samenvatting handelsen insolventierecht (lesnota s en slides, niet in syllabus) DEEL 4: HET VERZEKERINGSRECHT J. CERFONTAINE Sofie Vereycken Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken I
Het verzekeringsrecht Hoofdstuk 1. Structuur van de wetgeving... 1 Hoofdstuk 2. Inleidende bepalingen... 2 1. Definities... 2 2. De wezenlijke bestanddelen van de verzekeringsovereenkomst... 5 3. Toepassingsgebied... 6 4. Dwingend karakter... 7 Hoofdstuk 3. Bepalingen van toepassing op alle verzekeringsovereenkomsten... 8 1. Totstandkoming... 8 2. Bewijs en inhoud van de verzekeringsovereenkomst... 9 3. Verplichtingen van de verzekeringnemer... 9 3.1. Opgave van het risico... 9 3.1.1. Algemeen... 9 3.1.2. Opzettelijke verzwijging of opzettelijk onjuist meedelen van gegevens... 9 3.1.3. Onopzettelijke verzwijging of onopzettelijk onjuist meedelen van gegevens... 10 3.2. Betaling van de premie... 10 3.2.1. Algemeen... 10 3.2.2. Niet-betaling van de premie... 11 3.3. Aangifte van de risicoverzwaring... 11 3.4. Voorkoming van schade en beperking van de nadelige gevolgen... 12 3.5. Melding van het schadegeval... 12 4. Verplichtingen van de verzekeraar... 12 5. Dekking, uitgesloten risico s en het verval van prestatie... 13 5.1. Algemeen... 13 5.2. Van dekking uitgesloten risico s... 13 5.2.1. Contractueel uitgesloten risico s... 13 5.2.2. Wettelijk uitgesloten risico s... 13 6. Duur en verlenging van de overeenkomst... 14 7. Eenzijdige wijziging van de premie en/of polisvoorwaarden... 14 8. Einde van de overeenkomst... 15 8.1. Nietigheid... 15 8.2. Verval van de overeenkomst... 15 8.3. Beëindiging... 15 8.3.1. Beëindiging in gemeen overleg... 15 8.3.2. Eenzijdige beëindiging (opzegging) door de verzekeraar... 15 8.3.3. Eenzijdige beëindiging (opzegging) door de verzekeringsnemer... 16 Hoofdstuk 4. De indemnitaire verzekeringen... 17 1. Definitie... 17 2. Verzekerbaar belang... 17 Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken II
3. Omvang van de verzekeringsprestatie: het indemnitair beginsel... 18 4. Samenloop van verzekeringen... 18 5. Indeplaatsstelling of subrogatie... 19 6. Over- en onderverzekering... 20 Hoofdstuk 5. De aansprakelijksverzekeringen... 21 1. Begrip... 21 2. Verplichte aansprakelijkheidsverzekeringen... 21 3. Niet-verplichte aansprakelijkheidsverzekeringen... 21 Hoofdstuk 6. De forfaitaire verzekeringen... 22 Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken III
Hoofdstuk 1. Structuur van de wetgeving Zeeverzekering Ø W. Kh., Boek II Landverzekering Ø Art.1964 B.W. (1804): het verzekeringscontract wordt door het zeerecht geregeld ð Het enige artikel dat in de Napoleontische wetgeving terug te vinden was. Zelfs indien andere dan maritiem transportverzekeringen bestaand werden geacht, dan nog geregeld volgens de bepalingen van het zeerecht. Ø W. Kh., Boek I, Titel X: De verzekering (1874) ð Bepalingen bestaan nog; WLVO is bijzondere wet t.o.v. deze van 1874 en heeft betrekking op bepaalde verzekeringscontracten; 1874 blijft lex generalis t.a.v. niet geregelde in WLVO Ø Wet van 25 juni 1992 op de landverkeringsovereenkomst (WLVO) Titel I: Algemeen F Inleidende bepalingen (art.1-3) F Alle verzekeringsovereenkomsten (art.4-36) F Indemnitaire verzekeringen (art.37-47) F Forfaitaire verzekeringen (art.48-50) Titel II: Schadeverzekeringen F Algemeen (art.51-52) F Zaakverzekeringen (art.53-76) (vb.: brandverzekering) F Aansprakelijkheidsverzekeringen (art.77-89) (vb.: WAM) F Rechtsbijstand (art.90-93) Titel III: Persoonsverzekeringen F Gemeenschappelijke bepalingen (art.94-96) F Levensverzekeringen (art.97-135) (niet schade gerelateerd; strekt ertoe bij een gebeurtenis een kapitaal aan X te geven) F Andere (art.136-138) F Ziekteverzekeringsovereenkomsten (art.138bis-1/11) F Sommige schuldsaldoverzekeringen (art.138ter-1/13) Titel IV: Slotbepalingen F Strafbepalingen (art.139) F Toezicht CBFA (art.140) F Uitvoeringsbesluiten (art.141) F Overgangsbepalingen (art.148) F Inwerkingtreding (art.149) Schematisch: Gemeenschappelijke bepalingen (art.4-36 Indemnitaire verzekering (art.37-47) Forfaitaire verzekering (art.48-50) Schadeverzekering (art.51-52) Persoonsverzekering (art.94-96) Zaakverzekering (art.53-76) Aansprakelijkheidsverzekering (art.77-89) Rechtsbijstandsverzekering (art.90-93) Levensverzekering (art.97-135) Andere (art.136-138) Ziekteverzekering (art.138bis-1/11) Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken 1
Hoofdstuk 2. Inleidende bepalingen 1. Definities Geregeld in artikelen 1.A t.e.m. 1.N Verzekeringsovereenkomst Ø Gedefinieerd in art.1.a. WLCO Ø Juridische begripsbepaling Een overeenkomst waarbij één van de partijen (verzekeraar) zich verbindt om tegen betaling van een vaste of veranderlijke premie aan de andere partij (verzekerde of begunstigde) een som te betalen F ó Uitz.: een andere prestatie (vb.: reisbijstand, waarbij de tour operator instaat voor de repatriëring e.d.) wanneer zich een onzekere gebeurtenis voordoet waarbij verzekerde of begunstigde belang heeft dat die zich niet voordoet Ø Economische begripsbepaling De in geld waardeerbare risico s van enkelingen spreiden over groepen van personen De compensatie van de gevolgen van het lot op het individueel vermogen door een mutualisatie van de risico s (= gemeenschappelijk maken van risico s; samenstellen van de groep die zich samen zal verzekeren), waarbij het risico berekend kan worden volgens de wetten van de statistiek Ø Groot verschil tussen de twee visies In art.1.a is er niks terug te vinden over de mutualisatie, waardoor je in de juridische doctrine een controverse vindt over de vraag of de elementen van verzekeringstechniek in economische zin ook wezenlijk zijn om van een verzekeringscontract in de juridische zin te kunnen spreken ð Nog steeds onduidelijk F Er kan minstens niet op grond van de wet gesteld worden dat de verzekeringstechniek een deel uitmaakt van het contract F Wat wel kan gesteld worden is dat het risico (de onzekere gebeurtenis) een wezenlijk element van het verzekeringscontract uitmaakt: risico staat zowel in de economische als juridische begripsbepaling centraal (definitie, infra) Verzekerbaar risico Ø = Een onzekere en mogelijke gebeurtenis waarvan de verwezenlijking buiten de wil van de verzekeringnemer, de verzekerde of de begunstigde valt Ø Drie cumulatieve voorwaarden Een onzekere gebeurtenis, kan 2 dingen betreffen F Het ontstaan is onzeker (vb.: brandverzekering) Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken 2
F OF het tijdstip is onzeker (vb.: overlijden, iedereen sterft, maar de onzekerheid ligt zich hier in wanneer dit gebeuren zal) Een mogelijke gebeurtenis F De gebeurtenis moet mogelijk zijn (art.24 WLVO) F Een verzekering is nietig wanneer bij het sluiten van de overeenkomst het risico niet bestaat of reeds verwezenlijkt is De gebeurtenis speelt zich buiten de wil van de verzekerde af F Het risico mag niet een gewilde gebeurtenis betreffen ð Opzet sluit elk kanselement uit F ó Dit sluit niet uit dat de schadeverwekkende handelingen verzekerbaar zijn (vb.: handelingen uit onvoorzichtigheid) MAAR Het toeval blijft echter als constitutief bestanddeel vereist De verzekerde Ø Gedefinieerd in art.1.b. WLVO Ø Bij schadeverzekering = Degene die door de verzekering is gedekt tegen vermogensschade vb.: brandverzekering beschermt hetzij de huurder hetzij de eigenaar van een gebouw (of beide in verschillende hoedanigheid) tegen de negatieve patrimoniale gevolgen van een brand. De verzekerde is hier dan ook hetzij de eigenaar hetzij de huurder van het pand. Het is zijn patrimonium dat bedekt wordt tegen schade indien risico zich voordoet. ó De verzekerde is echter niet noodzakelijk de verzekeringnemer (vb.: ouders kunnen de woning van hun kind verzekeren tegen brand) Ø Bij persoonsverzekering = Degene in wiens persoon het risico van het zich voordoen van het verzekerde voorval gelegen is vb.: levensverzekering verzekert ofwel het overlijden, ofwel een verzekering bij leven (vb.: wordt X 75 jaar, dan krijgt Y een som geld), ofwel beide ð De verzekerde is dus de persoon die dient te overlijden of x jaar oud wordt alvorens zich een prestatie zal voordoen door de verzekeraar ó De verzekerde is echter niet noodzakelijk de verzekeringnemer: X onderschrijft op het hoofd van Y een verzekering De begunstigde Ø Gedefinieerd in art.1.c. Ø = Degene in wiens voordeel de verzekeringsprestaties bedongen zijn vb.: X (verzekeringnemer) sluit bij Z (verzekeraar) een overlijdensverzekering op het hoofd van Y (verzekerde), met als doel dat deze overlijdt de kinderen (begunstigde) van X en Y een welbepaalde som krijgen. vb.: X sluit brandpolis op woning waarvan hij eigenaar is (dan is X zowel verzekerde, verzekeringsnemer als begunstigde) Ø Opm.: De enige hoedanigheid die niet mag samenvallen met andere, is de verzekeraar!! Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken 3
De verzekeraar en verzekeringnemer Ø Geen wettelijke definities Ø Verzekeraar Hier komt de controverse in de rechtsleer terug: moet men professioneel zijn? Moet men de risico s op een statistisch mutualistische manier onderschrijven, of kan men ook één enkele verzekeringnemer een dekking aanbieden, zonder groepsvorming? ð Daarom geen definitie Ø Verzekeringnemer = Hij die de verzekeringsovereenkomst onderschrijft Hij moet dit niet noodzakelijk voor eigen rekening doen (supra) F Verzekering voor rekening/in hoofde van : indien niet voor zichzelf een verzekering werd afgesloten De benadeelde Ø Gedefinieerd in art.1.d. WLVO Ø = Degene waaraan schade werd toegebracht, waarvoor de verzekerde aansprakelijk is (vb.: degene wiens auto werd aangereden en beschadigd) Ø Enkel bij een aansprakelijkheidsverzekering is er een benadeelde Ø Géén contractspartij MAAR is titularis van een directe vordering (art.86 WLVO), wat een belangrijk afwijking van de relativiteit der overeenkomsten (art.1165 B.W.) betekent Indeling van verzekeringen Opm.: de verschillende onderscheidingscriteria staan totaal los van elkaar! Ø Perspectief 1: Wat beoogt de prestatie? Indemnitaire verzekering F Beoogt de vergoeding van schade F Gedefinieerd in art.1.i. F = De prestatie leveren die nodig is om schade die de verzekerde geleden heeft of waarvoor hij aansprakelijk is, geheel of gedeeltelijk vergoeden Forfaitaire verzekering F Beoogt de uitkering van een vast bedrag F Gedefinieerd in art.1.j. F = De prestatie is niet afhankelijk van de omvang (en ook niet van het bestaan) van schade Ø Perspectief 2: Welk risico wordt verzekerd? Schadeverzekering F Gedefinieerd in art.1.g. F Onzeker voorval dat schade veroorzaakt aan iemands vermogen F Ofwel zaakverzekering, ofwel aansprakelijkheidsverzekering Persoonsverzekering F Gedefinieerd in art.1.h. F Onzeker voorval dat iemands leven/fysieke integriteit aantast Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken 4
Ø Schematisch: Indemnitair (verzekering tot vergoeding van schade) Forfaitair (verzekering tot uitkering van een vast bedrag) Schadeverzekering Persoonsverzekering Let goed op de plaatsing van de streepjes Niet iedere indemnitaire verzekering is een schadeverzekering F Er zijn ook persoonsverzekeringen kunnen gesloten worden vanuit het oogmerk van vergoeding van schade F vb.: arbeidsongevallenverzekering: indien je door een arbeidsongeval tijdelijk arbeidsongeschikt wordt krijg je een vergoeding die er tot strekt om het gederfde loon te vergoeden DUS: een arbeidsongevallenverzekering is een persoonsverzekering (vb.: ingevolge van een arbeidsongeval kan je overlijden), maar de prestatie van arbeidsongevallenverzekeraar is het compenseren van het loonverlies (en dus schade, en dus indemnitair) vb.: idem voor een hospitalisatieverzekering ó Er kan wél gesteld worden dat iedere forfaitaire verzekering noodzakelijkerwijze een persoonsverzekering is ó Er kan wél gesteld worden dat elke schadeverzekering een indemnitaire verzekering is 2. De wezenlijke bestanddelen van de verzekeringsovereenkomst Kenmerken die worden afgeleid uit de wettelijke definitie Ø Premie (gedefinieerd in art.1.e. WLVO) Ø Verzekeringsprestatie (gedefinieerd in art.1.7. WLVO) Ø Risico: de onzekere gebeurtenis waaruit het schadegeval ontstaat Ø Het verzekerbaar belang = Het belang van de verzekerde of begunstigde is dat het verzekerd risico (het schadegeval) zich NIET voordoet (vb.: men wil geen brand) Verschilt dus van andere kanscontracten (vb.: loterijticket); in alle opzichten is dergelijke overeenkomst dezelfde, behalve dan bij het belang (doel is net dat de onzekere gebeurtenis zich wél zou voordoen) De levensverzekering heeft zich gaandeweg van het idee van een kanselement afgestapt (vb.: vanuit financieel oogpunt is het voor de verzekeraar voordeliger dat het overlijden lang op zich laat wachten: hoe langer, hoe meer genot dat de verzekeraar had van het éénmalig gestorte bedrag door de verzekerde, en hoe meer winst hij er kon aan hebben door belegging e.d.: er wordt dus met een vast bedrag gewerkt) ð Het kanselement wordt de laatste jaren enorm gereduceerd, want de omvang van de prestatie loopt op met het verstrijken der jaren (vb.: op de éénmalige premie die de verzekerde betaalde wordt jaarlijks x% Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken 5
toegevoegd; hoe vroeger men komt te overlijden, hoe minder voordeel de begunstigde heeft), waardoor het een zuiver financieel contract is. ð Gevolg: vraag kwam of er nog sprake was van een levensverzekeringsovereenkomst, aangezien het kanselement werd weggenomen. Het Hof van Cassatie heeft zich hierover nog niet uitgesproken, maar het Franse Hof van Cassatie (gelijkaardige regelgeving als WLVO) stelde dat er wél nog sprake is van een verzekeringsovereenkomst. Ook de doctrine in België is het hiermee eens. Andere (civielrechtelijke) kenmerken Ø Synallagmatisch (partijen verbinden zich wederzijds) Ø Consensueel (geen solemneel contract) Ø Intiutu personae Ø Kanscontract? De vraag of een overeenkomst aleatoir is, werd hierboven reeds uiteengezet dat het reduceren van het kanselement niet wegneemt dat het niet meer om een verzekeringsovereenkomst zou gaan Kanscontract F = Wederkerige overeenkomst, waarvan de gevolgen m.b.t. winst en verlies, hetzij voor alle partijen hetzij voor één of meer van hen, van een onzekere gebeurtenis afhangen F Art.1964 B.W. Verzekeringscontract F Kanscontract volgens B.W. ( van dien aard zijn ) F Evolutie in de rechtspraak en doctrine m.b.t. bepaalde levensverzekeringen (supra) 3. Toepassingsgebied Uitgesloten uit de aard: LANDverzekering, dus zeeverzekeringen zijn uitgesloten Uitdrukkelijk uitgesloten door de WLVO Ø Herverzekering (art.2 1), waarbij de eerste verzekeraar (die het risico doorschuift) de hoedanigheid van de verzekeringsnemer krijgt, en de herverzekeraar die verzekeraar wordt. Omwille van het internationaal karakter (er zijn quasi geen herverzekeraars in België, indien wel doen ze dit op de internationale markt) werd dit door de WLVO uitgesloten. Ø Transportverzekering (art.2 1) omwille van de eeuwenoude tradities werd dit door de WLVO uitgesloten Ø Sommige kredietverzekeringen (art.72) Ø Lex specialis: indien bijzondere wetten afwijken van de WLVO (art.2 1) (vb.: WAM-wet van 1989, Wet Arbeidsongevallen van 1971 ) ó Opm.: Sinds 2010 werd (na een hevige discussie, tot aan het Europees Hof van Justitie) de MOB (Maatschappij voor Onderlinge Bijstand, vb.: ziekenfondsen) toegevoegd aan de WLVO Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken 6
4. Dwingend karakter Geregeld in art.3 WLVO De bepalingen van de wet zin van dwingend recht, tenzij uit de bewoordingen blijkt dat de mogelijkheid wordt gelaten om ervan af te wijken, nl. Ø Bepalingen t.v.v. verzekeraar op voorwaarde dit ook t.v.v. verzekeringsnemer is (dus contracten kunnen betere voorwaarden aanbieden aan de consument) Ø Sommige bepalingen zijn van openbare orde (vb.: art.8) Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken 7
Hoofdstuk 3. Bepalingen van toepassing op alle verzekeringsovereenkomsten 1. Totstandkoming Gemeenrechtelijke vereisten zijn uiteraard van toepassing Ø Toestemming Ø Bekwaamheid Ø Bepaald voorwerp Ø Geoorloofde oorzaak Hierover de meeste problemen in de praktijk Cass. 14 september 2000 ð De feiten: aansprakelijkheid voor lekkende stookolietank die werd geplaatst in strijd met de milieureglementering, waarbij de verzekeraar poneerde dat hoewel de overeenkomst geldig tot stand gekomen was, deze nietig is omwille van de ongeoorloofde oorzaak ð Het Hof: De verzekeringsovereenkomst, hoewel betrekking op een ongeoorloofde oorzaak, doet op zichzelf geen ongeoorloofde toestand ontstaan en/of houdt deze niet in stand: het is dus niet de overeenkomst die aan de oorsprong ligt aan de onregelmatigheid, waardoor tot de geldigheid van de verzekeringsovereenkomst in het algemeen moet worden bevestigd, aangezien het betrekking kan hebben uit een door nalatigheid ontstane overtreding Cass. 19 mei 2005 ð De feiten: brandverzekering voor een illegaal gebouwde bungalow ð Het Hof: idem als in 2000 DUS: iedere onregelmatigheid die zich situeren bij verzekerd voorwerp of aansprakelijkheid leiden NIET tot een onregelmatigheid van de verzekeringsovereenkomst an sich. Uit de praktijk ontstane documenten voor de pre-contractuele fase Ø Het verzekeringsvoorstel is niet-bindend, hieruit volgt geen contractueel engagement (art.4 1) Gedefinieerd in art.1.l. vb.: iets vergeten vermelden ó Dit betekent natuurlijk niet dat er hierin mag worden gelogen Ø De voorafgetekende polis is wél bindend (art.4 2) Gedefinieerd in art.1.m. Komt door eenvoudige aanvaarding tot stand Enkel gebruikt indien er geen grondig voorafgaand onderzoek vereist is Ø De verzekeringsaanvraag is wél bindend (art.4 2) Gedefinieerd in art.1.k. vb.: een voorlopige groene kaart Contracteren op afstand (vb.: online afgesloten) wordt uitdrukkelijk in art.4, 2bis WLVO geregeld (omwille van de Wet Marktpraktijken van 2010) Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken 8
2. Bewijs en inhoud van de verzekeringsovereenkomst Bewijs door geschrift (art.10 1) Ø Dit geschrift kan als enige een bewijs uitmaken van de overeenkomst Ook als de overeenkomst een handelsverbintenis betreft, is een geschrift vereist (i.t.t. toepassing van art.25 W. Kh.) Ook beneden de waarde van 375 (i.t.t. toepassing van art.1341 B.W.) Ø Cass. 6 februari 2004: het bestaan en de inhoud van een verzekeringsovereenkomst kunnen niet door vermoedens worden bewezen, tenzij een begin van bewijs door geschrift wordt geleverd Ø MAAR Cass. 24 september 2008: Stelt een volledig vrij bewijsregime voorop voor derden: artikel 10 WLVO is niet toepasselijk op de derde die ( ) het bestaan van de overeenkomst met alle rechtsmiddelen mag bewijzen, met inbegrip van getuigen en vermoedens Minimuminhoud (art.10 2) Ø Datum en duur Ø Naam van de verzekeringsnemer, verzekerde, begunstigde, verzekeraar en verzekeringstussenpersoon Ø Gedekte risico s Ø Premie Ø Opm.: er zijn productspecifieke reglementering die deze voorwaarden verstrengen (vb.: K.B. op brandverzekering) 3. Verplichtingen van de verzekeringnemer 3.1. Opgave van het risico 3.1.1. Algemeen Is een verplichting in de precontractuele sfeer (i.t.t. de volgende verplichtingen) Geregeld in art.5 WLVO Ø Alle aan de verzekeringnemer bekende omstandigheden meedelen die van invloed kunnen zijn op de beoordeling van het risico door de verzekeraar Ø Spontane en volledige mededeling is vereist MAAR er is een redelijkheidstoets: deze enorm brede en verregaande verplichting voor kandidaat-verzekeringnemer (veelal gewone consument) moet naar redelijkheid worden beoordeeld, nl. zeggen dat waarvan je denkt of kan aannemen dat het voor de beoordeling van belang is Daarom wordt in de praktijk gewerkt met vragenlijsten 3.1.2. Opzettelijke verzwijging of opzettelijk onjuist meedelen van gegevens Geregeld in art.6 WLVO De verzekeraar moet bewijzen misleid te zijn (dus opzet bewijzen) Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken 9
Ø Indien hij de gegevens had gekend, dan had hij niet gecontracteerd (cf. hoofdbedrog) of tegen andere voorwaarden (cf. incidenteel bedrog) Ø Sanctie: nietigheid van de overeenkomst, zonder onderscheid van hoofd- en incidenteel bedrog. Draagwijdte werd door het Hof van Cassatie verduidelijkt: Cass. 25 februari 2005: De nietigverklaring van de verzekeringsovereenkomst heeft in beginsel tot gevolg dat die overeenkomst met terugwerkende kracht ongedaan wordt gemaakt ð Gewone, gemeenrechtelijke toepassing van nietigheid Cass. 4 mei 2007: De gevolgen van de nietigverklaring strekken zich uit, tussen partijen, tot alle prestaties die de verzekeraar ( ) heeft verricht, met inbegrip van de vergoedingen uitgekeerd aan de benadeelden van het ongeval Ø De premies blijven behouden 3.1.3. Onopzettelijke verzwijging of onopzettelijk onjuist meedelen van gegevens Géén nietigheid Wat er dan wel moet gebeuren? Afhankelijk van situatie: Ø De onjuistheid/onvolledigheid wordt ontdekt vóór schadegeval zich voordoet Voorstel van de verzekeraar om de overeenkomst te wijzigen OF Opzegging van de overeenkomst door de verzekeraar Ø De onjuistheid/onvolledigheid wordt ontdekt nadat schadegeval zich voordoet Indien de verzwijging verwijtbaar is F = Een gewone kandidaat-verzekeringnemer zou in zo n geval wél de gegevens meegedeeld hebben F De sanctie is een verhoudingsgewijze prestatie = De verzekeraar presteert in functie van de voorwaarden die hij zou hebben toegepast indien hij het verzwegen element kende (vb.: premie was 50 en o.b.v. alle gegevens van het dossier moest dit 100 zijn, dan zal bij een schadegeval slechts 50% van de prestatie worden uitgekeerd) Indien de verzwijging niet verwijtbaar is F = Een gewone kandidaat-verzekeringnemer zou in zo n geval ook de gegevens niet meegedeeld hebben F Overeenkomst wordt volledig voortgezet: volle prestatie 3.2. Betaling van de premie 3.2.1. Algemeen Geregeld in art.13 WLVO Betaling gebeurt door de verzekeringsnemer De betaling gebeurt aan de verzekeraar Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken 10
Ø De betaling aan een derde is bevrijdend indien deze derde de betaling vordert en hij klaarblijkelijk als lasthebber van de verzekeraar optreedt De premie is een haalschuld, waardoor art.1247 B.W. van toepassing is Er is in hoofde van de verzekeraar een verplichting om een vervaldagbericht te sturen 3.2.2. Niet-betaling van de premie Geregeld in artikelen 14, 15 en 16 WLVO Mogelijke sancties Ø De verzekeraar kan na verstrijken van een wachttermijn de dekking schorsen 1 = De verzekeringsovereenkomst blijft bestaan, maar de prestatie van de verzekeraar wordt geschorst vgl.: exceptio non adimpleti contractus: bij een gemeenrechtelijke ENAC dient de onthoudende partij toch te presteren wanneer de wederpartij zijn handeling stelt (vb.: betaling) ó In verzekeringsovereenkomst: wanneer een verzekeringsnemer niet betaalt en de verzekeraar na een wachttermijn overgaat tot schorsing van de dekking, en waarbij zich ondertussen een schadegeval voordoet, volstaat het niet om vlug de premie te betalen en vooralsnog dekking te bekomen. De verzekeraar is niet gehouden tot dekking, ongeacht de latere betaling. Er is dus nooit dekking voor schadegeval tijdens schorsing. Bij latere betaling herneemt de dekking. Ø Opzegging van de overeenkomst Ø Verplichte ingebrekestelling Art.15 bevat een aantal verplichte vermeldingen Kan nooit o.g.v. een ontbindend beding 3.3. Aangifte van de risicoverzwaring Geregeld in art.26 WLVO = Elke aanmerkelijke en blijvende verzwaring van de kans dat het verzekerde vooral zich voordoet Ø Mededelingsplicht bestaat in beginsel voor alle verzekeringsovereenkomsten ó Uitz.: levensverzekering, ziekteverzekering (reden: eigen aan de verzekering dat de fysieke integriteit zal verminderen, dus melding met oog op herzien van de verzekeringsvoorwaarden is tegen het principe van de verzekering in), kredietverzekering Ø Gevolgen Nieuw voorstel, met aangepaste voorwaarden (vb.: premieverhoging) OF opzegging door de verzekeraar indien de verzekeringnemer het nieuwe voorstel niet aanvaardt Ø Sanctionering: ook hier onderscheid opzet/verwijtbaar/niet-verwijtbaar (supra) ó Opm.: Bij risicovermindering speelt hetzelfde mechanisme (art.25 WLVO). Dit geldt niet voor kredietverzekeringen. 1 Examenvraag 1 ste zit 2011-2012 Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken 11
3.4. Voorkoming van schade en beperking van de nadelige gevolgen Geregeld in artikelen 20 en 21 WLVO Beperking van de ontstane schade Ø = Alle redelijke maatregelen nemen om de gevolgen van het schadegeval te beperken of voorkomen (vb.: dak is afgewaaid, dan huis overdekken ) Ø Ratio legis: vermijden dat de verzekerde zich nonchalant zou gedragen ð idee toch gedekt te zijn Ø Sanctie 2 : vermindering van de prestatie (niet gehouden tot de gevolgen van het schadegeval waarvan de verzekeringnemer de oorzaak is, in de mate dat die niet de gepaste maatregelen nam om de gevolgen van de schade te beperken (vb.: instaan voor schade aan dak, niet de schade aan de inboedel die het gevolg is van het niet tijdig overtrekken van het dak) Ø Sanctie: verval van recht bij bedrieglijk opzet (art.21, lid 2 WLVO) Voorkoming van het schadegeval Ø Deze kosten zijn in beginsel niet gedekt Ø vb.: uitdrukkelijk opgelegde beveiligingskosten kunnen opgelegd worden door de verzekeraar (vb.: alarmsysteem, brand- en rookdetectors ) Ø Sanctie: verval van recht (art.11 WLVO) (dus geen schadedekking) 3.5. Melding van het schadegeval Geregeld in art.19 WLVO = Zodra mogelijk, en in elk geval binnen de termijn bepaald in de overeenkomst Ø Dit principe wordt afgezwakt d.m.v. een redelijkheidscriterium (geen hakbijltermijn): zo spoedig als redelijkerwijze mogelijk het schadegeval melden (vb.: hospitalisatie als gevolg van het schadegeval, polis was mee afgebrand ) Ø Sanctie (art.21 WLVO) indien melding hoe dan ook laattijdig was Vermindering van de verzekeringsprestatie tot het niveau van de situatie indien er tijdig werd gemeld (vb.: daags na een autodiefstal kunnen er andere maatregelen genomen worden, dan de melding enkele maand later). Het criterium is dus de effectief door de verzekeraar geleden schade. Verval van recht indien met bedrieglijk opzet niet wordt gemeld 4. Verplichtingen van de verzekeraar Verzekeringsprestatie Ø Slechts bij verwezenlijking van het gedekte risico Ø = Een verbintenis onder opschortende voorwaarde (art.1181 B.W.) Bewijs door verzekerde Ø Bewijzen dat er zich een schadegeval voordeed Ø Bewijzen dat deze gedekt wordt (omvang zoals bepaald in de polis) 2 Merk op: quasi alle sancties zijn trapsgewijs opgebouwd (strenger naarmate de handeling van verzekeringsnemer laakbaarder wordt) Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken 12
Afzwakking in sommige gevallen (vb.: redelijkerwijs aannemen en/of vermoeden dat in een woning van type X met omvang Y bewoond door Z zich bepaalde elementen in het huis zullen bevinden) Betaling via een verzekeringstussenpersoon (art.13, lid 3 WLVO) Ø De betaling van de verzekeringnemer t.a.v. de verzekeraar is slechts bevrijdend indien een bewijs van de werkelijke ontvangst door de verzekeraar voorligt 5. Dekking, uitgesloten risico s en het verval van prestatie 5.1. Algemeen In beginsel wordt de omvang van de dekking vrij bedongen tussen de partijen ð Gevolg: er zijn contractuele uitsluitingsgronden mogelijk Ø Cass. 17 november 2005: De verzekerde ( ) moet in de regel niet alleen het bewijs leveren van de schade maar ook van de gebeurtenissen die tot de schade hebben geleid, en moet bewijzen dat het opgetreden risico in het contract was voorzien en er niet door uitgesloten was Ø Gedekte en uitgesloten risico s betreft dus de contractinhoud: wat is de precieze omvang van het verzekerde risico? vb.: inbraak in de bank wordt enkel voor 20u gedekt; wel dan moet de verzekerde bewijs dat het voor 20u gebeurde Ø ó Prestatieverval: bewijs van contractuele fout van de verzekerde dient door de verzekeraar te worden geleverd vb.: diefstalverzekering van bankkantoor wordt enkel genoten mits een gepast alarmsysteem geïnstalleerd wordt, en de diefstal gebeurde bij afwezigheid van (een werkend) alarmsysteem, dan is er sprake van contractuele fout en sanctie 5.2. Van dekking uitgesloten risico s 5.2.1. Contractueel uitgesloten risico s In beginsel speelt de contractsvrijheid 5.2.2. Wettelijk uitgesloten risico s 5.2.2.a. Opzet (bedrog) Gedefinieerd in art.8 WLVO = Daad waarvan de gevolgen bewust gewild zijn Ø Bij opzet spruit het schadegeval niet voort uit een onzekere gebeurtenis (en miskent dus het wezen van de verzekeringsovereenkomst) Ø Cass. 5 december 2000 ð Het Hof: Wanneer de verzekerde wetens en willens een daad stelt of zich ervan onthoudt en zijn risicodragende handelswijze een redelijkerwijze voorzienbare schade aan een derde veroorzaakt MEER NOG dat de dader de schade, aard of omvang ervan niet heeft gewild doet hier niet aan af Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken 13
ð Dus: Het opzet is dus dat men een daad stelt waarvan men de gevolgen redelijkerwijs heeft gewild, ongeacht of de schade zoals die zich in concreto voordeed ook werd gewild (vb.: een pand in brand steken, maar blijkbaar zat er nog iemand in het huis of werden fabrieksgeheimen vernietigd) Ø Cass. 2 april 2004: De bewijslast ligt bij de verzekeraar 5.2.2.b. Grove schuld Geregeld in artikel 8 WLVO = Schuld waarvan de gevolgen niet gewild zijn, maar die wijst op een onvoorzichtigheid of nalatigheid van die aard dat de verzekerde er zich bewust van was of had moeten zijn Ø In beginsel moet de verzekeraar deze dekken Ø Bevrijding voor sommige gevallen van grove schuld is mogelijk Voorwaarden: de verzekeraar doet dit [1] uitdrukkelijk in de overeenkomst en dit [2] op beperkende wijs Cass. 29 juni 2009: artikel 8 lid 2 WLVO sluit uit dat de verzekeraar zich kan bevrijden voor de gevallen van grove schuld die in algemene bewoordingen zijn bepaald ð Beperkende wijs betekent dus een limitatieve, expliciete lijst Cass. 13 september 2010: de verzekeraar moet het oorzakelijk verband aantonen tussen de grove fout en het schadegeval Ø De Koning kan een beperkende lijst opstellen (maar dit is nog niet gebeurd) 5.2.2.c. Oorlog, gelijkaardige feiten en burgeroorlog Geregeld in artikel 9 WLVO Deze risico s worden in beginsel niet gedekt Ø Vallen buiten de statistische wetten Ø Deze uitsluiting geldt niet in de arbeidsongevallenverzekering 6. Duur en verlenging van de overeenkomst Vroeger was er de contractuele vrijheid, wat leidde tot een immobilisme in de markt, en dit was bij gebreke aan concurrentie niet consumentvriendelijk Tegenwoordig bepaalt artikel 30 1 lid 1 WLVO dat een verzekeringsovereenkomst niet voor langer dan één jaar kan worden afgesloten Ø Stilzwijgende verlenging is mogelijk Ø Indien dit niet gewild is, dient er schriftelijk verzet te worden aangetekend, en dit ten minste drie maanden voor de vervaldag Uitzonderingen (art.30 1 lid 4 WLVO) Ø Ziektekosten Ø Levensverzekering 7. Eenzijdige wijziging van de premie en/of polisvoorwaarden Aankondiging van premiewijziging door de verzekeraar is mogelijk Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken 14
Ø Die aankondiging moet vier maand voor het einde worden meegedeeld Ø Gevolg: de verzekeringnemer beschikt over één maand om te beslissen of hij deze wil aanvaarden dan wel de polis wil opzeggen Aankondiging van nieuwe polisvoorwaarden door de verzekeraar Ø Indien de verzekeringnemer niet uitdrukkelijk neen zegt, wordt hij geacht stilzwijgend in te stemmen Gevolg: aankondiging geldt als verzet tegen stilzwijgende verlenging Ø De verzekeringnemer kan ook uitdrukkelijk aanvaarden 8. Einde van de overeenkomst 8.1. Nietigheid Werkt ex tunc Ø Dus restitutieplicht Ø ó Uitz.: wanneer de wet anders bepaalt (vb.: art.6 WLVO) Gronden voor nietigheidsvordering Ø Algemene, gemeenrechtelijke gronden Ø Bij afwezigheid van een verzekerbaar belang Ø Het niet-bestaan van het risico (art.24 WLVO) Ø Opzettelijk verzwijgen of opzettelijk onjuist meedelen van gegevens (supra) Ø Niet-gemachtigde onderneming sloot de overeenkomst (art.3 3 W.9 juli 1975) 8.2. Verval van de overeenkomst Werkt ex nunc = Door het wegvallen van het voorwerp of de oorzaak van de overeenkomst Ø vb.: auto is verzekerd, maar het rijbewijs van de bestuurder werd ontnomen omdat die niet genoeg meer ziet, dan wordt contract zonder voorwerp Ø Betreft de verzekeringsovereenkomst an sich ó i.t.t. verval van de dekking of dekkingsweigering (supra) Ø De tegenwerpelijkheid t.a.v. benadeelde wordt geregeld in artikelen 86 en 87 WLVO (infra) 8.3. Beëindiging 8.3.1. Beëindiging in gemeen overleg Contractsvrijheid 8.3.2. Eenzijdige beëindiging (opzegging) door de verzekeraar Gronden voor opzegging Ø Bij onopzettelijke verzwijging / onjuist meedelen van gegevens (art.7 WLVO) Ø Verzwaring van het risico (art.26 WLVO) Ø Niet-betaling van de premie (art.14, 15 en 16 WLVO) Ø Na een schadegeval (art.31 WLVO), indien [1] de partijen zich dit recht uitdrukkelijk hebben voorbehouden in de overeenkomst én [2] het wederzijds Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken 15
werd voorbehouden (zowel verzekeringsnemer als verzekeraar moet over dit recht beschikken) Ratio legis: reden van het schadegeval laat een nieuwe reflectie toe (vb.: tevreden met verzekeringsafhandeling? met het risico?) ó Uitzonderingen (art.30 1 lid 4 WLVO) Ziektekosten Levensverzekering Ratio legis: verzekeringsnemer weet dat dit de reden van de overeenkomst is, dus kan niet stellen dat hij er vanaf wil omdat de verzekerde te veel ziek wordt of iets dergelijks 8.3.3. Eenzijdige beëindiging (opzegging) door de verzekeringsnemer Gronden voor opzegging Ø Vermindering van het risico (art.25 WLVO) (vb.: de nieuwe voorwaarden vindt verzekeringnemer niet in verhouding met de daling van het risico) Ø Na schadegeval (art.31 WLVO, supra) Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken 16
Hoofdstuk 4. De indemnitaire verzekeringen 1. Definitie Geregeld in artikelen 37 t.e.m. 47 WLVO = De prestatie van de verzekeraar beoogt een schade te vergoeden (supra, vgl. met forfaitaire verzekeringen!!), die zowel een schade- als persoonsverzekering kan zijn 2. Verzekerbaar belang Specifieke definitie voor indemnitaire verzekeringen: het in geld waardeerbaar belang bij het behoud van de zaak of bij de gaafheid van het vermogen Ø Het belang is altijd te beoordelen in hoofde van de verzekerde Ø Het moet gaan om een in geld waardeerbaar belang Er moet een onderscheid tussen bepaald/bepaalbaar en onbepaald/onbepaalbaar, maar beide zijn verzekerbaar Logisch: niet vooraf stellen tot welk bedrag uw aansprakelijkheid kan oplopen ó Betekent uiteraard niet dat de verzekeraar het verzekerbaar bedrag niet zou kunnen plafonneren. Ø ó Algemene definitie in art.1.a WLVO: het belang bij ofwel verzekerde ofwel begunstigde dat het verzekerd risico zich niet voordoet, waarbij dit belang ook moreel kan zijn Een verzekering kan ten behoeve van een derde gesloten worden Ø Geregeld in art.38 WLVO Ø Bij indemnitaire verzekeringen: het verzekerd belang in hoofde van de verzekerde staat centraal, maar werd niet door de verzekerde afgesloten. Een verzekering ten behoeve van een derde is dus mogelijk bij indemnitaire ó Algemeen: zie art.1119 B.W. De juridische kwalificatie van dergelijke overeenkomst is een derdenbeding overeenkomstig art.1121 B.W. Toepassingen F Bij arbeidsongevallen: werkgever t.v.v. personeelsleden F Ongevallenverzekering/bankrekening: bank t.v.v. rekeninghouder F WAM: aansprakelijkheid van eigenaar én houder of bestuurder Vraag: in welke mate is de verzekerde gehouden tot alle bepalingen en gevolgen van de overeenkomst? F In beginsel is de inhoud van de verzekeringsovereenkomst is integraal tegenwerpbaar aan de verzekerde, en zijn ook de excepties eigen aan de verzekeringsovereenkomst tegenstelbaar aan de verzekerde F ó Excepties eigen aan de relatie tussen verzekeraar en verzekeringnemer zijn niet tegenwerpbaar Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken 17
3. Omvang van de verzekeringsprestatie: het indemnitair beginsel = Indemnitaire verzekering kan geen aanleiding geven tot verrijking van verzekerde Ø Verschilt dus van een forfaitaire verzekering (vb.: levensverzekering); wel mogelijk aangezien de prestatie niet schade gerelateerd is Ø Geregeld in artikel 39 WLVO Ø Het is enkel de door de verzekerde geleden schade die kan worden vergoed Verlies van gebruik en gederfde winst kan ook worden verzekerd MAAR Neemt niet weg dat bij de begroting van de schade andere criteria dan de gemeenrechtelijke worden gebruikt, zoals de nieuwwaarde, herstellingswaarde, vervangingswaarde... (vb.: ook al rijdt X al 5 jaar rond met een wagen, die wagen kan worden verzekerd voor de waarde t.t.v. de aankoop, of dus de nieuwwaarde. Dit heeft uiteraard tot gevolg dat de premie van de verzekering omvangrijk zal zijn) 4. Samenloop van verzekeringen Ratio: verzekeraars zijn vaak terughoudend om alleen op te treden, en kunnen een groep van verzekeraars maken om het risico te onderschrijven (vb.: Amerikaanse verzekeringen voor artsen en advocaten) Geregeld in 45 WLVO Ø Pluraliteit van verzekeringen Ø Meerdere verzekeraars Ø Dezelfde verzekerde belangen Ø Identieke risico s Ø Gelijktijdigheid Hoe wordt dit dan afgewikkeld wanneer een schadegeval zich voordoet? Ø Vroeger: de oudst afgesloten polis betaalt (art.12 W.1874) Ø Nu: elke verzekeraar kan worden aangesproken, ongeacht de wijze van onderlinge regeling, en dit voor het geheel van de schade = De onwettigheid van subsidiariteitsclausules ( als de verzekerde voor hetzelfde risico een verzekering heeft bij een andere verzekeraar, dan mag deze verzekeraar niet worden aangesproken voor de andere werd aangesproken ) (art.45 1 lid 2 WLVO) De verdeling van de schadelast tussen verzekeraars onderling is uiteraard wél toegelaten F Dit is louter intern, zie zeker art.45 2 WLVO F Bij bepaalbare waarde: gebeurt naar evenredigheid Vb.: Gebouw wordt verzekerd tegen brand in nieuwwaarde Bij A is de premie 20.000 EUR Bij B is de premie 30.000 EUR Stel nu: Schade bedraagt 1.500 EUR in nieuwwaarde B wordt aangesproken voor de volledige 1.500 EUR De omslag gebeurt echter naar evenredigheid, nl.: B vordert van A: 1.500 x (2/5) = 600 regres ð wordt dus berekend op elkaars maximumdekking (50.000) Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken 18
F Bij onbepaalbare waarde: gebeurt bij aanrekening tot het hoogste gemeenschappelijk bedrag tussen de verzekeraars, met overschot op dezelfde wijze Vb.: Geneesheer is verzekerd voor professionele fout bij vier verschillende verzekeraars A voor max. 11.000 EUR B voor 5.000 EUR C voor bedragen boven B tot 15.000 EUR (dus tot 20.000) D voor bedragen boven B tot 8.000 EUR (dus tot 13.000) Stel nu: een schadegeval van 34.000 EUR Steeds op zoek gaan naar het (volgend) hoogst gemeenschappelijk bedrag! 1 ste schijf van de schade: plafond van 5.000 van B ten laste A én B o ð samen 10.000 EUR betalen (schema) 2 de schijf van de schade: plafond van 6.000 (samen met vorige is dit immers 11.000 EUR gedekt) van A ten laste van A, C én D o ð samen 18.000 EUR betalen (schema) 3 de schijf van de schade: plafond van 2.000 van D ten laste van C én D o ð samen 4.000 EUR betalen (schema) 4 de schijf van de schade volledig ten laste van C o Enkel C nog aanspreekbaar, er is maar 1 verzekeraar nog in het spel, dus geen gemeenschappelijk bedrag meer zoeken o Hij moet alles betalen tot zijn plafond: heeft nog een marge van 7.000 EUR en er is een claim van 2.000 EUR o ð 2.000 EUR betalen, nog 5.000 EUR over tot zijn plafond (schema) o ð De schade is volledig vergoed o!! Mocht dit niet bereikt worden, moet de geneesheer het overige bedrag zelf dragen Plafond A B C D SOM 20.000 EUR 2.000 EUR 13.000 EUR 4.000 EUR 11.000 EUR 18.000 EUR 5.000 EUR 10.000 EUR 5. Indeplaatsstelling of subrogatie Geregeld in art.41 WLVO Ø Ratio legis: het indemnitair beginsel verzet zich ertegen dat de verzekerde zich zou verrijken. Dit is te meer zou wanneer hij én vergoeding van de verzekeraar zou verkrijgen, én schadevergoeding door de aansprakelijke volgens het gemeen recht (vb.: brand was aangestoken en brandstichter is gevat) Ø Betreft een persoonlijke subrogatie Ø Vereist voorafgaande betaling Ø Ingesteld tegen de aansprakelijke derde Ø Beperkt tot de uitkering Ø Beperkt tot de aansprakelijkheid van de derde Ø Leidt dit slechts tot een gedeeltelijke vergoeding van de verzekerde, dan mag de subrogatie hem niet benadelen Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken 19
6. Over- en onderverzekering Geregeld in artikelen 42, 43 en 44 WLVO Ø Het verzekerde bedrag wordt in beginsel vrij gekozen door de verzekeringsnemer Ø MAAR De verzekerbare waarde wordt gelimiteerd door het indemniteitsbeginsel (vb.: brandverzekering op een huis dat 200.000 EUR waard is, maar verzekerd tegen 300.000 EUR; wanneer het huis zou afbranden zal de uitkering tot 200.000 EUR beperkt worden) Ø Er is sprake van onder- of oververzekering wanneer er een wanverhouding is tussen de verzekerbare waarde en het verzekerd bedrag Onderverzekering Ø = Indien het verzekerde bedrag lager is dan de verzekerbare waarde Ø Dit is enkel van toepassing bij bepaalbare verzekerbare waarde (vb.: onmogelijk bij aansprakelijkheidsverzekeringen, want niet bepaalbaar) Ø Gevolg: toepassing van het evenredigheidsbeginsel Ø vb.: verzekerbare waarde is 200, verzekering is 100, dan is de verzekeringsratio 50%, en zal ieder schadegeval vergoed worden ten belope van 50%, ongeacht of het plafond al dan niet bereikt werd Oververzekering Ø In beginsel niet toegelaten, want is een inbreuk op het indemnitair beginsel (bij schade zou dit leiden tot een uitkering die meer doet dan de schade vergoeden, wat de verzekerde zou verrijken) Ø Sanctie Oververzekering als gevolg van goede trouw? De prestatie wordt gereduceerd tot het niveau van het indemnitair beginsel, maar overeenkomst blijft bestaan? Dus: schadegeval met prestatie onder plafond dan wordt de werkelijk geleden schade vergoed, indien boven plafond dan wordt enkel tot het maximum vergoed (vb.: 300.000 EUR schade aan huis met waarde van 200.000 EUR die over verzekerd was voor 300.000 EUR = dekking tot 200.000 EUR)? Er is dus recht op vermindering (art.42 WLVO) Oververzekering als gevolg van kwade trouw? Nietigheid? In principe ex tunc, MAAR als sanctie behoud van premies indien de verzekeraar te goeder trouw is Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken 20
Hoofdstuk 5. De aansprakelijksverzekeringen 1. Begrip Geregeld in artikelen 77 en 89 WLVO = Eigen recht van de benadeelde tegen de verzekeraar Ø Er is dus expliciet een rechtstreekse vordering voorzien (wat een uitzondering vormt op art.1165 B.W.) Ø Ratio legis: rechtstreeks aanspreken is veel eenvoudiger, vroeger te complex Ø Cass. 26 november 2009: Verzekeraar en verzekerde in solidum gehouden Ø Cass. 25 september 2010: Ook het uitoefenen door degene die in de rechten van de benadeelde is gesubrogeerd Bestaan en draagwijdte van het contract is steeds tegenwerpbaar aan benadeelde partij Ø ó M.b.t. excepties, vrijstellingen, nietigheid verschilt ngl. geval (infra) 2. Verplichte aansprakelijkheidsverzekeringen Ratio legis: Vnl. verklaarbaar vanuit een optiek van slachtofferbescherming Niet-tegenwerpelijk Ø De excepties, vrijstellingen, nietigheid en verval van recht Ø Schorsing van de dekking wegens niet-betaling van de premie ó Het niet-bestaan of de niet-uitwerking van de overeenkomst kan wél worden tegengeworpen, op voorwaarde dit effectief geworden is vóór het schadegeval 3. Niet-verplichte aansprakelijkheidsverzekeringen Excepties, nietigheid en verval van recht voortvloeiend uit de wet of de overeenkomst kunnen wél worden tegengeworpen, op voorwaarde dat deze hun oorzaak vinden in een feit dat het schadegeval voorafgaat De Koning kan de toepassing van het stelsel van de verplichte verzekeringen uitbreiden, maar dit is tot op de dag van vandaag niet gebeurd Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken 21
Hoofdstuk 6. De forfaitaire verzekeringen Het verzekerbaar belang Ø Moet worden beoordeeld in hoofde van de begunstigde Ø Dit hoeft echter geen patrimoniaal belang te zijn, kan ook moreel zijn Ø Het verzekerbaar belang wordt vermoed indien de verzekerde instemde met de verzekeringsovereenkomst Er zijn ook enkele regels die voortvloeien uit het indemnitair karakter van de verzekering en die geen toepassing vinden: Ø Géén indeplaatsstelling Ø Géén vermindering bij samenloop Ø Géén over- of onderverzekering Handels- en insolventierecht Deel 4 : Het verzekeringsrecht 2011-2012 Sofie Vereycken 22