Inleiding Scholen kunnen te maken krijgen met bedrijven die hen willen sponsoren. Dat kan een uitkomst zijn om extraatjes van te betalen. Maar er zijn ook risico s aan verbonden. Leerlingen zijn een kwetsbare groep. Ze zijn makkelijk te beïnvloeden. Het is dus belangrijk dat sponsoring zorgvuldig gebeurt. Het ministerie van Onderwijs heeft samen met achttien organisaties een convenant gesloten waarin afspraken voor sponsoring in het primair en voortgezet onderwijs zijn vastgelegd. Het convenant is niet bedoeld om sponsoring te bevorderen of te bestrijden. Het bevat gedragsregels die scholen als richtlijnen kunnen gebruiken bij hun sponsorbeleid. Die regels geven aan waar scholen op moeten letten, waar sponsors aan gebonden zijn, waar valkuilen zijn en hoe scholen inspraak van ouders en leerlingen over sponsoring moeten organiseren. Deze brochure geeft onder andere de richtlijnen uit dit sponsorconvenant weer. Ook wordt beschreven aan welke wettelijke voorwaarden sponsoring op school moet voldoen. Daarnaast bevat de brochure een checklist met praktische tips die kan worden gebruikt bij het afsluiten van een sponsorovereenkomst. Voorbeelden van sponsoring Bij sponsoring gaat het om geld, goederen of diensten die een sponsor verstrekt aan een bevoegd gezag, directie, leraren, niet-onderwijzend personeel of leerlingen, waarvoor de sponsor een tegenprestatie verlangt in schoolverband. Tegenprestaties zijn bijvoorbeeld het noemen van de sponsor in de schoolkrant of een opdruk op t-shirts. Voorbeelden van sponsoring zijn: gesponsorde materialen zoals boekjes, video s, folders, posters en spellen; gratis producten die winkels of bedrijven uitdelen aan leerlingen of ouders; gesponsorde activiteiten zoals schoolfeesten, sportdagen, schoolzwemmen en schoolreisjes; sponsoring van het schoolgebouw, bijvoorbeeld een leslokaal, de inrichting, computerapparatuur of cateringactiviteiten. Schenkingen, - waar geen tegenprestatie tegenover staat -, vallen dus niet onder het begrip sponsoring.
Gedragsregels In het convenant sponsoring zijn gedragsregels voor sponsoring vastgelegd. Bij het sluiten van een sponsorovereenkomst is het handig om deze regels als uitgangspunt te gebruiken. sponsoring moet in overeenstemming zijn met de goede smaak en het fatsoen. sponsoring moet verenigbaar zijn met de pedagogische en onderwijskundige taak en doelstelling van de school. sponsoring mag niet in strijd zijn met het onderwijsaanbod en de kwalitatieve eisen die een school aan het onderwijs stelt. sponsoring mag de onderwijsinhoud en/of de continuïteit van het onderwijs niet beïnvloeden. sponsoring mag geen aantasting betekenen van de objectiviteit, de geloofwaardigheid, de betrouwbaarheid en de onafhankelijkheid van het onderwijs, de scholen en de daarbij betrokkenen. sponsoring mag geen schade berokkenen aan de geestelijke en/ of lichamelijke gesteldheid van leerlingen. Sponsorovereenkomst Hoewel het niet verplicht is, is het aan te raden om afspraken tussen de sponsor en de school schriftelijk vast te leggen in een overeenkomst. Dit voorkomt dat er meningsverschillen ontstaan over de wederzijdse afspraken. In de overeenkomst wordt vastgelegd wat de sponsoring inhoudt: welke goederen, diensten of geldbedrag de sponsor aan de school beschikbaar stelt en welke tegenprestatie van de school daar tegenover staat. In zo n schriftelijke overeenkomst kan worden opgenomen dat de regels uit het convenant sponsoring worden nageleefd. Of de gedragsregels uit het convenant kunnen letterlijk in de overeenkomst worden opgenomen. Dan is duidelijk wat er van iedereen wordt verwacht. Op de website van het ministerie (minocw.nl/sponsoringpovo) staat een voorbeeld van een dergelijke overeenkomst.
Verantwoordelijkheid Het bevoegd gezag is altijd verantwoordelijk voor wat er in schoolverband plaatsvindt. Dat geldt ook voor sponsoring. Zelfs als het gaat om bijvoorbeeld de oudervereniging die een sponsorovereenkomst aangaat waarbij een tegenprestatie wordt gevraagd waarmee ouders of leerlingen in schoolverband worden geconfronteerd. Omdat de tegenprestatie plaatsvindt in schoolverband, heeft het bevoegd gezag dan een afgeleide verplichting tegenover de sponsor. Dat betekent dat het bevoegd gezag ook in zulke gevallen moet beoordelen of de sponsorovereenkomst verantwoord is. Het bevoegd gezag moet er bovendien voor zorgen dat het voor leerlingen, leraren en ouders duidelijk is wanneer er sprake is van sponsoring. En in de boekhouding van de school moet een duidelijke scheiding worden aangebracht tussen sponsorgelden en andere middelen. Inspraak Als de school een sponsorovereenkomst aangaat, is zij verplicht deze overeenkomst eerst voor te leggen aan de oudergeleding van de medezeggenschapsraad. In het voortgezet onderwijs geldt dat ook voor de leerlinggeleding. Wanneer het sponsorbeleid gevolgen heeft voor het personeel, moet ook het personeelsdeel van de medezeggenschapsraad ermee instemmen. De medezeggenschapsraad kan op twee manieren instemmen met sponsoring. Het is mogelijk om elke sponsorovereenkomst apart aan de raad voor te leggen. Maar het bevoegd gezag kan ook een algemeen sponsorbeleid vaststellen, waar de medezeggenschapsraad over stemt. Dat beleid is een kader waarbinnen het bevoegd gezag of de schoolleiding kan handelen bij het aangaan van sponsorovereenkomsten. In dat geval hoeft niet elk afzonderlijk sponsorcontract aan de raad te worden voorgelegd. Het bevoegd gezag beslist op welke manier de medezeggenschapsraad over sponsoring moet beslissen. De medezeggenschapsraad heeft daarnaast het recht om advies uit te brengen over de manier waarop de sponsorgelden worden besteed. De uiteindelijke beslissing over de besteding maakt de schoolleiding of het bevoegd gezag.
Informatieplicht Het is belangrijk dat er draagvlak voor sponsoring is binnen de school. Niet alleen bij ouders en leerlingen, maar ook bij leraren. Dat kan door alle betrokkenen goed te informeren over sponsoring. Het moet duidelijk zijn wanneer sprake is van sponsoring. Als bijvoorbeeld sponsorproducten worden uitgereikt als prijs of beloning na een sportwedstrijd, moet iedereen weten dat het om gesponsorde producten gaat. De school is daarnaast verplicht informatie over zijn sponsorbeleid in de schoolgids op te nemen. In de schoolgids moet worden beschreven welke normen de school hanteert bij het eventueel aangaan van sponsorovereenkomsten. Ook in het schoolplan moet de school informatie over sponsorbeleid opnemen. Daarin moet worden uitgelegd hoe de school handelt bij sponsoring waarmee leerlingen worden geconfronteerd. Dit is niet alleen verplicht als de school een algemeen sponsorbeleid heeft vastgesteld, maar ook als de school over elk individueel geval van sponsoring apart beslist. Klachten Als ouders het niet eens zijn met beslissingen van de school over sponsoring, kunnen zij daarover een klacht indienen bij de klachtencommissie van de school. In het voortgezet onderwijs geldt dit ook voor leerlingen. Ouders en leerlingen kunnen naar de klachtencommissie stappen als ze vinden dat bij de sponsoring geen rekening wordt gehouden met de uitgangspunten van het convenant sponsoring. Bijvoorbeeld als ze vinden dat de pedagogische en onderwijskundige taak van de school door de sponsoring wordt aangetast, of als de sponsoring schade berokkent aan de lichamelijke of geestelijke gesteldheid van leerlingen. Sponsoring gaat vaak gepaard met reclame-uitingen. Als een ouder, leerling of leraar een klacht heeft over de inhoud van de reclame of over de manier waarop de reclameboodschap wordt gebracht, kan hij of zij daarover een klacht indienen bij de Stichting Reclame Code in Amsterdam. (adres: achter in deze brochure) Deze stichting heeft als doel ervoor te zorgen dat reclame in Nederland op een verantwoorde manier wordt gemaakt. De Stichting Reclame Code behandelt alleen klachten over de reclame zelf, niet over de beslissing van de school de reclame toe te laten. Als er bijvoorbeeld een reclamebord op school is geplaatst, kan een ouder een klacht over wat er op het bord staat, indienen bij de stichting. Als hij of zij een klacht wil indienen over de beslissing van de school om het bord te plaatsen, moet dat bij de klachtencommissie van de school.
Stroomschema Bestuur overweegt een materiële/geldelijke bijdrage te aanvaarden Is er een tegenprestatie? nee ja Is er beleid t.a.v. sponsoring en is dit vastgelegd in het schoolplan? nee ja Voorstel beleid naar medezeggenschapsraad (is wijziging schoolplan) Personeelsgeleding heeft instemmingsrecht inzake aanvaarding sponsoring indien dit gevolgen heeft voor het personeel en adviesrecht over de bestemming van sponsormiddelen Oudergeleding heeft instemmingsrecht inzake aanvaarding en adviesrecht over de bestemming van sponsormiddelen Bij VO Leerlinggeleding heeft instemmingsrecht inzake aanvaarding en adviesrecht over de bestemming van sponsormiddelen. De totale medezeggenschapsraad heeft instemmingsbevoegdheid bij vaststelling wijziging schoolplan en schoolgids Definitief besluit en bekendmaking aan ouders, leerlingen en personeel via: a. de schoolgids, b. of tussentijds op een andere wijze Vaststelling beleid, publicatie en bekendmaking aan de ouders, leerlingen en personeel via: a. de schoolgids en het schoolplan b. of tussentijds op een andere wijze Optioneel voor individuele ouders, leerkrachten of leerlingen Klachtencommissie
Checklist Hieronder een checklist van wat wel en wat niet kan bij het aangaan van een sponsorovereenkomst: Wel de opbrengsten van sponsoring besteedt de school aan extra s. het moet voor iedereen duidelijk zijn wanneer er sprake is van sponsoring. de medezeggenschapsraad moet instemmen met beslissingen over sponsoring: de ouders (en in het voortgezet onderwijs de leerlingen) moeten instemmen met een sponsorovereenkomst waar leerlingen of ouders mee worden geconfronteerd. Het personeelsdeel van de medezeggenschapsraad moet instemmen met sponsorovereenkomsten die gevolgen hebben voor het personeel. het sponsorbeleid moet worden omschreven in de schoolgids en in het schoolplan. Niet: sponsoring mag geen invloed hebben op het onderwijsaanbod, de onderwijsinhoud of de continuïteit van het onderwijs. sponsoring mag niet appelleren aan gevoelens van angst of bijgelovigheid. De sponsor mag geen misbruik maken van onkunde of goedgelovigheid van leerlingen. bij de aanschaf van computerapparatuur mag geen sprake zijn van verplichte afname van software bij de sponsor of een verbod op gebruik van software van een ander bedrijf dan dat van de sponsor. in lesmaterialen mag geen reclame voorkomen, ook niet impliciet. Lesmateriaal mag geen onvolledige of onjuiste informatie bevatten. sponsoring mag leerlingen niet stimuleren tot gevaarlijke of ongezonde activiteiten. sponsoring mag leerlingen niet aanmoedigen hun ouders te vragen bepaalde producten van de sponsor te kopen. bij sponsoring van gebouw, inrichting of exploitatie mag de sponsor geen invloed uitoefenen op de inhoud of organisatie van het onderwijs. sponsoring van cateringactiviteiten mag geen invloed hebben op de tijdsindeling van de school.
Adressenlijst/meer informatie: Convenantpartners www.voo.nl www.nko.nl www.avs.nl www.vbs.nl www.vno-ncw.nl www.lobo.nl www.laks.nl www.vosabb.nl www.nuv.nl www.vbkonet.nl www.besturenraad.nl www.consumentenbond.nl www.concent.nl www.vgs.nl www.ouders.net www.vvo.nl www.minocw.nl Islamitische Scholen Besturen Organisatie (ISBO) Vereniging voor Openbaar Onderwijs Nederlandse Katholieke vereniging van Ouders Algemene Vereniging Schoolleiders Verenigde Bijzondere Scholen VNO/NCW Landelijke Oudervereniging Bijzonder Onderwijs op algemene grondslag Laks VOS/ABB Groep Educatieve Uitgeverijen Vereniging Besturenorganisaties Katholiek Onderwijs Besturenraad Protestants Christelijk Onderwijs Consumentenbond Concent/Landelijke Vereniging voor Gereformeerde Schoolverenigingen Vereniging voor Gereformeerd Schoolonderwijs Ouders&COO Vereniging voor het Management in het Voortgezet Onderwijs Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen Postbus 640, 3430 AP, Nieuwegein Voor klachten over reclame: Stichting Reclame Code Postbus 12352 1100 AJ Amsterdam 020 690019 Publicatie van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen product-advies directie Voorlichting Leo Wijnhoven vormgeving en productie Mainstream, Dordrecht druk SDU Grafisch bedrijf bv, Den Haag uitgave mei 2003 Gratis exemplaren van deze publicatie zijn telefonisch te bestellen bij Postbus 51 Infolijn, onder vermelding van het OCenWnummer 2003.4. Postbus 51-Infolijn Telefoon (0800) 8051 gratis, Elke werkdag van 9.00-21.00 uur of via internet onder www.postbus51.nl [kies brochures] (dit is uitsluitend bedoeld voor bestellingen). Wilt u meer informatie over sponsoring? Kijk dan op: www.minocw.nl/sponsoringpovo/ OCenW 33.036/35.000/08BR2003G155