Tekst Jolanda Linschooten & Frank van Zwol Fotografie Jolanda Linschooten WILDKAMPEREN 72 3-2009
GO WILD WILDKAMPEREN: HOE EN WAAR? Het tijdperk van kampeercursussen met na afloop een door de ANWB uitgereikt kampeerpaspoort ligt ver achter ons. Kamperen kan iedereen immers. Maar bivakkeren met een klein tentje onder de blote hemel, ergens op een stille plek in de natuur, is een compleet andere beleving en vraagt wel degelijk ervaring. Een ervaring die vanzelf komt, want eenmaal wild gekampeerd wil je nooit meer anders. 3-2009 73
DE KUNST VAN WILDKAMPEREN Blauwgrijs strekken de heuvels zich uit onder wolken die onwerkelijk paars opvlammen. Dit tere schemerlicht duurt zo kort en is nauwelijks in woorden te vatten. Alsof de wereld even zijn adem inhoudt. Nog even en het is donker. Met een mok koffie zit ik op mijn mat en slaapzak. Rugzak, schoenen en brander naast me in mijn tentje. Een piepklein tentje in een bergland zo groot dat verdwalen mogelijk is. Hemel en voortent wijdopen. Een late koekoek herhaalt zichzelf een paar keer en dan wordt het stil. Echt stil. Wildkamperen is de kunst om van weinig alles te maken. Alles wat je nodig hebt, moet passen in een rugzak. Meer heb je ook niet nodig om van de vrijheid te proeven die wildkamperen zo verslavend maakt. Maar mág het eigenlijk wel? IN NAAM DER WET In Nederland is het verbod op wildkamperen opgenomen in de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) van de gemeenten en wordt in ingekorte juridische taal omschreven als: Het is verboden ten behoeve van recreatief nachtverblijf kampeermiddelen te plaatsen of geplaatst te houden buiten kampeerterreinen waarvoor een vergunning, vrijstelling of ontheffing etc. is verleend. Het verbod slaat dus ook op campers en bungalowtenten, maar voor Op Pad lezers willen wij het hier beperken tot kleine trekkerstentjes of een bivakzak, waarmee je tijdens een trektocht overnacht op een plaats die daar niet speciaal voor bedoeld is. Voor dit artikel lazen we een stuk of tien APV s door en tot onze verrassing vonden we twee gemeenten waar het verbod niet in de APV is opgenomen. Niet dat je daar nu overal je tentje neer mag zetten, want in veel natuur- en recreatiegebieden gelden ook nog aparte regels, zoals alleen toegankelijk tussen zonsopkomst en zonsondergang. Maar hoe zit het met dat vergeten hoekje in het bosje langs de openbare weg in het buitengebied? Wildkamperen lijkt soms legaal mogelijk, maar de betreffende gemeenten gaan we hier niet noemen, want dan worden deze APV s binnen de kortste keren aangepast. Een paar hiaten in de wetgeving vinden we wel prettig. De bekeuring die je in Nederland voor wildkamperen kunt krijgen is te vinden in de boetebase van het Openbaar Minis- 74 3-2009
De boswachter komt langs onze kampeerplek aan de Ourthe. Geen bekeuring voor het wildkamperen, wel een officiële waarschuwing voor het ongeoorloofd uit de kano stappen buiten een gereguleerde instapplaats. Næroyfjord, Noorwegen terie en bedraagt in de regel 90,-. Al heel wat jaren kennen we in Nederland het paalkamperen op terreinen van Staatsbosbeheer, wat tegemoet komt aan de vraag van trekkers om middenin het bos te kamperen, maar omdat dit eigenlijk gereguleerd is, is het niet meer helemaal wild. LEKKER STIEKEM Een goede wildkampeerplek ligt ruim buiten het zicht van de omliggende huizen, paden en wegen. Duik pas s avonds tegen de schemering het bos in. Blijf een tijdje zitten kijken en luisteren. Sta je niet langs de plaatselijke trimbaan, honden-uitlaatroute of homo-ontmoetingsplaats? Loop een ruime ronde om je geplande kampeerplek heen om te kijken of je vanuit alle kanten onzichtbaar bent. Kook dan eerst je avondeten voordat je je hele rugzak uitpakt en je tent opzet. Gebruik kleding en een tent of bivakzak in gedekte kleuren en zet hem pas tegen donker op. Kampeer met maximaal twee tentjes en/of vier personen, een grotere groep maakt veel meer herrie en valt eerder op. Doe s avonds je hoofdlamp niet of zo min mogelijk aan en maak geen kampvuur. Zorg voor een net kamp dat je de volgende ochtend snel weer op kunt breken. Uiteraard begraaf je je ontlasting en laat je geen afval achter. Zet je wekker zo dat je de volgende ochtend bij het eerste licht je kampplek weer opruimt en niemand meer kan zien dat er ooit een tentje gestaan heeft. HELP, IK WORD GESNAPT! Natuurlijk bestaat de kans dat je een keer een agent of boswachter tegenkomt. Overnacht je in een beschermd natuurgebied of op een plaats waar wildkamperen regelmatig tot overlast leidt, dan is een bekeuring al snel uitgeschreven. Op minder kritische plaatsen wordt de soep vaak niet zo heet gegeten en kom je er meestal met een waarschuwing van af. Politieagenten hebben voor dit soort overtredingen een discretionaire bevoegdheid, wat inhoudt dat zij zelf beoordelen of ze je wel of niet een bekeuring geven. Die beoordeling hangt er onder meer van af hoe je kamp er uitziet en hoe je de agent te woord staat. Een agent die zelf regelmatig wildkampeert, vijf keer werd gesnapt en zonder zich als agent te legitimeren toch nooit door een collega werd bekeurd, gaf ons de volgende tips: -word niet boos, de agent of buitengewoon opsporingsambtenaar doet ook gewoon zijn werk; -wees sportief en beken schuld; -wees eerlijk, geef bijvoorbeeld geen valse naam op of iets dergelijks; -zorg dat je je kunt legitimeren, anders krijg je een dubbele bekeuring (handig om te weten: één agent kan je per keer drie bekeuringen geven en ze werken meestal in koppels dus dat kan aardig oplopen); -als je gesommeerd wordt te vertrekken, doe dat dan ook! 3-2009 75
WILDKAMPEREN IN EUROPA In verreweg de meeste Europese landen is wildkamperen verboden, hoewel je vaak wel met toestemming op het terrein van een eigenaar mag kamperen (o.a. in België, Denemarken, Duitsland, Engeland, Frankrijk, Italië en Luxemburg). Het lastige is dat je van te voren nooit weet bij wie je in tuin of weiland terecht komt en wat die eigenaar s nachts met je van plan is. Vorig jaar kende helaas een luguber voorval van twee Nederlandse fietskampeerders die nabij Rome zijn beroofd, verkracht en zwaar gemolesteerd door hun gastheren. Om overvallen en conflicten met wetshandhavers te voorkomen kamperen we zelf het liefst zo ver mogelijk weg van alles en iedereen. Als rugzak- of kanokampeerders hebben we het hierbij een stuk makkelijker dan fietsers. Maar gelukkig kent Europa ook positieve uitzonderingen waar je middenin de natuur legaal mag wildkamperen. ZWEDEN, NOORWEGEN EN FINLAND Deze landen vormen het wildkampeerders walhalla, want in deze landen is wildkamperen toegestaan middels het zogenaamde allemansrecht, ofwel allemansrätten (Zw), allemansretten (N) of jokamiehenoikeus (F). Helaas wordt dit allemansrecht klakkeloos misbruikt door automobilisten die een stil weggetje inrijden en naast de auto kamperen. Wildkamperen in Scandinavië is echter alleen toegestaan voor individuele personen die zich ongemotoriseerd in de vrije natuur begeven. Te voet, op ski s en per fiets mag je natuurgebieden betreden (geen tuinen) en daar mag je 1 of 2 nachten kamperen op niet in-cultuur gebrachte grond en op minstens 150 m afstand van een huis. Groepen dienen altijd toestemming te vragen. Tips voor onvergetelijke wildkampeermomenten in Noorwegen: de weidse en bereikbare Hardangervidda; het ruige Moskenesøya op de Lofoten, tussen de muskusossen in Dovrefjell. In Zweden: de stilte van Abisko, Sarek en Padjelanta, bij voorkeur in de herfst. SCHOTLAND Sinds 2003 is het Right To Roam in de Land Reform Act vastgelegd en hiermee is het oeroude gegeven dat trekkers in de Schotse Hooglanden vrijelijk mogen lopen en wildkamperen (buiten de paden) officieel geworden. De Scottish Outdoor Access code (www.outdooraccess-scotland.com) geeft een opsomming van de verplichtingen die dit met zich mee brengt, zoals hekken achterlaten zoals je ze aantreft (open dan wel gesloten), geen afval achterlaten, geen brandgevaar veroorzaken. Tips voor sublieme wildkampeertrips zijn de Northwest Highlands tussen Lochinver en Cape Wrath, schiereiland Knoydart en berggebied The Great Wilderness ten zuiden van Ullapool. IJSLAND In IJsland is wildkamperen toegestaan voor individuele trekkers in onbewoonde gebieden, met uitzondering van enkele Nationale Parken zoals Landmannalaugar (langs de populaire trekkingroute hierdoor heen mag alleen bij de hutten gekampeerd worden). IJsland kent ontelbaar veel bijzondere plekken voor wildkamperen, maar de baaien van Hornstrandir behoren tot onze favorieten, alleen al vanwege de zeevogels en de poolvossen. OOSTENRIJK Wildkamperen is in Oostenrijk verboden, maar bivakkeren vergelijkbaar met Frankrijk schijnt gedoogd te worden. Exacte regelgeving hebben we niet kunnen vinden, wel diverse elkaar tegensprekende bronnen. ZWITSERLAND In 2004 gaf de Zwitserse Alpenclub (SAC) een speciale brochure uit over wildkamperen (www.sac-cas.ch, klik op downloads -> berge und umwelt -> campieren & biwakieren ) en daarmee werd eindelijk enige duidelijkheid geschept in de verwarring rond wildkamperen in dit Alpenland. Hierin staat dat wildkamperen of bivakkeren met respect voor de natuur in de bergen boven de boomgrens geen probleem is, vooropgesteld dat het één nacht op eenzelfde plek betreft, door slechts enkele (max. 4) individuen en uit het zicht van berghutten. Groepen dienen vooraf toestemming te vragen van de grondeigenaar. Uitgezonderd zijn beschermde natuurgebieden zoals het Zwitserse Nationaal Park en gebieden met een jachtverbod (deze staan op de topografische kaarten vermeld) en andere gebieden die ter plekke middels een bord kenbaar maken dat wildkamperen daar verboden is. In kanton Obwalden geldt een totaal verbod op wildkamperen. Tips voor onverwachte wildkampeerhoeken van Zwitserland: tussen Airolo en Bellinzona (boven de boomgrens) in kanton Ticino. Of het Maderaner- en Brunnital (boven de boomgrens) in kanton Uri. Of tussen Bergün en Bergell (boven de boomgrens) in kanton Graubünden. FRANKRIJK In Frankrijk wordt onderscheid gemaakt tussen bivakkeren (bivouac) en wildkamperen (camping sauvage). Bivakkeren is toegestaan en daar wordt onder verstaan: het overnachten tussen 19.00 en 9.00 uur, voor één nacht, op minstens één uur wandelafstand van een weg. Bivakkeren is doorgaans niet toegestaan binnen nationale parken, informeer voor je tocht bij het betreffende park voor de exacte regelgeving. Andere vormen van wildkamperen zijn verboden. Tips voor mooie wildkampeertrips zijn de Mercantour, de Écrins, de Pyreneeën en de Vanoise omdat deze nationale parken het verbod op bivakkeren niet kennen. 76 3-2009
Alpe Gannaccia, kanton Ticino, Zwitserland 3-2009 77