INFO NOTA TOEZICHT FINANCIËLE SECTOR
De financiële crisis die in 2008 in alle hevigheid uitbarstte, maakte pijnlijk duidelijk dat er hiaten zaten in het toezicht op de financiële sector. Waarom werden de risico s niet sneller opgemerkt? Waarom heeft het toezicht op alle niveau s (externe instanties en interne bankafdelingen zoals risk management) gefaald? Waarom moesten de overheden vele miljarden euro s en dollars in de banken pompen en daarmee zichzelf diep in de schulden steken? Waarom hadden de banken onvoldoende reserves? Werd dit verkeerd ingeschat? Zowel op Europees als op Belgisch niveau zijn recent een aantal veranderingen op gang gebracht. Maar men kijkt ook vooral uit naar de conclusies van de G20- besprekingen rond de hervorming van het financieel systeem. Deze worden verwacht in december 2010. Wij zetten hieronder alvast enkele aangekondigde wijzigingen op een rijtje. Europees toezicht op de financiële sector Hoewel bijna alle financiële instellingen internationale activiteiten en structuren hebben, werd het toezicht tot voor kort bijna uitsluitend door de nationale instanties uitgeoefend. Naar aanleiding van de crisis besliste de Europese Commissie in juni 2009 om ook een Europees toezicht (dat voorheen heel beperkt en nog in opstartfase was) te organiseren. Een nieuwe structuur werd op 22 september 2010 door het Europees Parlement goedgekeurd. Deze zal er schematisch als volgt uitzien : ESRB ESA s EBA ESMA EIOPA 2
3 ESRB EUROPEAN SYSTEMIC RISK BOARD De ESRB zal verantwoordelijk zijn voor het macro-prudentieel toezicht, met andere woorden de stabiliteit van het financieel systeem, en zal daarbij nauw samenwerken met de FSB 1 (Financial Stability Board) en het IMF (International Monetary Fund). WELKE RISICO S? De ESRB kan meerdere activiteiten in het oog houden, zoals de financiële situatie van grootbanken, potentiële vastgoed-zeepbellen, het goed functioneren van marktinfrastructuren, enz. WELKE MAATREGELEN? Als de ESRB ernstige risico s vaststelt, zal men aanbevelingen opstellen voor het betreffende land of groep van landen en de Europese Raad hiervan inlichten. Afhankelijk van de gevoeligheid van de informatie kan de ESRB strikte vertrouwelijkheid inroepen. WIE LEIDT DE ESRB? Het bestuur zal bestaan uit volgende stemgerechtigde leden : de gouverneurs van de centrale banken van de 27 lidstaten de voorzitter en ondervoorzitter van de Europese Centrale Bank (ECB) een lid van de Europese Commissie de voorzitters van de ESA s (zie verder) en volgende niet-stemgerechtigde leden : de vertegenwoordigers van de nationale toezichthouders de voorzitter van het Economic and Financial Committee Het secretariaat van de ESRB werd toegekend aan de ECB. Er zijn geen extra middelen en personeel voorzien voor de ESRB. De ESRB zal integraal gebruik maken van de huidige ECB-middelen en medewerkers. 1 De FSB werd in april 2009 opgericht als opvolger van het FSF (Financial Stability Forum) en coördineert op internationaal niveau de toezichthouders. Zie www.financialstabilityboard.org
ESA S EUROPEAN SUPERVISORY AUTHORITIES De ESA s bestaan uit 3 instellingen die elk toezicht zullen houden op bepaalde sectoren : Vooral onder Britse druk (lobby van de Londense City) werden de bevoegdheden van de 3 regulatoren sterk ingeperkt. De ESA s kunnen de nationale toezichthouders enkel corrigeren als ze een Europese wet breken. Verder kunnen ze ook tussenkomen ingeval van een meningsverschil tussen nationale toezichthouders voornamelijk bij grensoverschrijdende groepen en in door de Europese Raad uitgeroepen noodsituaties. De 3 instanties zullen operationeel zijn vanaf januari 2011 en kregen een budget toegewezen van 40 miljoen euro in 2011 (ter indicatie : de Amerikaanse toezichthouders hebben een budget van om en bij de 1 miljard dollar). De ESA s zullen starten met 150 medewerkers, om vervolgens op kruissnelheid (na 4 jaar) rond de 300 medewerkers te tellen. Ter vergelijking : de Duitse toezichthouder BaFin heeft 1.700 medewerkers in dienst, de Britse toezichthouder FSA 2.800 EBA EUROPEAN BANKING AUTHORITY Vervangt het voormalige CEBS (Committee of European Banking Supervisors) Zal gebaseerd zijn in Londen Verantwoordelijk voor : de banksector ESMA EUROPEAN SECURITIES AND MARKET AUTHORITY Vervangt het voormalige CESR (Committee of European Securities Regulators) Zal gebaseerd zijn in Parijs Verantwoordelijk voor : de securitiessector en krediet-ratingbureaus (in de toekomst mogelijk ook voor afgeleide producten, clearing tegenpartijen en alternatieve investeringsfondsen / hedge funds) 4
5 EIOPA EUROPEAN INSURANCE AND OCCUPATIONAL PENSIONS AUTHORITY Vervangt het voormalige CEIOPS (Committee of European Insurance and Occupational Pensions) Zal gebaseerd zijn in Frankfurt Verantwoordelijk voor : de sector van verzekeringen en pensioenfondsen De Europese toezichthouders zullen dus met beperkte middelen moeten werken. Desalniettemin krijgt de EU wel een sterkere greep op de nationale financiële markten. De BBTK-SETCa houdt een serieuze vinger aan de pols via haar werking in UNI Finance (www.uniglobalunion.org/finance) en neemt actief deel aan de Europese debatten en expertgroepen. Belgisch toezicht op de financiële sector In het toezicht op de Belgische financiële sector zullen binnenkort twee instanties betrokken zijn, namelijk de CBFA en de NBB. CBFA COMMISSIE VOOR HET BANK-, FINANCIE- EN ASSURANTIEWEZEN De CBFA is in 2004 ontstaan uit de fusie tussen de in 1935 opgerichte Commissie voor het Bank- en Financiewezen en de in 1975 opgerichte Controledienst voor de Verzekeringen. Tot voor kort was zij als enige Belgische autoriteit belast met het toezicht op de meeste financiële instellingen en de financiële diensten die aan het publiek worden aangeboden. NBB NATIONALE BANK VAN BELGIË De in 1850 opgerichte NBB had en heeft nog steeds als belangrijke taak het drukken en in omloop brengen van bankbiljetten. Daarnaast zorgt ze ook voor het beheer van de officiële deviezenreserves van België, de vlotte werking en het beheer van verschillende betalingssystemen en gegevenscentrales (oa. balansen van ondernemingen), de stabiliteit van de financiële sector en het verzamelen van statistische gegevens.
CBFA NBB Type organisatie Aantal werknemers 2008 (voltijds equivalent) Aandeelhouders Bestuur Directiecomité Autonome openbare instelling 420 2071,65 geen financiering door financiële instellingen op basis van KB Raad van Toezicht bestaande uit "voorgedragen experten" Jean-Paul Servais Michel Flamée Henk Becquaert Rudi Bonte Marcia De Wachter (NBB) Françoise Masai (NBB) Peter Praet (NBB) Naamloze Vennootschap 50% Belgische Staat 50% beursgenoteerd Regentenraad bestaande uit vertegenwoordigers van politieke partijen, werknemers- en werkgeversorganisaties Guy Quaden Luc Coene Marcia De Wachter Jan Smets Françoise Masai Jean Hilgers Peter Praet Norbert De Batselier De CBFA en de NBB hebben altijd nauwe banden gehad, oa. in de vorm van gedeelde diensten, maar behielden steeds hun onafhankelijkheid. De financiële crisis leidde echter tot kritiek op het functioneren van de toezichthouders in heel Europa. Waar voorheen de CBFA de enige Belgische toezichthouder was, zal die rol binnenkort grotendeels door de NBB overgenomen worden, echter met behoud van bepaalde taken voor de CBFA. De Belgische overheid heeft namelijk gekozen voor een zogenaamd Twin-Peaksmodel met twee controle-instanties : de CBFA als beurswaakhond en de NBB als toezichthouder voor de banken, verzekeraars, pensioenfondsen en beursmakelaars. 6
7 TOEKOMSTIGE TAKEN CBFA Bescherming van de consument : Controle op de verhandeling van producten voor particuliere beleggers (CBFA kan beperkingen opleggen indien producten te complex zijn en kan dergelijke producten zelfs verbieden). Transparantie in de kosten en tarifering. Reglementering van de reclame en andere berichten. Bevorderen van de financiële kennis van de consument. Toezicht op de naleving van gedragsregels NBB Uitoefening van het systemisch en prudentieel toezicht op de kredietinstellingen, de (her)verzekeringsondernemingen, de beleggingsondernemingen met het statuut van beursvennootschap, de verrrekeningsinstellingen, de vereffeningsinstellingen en hiermee gelijkgestelde instellingen en de betalingsinstellingen. OVERGANG IN FASEN CSRFI COMITÉ VOOR SYSTEEMRISICO S EN SYSTEEMRELEVANTE FINANCIËLE NSTELLINGEN In een 1 e overgangfase zal het op 02-07-2010 opgerichte CSRFI alvast een deel van de controletaken op zich nemen. Het Comité voor systeemrisico s en systeemrelevante financiële instellingen, waarin de directieleden van de BNB en de CBFA zitting hebben, zal als voornaamste taak hebben bij te dragen tot de bescherming van de stabiliteit van het financiële stelsel. Het zal ook de exclusieve beslissingsbevoegdheid krijgen m.b.t. het prudentieel toezicht dat de degelijkheid van financiële instellingen moet garanderen op de systemische instellingen zoals grootbanken en grote verzekeraars. Daarnaast krijgt het ook een nieuwe bevoegdheid, met name de goedkeuring van de strategische beslissingen van deze instellingen (wetsontwerp 05-02-2010).
Het CSRFI heeft aangekondigd 15 instellingen te zullen volgen, die een risico kunnen inhouden voor de stabiliteit van het Belgische financiële stelsel : 4 kredietinstellingen (BNP Paribas Fortis, Dexia Bank België, ING België en KBC Bank); 4 verzekeringsondernemingen (AG Insurance, Axa Belgium, Ethias en KBC Verzekeringen); 2 financiële vennootschappen (Dexia NV en KBC Group); 1 verzekeringsholding (Ageas); 4 andere financiële actoren (Euroclear Bank, Euroclear SA, Euroclear Belgium (C.I.K. SA/NV) en Bank of New York Mellon). OVERDRACHT VAN TAKEN VAN CBFA NAAR NBB Deze 2 e fase zal afgerond moeten worden vóór eind 2012 en bestaat uit het definitief uitvoeren van het hertekende toezicht op de financiële sector. Met andere woorden : de overdracht van taken en personeel van CBFA naar NBB moet tegen eind 2012 afgerond zijn. Er ligt momenteel een project voor met volgende hoofdprincipes : Ontbinding van het CSRFI en overdracht naar de NBB op 01-04-2011 Toepassing van de nieuwe taakverdeling CBFA-NBB op 01-04-2011 Naamswijziging CBFA in FSMA (Financial Services and Markets Authority) op 01-04-2011. Het KB-project dient echter nog gepubliceerd te worden alvorens we van een definitieve timing kunnen spreken. 8
Positie van BBTK-SETCa 9 BBTK-SETCa ziet het toezicht op de financiële sector niet als een mirakeloplossing. Uiteraard moet het toezicht versterkt worden, maar er moeten ook meer fundamentele maatregelen komen. We citeren hieronder de standpunten die werden ingenomen door het statutair congres van BBTK-SETCa. Daarenboven volgen we uiteraard ook de overdracht van personeel van het CBFA naar de NBB van nabij, erover wakend dat alle verworven rechten minstens behouden blijven. DEEL 4 VAN DE RESOLUTIE EEN SOCIAAL EUROPA (21-22 OKTOBER 2010) 4. DUURZAAM UIT DE CRISIS GERAKEN MET EEN ALTERNATIEF DAT DE FINANCIËN REGULEERT 4.1. Om uit de crisis te geraken moet Europa een echt duurzaam herstelplan voorstellen dat veel meer is dan de optelsom van nationale plannen. Er is een echt Europees plan nodig dat inwerkt én op de consumptie én op de investeringen. Zo zou Europa grote infrastructuurwerken en collectieve voorzieningen (ook in de groene economie, bijv. isolatiewerken) kunnen financieren via openbare leningen. 4.2. De BBTK vindt dat de Europese Unie de kapitaalbewegingen moet beperken en controleren en een belasting moet instellen op alle financiële transacties. We geven specifieke aandacht aan de Tobin taks en de Robin Hoodtax. De Europese Unie en de lidstaten moeten alle financiële transferten stopzetten naar belastingsparadijzen. De strijd tegen witwaspraktijken in de Europese Unie en daarbuiten moet worden opgevoerd, zodat alle spelers op de markt hun belastingplicht nakomen in de landen waar ze actief zijn. Met het oog op ons objectief om fiscale dumping tussen Europese Lidstaten tegen te gaan, moet het stelsel van notionele intrestaftrek in België worden afgeschaft. 4.3. Voortbouwend op de besprekingen, die op EU niveau en mondiaal niveau hebben plaatsgevonden, moeten de financiële markten worden hervormd.
4.4. De BBTK meent dat nieuwe maatstaven nodig zijn in het kader van transparantie en openbaarheid en er moeten grenzen worden gesteld aan te hoge en niet deugdelijke leningen, zodat het aangaan van onverantwoorde risico s en schulden kan worden voorkomen. Daarnaast moet paal en perk worden gesteld aan excessieve hoge salarissen en bonussen van managers en directieleden. 4.5. De BBTK wil samen met al onze internationale partners werken aan de hervorming van de wereldwijde financiële architectuur om een volgende financiële crisis te voorkomen en de macht van de financiële instellingen onder democratisch toezicht te plaatsen. 4.6. Concreet vindt de BBTK dat: er een Europese dwingende regelgeving moet worden ontwikkeld en een onafhankelijk en publiek rating bureau dient uitgebouwd; de banksector terug een gemengde sector moet worden, waarin ook een openbare Belgische en/of Europese bank terug haar plaats kan vinden; het onverantwoord is dat bankaandelen genoteerd staan op de beurs (= casino, spel, speculatie, korte termijn gewin...); hij aandacht moet besteden aan de regels voor ethisch bankieren; hij samen met het ABVV een echte duurzame ontwikkeling en investeringen in reële economie (overheidsinvesteringen in infrastructuur en mobiliteit, milieubesparende maatregelen, alternatieve energie, openbare dienstverlening met de nadruk op de gezondheids- en zorgsector, en het onderwijs,...) moet eisen. Bronnen www.nbb.be/pub/01_00_00_00_00/01_06_00_00_00/01_06_01_00_00/20101025_crefs.htm?l=nl www.dekamer.be/flwb/pdf/52/2408/52k2408001.pdf ec.europa.eu/internal_market/finances/docs/committees/supervision/20090923/com2009_503_en.pdf www.bbtk.org/congres2010/documents/nl_4_res_europa_def.pdf Meer info over financiën Uw contacten op www.bbtk.org December 2010 - V.U. : Jean-Michel Cappoen, Pia Desmet, BBTK, Hoogstraat 42, 1000 Brussel 10