Verkiezingen Tweede Kamer 2012 Nederlandse politieke partijen langs de Europese meetlat Financiën dr. Edwin van Rooyen Update: 6-9-2012
Tussen de politieke partijen in Nederland bestaat aanzienlijke verdeeldheid over hoe in Europees verband met financiële zaken moet worden omgesprongen. Het st komt dit tot uitdrukking in de vraag of de begrotingsdiscipline binnen de eurozone versterkt moet worden, Nederland uit de euro moet, het euro-noodfonds ESM moet worden verhoogd, aan het Stabiliteits- en Groeipact moet worden vastgehouden, euro-obligaties moeten worden ingevoerd en of er een Europese heffing op financiële transacties moet komen. Voor meerdere partijen behoren uitzetting van lidstaten uit de eurozone en opsplitsing van de euro tot de mogelijkheden. Ditzelfde geldt ten aanzien van het opheffen van de euro. Andere partijen zijn hier of minder van. Er zijn geen partijen die zich expliciet verzetten tegen uitzetting van lidstaten of opsplitsing van de euro. D66 is als enige uitgesproken vóór het invoeren van een Europese belasting. 1 CDA, VVD en CU zijn van mening dat de begrotingsdiscipline binnen de eurozone (fors) moet worden versterkt. D66, GroenLinks, PvdA, PvdD en SP spreken zich niet expliciet tegen het versterken van de begrotingsdiscipline uit, maar geven wel aan dat landen met grote schulden de ruimte moeten krijgen om economisch herstel te realiseren. CU, D66, PvdA en VVD verklaren zich bereid om zich aan de afspraken uit het Stabiliteits- en Groeipact te houden. PVV en SP verklaren juist het tegenovergestelde. Uitzetting van lidstaten uit de eurozone of een opsplitsing van de euro zijn voor PvdD, VVD, CU en SGP reële opties. Alle andere partijen zijn hiervan geen, maar ook geen. GroenLinks, D66 en PvdA tonen zich in meer of mindere mate van het verhogen van het euro-noodfonds ESM. PvdD, SP en in mindere mate 50PLUS zijn hier tegen. CDA, CU en VVD nemen in deze kwestie geen standpunt in. De vraag of euroobligaties moeten worden ingevoerd, wordt positief beantwoord door D66, GroenLinks en PvdA. Tegen deze maatregel zijn CU, PVV en VVD. Een Europese heffing op financiële transacties is naar de mening van GroenLinks en PvdA gewenst. PvdD en SP lijken zich hierbij te kunnen aansluiten. CU, PVV en SGP zijn tegen dit plan. Veel steun bestaat voor het verbeteren van Europees toezicht op het bankwezen (CDA, CU, D66, GroenLinks, PvdA, SGP), het verlagen van de EU-begroting (CU, PvdA, SP, VVD) en het standpunt dat de EU het Nederlandse pensioenstelsel niet mag aantasten (CDA, CU, PvdA, SP, VVD). D66, GroenLinks en PvdA willen een Europees depositogarantiestelsel, maar geen enkele andere partij laat zich hierover uit. Hetzelfde geldt ten aanzien van het invoeren van een bankenunie (zelfde partijen) en het in Europees verband scheiden van spaar- en zakenbanken (CU, GroenLinks, PvdD, SP). VVD en SP willen meer transparantie in de besteding van EU-middelen. Andere partijen nemen hierover geen standpunt in. Opmerkelijk is het naar verhouding weinig uitgesproken verkiezingsprogramma van het CDA. Na 50PLUS onthoudt het CDA zich het vaakst van een standpunt over een financiële 1 In deze studie worden Europese standpunten vergeleken uit de verkiezingsprogramma s van de Nederlandse politieke partijen. Alleen uitspraken zijn opgenomen die een concrete beleidsmaatregel inhouden. Onvoldoende is het om bepaalde principes belangrijk te vinden, ergens speciale en voortdurende aandacht aan te geven en een stap terug te doen op een bepaald beleidsterrein. 2/6
kwestie in Europees verband. De woorden noodfonds, ESM, euro-obligaties of eurobonds komen zelfs letterlijk niet in het verkiezingsprogramma voor. De PvdA heeft het meest stelling genomen in Europese financiële kwesties. Partij Aantal keren geen uitspraak over Europese financiële kwestie* 50PLUS 22 CDA 18 PvdD, PVV, SGP 14 D66 13 VVD 12 GroenLinks 11 CU 10 SP 9 PvdA 8 * Alleen onderwerpen waarover meerdere partijen een standpunt innemen. Wanneer PvdA en VVD na de verkiezingen met elkaar in gesprek zouden gaan over een te vormen coalitie, dan is het al dan niet fors versterken van de begrotingsdiscipline binnen de eurozone een belangrijk strijdpunt. Dit geldt ook ten aanzien van het wel of niet invoeren van Europese obligaties. Een mogelijk strijdpunt is de vraag of Nederland uit de euro moet. Van de PvdA kan worden gezegd dat die hier tegen is, maar dit geldt niet voor de VVD. Daarnaast nemen PvdA en VVD standpunten in waarover de ander niets in het verkiezingsprogramma heeft opgenomen. Andere potentiële strijdpunten zijn: - beter Europees toezicht op het bankwezen; - verhogen van het euro-noodfonds (ESM); - Europese heffing op financiële transacties; - uitzetting landen uit eurozone mogelijk maken; en - actievere rol ECB als laatste redmiddel. 3/6
Tabel 1a. Financiën Standpunt Geen uitspraak Fors versterken begrotingsdiscipline binnen eurozone 2 Beter Europees toezicht op CDA, CU, D66, bankwezen 3 SGP CDA, VVD CU D66, GL, SP 50+ PvdD, PVV, SP, Verhogen euro-noodfonds (ESM) 4 GL D66, PvdA 50+ PvdD, PVV, CDA, CU, VVD SGP, SP Vasthouden aan Stabiliteits- en Groeipact (3 procent) 5 CU, D66, PvdA, VVD PVV, SP CDA, GL, PvdD, SGP, 50+ Invoeren Europese bankenunie D66, GL, PvdA CDA, CU, PvdD, In Europees verband scheiden spaar- en zakenbanken Invoeren Europees depositogarantiestelsel Verlagen EU-begroting Verlagen Nederlandse bijdrage aan EU (nettobetalingpositie) 6 Transparantie besteding EUmiddelen vergroten 7 CU, GL, PvdD, SP CDA, D66, PvdA, VVD, 50+ D66, GL, PvdA CDA, CU, PvdD, CU, PvdA, VVD CU, PvdA, VVD VVD CDA, D66, GL, PvdD, 50+ CDA, D66, GL, PvdD, SP, 50+ SP CDA, CU, D66, GL, 50+ 2 De CU vindt het onvermijdelijk dat landen uit de eurozone die zich niet aan de regels houden, financiële sancties vanuit Brussel krijgen opgelegd. De partij laat zich over het versterken van de begrotingsdiscipline echter niet uit. De PvdA verwijst naar het Stabiliteit- en Groeipact, dat ruimte biedt om rekening te houden met uitzonderlijke economische omstandigheden van landen. De SP is voor het afschrijven van schulden wanneer die voor landen niet meer houdbaar zijn. D66 houdt vast aan de norm van 3% begrotingstekort en is van harde begrotingsafspraken, maar voor overheden die in alle redelijkheid niet in staat zijn hun schulden af te betalen, moet schuldsanering onder zeer strikte voorwaarden mogelijk zijn. GroenLinks vindt dat eurolanden die aankloppen bij het euronoodfonds onder strikt Europees toezicht moeten komen te staan, maar deze landen wordt tevens een perspectief geboden op economisch en sociaal herstel. De PvdD vindt dat lidstaten die dreigen te bezwijken onder hun schuldenlast geholpen moeten worden bij de wederopbouw van hun economie op een manier die te dragen is voor de bevolking. 3 De SP wil ingrijpende regulering van financiële markten in Europa, maar noemt het bankwezen niet expliciet. Wel wil de partij strakker toezicht op de kredietbeoordelaars. De CU vindt, omdat Nederland deel uitmaakt van een monetaire unie, dat het toezicht op banken in Europese afstemming dient te gebeuren tussen de verschillende nationale toezichthouders. 4 De PvdA is van een sterk en betrouwbaar noodfonds. D66 spreekt van een groot Europees noodfonds. De PvdD, PVV en de SP verzetten zich tegen het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM). De CU is niet tegen een Europees noodfonds, maar laat zich niet uit over de wenselijkheid van het verhogen van de beschikbare middelen. 50PLUS is tegen het onbegrensd uitbreiden van het noodfonds. 5 De SP is van plan de Europese begrotingsregels aan te passen en wil het tekort uiterlijk in 2015 terugbrengen onder 3 procent. De PVV wil in 2015 onder de 3 procent komen en op termijn begrotingsevenwicht bereiken. Zie ook voetnoot 2. 6 De PVV wil de Nederlandse betalingen naar nul terugbrengen. 7 De SP wil de EU-begroting niet meer accepteren als lidstaten hun Europese subsidies niet kunnen verantwoorden. De EUbegroting beslaat echter meer dan subsidieuitgaven. De PVV wil absolute transparante in EU-bestedingen. 4/6
Tabel 1b. Financiën (vervolg) Standpunt Geen uitspraak EU mag Nederlandse pensioenstelsel niet aantasten 8 CDA, CU, PvdA, SP, VVD D66, GL, PvdD, PVV, SGP, 50+ Euro-obligaties invoeren 9 D66, GL, PvdA CU, PVV, VVD CDA, PvdD, SGP, SP, 50+ Europese heffing op financiële transacties 10 GL, PvdA PvdD, SP CU, PVV, SGP CDA, D66, Invoeren protocol dat uittreding en uitzetting uit monetaire unie mogelijk maakt 11 PvdD, VVD CU, SGP CDA, D66, GL, PvdA, PVV, SP, 50+ Nederland uit de euro 12 PVV CU, PvdD, SGP SP, VVD D66, GL, PvdA CDA, 50+ Toezicht op permanente noodfonds (ESM) versterken 13 SP PvdD CDA, CU, D66, Handhaven Europese begrotingscommissaris CDA, VVD CU, D66, GL, 50+ Invoeren Europese belasting 14 D66 VVD CU, PVV, SGP CDA, GL, SP, 50+ Actievere rol ECB als laatste redmiddel D66, GL, PvdA CDA, CU, PVV, PvdD, SGP, SP, 8 De VVD vindt dat het Nederlandse pensioenstelsel een Nederlandse zaak is, waarmee de Europese Unie geen bemoeienis hoort te hebben. De CU vindt dat de EU een stap terug moet doen als het gaat om pensioenen (en andere zaken). 9 De PvdA wil invoering van eurobonds op termijn. De SP is ervoor dat de ECB direct de economie stimuleert door overheidsobligaties van alle eurolanden op te kopen. De partij laat zich echter niet uit over het gezamenlijk uitgeven van obligaties. 10 De PvdD pleit voor invoering van een financiële transactietaks, maar noemt hierbij niet het Europese beleidsniveau. Ook de SP is voor een belasting op financiële transacties, maar noemt Europa evenmin. De CU, SGP en PVV willen geen Europese belastingen. 11 De CU wil de mogelijkheid van uittreding en uitzetting tenminste onderzocht hebben. De SGP vindt dat splitsing van de euro serieus onder ogen moet worden gezien. De PvdD wil met spoed een exitstrategie ontwikkeld hebben voor landen die wat betreft hun financieel beleid niet passen binnen de eurozone. Zie ook voetnoot 12. 12 D66, GroenLinks en PvdA zijn bereid maatregelen (noodfonds, euro-obligaties) te nemen met als doel de euro als munt te handhaven. SP en VVD zijn hiertoe ten dele niet bereid en voor het andere deel on. De CU is van mening dat koste wat kost de eurozone in stand houden niet per definitie de beste oplossing is. 13 De PvdD verzet zich tegen het noodfonds en wil sowieso dat toezicht op gemeenschappelijke fondsen democratisch wordt gelegitimeerd via onafhankelijke controle. 14 De VVD geeft aan ervoor te zijn dat op nationaal niveau over belastingen wordt beslist, maar spreekt zich niet expliciet tegen het invoeren van Europese belastingen uit. 5/6
Tabel 1c. Financiën (vervolg) Standpunt Geen uitspraak Invoeren democratisch toezicht op ECB 15 SP PvdD CDA, CU, D66, Europees bestrijden belastingfraude, -vlucht en -ontduiking Gemeenschappelijke grondslag en minimumtarief voor winstbelasting bedrijven 16 Europees beleid om bonussen PvdA CU, CDA, GL, financiële sector te beperken 17 PvdD, SP Begrotingspact vervangen door Europese wetgeving (waarover Europees parlement meebeslist) PvdA, SP CDA, CU, D66, GL, PvdD, SP GL CDA, CU, D66, D66, PVV, SGP, GL CDA, CU, D66, Sterke, onafhankelijke ECB behouden CDA CU, D66, GL, ECB krijgt ook taak werkgelegenheid te bevorderen Automatische sancties bij fraude met Europese subsidies Handhaven Europese regels over concurrentie en staatssteun Uitleencapaciteit Europese Investeringsbank verhogen SP CDA, CU, D66, PvdD, PVV, SGP, VVD CDA, CU, D66, PvdD, PVV, SGP, SP, 50+ CU CDA, D66, GL, GL CDA, CU, D66, Invoeren bankennoodfonds D66 CDA, CU, GL, 15 De PvdD wil dat toezicht op gemeenschappelijke fondsen democratisch wordt gelegitimeerd via onafhankelijke controle. 16 GroenLinks vindt dat de regering zich moet inzetten voor Europese coördinatie van de belasting op bedrijfswinsten, om belastingconcurrentie tegen te gaan. De PVV wil geen Europese belastingen. 17 De SP is voor een wettelijk verbod op bonussen, maar betrekt hierin niet de Europese dimensie. CDA, CU, GroenLinks en PvdD zijn van mening dat een einde moet komen aan de bonuscultuur bij banken, maar gaan evenmin op de Europese dimensie in. 6/6