIETBANK Combi-Spaarders bij de bij de Kredietbank bekomen een woning krediet op gunstvoorwaarden (Vraag onze voorlichtingsbrochure) SPAAR NU VOOR UW HUIS VAN MORGEN KREDIETBANK met bij de natuurlijk! TAAL- en HANDELSLEERGANGEN van het Willemsfonds Opgericht In 1880 - Erkend door de Staat Vlaams Atheneum Moutstraat 24, Brussel 1 In deze avond- en zondagleergangen leert men afzonderlijk en naar keus: Moedertaal, Frans, Nederlands (2e taal), Engels, Duits, Spaans, Italiaans, Russisch, Latijn, Grieks, wiskunde, geschiedenis, aardrijkskunde, natuurwetenschappen, enz. of wordt men hulpboekhouder ; verzekering technicus; boekhouder; gegradueerde in de boekhouding en de fiscale praktijk; twee-, drie- of viertalige stenotypist; twee-, drie- of viertalige secretaris; twee-, drie- of viertalige handelscorrespondent; gegradueerde in de sociale administratie ; gegradueerde in de reclame en publiciteit ; gegradueerde in de verzekeringen; leraar in boekhouden en aanverwante vakken; leraar in de stenodactylografie ; leraar in de handelscorrespondentie, enz. Telefoon: 12.62.65(na -8 uur). WETTELIJKE DIPLOMA'S UITVOERIG PROSPECTUS OP AANVRAAG DE LEERGANGEN ZIJN KOSTELOOS VERGOEDING VOOR SOCIALE PROMOTIE NOORDSTARFONDS v.z.w. steunt bestendig het kulturele leven in Vlaanderen U kunt ook helpen door U te laten verzekeren bij De Noordstar en Boerhaave GROOT BRITTANIELAAN 47 GENT Drukkerij Antigoon n.v.. Antwerpen