Belastingdienst bedreigt voortbestaan 80.000 ZZP'ers in de zorg 80.000 zelfstandigen in de zorgsector worden sinds oktober 2013 door de Belastingdienst uitgesloten van mogelijkheden om hun dienstverlening te kunnen uitoefenen. Stichting ZZP Nederland en FNV Zelfstandigen vragen uw aandacht hiervoor omdat er sprake is van uitsluiting van zelfstandigen op basis van een onrechtmatige interpretatie van de wetten. Er werken sinds jaren veel mensen als zelfstandige in de zorgsector. Zij voorzien zelf in hun inkomen en zorgen voor hooggekwalificeerde zorg. Met name in de AWBZ- en PGB-zorg wordt zeer veel en dankbaar gebruik gemaakt van de dienstverlening van zelfstandigen. Deze dienstverlening wordt zeer gewaardeerd door honderdduizenden cliënten die ZZP ers verkiezen boven grote zorginstellingen. Naast kwaliteit en vakmanschap zijn lage overhead, scherpe kostprijs en flexibiliteit belangrijke motieven om dienstverlening van zelfstandigen in te kopen. De palliatieve zorg wordt zelfs vrijwel uitsluitend door zelfstandigen uitgevoerd in verband met de 24-uursdiensten die ZZP'ers wel kunnen verzorgen en mensen in loondienst niet. Problemen sinds oktober 2013 Echter sinds oktober 2013 worden zelfstandigen in de zorgsector uitgesloten door de Belastingdienst. Zelfstandigen krijgen niet meer de benodigde VAR-verklaring (VAR-WUO) om als zelfstandige hun diensten te kunnen verlenen. De Belastingdienst beoordeelt de fiscale status van iemand die een VAR aanvraagt en werkzaam is in de zorgsector altijd als een loondienstverband (behoudens PGB, de directe contractering in de zorg via een pilotfase AWBZ met de zorgkantoren en particuliere financiering). Daarbij toetst men niet op ondernemerschap, maar uitsluitend op de aard van de dienstverlening. Men neemt daarbij het standpunt in, dat zorgwerkzaamheden uitsluitend in een dienstverband als werknemer kunnen worden uitgevoerd en nooit als dienstverlening door zelfstandig ondernemers kunnen worden beschouwd. Dit betekent het einde van de dienstverlening door ondernemende en flexibele vakmensen in de zorgsector. In oktober 2013 heeft de Belastingdienst een controle uitgevoerd bij een zorgbemiddelaar en geconcludeerd dat er bij de inhuur van zelfstandigen sprake was van een loondienstverband. Vervolgens heeft de Belastingdienst van iedere zelfstandige die ingeschreven stond bij deze bemiddelaar de VAR-WUO ingetrokken. Daarbij maakte het niet uit of de zelfstandige nu wel of
niet ingehuurd was bij deze bemiddelaar. Vanaf dat moment zijn 250 zelfstandigen uitgesloten van werken als zelfstandige. De bemiddelaar is op geen enkele manier aansprakelijk gesteld. Vanaf dat moment wordt, naast bovengenoemde 250 mensen, voor iedere zelfstandige in de zorgsector het werken onmogelijk gemaakt door het intrekken van de VAR-WUO. De gedupeerde zelfstandigen hebben in november massaal bezwaar aangetekend tegen het niet afgeven van de VAR-WUO. Hierop kwam van de Belastingdienst de reactie dat de beoordeling 6 weken zou duren plus een uitsteltermijn van twee maanden. Inmiddels is het februari 2014 en wordt geen enkele VAR-WUO meer afgegeven voor de sector AWBZ/WMO. De ingediende bezwaarschriften worden massaal afgewezen, volgens de Belastingdienst is er sprake van een gezagsverhouding 1. Ook het feit dat er niet rechtstreeks gefactureerd wordt aan de patiënt telt men daar in mee. Het rechtstreeks binnenhalen van opdrachten is vrijwel onmogelijk door de manier van aanbesteding van zorg. De huidige systemen voorzien er in dat de uitbesteding van zorg is voorbehouden aan zorginstellingen en bemiddelaars die een contract hebben kunnen sluiten met de zorgverzekeraars. Dit is geen wettelijke bepaling, maar wordt opgelegd door de zorgverzekeraars. Door de huidige werkwijze is er geen ruimte voor rechtstreekse contractering. De zelfstandigen zijn gedwongen om te factureren via de tussenschakels wat kostenverhogend werkt en volgens de Belastingdienst een loondienstverband is. Vanuit de ZZP-organisaties proberen we sinds lange tijd het mogelijk te maken dat zelfstandigen in de zorgsector kunnen functioneren. Een mooi voorbeeld daarvan is de pilot die wordt getest met rechtstreekse contractering in de AWBZ-zorg en zonder tussenkomst van bemiddelaars. De pilot draait nu voor het derde jaar en de resultaten zijn erg positief. De kosten voor zorg zijn beduidend lager dan de reguliere zorg via bemiddeling en de zelfstandigen ontvangen een fatsoenlijk uurtarief waardoor men ook bijdraagt aan inkomsten voor belastingen etc. Helaas kunnen slechts 650 zelfstandigen aan de pilot meedoen, de rest moet werkloos toekijken. 1 De Belastingdienst schrijft bij afwijzingen van bezwaarschriften: U verricht uw werkzaamheden via een AWBZ-erkende zorgaanbieder. De doelstelling van de AWBZ-erkende-thuiszorgorganisatie het aanbieden van kwalitatief hoogwaardige zorg (in natura) wordt geconcretiseerd door de werkzaamheden van de zorgverleners zodat deze als wezenlijk onderdeel in de bedrijfsvoering van de thuiszorgorganisatie zijn opgenomen. Er is dus sprake van een organisatorisch en vakinhoudelijk kader waarbinnen de zorgverleners werkzaam zijn. Omdat u werkzaam bent binnen het organisatorisch en vakinhoudelijk kader van de thuiszorgorganisatie is van zelfstandigheid geen sprake. Uw werkzaamheden worden daarom niet als winst uit onderneming gekwalificeerd.
We zijn vanuit Stichting ZZP Nederland en FNV Zelfstandigen in gesprek geweest met de Belastingdienst, met het ministerie van Financiën en met voormalig staatsecretaris Weekers. Behoudens ontwijkende antwoorden kon niemand ons de exacte motivatie aangeven op grond van welke wettelijke regels de VAR-WUO is ingetrokken. De weigering van de VAR is niet gebaseerd op de wet Belastingen maar op een eigen onterechte interpretatie van de Belastingdienst. Deze interpretatie is, naar wij informeel hebben vernomen, ingegeven door de opdracht van hogerhand om het aantal zelfstandig ondernemers in de zorgsector te doen laten afnemen. Naar onze mening is hier sprake van onrechtmatige uitsluiting. Conclusie Het wordt zelfstandigen onmogelijk gemaakt om te kunnen functioneren in de zorgsector. Zodra een zelfstandige werkt als onderaannemer via een bemiddelaar of zorginstelling is er volgens de Belastingdienst geen sprake meer van ondernemerschap. Dit is in tegenstelling tot alle andere sectoren waar veelal ook op diezelfde manier gewerkt wordt. Als je als ICT er werkt aan een systeem dat niet rechtstreeks aan de eindgebruiker geleverd wordt is er geen discussie over zelfstandigheid. Als een freelance journalist een stuk schrijft en dat levert aan een magazine dat door derden wordt gelezen, wordt deze (overigens terecht) wel als zelfstandig ondernemer gezien. Het kan niet zo zijn, dat de werkzaamheden van een zelfstandige worden gezien als een loondienstverband, enkel en alleen omdat men aan de vakinhoudelijke norm moet voldoen. De handeling van de Belastingdienst is onrechtmatig en de motivatie daarvoor is gebaseerd op schijnargumenten en is ondeugdelijk. Gezien de gevolgen voor de werkgelegenheid en de acute inkomens- en rechtsonzekerheid van een grote groep zelfstandig ondernemers is dit niet alleen een onrechtmatige daad, maar wanprestatie. Wij doen hierbij een dringende oproep aan u als Tweede Kamerlid om dit probleem aan de orde te stellen en er voor te zorgen dat de onterechte handhavingsstrategie, die fatale gevolgen heeft voor alle ZZP'ers in de zorg en het dreigend tekort aan vakmensen in deze sector, per direct wordt beëindigd of opgeschort. Graag werken wij mee om te bezien op welke wijze het ondernemerschap kan worden gestimuleerd en tegelijkertijd schijnconstructies en zorgfraude kunnen worden uitgebannen. Daarbij dient de focus te liggen op de aansprakelijkheid van de opdrachtgever, met name als het gaat om
bemiddelingsconstructies en niet op het eenzijdig uitsluiten van zelfstandigen. In bijlage 1 worden de fiscale en juridische aspecten nader toegelicht. In bijlage 2 wordt dieper ingegaan op de gevolgen voor continuïteit van zorg en de maatschappelijke consequenties. Graag lichten wij deze onverkwikkelijke situatie toe in een gesprek met u. 5 februari 2013 Contactgegevens: Stichting ZZP Nederland Johan Marrink j.marrink@zzp-nederland.nl 06 22 49 33 24 FNV Zelfstandigen Josien van Breda-Hoekstra jvbreda@fnvzzp.nl 06 23 42 48 04
Bijlage 1: fiscale aspecten Jurisprudentie over ondernemerschap in de thuiszorg Volgens de Belastingdienst is het vrijwel onmogelijk om als zzp er in de thuiszorg te werken. De Belastingdienst baseert zich voor wat betreft haar standpunt met name op één uitspraak van de Rechtbank Haarlem. Echter er zijn net zoveel uitspraken van Rechtbanken die voor als tegen het standpunt van de Belastingdienst pleiten. Voor zover bekend is er slechts één inhoudelijke procedure aan het Gerechtshof voorgelegd. Deze procedure is door de belastingdienst verloren (Hof Leeuwarden 15 mei 2012; ECLI:NL: GHLEE: 2012:BW6128) Het Hof overwoog als volgt over de werkwijze van deze zzp er in de zorg: 4.2 Voor de beantwoording van de vraag of belanghebbende in het jaar 2007 als ondernemer kan worden aangemerkt acht het Hof het volgende van belang. 4.3 Belanghebbende is naast haar dienstbetrekking alwaar zij haar BIG-registratie aan ontleent, in 2007 gedurende ten minste 1225 uren werkzaam als zorgverlener. In het jaar 2007 laat belanghebbende zich bemiddelen door een bemiddelingsbureau, vanaf 2008 door twee bemiddelingsbureaus. Daarnaast verzorgt zij met enige regelmaat cliënten die haar rechtstreeks benaderen. 4.4 De werkzaamheden vinden plaats op het huisadres van de zorgvrager. In veel gevallen gaat het om verzorging van terminale patiënten, waarvoor specifieke deskundigheid is vereist. Belanghebbende is volledig gekwalificeerd en heeft voor eigen rekening aanvullende cursussen gevolgd. 4.5 Gelet op hetgeen partijen hieromtrent hebben aangevoerd ziet het Hof als kerntaak van het bemiddelingsbureau: het bemiddelen van gekwalificeerde zorgverleners bij zorgvragers die via dit bureau thuiszorg en thuisverpleging zoeken. 4.6 Voorts staat vast dat de zorgverlener een aanvraag van een zorgvrager kan weigeren en dat er voor de zorgverlener geen verplichting bestaat tot het werken van ten minste een bepaald aantal uren. Bij het opstellen van het zorgplan in overleg met de zorgvrager en/of de familie, alsmede bij de uitvoering daarvan handelt belanghebbende geheel zelfstandig. Dat geldt ook voor afspraken over het aantal op het zorgadres te werken uren en voor de vraag of behoefte is aan een team van zorgverleners, bij voorbeeld bij 24-uurs zorgverlening. Het bemiddelingsbureau speelt geen rol bij deze zaken die de concrete uitvoering en organisatie van de zorgverlening betreffen. 4.7 Enkel bij een klacht van de zorgvrager over een zorgverlener kan het bemiddelingsbureau weer in beeld komen. Daarbij verdient vermelding dat het bemiddelingsbureau in 2007 niet zelf beschikt over inhoudelijke expertise. 4.8 Dat belanghebbende haar cliënten voor een groot deel werft via een bemiddelingsbureau brengt naar het oordeel van het Hof niet mee dat zij om die reden niet in zelfstandigheid haar
beroep van zorgverlener uitoefent. Dit geldt evenzeer voor het feit dat het bemiddelingsbureau de door de zorgverlener gewerkte uren aan de zorgvrager factureert en de ontvangsten, na aftrek van een fee, doorbetaalt aan de zorgverlener. Dat sprake is van vaste uurtarieven die door het bemiddelingsbureau zijn bepaald, staat aan de zelfstandige uitoefening van het beroep niet in de weg. Belanghebbende heeft ter zitting van het Hof onweersproken gesteld, dat in de medische sector alom sprake is van vaste vergoedingen die worden bepaald door anderen dan de feitelijke beroepsbeoefenaar. 4.9 De wijze waarop belanghebbende haar werk organiseert brengt voor haar het risico mee dat zij bij gebrek aan werk of onvoldoende presteren geen inkomsten uit de zorgverlening heeft. Zij heeft niet enig recht op werk als zorgverlener. Zij bouwt over de inkomsten uit deze zorgverlening geen pensioen op. Bij niet betaling of vertraagde betaling loopt belanghebbende hiervan het risico. Dat dit laatste spaarzaam voorkomt doet daaraan niet af. 4.10 Het voren overwogene leidt het Hof tot de conclusie dat de werkzaamheden van belanghebbende als zorgverlener in het jaar 2007 moeten worden aangemerkt als de zelfstandige uitoefening van een beroep. De in het voornoemde vonnis beschreven werkwijze lijkt zeer sterk op de werkwijze van de zzp ers in de achterban van FNV Zelfstandigen en ZZP Nederland. Wijze van handhaving Ruim 250 zzp ers in de zorg zijn hun VAR WUO kwijtgeraakt op basis van het enkele feit dat zij bij een bepaalde thuiszorgsituatie stonden ingeschreven en zonder dat er bij hen een onderzoek heeft plaatsgevonden. Dit is volgens FNV Zelfstandigen en ZZP Nederland in strijd is met de jurisprudentie. Zo blijkt uit een uitspraak van de Rechtbank Arnhem op 27 oktober 2009 (ECLI:NL:RBARN:2009:BM0873): Verweerder heeft naar het oordeel van de rechtbank niet voldaan aan de op hem rustende bewijslast dat voor wat betreft de inkomsten uit AWBZ- zorg in natura sprake is van loon uit dienstbetrekking tot TCC. Met name heeft verweerder niet aannemelijk gemaakt dat er sprake is van een gezagsverhouding tot TCC en van een verplichting persoonlijk arbeid te verrichten. De enkele stelling van verweerder dat uit boekenonderzoeken bij vergelijkbare (thuis)zorgbureau s is gebleken dat daarvan in dit soort situaties vaak sprake is, is daarvoor onvoldoende. Verweerder heeft geen op eiser gericht onderzoek verricht naar de aanwezigheid van een gezagsverhouding en een verplichting persoonlijk arbeid te verrichten.
Schending vertrouwensbeginsel Wij zijn voorts van oordeel dat het vertrouwensbeginsel is geschonden en verwijzen hiervoor naar het oordeel van het Hof Arnhem van 10 juli 2012. ECLI:NL:GHARN:2012:BX4766: Gelet op het vorenstaande kan een belastingplichtige in beginsel vertrouwen ontlenen aan een afgegeven VAR. De mogelijkheid van herziening is blijkens de wetsgeschiedenis gebaseerd op de gedachte dat de inspecteur niet kan worden gehouden aan de rechtsgevolgen van een beschikking indien blijkt dat de feiten en omstandigheden waarop de beschikking is gebaseerd zich niet blijken te hebben voorgedaan, anders zijn geweest, of in de loop van de tijd zijn gewijzigd. De herzieningsmogelijkheid is derhalve niet bedoeld om ten aanzien van hetzelfde feitencomplex een voortschrijdend of ander inzicht van de inspecteur tot uitdrukking te brengen. Conclusie Het standpunt dat door de Belastingdienst is ingenomen omtrent ondernemerschap in de zorg en werken via bemiddelingsbureaus is nog niet uitgekristalliseerd in de rechtspraak. De rechtspraak steunt slechts in de helft van de gevallen de standpunt van de Belastingdienst. De enige uitspraak van een Hof is in het voordeel van de zzp er. Daar komt nog bij dat het vertrouwensbeginsel is geschonden. Tot slot is het niet mogelijk op basis van de jurisprudentie om een VAR WUO te herzien zonder dat er een boekenonderzoek bij de betrokken zzp er heeft plaatsgevonden.
Bijlage 2: gevolgen voor de zorg Er is een maatschappelijk probleem en dat is dat de continuïteit van zorg in gevaar komt. In de thuiszorg worden bijvoorbeeld nacht- en 24-uurs diensten (veelal terminale zorg) voor ruim 80% door zzp ers ingevuld. Zorginstellingen kunnen dit niet leveren, allemaal huren zij hiervoor zzp ers in. Wanneer het niet mogelijk is om 24-uurs zorg te leveren met zzp ers, dan zal het aantal ziekenhuisopnames toenemen, hetgeen de zorgkosten zal doen stijgen. ZZP ers zorgen voor flexibele inzet van sterk veranderende en grillige zorgvraag; zoals terminale zorg. Waarbij instellingen niet in staat zijn deze zorg te leveren in verband met de arbeidstijden wet en het gebrek aan loondienstpersoneel dat deze onregelmatige diensten wil uitvoeren. We benadrukken hierbij dat er geen sprake is van verdringing van arbeidsplaatsen. Reguliere zorginstellingen en zzp ers vullen elkaar juist aan. De zzp ers zorgen voor de onplanbare zorg die zorginstellingen niet kunnen leveren. Het vak van terminale zorg heeft zich de afgelopen jaren snel ontwikkeld tot een specialisme binnen de thuiszorg. We maken ons dan ook grote zorgen over de continuïteit van zorg. Berekening kosten terminale thuiszorg per etmaal Met inzet zzp ers Uren Tarief Totaal Nachtzorg 8 44,80 358,40 Momenten wijkverpleging 3 44,80 134,40 492,80 Tarief gebaseerd op gemiddeld NZA tarief functie BG/VP ZZP'er waakt tijdens nachtzorg in nabijheid van de terminale patiënt.
Zonder inzet zzp ers NZA Tarief Totaal Zorg wijkverpleging 3 uur 44,80 134,40 Ambulante nachtzorg 2 uur 67,00 134,40 Consult SMASH Arts 1 x 150,00 Spoedvervoer ambulance Rit 660,00 Risico inzenden ziekenhuis Dag 1.1864,00 2.942,40 Terminale patiënt wordt (mogelijk) ondersteund door familie Bij plotselinge achteruitgang zal sneller een beroep worden gedaan op SMASH arts of ziekenhuis Kosten uitval mantelzorger uit arbeidsproces niet in te schatten