Vlootschouw Historische IJ-veren www.move-amsterdam.nl Een varend stukje Amsterdamse scheepsgeschiedenis!
Waarom een vloots Het idee voor deze bijzondere vlootschouw ontstond vorig jaar, in het Jaar van het Mobiele Erfgoed. De Amsterdamse stichting Museum voor het Openbaar Vervoer En straatbeeld (kortweg MOVE) redde op de valreep het IJ-veer X van de sloop; het schip werd samen met scheepswerf Gebroeders Los-CMS aangekocht. Binnenkort start een grote publieksactie om het schip te kunnen restaureren. De reddingsactie drukte de vrijwilligers van MOVE met hun neus op de feiten: een historisch schip blijft niet vanzelf varen. Het is te danken aan al die eigenaren die hun schip koesteren dat de varende geschiedenis van Amsterdam behouden blijft. Een grote inspiratiebron voor MOVE dat aan de vooravond staat van een grote restauratie van IJ-veer X. Tientallen voetveren verlieten na de opening van de IJtunnel in 1968 het IJ en zelfs Amsterdam. Met Sail 2015 in het vizier nam MOVE het initiatief een vlootschouw te organiseren van de verdwenen, nog varende IJ-veren. Het werd een speurtocht tot in de verste uithoeken van Nederland en soms zelfs daarbuiten. Dankzij de enthousiaste steun van Stadsdeel Noord, Port of Amsterdam, GVB- Veren, de Sail organisatie en de particuliere eigenaren/schippers van deze historische veren, kan het publiek op 20 augustus 2015 genieten van een unieke gebeurtenis; de IJ-veren zijn voor één keer weer samen op het IJ te bewonderen. Honderden Amsterdammers - aan boord of vanaf de wal - zullen zich nog deze scheepjes herinneren van vroeger. De stichting MOVE hoopt de herinnering levend te houden en pleit voor een monumentale status voor deze vloot. Meer informatie over het behoud van de IJ-veren, het werk van MOVE en hoe u dat kunt steunen vindt u elders in deze brochure, of op de website: www.move-amsterdam.nl
chouw?
Afnemen vloots Edward III Het schouwen van de vloot betekent feitelijk: het inspecteren van de schepen door een hoogwaardigheidsbekleder. Volgens de geschiedenisboekjes vindt de vlootschouw zijn oorsprong in het jaar 1341 toen koning Eduard III van Engeland zijn schepen inspecteerde die naar Frankrijk vertrokken om te strijden tijdens de Honderdjarige Oorlog. Hoe anders is de vlootschouw anno 2015 tijdens het feestelijke evenement Sail 2015! De hoogwaardigheidsbekleders die de vlootschouw van historische IJ-veren op 20 augustus 2015 afnemen, zijn Eus Drossaers (vervoermanager GVB-Veren) en Marjolein Jansen (vice-voorzitter Sail Amsterdam). Zij staan op de wal in Noord, tussen de Motorwal en de Ponthaven waar de schepen zich verzamelen, de oudste (Nora) voorop. Op hun teken zullen de muzikanten aan boord van de verschillende IJ-veren tegelijk beginnen te spelen en begint de vaartocht over het IJ. IJ-veer XI tijdens Sail 2005, op de plek van de vlootschouw 2015
chouw Programma 09.00 uur Ontvangst gasten in restaurant Hotel De Goudfazant. 09.30 uur Welkom door Coby van Berkum, Voorzitter Bestuurscommissie Noord. 09.35 uur Inscheping aan boord van de IJ-veren. 10.00 uur De IJ-veren varen de GVB Ponthaven uit, het IJ op in westelijke richting (richting EYE Filmmuseum). 10.15 uur Afname vlootschouw langs de Noordwal (richting EYE). 10.45 uur Langs het Centraal Station, door de Oranje Haven en langs de tall ships. 11.15 uur De IJ-veren verlaten de Oranje Haven. 11.30 uur Vervolg langs het Java-eiland en KNSM-eiland/Sumatrakade, oversteek IJ naar Noord. 12.00 uur Aankomst Ponthaven en einde vlootschouw.
Geschiedenis o Veer te Schellingwoude, 1619 Al eeuwenlang worden Amsterdammers het IJ overgezet. Het oudste overzetveer is waarschijnlijk het Buiksloterveer dat in 1308 voor het eerst wordt genoemd. Het oudste veer dat in de vlootschouw meevaart, is directiescheepje Nora uit 1908. In de eerste helft van de vorige eeuw beschikte Amsterdam over een fijnmazig veerlijnennet over het IJ. De dienst Gemeente Veren (in 1943 opgegaan in het GVB) voer met 14 personenveerboten, genummerd met Romeinse cijfers, de IJveren I tot en met XIV. Er waren verbindingen tussen het Centraal Station en de werkgebieden (havens en werven) in Oost en Noord maar ook met de dorpen Nieuwendam, Schellingwoude en Tuindorp Oostzaan. Ook particuliere rederijen als Bergmann zorgden voor de verbinding, bijvoorbeeld met het streekvervoer van het NZH- koffiehuis naar het tram- en
verzetveren IJ later busstation in Noord. Bergmann voer met zes scheepjes die in de volksmond wolscheepjes werden genoemd vanwege de aangebrachte reclame voor Scheepjeswol. Maar ook bedrijven aan het IJ bezaten eigen veerdiensten om het personeel over te zetten, bijvoorbeeld de NDSM (ongeveer 17 Shipdocks ) en de ADM. Toen in 1968 de IJ-tunnel werd geopend, werden veel van deze veerbootjes verkocht. In 1971 verviel de laatste verbinding. De IJ-veren kregen een nieuw leven buiten Amsterdam als woonboot, sportvisserijbootje, of partyschip. Met de komst van woningen in het oostelijk havengebied ontstond er tientallen jaren later opnieuw een personenvervoer-verbinding in de vorm van het Javabootje van het GVB (in 2007 opgeheven). In 1990 werd de Amsterdamse stichting MOVE opgericht met de bedoeling het historisch openbaar vervoer erfgoed te behouden. Niet in een statisch museum, maar rijdend en varend met passagiers. Elke zomer wordt door vrijwilligers op zondagmiddagen dan ook een veerdienst gevaren over een deel van het oude lijnennet, met steun van Stadsdeel Noord, Port of Amsterdam en GVB-Veren. Door eens mee te varen steunt u direct het werk van MOVE!
Deelnemende Huidige naam: NORA Bouwjaar Functie toen Functie nu Ligplaats 1908 Directieschip Privégebruik/museumstuk Vreeswijk VLOOTSCHOUW HISTORISCHE IJ-VEREN
schepen Huidige naam: GAASTERLAND HAVEN STOOMBOOTDIENST 10 Bouwjaar Functie toen Functie nu Ligplaats 1909 Salonveerboot Salonboot/passagiersschip Leeuwarden Haven-Stoombootdienst: VLOOTSCHOUW HISTORISCHE IJ-VEREN
Huidige naam: IJ-VEER VIII Bouwjaar Functie toen Functie nu Ligplaats 1922 Salonveerboot Privégebruik/ Weesp Gemeenteveren/GVB* recreatie *Route: CS - Boorstraat-Nieuwendam/Tuindorp Oostzaan/Schellingwoude VLOOTSCHOUW HISTORISCHE IJ-VEREN
Huidige naam: IJ-VEER XI Bouwjaar Functie toen Functie nu Ligplaats 1923 Salonveerboot Salonboot/passa- Amsterdam Gemeenteveren/GVB giersschip en veerboot zomerlijn A dam-zaandam *Route: CS - Boorstraat-Nieuwendam/Tuindorp Oostzaan/Schellingwoude VLOOTSCHOUW HISTORISCHE IJ-VEREN
Huidige naam: IJ-VEER XII Bouwjaar Functie toen Functie nu Ligplaats 1925 Salonveerboot Privégebruik/ Vreeswijk Gemeenteveren/GVB* woonboot *Route: CS - Boorstraat-Nieuwendam/Tuindorp Oostzaan/Schellingwoude VLOOTSCHOUW HISTORISCHE IJ-VEREN
Huidige naam: IJ-VEER XIII Bouwjaar Functie toen Functie nu Ligplaats 1928 Salonveerboot Salonboot/passa- Amsterdam Gemeenteveren/GVB giersschip naar Vuurtoreneiland *Route: CS - Boorstraat-Nieuwendam/Tuindorp Oostzaan/Schellingwoude VLOOTSCHOUW HISTORISCHE IJ-VEREN
Huidige naam: Diane IJ-VEER XIV Bouwjaar Functie toen Functie nu Ligplaats 1930 Salonveerboot Salonboot/passa- Vlaardingen Gemeenteveren/GVB giersschip *Route: CS - Boorstraat-Nieuwendam/Tuindorp Oostzaan/Schellingwoude VLOOTSCHOUW HISTORISCHE IJ-VEREN
Huidige naam: SHIPDOCK V Bouwjaar Functie toen Functie nu Ligplaats 1950 Sleep- en duwvaart + Privégebruik/ Vreeswijk voetveer (NDSM) recreatie *Route: CS - Boorstraat-Nieuwendam/Tuindorp Oostzaan/Schellingwoude VLOOTSCHOUW HISTORISCHE IJ-VEREN
Huidige naam: HEEN EN WEER I Bergmannbootje JILLIS Bouwjaar Functie toen Functie nu Ligplaats 1928 Van 1957-1984 Privégebruik/ Arnhem voetveerpont ADM recreatie *Route: VLOOTSCHOUW CS - Boorstraat-Nieuwendam/Tuindorp HISTORISCHE IJ-VEREN Oostzaan/Schellingwoude
Huidige naam: JILLIS Bergmannbootje HEEN EN WEER V Bouwjaar Functie toen Functie nu Ligplaats 1923 Voetveer NZH-Koffiehuis Privégebruik Utrecht naar tram/busstation in wonen/werken Noord VLOOTSCHOUW HISTORISCHE IJ-VEREN
Huidige naam: IJ-VEER 35 Javabootje Bouwjaar Functie toen Functie nu Ligplaats 1957 Waterbus Amstel/ Reserve IJ-veer Amsterdam Java-veer/IJ-veer GVB GVB/ passagiersschip VLOOTSCHOUW HISTORISCHE IJ-VEREN
Huidige naam: Tanja Organisatie Vlootschouw Bouwjaar Functie toen Functie nu Ligplaats 1963 Douaneboot en Reserve IJ-veer Amsterdam parlevinker GVB/ passagiersschip VLOOTSCHOUW HISTORISCHE IJ-VEREN
Help de IJ-veren te BOEK: Elk IJ-veer heeft verhalen Journalist Trudy Admiraal en fotograaf Martijn Gijsbertsen werken aan een boekje met scheepsportretten van de historische IJ-veren. Zij interviewen en fotograferen hiervoor de huidige eigenaren maar ook mensen die de veren nog van vroeger kennen en er mooie verhalen over kunnen vertellen. Wilt u op de hoogte gehouden worden, meld u dan aan voor de gratis digitale nieuwsbrief. Dit kan door een mail te sturen naar ijverenamsterdam@gmail.com onder vermelding van nieuwsbrief. Heeft u belangstelling voor dit boek en wilt u er alvast één of meerdere bestellen, bijvoorbeeld voor uzelf of als relatiegeschenk? Stuur dan een mail naar hetzelfde emailadres onder vermelding van boek. Ook tips en verhalen zijn van harte welkom via dit emailadres. Een deel van de opbrengst van dit boek gaat overigens naar het restauratiefonds van IJ-veer X, waarover u hierna meer leest.
behouden Red het IJ-veer X Of u nu passagier bent aan boord van deze vlootschouw of u staat gewoon te genieten aan de wal, u en vele anderen dragen de IJ-veren een warm hart toe omdat ze altijd een vast onderdeel zijn geweest van het dagelijks leven. Sommige mensen hebben elkaar leren kennen op de historische IJ-veren en zijn later zelfs getrouwd! Dat stukje geschiedenis wil MOVE graag bewaren en dus gaat MOVE zich inzetten voor de restauratie van IJ-veer X. Daarbij heeft zij uw steun als particulier of als bedrijf hard nodig. Een reddingsplan voor IJ-veer X staat al voorzichtig in de steigers. Een taxateur heeft allereerst IJ-veer X bekeken en de scheepswerf begroot de restauratie, maar wat komt er daarna nog allemaal bij kijken? Dat is helaas vaak een verrassing bij dit soort antieke schepen. MOVE heeft eerder het herstel begeleid van de IJ-veren XI en XIII en weet dus heel goed welke kosten het afrondende werk aan bijvoorbeeld het interieur met zich mee kan brengen.
MOVE wil in het najaar een grote crowdfundingsactie starten voor particulieren en bedrijven. Wij denken dat het met uw hulp moet lukken om IJ-veer X weer in oude glorie te kunnen herstellen. Wij houden u natuurlijk graag op de hoogte van de komende actie voor IJ-veer X, maar als u daarop niet wilt wachten en het werk van MOVE direct wilt steunen, dan kunt u ook alvast een donatie of een gift doen. Uw bijdrage van minimaal 25 euro kunt u overmaken op rekeningnummer NL 45 INGB 0002213817 t.n.v. Stichting Move-Amsterdam o.v.v. project IJ-veer X. Meer informatie vindt u op het donatieformulier hiernaast. Wij zien u hopelijk snel aan boord van IJveer X! Colofon Initiatief vlootschouw: Frank Hemminga Tekst: Iris van Nifterick, Trudy Admiraal Foto s: Archief MOVE, Fred Vos, Frank Hemminga, eigenaren IJ-veren, Gemeente Archief Amsterdam, GVB Veren, Martijn Gijsbertsen, W. Raap, Ronald Bos, Marine Traffic Vormgeving: Compass Point communicatie en design, Wormerveer Druk: VDR druk en Print, Nijkerk Met bijzondere dank aan: Stadsdeel Amsterdam Noord Port of Amsterdam GVB Veren Sail organisatie Scheepvaartmuseum Amsterdam Alle eigenaren van de historische IJ-veren De Goudfazant Stadsblad Echo De vrijwilligers van MOVE Marijke Admiraal, initiator en coördinator muziek op de IJveren (020-33 191 20, 06-498 305 18) Muzikanten: Axel en zijn IJburgfanfare: www.ijburgfanfare.nl Annelies en haar Ekea: www.ekea-klezmer.nl Marinke en haar Charmony Music: www.charmonymusic.nl Rob van Rob du Jardin: www.robdujardin.nl Marieke en haar Klarinetensemble Akoesticum: www.cultura-ede.nl Marlies en haar Saxofoonkwartet GE: www.jongexcelsior.nl Allard en zijn Vier K: www.pier-k.nl Loek van Loek Halverstad: www.belcanto-oostzaan.nl
Deelnameformulier Ja, ik help mee IJ-veer X te behouden en meld mij aan: donateur, voor een bedrag van sponsor, voor een bedrag van vrijwilliger* Anders: ik lever graag hulp op het gebied van*: S.v.p. aankruisen wat gewenst is Naam: (Bedrijfsnaam): Straat: Huisnummer: Postcode: Telefoon: Plaats: Mobiel: e-mail adres: Handtekening: *Indien van toepassing kunt u hieronder een kleine toelichting geven op uw capaciteiten voor dit project, of de hulp die u wilt bieden als het geen financiële bijdrage betreft maar bijvoorbeeld diensten en/of materiaal, etc.: Dit formulier kunt u afgeven aan een van onze vrijwilligers of opsturen naar ons postadres: Stichting MOVE, Postbus 73, 1520 AB Wormerveer.
www.move-amsterdam.nl