RBS Markets Nummer 429, 12 augustus 2014 Turbo s & Trading Technische Analyse Euro Stoxx 50 - Kritieke fase P2 Grondstoffenweekoverzicht In de kijker: Goud P3 Als de rente komt dan De markt wordt op korte termijn grotendeels beheerst door vier thema s: het beleid van centrale banken, bedrijfscijfers, geopolitieke risico s en economische (groei)cijfers. Op lange termijn is het vooral de vraag wat er gebeurt als de rente(s) eindelijk stijgen. De laatste tijd lijken de berichten in de financiele media dagelijks samengesteld volgens het volgende schema: Vandaag is de beurs hoger/lager door goed/slecht nieuws op het gebied van: 1. De Fed of ECB 2. Bedrijfscijfers 3. Geopolitieke risico s 4. Economische cijfers Op korte termijn kunnen alle vier grote impact hebben op de beurs, waarbij bedrijfscijfers in eerste instantie vooral invloed op de koers van het bedrijf zelf hebben. Korte termijn beleggers die een visie op een van de vier onderwerpen kunnen hier op voor de hand liggende wijzen inspelen. Op lange termijn is het echter vooral onderdeel 1 dat de richting bepaalt, waarbij de Fed (en de Amerikaanse economie) iets voorloopt en door een tot nu toe agressiever beleid iets belangrijker voor de markt is dan de ECB (als Draghi overgaat tot een vorm van QE dan ligt dit anders). De laatste tijd is er op dit vlak echter een interessante ontwikkeling waar te nemen: bij recente positieve Amerikaanse economische cijfers gingen aandelenmarkten omlaag. De verklaring was dat positieve cijfers de kans vergroten dat de Fed eerder dan nu gedacht de rente gaat verhogen. (De Fed zal zoals bekend binnenkort stoppen met steunaankopen in het kader van QE3, en als alles weer normaal is de volgende stap een renteverhoging). En dit wordt door de markt gezien als negatief voor aandelen, vooral aangezien een hogere rente aandelen weer relatief onaantrekkelijk maakt en de financieringskosten voor bedrijven stijgen. Korte termijn beleggers zijn dus gewaarschuwd; nieuws dat wijst op een (snellere) renteverhoging in de V.S. wordt dus gezien als negatief. Op langere termijn is dit echter nog maar de vraag om een aantal redenen: De Fed zal de rente alleen verhogen als de Amerikaanse economie er goed genoeg voor staat. En een sterke economie is op lange termijn geen slecht nieuws voor aandelen. Ook als de rente iets verhoogd wordt dan staat de rente nog steeds heel laag. Qua financieringskosten valt het dus wel mee en dividendrendementen blijven relatief aantrekkelijk. Voor bezitters van obligaties is een stijging van de rente negatief. Als beleggers dus een stijgende rente verwachten dan is het een overweging om tijdelijk geen obligaties te kopen of bestaande posities te verkopen. Wat te doen met het hierdoor vrijgekomen geld? Kortom, alhoewel op korte termijn veel nieuws over de vier genoemde punten negatief is of negatief wordt opgevat, is het niet ondenkbaar dat als de geopolitieke risico s afnemen en de Amerikaanse economie verder blijft groeien, (Amerikaanse) aandelen weer verder kunnen stijgen, ook als de rente verhoogd wordt. 1
Technische Analyse Euro Stoxx 50 - Kritieke fase De wekelijkse TA van Nico Bakker Nico Bakker is hofleverancier van technische analyse binnen RBS Markets. Hij publiceert regelmatig artikelen in allerlei media. Ook verzorgt hij diverse trainingen en workshops en is hij een graag geziene spreker tijdens beleggingsevenementen. Voor de uitleg van technische analyse termen verwijzen wij u naar www.rbs.nl/markets. Wereldwijd staan veel indices in een correctiestand en dreigt er op menig langere termijn chart een einde te komen aan de uptrend. Bij de Eurostoxx50 is het niet anders. De beren willen een downtrend starten, maar de stieren zijn sterk en laten zich niet zomaar van het veld verjagen. Ik zal in deze bijdrage stilstaan bij de weekchart van de index met de vijftig grootste Europese bedrijven en aangeven waar de cruciale niveaus liggen. Waar liggen de kansen en bedreigingen op het Eurepese speelveld? Weekgrafiek Euro Stoxx 50 Zowel objectief als subjectief bevindt de Eurostoxx50 zich in een sterke uptrend. Zo werd in augustus 2012 de 55 SMA (mijn trendvolgende indicator) opwaarts gebroken waardoor er een uptrend van start ging. Vanaf dat moment is er een keurig proces gaande van hogere toppen en hogere bodems en is de RSI slechts enkele keren kortdurend onder de 50-lijn geweest. Het ingetekende trendkanaal onderstreept de positieve tendens. Twee maanden geleden werd er een top neergezet op 3325. Met een forse zwarte candle sprong de swingteller op -1 als inleiding voor een correctiebeweging. Deze countertrend is dermate diep dat de gemiddeldelijn neerwaarts is gekruist. Hierdoor dreigt er een einde te komen aan de uptrend. Wel zijn er diverse indicaties dat de bulls nog niet verslagen zijn. Zo vinden de spelers steun bij de onderkant van het trendkanaal, is de downswing bijna ten einde en kleurt de candle deze week vooralsnog wit. Ook de RSI wil een up-cross maken met de OS-lijn. Om de uptrend in stand te houden, moet er een pullback van start gaan richting de gemiddeldelijn. Daar wordt het vervolgens spannend. Wordt er een lagere top gevormd of breken de bulls de gemiddeldelijn en kan de uptrend worden vervolgd? De index mag niet onder de 2971-2944 steunzone zakken. Slagen de spelers er niet in om boven de steunzone te blijven, dan komt er een einde aan de uptrend en gaat er onherroepelijk een downtrend van start. Een spannende en kritieke fase op het Europese speelveld. Voor trendvolgende beleggers is het een uiterst spannende fase. Vinger aan de pols is gewenst, breken of draaien is immers het motto. Figuur 1. BTAC Visuele Analyse 12 augustus 2014 Selectie aanbod Euro Stoxx 50 Met Turbo's kunt u inspelen op een stijging en/of daling van de Euro Stoxx 50 Turbo. Voor een compleet overzicht van het aanbod kijkt u op www.rbs.nl/markets. Selecteer in het Turbo/Booster pull down menu linksboven Euro Stoxx 50. Naam ISIN code Hefboom EURO STOXX 50 Turbo Long 2220 NL0010131686 3.5 EURO STOXX 50 Turbo Long 2520 NL0010443040 5.2 EURO STOXX 50 Turbo Short 3490 NL0000880771 5.5 EURO STOXX 50 Turbo Short 3780 NL0000873420 3.5 Figuur 3. Een selectie van het aanbod Euro Stoxx 50 Turbo's. Bron: RBS, 12 augustus 2014. 2
Grondstoffenweekoverzicht In de kijker: Goud De prijs van een troy ounce goud klom vorige week naar het hoogste niveau in 3 weken. Het gele metaal weet onder een stroom tegengestelde krachten niet echt een duidelijke richting te kiezen. Enerzijds zijn er de geopolitieke broeihaarden die de goudprijs ondersteunen maar anderzijds is er de afbouw van monetaire stimuli door de centrale bankiers in de Verenigde Staten. Het vooruitzicht op een renteverhoging liet de dollar opveren, wat gezien de negatieve correlatie met goud in principe slecht nieuws zou zijn voor de prijs van het metaal. De steun van de fysieke goudmarkt is minder groot dan vorig jaar. Cijfers van de nationale Mints tonen aan dat de kleinhandelsverkopen (staven en munten) dit jaar fors lager liggen dan in 2013, dat wel een recordjaar was. Dit wordt wel gedeeltelijk gecompenseerd door de centrale banken, die per saldo netto koper blijven van goud. Het is onmogelijk om na te gaan hoe goud zou presteren zonder de aanwezigheid van geopolitieke spanningen. Goldman Sachs blijft alvast herhalen dat de prijs voor eind dit jaar zal terugvallen richting 1050 dollar. Dit belet niet dat de bulls dit jaar tot nog toe de bovenhand halen met een klim van 9 procent in dollar en zelfs 12 procent in euro tegenover de start van 2014. De goudmijnindustrie likt intussen zijn wonden van een bar slecht 2013. De daling van de goudprijs met 28 procent zorgde ervoor dat er massaal moest worden afgeschreven op de waarde van activa. De goudreserves moesten door de gedaalde prijs eveneens lager worden gewaardeerd. Dit zorgde voor zware netto verliezen waarna de budgetten voor kapitaaluitgaven en exploratie fors werden teruggeschroefd. Verschillende grote goudproducenten pakten de voorbije weken met kwartaalcijfers uit. Opvallend daarbij was dat kostencontrole de hoogste prioriteit blijft en dat groei voor even naar het achterplan verdwijnt. Het Amerikaanse Newmont Mining produceerde tussen april en juni 1,2 miljoen ounce goud, 5 procent meer dan in dezelfde periode een jaar eerder. De totale kostprijs om de productie op het huidige niveau te houden, de zogenaamde AISC, daalde naar 1063 dollar per ounce tegenover nog 1283 dollar in het tweede kwartaal van vorig jaar. De rapportering volgens AISC kwam er omdat de oude waarderingsmethodes een onvoldoende duidelijk beeld gaven van de werkelijke kosten. Bij de AISC wordt ook rekening gehouden met bijvoorbeeld afschrijvingen en uitbreidings- en vervangingsinvesteringen. Newmont pakte uit met een productieprognose van 4,7 tot 5 miljoen troy ounce voor het volledige boekjaar tegenover nog 5,1 miljoen troy ounce in 2013. Newmont deed dus al een zware inspanning om de kosten naar omlaag te halen maar Barrick Gold bewees dat het nog beter kan. De Canadese goudproducent zag de output in het tweede kwartaal wel dalen naar 1,49 miljoen troy ounce goud tegenover nog 1,81 miljoen troy ounce een jaar eerder. Barrick stootte verschillende niet rendabele activa af waardoor het aantal operationele mijnen daalde van 27 naar 19. Deze zullen dit jaar gezamenlijk tussen 6 en 6,5 miljoen ounce goud produceren, de kleinste hoeveelheid sinds 2005. De focus op rendabele activa zorgde er wel voor dat de AISC van Barrick dit jaar zal afnemen naar 900 tot 940 dollar per troy ounce. Daarmee is Barrick een betere leerling dan Newmont. Vorige week kwam het opnieuw tot toenadering tussen beide groepen. In april was er al een fusiepoging maar die draaide op niets uit. Het gecombineerde bedrijf zou de grootste gouddelver ter wereld worden met een jaarlijkse productie van bijna 12 miljoen ounce. Het samengaan van beide groepen is op economisch vlak zeker zinvol omdat Barrick en Newmont over nogal wat aangrenzende activa beschikken in de Amerikaanse staat Nevada. Daarnaast zouden ook bestaande joint-ventures efficiënter gerund kunnen worden. Barrick had al 1 miljard dollar aan synergievoordelen becijferd en dit was nog maar het begin.. Barrick en Newmont gaven elkaar de schuld van de mislukking. Naast de verschillen in bedrijfscultuur en grote ego s in de respectievelijke bestuursraden, was de geplande spin-off het voornaamste struikelblok. Het was de bedoeling dat de fusiegroep zou bestaan uit een kernbedrijf met in hoofdzaak de (Noord)- Amerikaanse activiteiten en een afgesplitst bedrijf met de mijnen in Azië en Oceanië. Beide partijen konden het echter niet eens worden over welke activa er zouden in opgenomen worden. Vorige week liet Newmont CEO Gary Goldberg weten dat hij nog steeds open stond voor een fusie. Afwachten of dit ook bij Barrick het geval is. Wordt ongetwijfeld vervolgd! Bronnen: Bloomberg, Newmont+Barrick Company Presentations (4/8-8/8) 3
Overzichten Webinars Momenteel is er een zomerstop voor wat betreft de webinars. Vanaf september 2014 zal u weer de mogelijkheid hebben u in te schrijven voor webinars met verschillende onderwerpen en uiteenlopende beleggings- en productspecialisten. U kunt eerdere webinars in het archief terugzien. Dat is met name interessant als u op zoek bent naar productuitleg. Kijkt u daarvoor op www.webinar.nl/rbs en klikt u vervolgens op het tabblad archief. Overzicht markten AEX -2,1% 390,25 404 402 400 398 396 394 392 390 388 386 Bund Future 0,7% 149,48 151,0 150,5 150,0 149,5 149,0 148,5 148,0 147,5 EUR/USD -0,2%1,3409 1,350 1,345 1,340 1,335 1,330 1,325 1,320 1,315 1,310 1,305 Brent Crude Olie Future 0,7% 105,62 108,5 108,0 107,5 107,0 106,5 106,0 105,5 105,0 104,5 104,0 Figuur 2. De prestaties van belangrijke markten van 1 augustus t/m 8 augustus 2014. Bron: Bloomberg, 8 augustus 2014. 4
Risico s De aanschaf van Turbo s en Certificaten brengen bepaalde risico s met zich mee, zoals prijsrisico, kredietrisico en liquiditeitsrisico. Turbo s en Certificaten zijn daarom niet geschikt voor iedere belegger. Het is van belang dat u de kenmerken en risico s van deze producten begrijpt voordat u een beleggingsbeslissing neemt. Tevens dient u zorgvuldig af te wegen of de Turbo s en Certificaten geschikt zijn voor u gezien uw ervaring, beleggingshorizon, overige beleggingen, financiële positie, risico-bereidheid en andere relevante omstandigheden. In geval van twijfel, dient u professioneel advies in te winnen. Deze nieuwsbrief dient slechts ter informatie en is geen aanbieding of een uitnodiging tot het doen van een aanbieding van Turbo s of Certificaten. Het aanbod van Turbo s en Certificaten vindt uitsluitend plaats op basis van het respectievelijke basisprospectus, eventuele bijbehorende supplementen en de definitieve voorwaarden. De beslissing om Turbo s en Certificaten te kopen moet dan ook op basis van deze documenten worden gemaakt. Deze documenten zijn kosteloos verkrijgbaar via www.rbs.nl/ markets. Deze paragraaf bevat slechts een overzicht van de belangrijkste risico s. Lees voor een volledig overzicht het respectievelijke basisprospectus. Turbo s en Warrants zijn beleggingsinstrumenten voor actieve en ervaren beleggers. Door de hefboom is een belegging in Turbo s en Warrants risicovoller dan een directe belegging in de onderliggende waarde. Hoe hoger de hefboom die men kiest, hoe sneller een beweging van de onderliggende waarde doorwerkt in de waarde van de Turbo en de Warrant. Het stop loss-niveau van een Turbo kan wijzigen, waardoor bij een wijziging het stop loss-niveau dichter bij de koers van de onderliggende waarde kan komen. Bij indices zullen deze wijzigingen in periodes waarin veel dividend wordt uitgekeerd, groter zijn. De koers van een Certificaat volgt in principe één-op-één de prestaties van de onderliggende waarde, maar kan hiervan afwijken doordat de beheerkosten (jaarlijks) in rekening worden gebracht en door de marktbeweging van vraag en aanbod. Bij alle beleggingsinstrumenten kan gedurende zowel de looptijd als op de afloopdatum de volledige inleg verloren gaan. Veranderingen van de wisselkoersen van onderliggende waarden die niet in euro zijn genoteerd, beïnvloeden de waarde van de in euro genoteerde producten. Een stijging van de lokale valuta ten opzichte van de euro zal een positief effect hebben, een daling een negatief effect. Beleggen in aandelenmarkten van opkomende markten gaan gepaard met extra risico s op politiek, economisch, de sociaal en juridisch gebied. Daarnaast ontbreekt door gebrekkige beschikbaarheid van financiële verslaggeving en andere data in sommige markten transparantie. Ongunstige ontwikkelingen hebben hierdoor vaak een sterk negatieve invloed hebben op de waarde van beleggingen in opkomende markten. Beleggen in grondstoffen gebeurt meestal door middel van termijncontracten Door te beleggen in termijncontracten en deze op tijd te verkopen kan fysieke levering van een grondstof worden voorkomen. Wanneer een belegger voor lange termijn in een bepaalde grondstof belegt, dient hij/zij het termijncontract voor het aflopen door te rollen naar een termijncontract met een langere looptijd. Het doorrollen van termijncontracten kan rendement opleveren of juist rendement kosten. Dit is afhankelijk van de termijnmarkt en staat los van veranderingen van de spotprijs van de desbetreffende grondstof. Wanneer een termijncontract afloopt, zal de prijs daarvan de actuele spotprijs benaderen. Bij het doorrollen wordt het aflopende contract verkocht en het volgende contract gekocht. Het verschil tussen opeenvolgende termijnprijzen kan een negatief rendement opleveren voor de belegger. Turbo s en Certificaten worden uitgegeven door The Royal Bank of Scotland [plc. Beleggers lopen kredietrisico op deze bank. Dit betekent dat in geval van insolventie van de uitgevende instelling beleggers in Turbo s en Certificaten mogelijk minder terugkrijgen dan hun initiële belegging en in het slechtste geval zelfs hun gehele belegging verliezen. Turbo s en Certificaten worden gehouden via het bewaringssysteem van Euroclear Nederland en zijn daardoor afgescheiden van het vermogen van de uitgevende instelling. Het Nederlandse depositiogarantiestelsel is niet op Turbo s en Certificaten van toepassing. Beleggers krijgen met een belegging in Turbo s en Certificaten geen eigendom in onderliggende waarde daarvan. Turbo s en Certificaten worden genoteerd op Euronext Amsterdam met RBS als market maker. Dat wil zeggen dat RBS onder normale marktomstandigheden tijdens beursuren van Euronext Amsterdam, van 9:05 uur tot 17:30 uur bereid is om Turbo s en Certificaten te kopen en te verkopen. Hierdoor is het mogelijk om onder normale marktomstandigheden tijdens genoemde beursuren de Turbo s en Certificaten te kopen of verkopen. De prijs waarvoor RBS bereid is een Turbo of een Certificaat te kopen wordt de biedprijs genoemd en de prijs waarvoor RBS bereid is een Turbo of een Certificaat te verkopen wordt de laatprijs genoemd. Het verschil tussen de bied- en laatprijzen wordt de spread genoemd. Gedurende de looptijd van een Turbo of een Certificaat kan de spread aan rbs.nl/markets wijziging onderhevig zijn. Bijvoorbeeld, indien er belangrijke cijfers worden gepubliceerd zoals jaarcijfers of macroeconomische cijfers kan de spread (tijdelijk) wordt vergroot. Actuele informatie over de bied- en laatprijzen gehanteerd durende de looptijd van Turbo s en Certificaten treft u aan op de relevante product pagina van de website www.rbs.markets. nl. Door bijzondere omstandigheden kan het voorkomen dat RBS geen prijzen afgeeft. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren indien de handel in de onderliggende waarde wordt stilgelegd, een Turbo of een Certificaat is uitverkocht, indien in korte tijd een groot aantal orders wordt geplaatst, er een storing in het handelssysteem van RBS is opgetreden, er een storing is opgetreden in het handelssysteem van Euronext Amsterdam of de beurs waarop de onderliggende waarde wordt verhandeld of indien er extreme marktomstandigheden zijn. Indien RBS geen prijzen afgeeft kan het zijn dat het niet mogelijk is om een Turbo of een Certificaat te kopen of te verkopen of niet tegen de door u gewenste prijs. Dit laatste kan zich voordoen omdat u in dergelijke situaties voor koop en verkoop afhankelijk bent van andere beleggers die willen kopen of verkopen. Disclaimer RBS Dit document is opgesteld door The Royal Bank of Scotland plc of haar dochtervennootschappen of groepsondernemingen ( RBS ). Alle informatie in dit document is gebaseerd op informatie afkomstig van RBS en van andere instellingen die als betrouwbaar gelden. RBS geeft in dit document een getrouwe reproductie van dergelijke informatie, echter RBS biedt geen garantie voor de juistheid van de getoonde gegevens verkregen van derden. Geen garantie of zekerheid in welke vorm ook, expliciet of impliciet, wordt gegeven met betrekking tot de volledigheid en juistheid van de informatie opgenomen in dit document. RBS accepteert geen enkele verplichting om enige informatie opgenomen in dit document te herzien of te corrigeren. Geen handelen of nalaten van RBS of haar directeuren, werknemers, agenten of andere vertegenwoordigers met betrekking tot de informatie opgenomen in dit document vormt, of wordt geacht te vormen, een verplichting of garantie van RBS of enig ander persoon. Indicatieve prijzen of analyses in dit document zijn ter goede trouw opgesteld, uitgekozen en beoordeeld en derhalve wordt geen garantie gegeven ten aanzien van de juistheid, volledigheid en redelijkheid van deze prijsopgaven of analyses. Onverminderd de juridische verantwoordelijkheid voor informatievoorziening, accepteert RBS geen enkele vorm van aansprakelijkheid voor kosten, schade en claims ontstaan uit, of in verband met, een belegging in effecten beschreven in dit document. RBS en/of haar dochtervennootschappen of groepsvennootschappen, verbonden vennootschappen, werknemers of klanten kunnen een belang in financiële instrumenten hebben zoals de effecten beschreven in dit document of daaraan gerelateerde financiële instrumenten. Een dergelijk belang kan omvatten het handelen, aanhouden, onderhouden van een markt in zulke instrumenten als ook het verschaffen van bank-, krediet- en andere financiële diensten aan een vennootschap of de uitgevende instelling van de effecten en financiële instrumenten beschreven in dit document. RBS treedt met betrekking tot een transactie, de effecten of andere verplichtingen beschreven in dit document, niet op als financiële adviseur of in een fiduciaire rol. RBS geeft met betrekking tot geen enkele jurisdictie een garantie of advies over fiscale, juridische en boekhoudkundige zaken. Dit document is niet bedoeld voor de distributie of het gebruik door enig persoon of enititeit in een jurisidictie of land waarin een dergelijke distributie of gebruik in strijd is met locale wet- en regelgeving. De informatie opgenomen in dit document is eigendom van RBS en is verstrekt op verzoek van een geselecteerd aantal ontvangers en mag niet (geheel of gedeeltelijk) worden verstrekt of anderszins gedistributeerd aan een andere derde partij zonder de schriftelijke toestemming van RBS. Verenigde Staten van Amerika: Dit document is uitsluitend bestemd voor verstrekking aan major institutional investors zoals gedefinieerd in Rule 15a-6 van de Amerikaanse Exchange Act van 1934, zoals van tijd tot tijd gewijzigd (de Exchange Act ) en mag niet worden verstrekt aan andere Amerikaanse ingezetenen. Elke Amerikaanse major institutional investor die deze informatie ontvangt en komt door het ontvangst ervan overeen dat hij de informatie in dit document niet zal verstrekken of anderszins distributeren aan anderen. De effecten zoals hierin beschreven zijn en zullen niet worden geregistreerd zoals bedoeld in de de Amerikaanse Securities Act van 1933, zoals van tijd tot tijd gewijzigd (de Securities Act ) en mogen niet worden aangeboden of verkocht in de Verenigde Staten van Amerika, tenzij aan qualified institutional buyers (gekwalificeerde institutionele beleggers) in lijn met Rule 144A of op grond van een andere vrijstelling van of het niet van toepassing zijn van de registratieverplichting van de Securities Act. De aanbieding of verkoop van de effecten of transacties in de effecten kunnen verder beperkt worden door toepasselijke wet- en regelgeving van de Verenigde Staten of van haar afzonderlijke staten. Potentiële beleggers dienen zichzelf daarom op de hoogte te stellen van en juridische beperkingen bij het aangaan van transacties na te leven. Potentiële beleggers dienen zich te realiseren dat de effecten mogelijk niet geschikt zijn voor alle beleggers. The Royal Bank of Scotland plc staat in het Verenigd Koninkrijk onder toezicht van de Prudential Regulation Authority en de Financial Conduct Authority en haar activiteiten in Nederland vallen onder het gedragstoezicht van de Autoriteit Financiële Markten. Behalve in landen waarin dit wettelijk is vereist is de inhoud van dit document is niet beoordeeld door toezichthouders in de landen waarin dit document wordt verstrekt. In geval van twijfel over de inhoud van dit document dient onafhankelijk professioneel advies te worden ingewonnen. The Royal Bank of Scotland plc. Alle rechten, behalve indien expliciet toegekend, worden voorbehouden. Reproductie in welke vorm ook van de inhoud van deze nieuwsbrief is zonder voorafgaande schriftelijke toestemming verboden tenzij voor persoonlijk gebruik. De nieuwsletter bevat merken van The Royal Bank of Scotland Group plc en andere vennootschappen binnen de RBS groep. De merken omvatten onder andere het logo van The Royal Bank of Scotland en de merknamen The Royal Bank of Scotland en RBS. Alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot de indices genoemd in dit document behoren toe aan de relevante Index sponsoren (de Index Sponsoren ). De relevante Index Sponsoren zijn op generlei wijze betrokken bij de totstandkoming of verkoop van de producten genoemd in dit document, noch wordt door hen enig advies tot aankoop van deze producten gegeven. TURBO en BOOSTER zijn geregistreerde merknamen. Disclaimer Technische Analyse & Turbo Tip / Grondstoffen Weekoverzicht / Marktfocus Het onderdeel technische analyse wordt verzorgd door Bakker Technische Analyse Consultancy B.V. ("BTAC") en uitgebracht door RBS. Nico Bakker is bestuurder van BTAC en is een onafhankelijk analist. RBS en BTAC zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin Bakker TAC in ruil voor een financiële vergoeding technische analyse verzorgd en bepaalde promotionele activiteiten verricht. De technische analyses van BTAC zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Het onderdeel Grondstoffenweekoverzicht wordt verzorgd door Falesia bvba ("Falesia") en uitgebracht door RBS. Koen Lauwers is bestuurder van Falesia en is een onafhankelijk analist. RBS en Falesia zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin Falesia in ruil voor een financiële vergoeding de grondstoffen weekoverzichten verzorgd. De grondstoffen weekoverzichten van Falesia zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies (de grondstoffen weekoverzichten en de technische analyses worden hierna gezamelijk de "artikelen" genoemd). Het onderdeel Marktfocus wordt verzorgd door Active Hedge Group B.V. en uitgebracht door RBS. De in dit document opgenomen standpunten en vooruitzichten zijn door Active Hedge Group B.V. gegeven in haar hoedanigheid van onafhankelijk analist. RBS en Active Hedge Group B.V. zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin Active Hedge Group B.V. in ruil voor een financiële vergoeding analyses verzorgd en bepaalde promotionele activiteiten verricht. De analyses van Active Hedge Group B.V. zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Iedere (potentiële) investering dienen beleggers te toetsen aan hun persoonlijke beleggersprofiel en te bespreken met hun adviseur. De in de artikelen genoemde standpunten en vooruitzichten zijn door respectievelijk BTAC gegeven in zijn hoedanigheid als technisch analist, door Koen Lauwers gegeven in zijn hoedanigheid als intermarket analist en door Active Hedge in hun hoedanigheid als onafhankelijk analist. RBS kan van tijd tot tijd producten uitgeven die dezelfde onderliggende waarden kunnen hebben als de financiële instrumenten besproken in de artikelen. RBS heeft echter geen enkele betrokkenheid bij, op welke manier dan ook, invloed op, zeggenschap over of inspraak in van de totstandkoming van de artikelen van of namens respectievelijk BTAC, Falesia of Active Hedge of een aan BTAC, Falesia of Active Hedge gelieerde onderneming of persoon. RBS is niet verantwoordelijk voor de volledigheid, juistheid en geschiktheid voor welke doeleinden dan ook en aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid in verband met de artikelen van BTAC, Falesia of Active Hedge of een aan BTAC, Falesia of Active Hedge gelieerde onderneming of persoon.". 5