Controle van leidingwaterinstallaties Cursusboek Nieuwegein, 2012 w w w. w a t e r o p l e i d i n g e n. n l
Stichting Wateropleidingen, november 2012 Groningenhaven 7 3433 PE Nieuwegein Versie 8.3 Niets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van Stichting Wateropleidingen.
Inhoudsopgave 1 Veilige en betrouwbare drinkwaterinstallaties... 1 1.1 Leerdoelen... 1 1.2 Inleiding... 1 1.3 Wettelijke kwaliteitseisen gesteld aan drinkwater... 1 1.4 Risico s voor microbiologische en chemische besmetting... 4 1.5 Organisatie van inspectie... 5 1.6 Europese samenwerking... 8 1.7 Inspectiebeleid... 9 1.7.1 Inspectiebeleid tot heden... 9 1.7.2 Controle drinkwaterinstallaties (zie ook hoofdstuk 6)... 10 2 Wet- en regelgeving... 13 2.1 Leerdoelen... 13 2.2 Inleiding... 13 2.3 De Drinkwaterwet... 15 2.3.1 Inleiding... 15 2.3.2 Voorlaatste herziening waterleidingwet... 16 2.4 Drinkwaterbesluit... 17 2.4.1 Inleiding... 17 2.5 Controle op leidingwaterinstallaties... 18 2.5.1 Meetprogramma s... 19 2.6 Algemene Voorwaarden Drinkwater... 19 2.7 Aansluitvoorwaarden Drinkwater... 21 2.8 NEN 1006: Algemene voorschriften voor leidingwaterinstallaties... 21 2.8.1 Waterwerkbladen... 24 2.9 Andere NEN-normen... 24 2.10 Woningwet en Bouwbesluit... 24 2.11 Arbeidsomstandighedenwet (Arbo-wet)... 25 2.12 Installateurs... 25 2.12.1 REW- erkend installatiebedrijf... 26 2.12.2 Gecertificeerd installatiebedrijf... 26 2.12.3 Doe hetzelver en niet-erkende installateur... 26 2.13 Controlebeleid voor nieuwe installaties... 27 2.13.1 Woningen... 27 2.13.2 Andere percelen dan woningen... 27 2.13.3 Inspectierichtlijn 2012... 27 3 Ontwerp en aanleg van leidingwaterinstallaties... 29 3.1 Leerdoelen... 29 3.2 Algemene aanwijzingen... 29 3.3 Algemene ontwerpregels... 30 3.4 Bodemverontreiniging... 31 3.5 Leidingmaterialen... 31 3.5.1 Koper en koperlegeringen... 32 3.5.2 PVC... 33
3.5.3 PE... 34 3.5.4 Asbestcement (AC)... 35 3.5.5 Loden leidingen... 36 3.6 Installatietekeningen... 37 3.6.1 Schalen formaten en symbolen... 38 3.6.2 Het indienen van ontwerptekeningen... 43 3.7 Indeling in groepen... 45 3.8 De risico s van technische gebreken... 46 3.8.1 Lekverlies en waterschade... 47 3.9 48 3.10 Factoren die het comfort nadelig beïnvloeden... 48 3.10.1 Geluidshinder... 49 3.10.2 Onvoldoende capaciteit... 51 3.10.3 Wachttijden... 52 3.11 Materiaalaanduiding en (kleur)codering... 59 3.12 Waarschuwingsstickers... 59 3.13 Corrosie... 60 4 Legionella... 63 4.1 Leerdoelen... 63 4.2 Inleiding... 63 4.2.1 Legionellapreventie in collectieve Drinkwaterinstallaties... 63 4.2.2 Regelgeving... 63 4.3 Microbiologie... 64 4.3.1 Eigenschappen van Legionellabacteriën... 64 4.3.2 Aanwezigheid in Drinkwaterinstallaties... 64 4.3.3 Legionellose... 65 4.3.4 Wat zijn de verschijnselen van de veteranenziekte... 65 4.3.5 Risicofactoren... 66 4.3.6 Beheersmaatregelen... 67 4.3.7 Alternatieve beheersmethode... 68 4.3.8 Voorzorgsmaatregelen bij watersystemen... 70 4.4 Risicoanalyse... 72 4.4.1 Voorschriften voor risicoanalyse... 72 4.4.2 Risicoanalyse Kritische componenten... 73 4.4.3 Checklist beoordeling Drinkwaterinstallaties... 73 4.5 Risicokwalificatie en -beoordeling... 74 4.6 Van Risicobeoordeling naar beheersplan... 75 4.6.1 Modelbeheersplan... 76 4.6.2 Aandachtspunten bij opstellen beheersplannen... 77 4.6.3 Toezichthouder en controleur... 78 5 Toestellen in leidingwaterinstallaties... 79 5.1 Leerdoelen... 79 5.2 Drukverhogingsintallaties... 79 5.2.1 Berekening drukverhogingsinstallaties... 82 5.2.2 Soorten drukverhoginginstallaties... 84 5.2.3 Drukverhogingsinstallatie met schakelvat (membraanvat)... 86 5.2.4 Drukverhoginginstallatie met membraanvat met klein volume... 86
5.2.5 Berekeningsrichtlijn membraanvat met klein volume... 88 5.2.6 Drukverhogingsinstallatie met membraanvat met groot volume... 94 5.2.7 Drukverhogingsinstallatie met drukketels... 98 5.3 Afsluiters en kranen... 102 5.3.1 Regelafsluiter... 104 5.3.2 Automatische vulafsluiters... 105 5.3.3 Drukverminderingstoestellen... 105 5.3.4 Minimum drukbeveiligingstoestellen... 107 5.3.5 Volumestroombegrenzers... 109 5.4 Warmwatervoorziening en warmwatertoestellen... 112 5.4.1 Voorschriften bij warmwaterinstallaties... 112 5.4.2 Comfortaspecten... 112 5.4.3 Systemen van warmwatervoorzieningen... 114 5.4.4 Soorten warmwatertoestellen... 115 5.4.5 Doorstroomtoestellen... 117 5.4.6 De werking van de gasgeiser... 118 5.4.7 Doorstroomtoestellen met indirecte verwarming... 120 5.4.8 Voorraadtoestellen... 122 5.4.9 Alternatieve installaties voor warm tapwaterbereiding... 127 5.4.10 Berekenen vermogen warmwatervoorziening... 129 5.4.11 Aanleg warmwaterleidingen... 132 5.4.12 Aansluiting warmwatertoestel (inlaatcombinatie)... 132 5.4.13 Expansievat in plaats van afvoer ontlastwater... 134 5.5 Brandblusvoorzieningen en toestellen... 135 5.5.1 Brandpomp... 135 5.5.2 Sprinklerinstallaties... 137 5.5.3 Brandslanghaspels... 138 5.5.4 Nooddouches... 139 5.6 Leidingwaterinstallaties in agrarische bedrijven... 141 5.6.1 Rechtstreekse verbinding... 141 5.6.2 Schoonmaakmiddelen... 141 5.6.3 Veedouches en drinknippels... 143 5.6.4 Uierdouche... 144 5.6.5 Slangwartel... 144 5.6.6 Toestellen voor het drenken van vee... 145 6 Controle van de drinkwaterinstallatie... 149 6.1 Leerdoelen... 149 6.2 Inleiding... 149 6.3 Indeling in risicoklassen... 150 6.4 Verplichtte beheerstaken... 151 6.4.1 Het belang van beheer... 151 6.4.2 Verplichte beheerspakketten... 151 6.4.3 Waterwerkblad 1.4G... 152 6.4.4 Meetprogramma... 152 6.5 Controleprotocol... 153 6.5.1 Inleiding... 153 6.5.2 De controle... 153 6.5.3 Het controlebezoek... 156
6.5.4 Afsluiting van de controle... 157 7 Beveiliging tegen terugstroming... 159 7.1 Leerdoelen... 159 7.2 Inleiding... 159 7.3 Terugpersing en terugheveling... 160 7.3.1 De pers-kruisverbinding... 160 7.3.2 De zuig-kruisverbinding... 160 7.3.3 Drukverlaging... 161 7.4 Beveiligingen... 161 7.5 NEN-EN 1717... 162 7.5.1 Indeling in vloeistofklassen... 163 7.5.2 Druksituaties... 164 7.6 Beveiligingstoestellen... 168 7.6.1 Keerklep... 168 7.6.2 Beluchters... 169 7.6.3 Dubbele keerklep met verschildrukzones... 171 7.6.4 Onderbreking... 174 7.6.5 Toepassingsvoorbeelden van reservoirs... 176 7.6.6 Voorraadbakken en onderbrekingen, niet bestemd voor drinkwater... 180 7.6.7 Druksverhogingspompen aangesloten op een reservoir... 182 7.7 Aansluiting warmwatertoestel (inlaatcombinatie)... 183 8 Waterbehandeling en waterbehandelings- toestellen... 185 8.1 Leerdoelen... 185 8.2 Hard en zacht water... 185 8.3 Waarom centraal ontharden?... 187 8.3.1 Conditionering... 188 8.3.2 Milieu... 189 8.4 Ontharding door middel van ionenwisseling... 189 8.5 Ontharding door magnetisme (FAK-apparaten)... 195 8.6 Hyperfiltratie... 196 8.6.1 Principe en werking van omgekeerde osmose... 196 8.7 Onderscheid omgekeerde osmose, ultrafiltratie en microfiltratie... 198 8.8 Fosfaatdoseertoestellen... 198 9 De aansluiting... 201 9.1 Leerdoelen... 201 9.2 Inleiding... 201 9.3 Aansluiting... 202 9.3.1 Verbindingen met distributieleidingen... 202 9.3.2 Watermeteropstelling... 204 9.4 206 9.5 Watermeters... 206 9.5.1 Soorten watermeters... 209 9.5.2 Magnetisch Inductieve watermeter... 213 9.5.3 Combinatiemeter... 214 9.6 Meetnauwkeurigheid van watermeters... 215
9.7 215 9.8 Keerklep... 215 9.9 Volumestroombegrenzer... 217 9.9.1 Vaste begrenzing... 217 9.9.2 Instelbare begrenzer... 218 9.10 Onbemeterde aansluitingen... 219 9.10.1 Huishoudelijke levering... 219 9.10.2 Brandblusaansluitingen... 219 9.11 Opstellingsruimten... 221 9.11.1 Leveringspunt en collectieve installaties... 222 9.11.2 Eengezinswoningen... 223 9.11.3 Woongebouwen... 224 9.11.4 Andere percelen... 226 9.12 Bepalen van de aansluitleidingdiameter... 227 9.12.1 leidingweerstand... 227 9.12.2 Berekenen leidingweerstand en leidingdiameter... 230 9.12.3 Berekenen volumestroom aansluitleiding... 232 9.12.4 Hoofdleidingdruk... 239 9.13 Relaties drukverlies en volumestroom... 240 10 Communicatievaardigheden... 241 10.1 Inleiding... 241 10.2 Communiceren... 241 Zonder contact geen communicatie... 241 Basisbegrippen... 242 10.3 Basisvaardigheden in communicatie... 243 10.4 Stemming en communicatie... 243 10.5 Wetten van communicatie... 244 10.6 De waarneemposities... 247 10.7 Het slechtnieuws-gesprek... 248 10.8 Omgaan met bezwaren en weerstand... 250 10.9 Het ombuigen van bezwaren... 251 Relatiebeheer... 254