HET VOLTIJDS SECUNDAIR ONDERWIJS 6

INHOUD HOE KIEZEN 3 INSCHRIJVEN 5 SCHOOLTOELAGEN 6 HET VOLTIJDS SECUNDAIR ONDERWIJS 6 1. DE EERSTE GRAAD 9 1.1. Het eerste leerjaar A 10 1.2. Het eerste leerjaar B 15 1.3. Het tweede leerjaar van de eerste graad 18 1.4. Het beroepsvoorbereidend leerjaar 20 1.5. Oriënteringsattesten en getuigschriften 22 2. DE TWEEDE EN DERDE GRAAD 23 Infobrochure van ROC OLB - keuzebegeleiding - WATHOE KIEZEN NA DE BASISSCHOOL november 2011 aanpassing hoe kiezen, toevoeging inschrijvingen, schooltoelagen december 2011 aanpassing overzicht studierichtingen In deze brochures vermelden we de meest recente informatie waarover we beschikken. Als er wijzigingen doorgevoerd worden in de wetgeving voor het Vlaamse onderwijs trachten we de infobrochure zo vlug mogelijk aan te passen en te publiceren op www.go-clb.be. 2

Naar school gaan is op weg zijn naar wat je later wil worden of doen. Een flink stuk van deze weg is al afgelegd: het basisonderwijs. Dit stuk is voor iedereen hetzelfde. Na de grote vakantie begint er een volgend deel van de schoolloopbaan: het secundair onderwijs. Hier moet iedereen een beetje zijn eigen weg beginnen zoeken. HOE KIEZEN Een goede studiekeuze maken is niet gemakkelijk. Je moet jezelf leren kennen én weten welke studiemogelijkheden en beroepen er bestaan. Wat kan ik goed? Wat doe ik graag? Je leert je talenten en je interesses kennen binnen en buiten de school. Mooie dingen maken, met cijfers of met taal bezig zijn, met je handen werken, boeken lezen, leiding geven, helpen, alleen werken of in groep, iets verkopen Je schoolresultaten zeggen heel wat over je capaciteiten en je werkhouding (je inzet, concentratie, zelfvertrouwen...). Voor sommige studierichtingen zal je ook rekening moeten houden met je gezondheid, de financiële mogelijkheden van je ouders... Je kiest best een studierichting die bij je past. Als je iets goed kunt en graag doet, ga je met meer plezier naar school. Je gaat ook meer je best doen. Een studierichting kies je best niet omdat je denkt dat ze meer aanzien heeft. Een té moeilijke studierichting kan leiden tot mislukken en zittenblijven. Te lang in een te moeilijke richting blijven proberen kan tot schoolmoeheid leiden en soms tot zonder diploma de schoolbanken verlaten Een té gemakkelijke richting kan dan weer saai en vervelend worden. Bij dit keuzeproces sta je niet alleen. Je kan een beroep doen op leerkrachten, ouders, vrienden Jij en je ouders kunnen ook terecht bij het CLB als je er zelf niet uitgeraakt. Het CLB kan je helpen een studierichting te kiezen die past bij je aanleg en belangstelling. Alle onderwijsvormen en studierichtingen zijn evenveel waard. 3

www.onderwijskiezer.be kan je helpen bij je studiekeuze. Je vindt er veel informatie over studierichtingen: lessenroosters, toelatingsvoorwaarden,getuigschriften, adressen, beschrijving van de inhoud Op www.go-clb.be ouders en leerlingen info SO (secundair onderwijs) vind je infobrochures en beschrijvingen van studierichtingen. Grote steden zoals Antwerpen - studiewijzer.antwerpen.be - en Gent - www.destapgent.be - hebben eigen infocentra en websites met heel wat info. Op www.wordeenheld.be kan je informatie, spelletjes, filmpjes vinden. Je vindt er ook de data van de studiekeuzebeurs ouders.wordeenheld.be/node/92 in Brussel. Meer info over inschrijven in Nederlandstalig onderwijs op www.inschrijveninbrussel.be. Op www.klasse.be/tvklasse staat een leuk filmpje over hoe leerlingen zich voelen bij de overgang van het 6de leerjaar naar het 1ste leerjaar secundair onderwijs. In het Beroepenhuis in Gent - www.beroepenhuis.be ontdekken jongeren en hun ouders tijdens de open-zondagen een waaier van beroepen en studierichtingen. Vooral technische en praktische beroepen staan in de kijker via een doe-tentoonstelling. De onderwijsbeurs in Gent www.onderwijsbeursgent.be wil leerlingen van de 3de graad basisonderwijs en 1ste graad secundair onderwijs een beeld geven van het (officieel) secundair onderwijs in de regio Gent. Studiegebieden uit het KSO, TSO en BSO worden voorgesteld via doeactiviteiten. De Kinderuniversiteit Gent www.kinderuniversiteit.be is een evenement voor kinderen tussen 5 en 12 jaar die meer willen weten over wetenschap en technologie. Ze gaan door op zondagvoormiddag en altijd over een ander thema. De Techniekclub www.technopolis.be/techniekclub/?n=140 in Brugge, Brussel, Mechelen, Leuven, Lier, Gent, Hasselt is voor meisjes van het 5de en 6de leerjaar basisonderwijs die graag willen kennismaken met techniek. www.durvers.be en de cd-rom Wie wordt wat? Werk voor durvers. laten je kennismaken met een hele reeks soms onbekende beroepen en sectoren. De cd-rom is gratis aan te vragen via de website. Op www.vdab.be/beroepen vind je filmpjes over allerlei beroepen. De verschillende beroepssectoren hebben soms pagina s op hun website die je op een leuke manier laten kennismaken met de beroepen in hun sector, bijvoorbeeld www.ada-online.org/nlada/spip.php?rubrique30, www.alimento.be/nl/spelen www.dechemiebende.be, www.houtvasthouden.be, www.letsgo.be, www.garagasten.be, www.areyouwaterproof.be, www.verrassendmetaal.be, www.textielexpert.be... 4

SCHOOLTOELAGEN Naar school gaan kost geld: de aankoop van boeken, schoolmateriaal, abonnement Voor een schooltoelage moet je wel aan een aantal voorwaarden voldoen: het inkomen van je ouders mag niet hoog zijn, nationaliteit, voldoende aanwezig zijn op school. Meer informatie vind je op www.studietoelagen.be. Je kan ook bellen naar 1700, het gratis nummer van de Vlaamse overheid. Heel wat nuttige informatie over het secundair onderwijs vind je in de Gids voor leerlingen in het secundair onderwijs die je kan bestellen via www.ond.vlaanderen.be. HET VOLTIJDS SECUNDAIR ONDERWIJS De meeste leerlingen volgen ZES LEERJAREN in het secundair onderwijs. Deze zes leerjaren worden ingedeeld in DRIE GRADEN van twee leerjaren. Vanaf de tweede graad zijn er VIER ONDERWIJSVORMEN: algemeen secundair onderwijs - ASO kunstsecundair onderwijs - KSO technisch secundair onderwijs - TSO beroepssecundair onderwijs - BSO Elke onderwijsvorm omvat een groot aantal STUDIERICHTINGEN. De studierichtingen kunnen gegroepeerd worden in STUDIEGEBIEDEN. Bijvoorbeeld het studiegebied handel omvat de studierichtingen handel, handeltalen, boekhouden-informatica, secretariaat-talen en informaticabeheer van het TSO en de studierichtingen kantoor en verkoop van het BSO. 5

DERDE GRAAD 7* Voorbereidend jaar hoger onderwijs Se-n-Se KSO Voorbereidend jaar hoger onderwijs Se-n-Se TSO Specialisatiejaar/ Naamloos jaar 6 ASO KSO TSO BSO 5 ASO KSO TSO BSO TWEEDE GRAAD 4 ASO KSO TSO BSO 3 ASO KSO TSO BSO LEREN EN WERKEN* EERSTE GRAAD 2 tweede leerjaar van de eerste graad = 2de algemeen leerjaar (2A) beroepsvoorbereidend leerjaar (BVL) 1 eerste leerjaar A eerste leerjaar B Basisonderwijs * Na de eerste graad kan je het stelsel 'leren en werken' volgen. * Na het zesde leerjaar kan je eventueel een 7 de jaar volgen. In het BSO behaal je het diploma secundair onderwijs slechts na het zevende leerjaar. In de andere onderwijsvormen kan je het diploma na het 6de leerjaar behalen. Over deze onderwerpen krijg je in de loop van het secundair onderwijs meer uitleg. 6

ASO OF ALGEMEEN SECUNDAIR ONDERWIJS Je volgt hoofdzakelijk theorie (leren uit boeken): talen, wiskunde, wetenschappen, economie Je wordt voorbereid op een studie in het hoger onderwijs. KSO OF KUNSTSECUNDAIR ONDERWIJS Je krijgt algemene vakken en leert muziek, dans, toneel, creëren met film en geluid of ontwerpen met potlood, papier, verf, klei Na deze opleiding kan je best verder studeren. TSO OF TECHNISCH SECUNDAIR ONDERWIJS Je krijgt naast algemene vakken ook technische vakken: chemie, elektromechanica, handel, kleding, bakkerij, landbouw Deze vakken oefen je eveneens in de praktijk. Achteraf kan je gaan werken of verder studeren. BSO OF BEROEPSSECUNDAIR ONDERWIJS Je leert een beroep: bouw, elektrische installaties, bakkerij, haartooi De praktijk krijgt meer aandacht dan het leren uit boeken. Je kan een zevende leerjaar volgen of gaan werken. 7

1. DE EERSTE GRAAD Je maakt hier kennis met veel verschillende vakken. Op deze manier ondervind je wat je goed kunt en graag doet. De eerste graad omvat het eerste en het tweede leerjaar. In het eerste leerjaar volg je een: EERSTE LEERJAAR A of EERSTE LEERJAAR B Deze twee leerjaren zijn onderling erg verschillend. In het tweede leerjaar volg je een: TWEEDE LEERJAAR VAN DE EERSTE GRAAD of BEROEPSVOORBEREIDEND LEERJAAR (BVL) Deze twee leerjaren verschillen onderling eveneens sterk. Na 1B studeer je meestal verder in het BVL. Na BVL studer je meestal verder in het BSO. Een echte studiekeuze maak je voor de meeste studierichtingen in het derde leerjaar. Uitzonderingen zijn Latijn, ballet, muziek. Men verwacht in deze studierichtingen al heel wat kennis. De lessentabellen kunnen verschillen van school tot school. Je kan best de infobrochures vergelijken van de verschillende scholen. In Vlaanderen zijn er verschillende onderwijsnetten: GO!, Katholiek, Steden en Gemeenten, Provinciaal. Meer info vind je op hun respectievelijke websites: www.g-o.be, www.vsko.be, www.ovsg.be en www.pov.be. We geven als voorbeeld de lessentabellen van de verschillende onderwijsnetten die je ook op www.onderwijskiezer.be kan vinden. In een zeer beperkt aantal scholen kan je een eerste leerjaar A Freinetpedagogie, Steinerpedagogie of Yeshiva (joods) volgen. Het is belangrijk je goed te informeren over de studiemogelijkheden die de school voorziet na het 1 ste leerjaar. Zo kom je niet voor verrassingen te staan in de volgende leerjaren! 8

1.1. HET EERSTE LEERJAAR A WIE VOLGT 1A? De meeste leerlingen volgen het eerste leerjaar A. Als je het getuigschrift basisonderwijs behaald hebt word je rechtstreeks toegelaten tot 1A. Dit betekent dat je de leerstof van het basisonderwijs kent. Zonder getuigschrift basisonderwijs kan je ook toegelaten worden, als de toelatingsklassenraad van het secundair onderwijs akkoord gaat. Je ouders moeten eerst het advies van het CLB (van je basisschool) vragen. Ze zijn niet verplicht om dit advies op te volgen. Je kan er wel best rekening mee houden. Je kan het getuigschrift basisonderwijs ook nog in 1A of 1B behalen. Je mag overgaan van 1B naar 1A tot en met 15 november, mits gunstig advies van de begeleidende klassenraad. NA 1A Na 1A kan je verder studeren in: het tweede leerjaar van de eerste graad of het beroepsvoorbereidend leerjaar. Uiteraard hangt dit af van het attest (A, B of C) dat je behaald hebt. 9

DE LESSENTABEL VAN 1A In 1A krijg je vooral algemene vakken, theorie. Deze kennis heb je nodig om later verder te studeren. De lessentabel omvat 32 lestijden: een BASISVORMING, een groot aantal vakken die voor alle leerlingen dezelfde zijn die voor alle leerlingen dezelfde is; een KEUZEGEDEELTE, een beperkt aantal vakken die je kan kiezen gedurende 4/5 lestijden. Je school bepaalt meestal zelf voor welke vakken je meer lestijden krijgt in het keuzegedeelte. Vele infobrochures van scholen geven de indruk dat je in dit leerjaar reeds voor een studierichting kiest. De inhoud van het keuzegedeelte bepaalt de benaming bijv. klassieke, moderne, technische... Scholen kunnen een lestijd van het keuzegedeelte gebruiken voor lessen over leren leren, sociale vaardigheden, voorbereiden van klasactiviteiten, expressie, sport, sociale activiteiten, exploratie, kennismaking met informatica (ICT) Deze lestijd kan deel uitmaken van het programma of toegevoegd worden als een 33ste lesuur. Scholen kunnen ook inhaallessen organiseren. 10

GO! 2011-2012 Steden/ gemeenten Katholiek onderwijs Basisvorming 28 27 27 Algemene vakken Godsdienst/ Zedenleer 2 2 2 Nederlands 5 4 5-7 Frans 4 4 4-6 Engels 2 - - Wiskunde 5 4 4-6 Aardrijkskunde 2 2 2 Natuurwetenschappen 1 2 2 Geschiedenis 1 2 1 Lichamelijke opvoeding 2 2 2 Muzikale opvoeding 1 1 1 Plastische opvoeding 1 2 2 Technische vakken Techniek 2 2 2-4 Keuzegedeelte: één activiteit van 4/5 lestijden of een combinatie van vakken Algemene vakken 4 5 5 OVSG geeft geen info over de inhoud van de keuzevakken op hun website Latijn / Klassieke Studiën 2 of 4 2 of 4 Nederlands (taalsteun) +2 - Economie 2 - Wetenschappelijk werk 2 - Lichamelijke opvoeding +2 - Sport +4 - Muzikale opvoeding en Plastische opvoeding +1 + 1 - Kunstvakken Praktische oefeningen klassieke/hedendaagse dans Technische vakken / Praktijkvakken Techniek / Nijverheidstechnieken / Gezinstechnieken Nautische techniek /Scheepvaart 4 - +2 of +4 +2 of +4 2 - /Zeemanschap Agro- en biotechnieken - 2 Creatie en vormgeving - 2 of 4 Handel - 2 of 4 Hotel-voeding - 2 of 4 Sociale en technische vorming - 2 of 4 11

De leervakken in het secundair onderwijs bouwen verder op je kennis uit de lagere school, bijvoorbeeld: Wereldoriëntatie (WO) wordt verder uitgediept in de vakken Aardrijkskunde, Biologie en Geschiedenis. Muzische vorming wordt Muzikale opvoeding en Plastische opvoeding. Basisvorming: In de scholen van het GO! krijg je 2u Engels. Als er in het katholiek onderwijs bij een vak bijv. 5-7 staat, wil dit zeggen dat de school kan kiezen tussen minimaal 5 en maximaal 7u voor dat vak. De inhoud van de bijkomende lestijden voor Nederlands, Frans en wiskunde kan verschillen: - sommige scholen bieden tijdens deze lesuren een uitbreiding en verdieping van de leerstof aan, meestal als voorbereiding op het ASO. - in andere scholen wordt de leerstof bijgewerkt en herhaald. - de school kan ook beide combineren: uitbreiding voor de sterkere leerlingen, herhaling voor de minder sterke leerling. Wat meer uitleg over de keuzevakken. Economie (2u) Je leert over kopen en verkopen, de rol van geld en banken, reclame, prijsaanvragen en bestellingen, handelsplaatsen zoals buurtwinkel, markt, grootwarenhuis Latijn Er wordt een grote belangstelling voor taal, cultuur en literatuur verwacht. Op studiegebied stelt dit keuzevak je hoge eisen. Je leert: - woordenschat en spraakkunst, zodat je Latijnse teksten kunt begrijpen en vertalen. - de Romeinse en Griekse beschaving kennen en haar betekenis voor ons. Als je verder Latijn wil volgen kies je voor 4/5 lestijden. Je hebt een achterstand op taalkundig gebied als je slechts 2 lestijden gevolgd hebt. Muzikale opvoeding (MO) (+1u) Je leert luisteren naar verschillende soorten muziek. Je leert melodie, ritme, verschillende stemsoorten Je leert zingen en éénvoudige instrumenten bespelen. Plastische opvoeding (PO) (+1u) Technieken zoals tekenen, schilderen, fotografie, computertekenen kunnen aan bod komen. Je leert over lijnen, vlakken, ruimte, zien, kleuren Je leert kijken naar en denken over kunst. 12

Sport Je leert verschillende sporten kennen. Topsport In topsportscholen kan je bepaalde sporten op het niveau van topsport volgen vanaf het 1ste leerjaar: atletiek, badminton, basketbal, gymnastiek, golf, handbal, judo, schermen, tafeltennis, tennis, voetbal en zwemmen. Officieel start de optie/studierichting topsport pas vanaf het 2de leerjaar. Wetenschappelijk werk (natuurwetenschappen - biologie) (+2u) Je leert volgens de wetenschappelijke methode over de levende natuur: mens, dier en plant. Je leert observeren met het blote oog, de microscoop Je leert meten met thermometer, maatcilinder Je leert proefnemingen doen. Deze gegevens vat je samen in tabellen en grafieken. In het tweede leerjaar krijg je in de cursus wetenschappelijk werk naast biologie (+1u) ook fysica (+1u). Meer hierover in het deeltje over het tweede leerjaar. Technische vakken Hier kunnen meer doe-activiteiten aan bod komen. Je maakt kennis met één of meerdere studierichtingen uit het TSO. De inhoud kan verschillen van school tot school: - Agro- en biotechnieken: land- en tuinbouw, veeteelt, fruit- en groenteteelt - Creatie en vormgeving: mode en kleding... - Handel: kopen en verkopen, rol van geld en banken - Hotel-Voeding: koken, serveren, voedselbehandeling, bakkerij, slagerij... - Nijverheidstechnieken: bouw, elektriciteit, grafische technieken, hout, metaal - Sociale en technische vorming/ Gezinstechnieken: verzorging, voeding, wonen... 13

1.2. HET EERSTE LEERJAAR B WIE VOLGT 1B? Het eerste leerjaar B wordt gevolgd door leerlingen die geen getuigschrift basisonderwijs hebben behaald. Deze leerlingen hebben dikwijls moeilijkheden met taal en/of rekenen. Je kunt deze vakken bijwerken in een kleinere groep. In 1B word je ook met getuigschrift basisonderwijs toegelaten. Je ouders moeten eerst het advies van het CLB (van je basisschool) vragen. Ze zijn niet verplicht om dit advies op te volgen. Je kunt er wel best rekening mee houden. Je kan het getuigschrift basisonderwijs ook in 1A of 1B behalen. Uitzonderlijk kan een leerling van het zesde leerjaar beter overzitten om zijn basistekorten bij te werken. Je mag overgaan van 1A naar 1B tot en met 15 januari, mits gunstig advies van de begeleidende klassenraad. NA 1B Na 1B volgen de meeste leerlingen het beroepsvoorbereidend leerjaar. Met een attest A mag je ook overgaan naar het eerste leerjaar A. Je vraagt hierover best raad aan school en CLB. Deze overgang is slechts haalbaar als je zeer goed hebt gepresteerd voor Nederlands, Frans en wiskunde. 14

DE LESSENTABEL VAN 1B In de vakken Nederlands en wiskunde wordt leerstof van het 5de en 6de leerjaar herhaald. Daarnaast krijg je veel techniek en leer je in de praktijk. De lessentabel omvat 32 lestijden: een BASISVORMING, een groot aantal vakken die voor alle leerlingen dezelfde zijn; GO! 2010-2011 Steden/ Gemeenten Katholiek Basisvorming 28 27 28 Nederlands 5* 5* 4 Wiskunde 4* 4* 4 Aardrijkskunde + Geschiedenis OF Maatschappelijke vorming 1*+1* 2 1*+1* - 3 - Natuurwetenschappen 2* 2* 2 *Deze 13 lestijden kunnen samengenomen worden tot Project Algemene Vakken Godsdienst/ Zedenleer 2 2 2 Frans 2 1 1 Lichamelijke opvoeding 2 2 2 Muzikale opvoeding 1 1 1 Plastische opvoeding 2 2 3 Techniek 6 6 6 een KEUZEGEDEELTE, een beperkt aantal vakken die je kan kiezen gedurende 4/5 lestijden. Meestal bepaalt de school de inhoud van het keuzegedeelte. Aanvulling Nederlands, Frans, wiskunde Aanvulling lichamelijke, muzikale, plastische opvoeding (GO!) Aanvulling techniek Nautische technieken en Zeemanschap (GO!) 15

Wat meer uitleg over Techniek (+2u of +4u) Je maakt kennis met materialen en grondstoffen. Je leert gereedschappen en apparaten gebruiken. Je bereidt een gerecht, je bouwt een nestkastje... Je leert hoe je voorzichtig en veilig met machines en gereedschappen moet omgaan. Zo maak je kennis met beroepenvelden van het 2de leerjaar en met verschillende beroepen. De inhoud kan verschillen van school tot school. Informeer je! Tijdens het onderdeel eenvoudig computergebruik (ICT) maakt iedereen kennis met computersystemen, internet, tekstverwerking en het rekenblad. 16

1.3. HET TWEEDE LEERJAAR VAN DE EERSTE GRAAD (2A) Je krijgt vooral algemene vakken, theorie. Een definitieve keuze van een studierichting wordt nog uitgesteld. De lessentabel omvat 32 of 34 lestijden: DE LESSENTABEL een BASISVORMING van 24 of 26 lestijden Er zijn nog steeds veel uren gemeenschappelijk. een BASISOPTIE van 5, 6, 7, 8 of 9 lestijden De opties zijn veeleer bedoeld als kennismaking. Voor enkele studierichtingen in de tweede graad verwacht men de nodige vooropleiding, bijv. Latijn, ballet, muziek. Men kan opties onderscheiden die meer theoretisch, meer kunstgericht en meer praktisch gericht zijn. MODERNE WETENSCHAPPEN LATIJN GRIEKS - LATIJN INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN TECHNIEK - WETENSCHAPPEN HANDEL SOCIALE EN TECHNISCHE VORMING RUDOLF STEINERPEDAGOGIE (S) YESHIVA (in joodse scholen) (S) BALLET (S) ARTISTIEKE VORMING (S) BOUW- EN HOUTTECHNIEKEN MECHANICA-ELEKTRICITEIT AGRO- EN BIOTECHNIEKEN (S) CREATIE EN VORMGEVING (S) GRAFISCHE COMMUNICATIE EN MEDIA (S) HOTEL - VOEDING (S) MARITIEME TECHNIEKEN(S) TEXTIEL (S) TOPSPORT (S) (badminton, basketbal, gymnastiek, schermen, tafeltennis, tennis, volleybal, zwemmen) kan je volgen als je over een topsportstatuut beschikt. (S) Specifieke basisopties kan je slechts in een beperkt aantal scholen volgen. een KEUZEGEDEELTE of COMPLEMENTAIR GEDEELTE van 0, 1, 2 of 3 lestijden Meestal bepaalt de school de inhoud van het keuzegedeelte. Een school kan ervoor kiezen dit gedeelte in te vullen met vakken of met seminaries bijv. onder de vorm van werken met thema s en projecten, begeleid zelfgestuurd leren, probleemgestuurd onderwijs 17

Wat meer uitleg over enkele basisopties: MODERNE WETENSCHAPPEN De nadruk ligt op wetenschappelijk werk (natuurwetenschappen: biologie, fysica) en economie. INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN Je leert mechanica, elektriciteit, technisch tekenen, wetenschappelijk werk (natuurwetenschappen). TECHNIEK - WETENSCHAPPEN De nadruk ligt op natuurwetenschappen. HANDEL Je leert over kopen en verkopen, bankwezen, dactylografie RUDOLF STEINERPEDAGOGIE Naast algemene en kunst gerichte vakken is er aandacht voor praktische manuele arbeid. ARTISTIEKE VORMING Je maakt kennis met de wereld van de kunst. Je kiest voor beeldende kunst of woordkunst of muziek of dans. AGRO- EN BIOTECHNIEKEN Je maakt kennis met de land- en tuinbouwsector. CREATIE EN VORMGEVING De nadruk ligt op kleding. GRAFISCHE TECHNIEKEN Je leert hoe drukwerk bijv. affiches voor de reclamewereld gemaakt wordt. HOTEL - VOEDING Je leert koken, bakken, serveren MARITIEME VORMING of zeevisserij. SOCIALE EN TECHNISCHE VORMING Je leert over hygiëne, voeding, goede omgangsvormen In de tweede en derde graad wordt de studierichting nog uitgebreid met een wetenschappelijke component (fysica, scheikunde, biologie). TEXTIEL Je leert hoe stoffen voor bijv. kleding, gordijnen gemaakt worden. TOPSPORT Je kan deze basisoptie volgen als je over een topsportstatuut beschikt. NA HET TWEEDE ALGEMEEN JAAR KAN JE VERDER STUDEREN IN HET ASO/ KSO/ TSO OF BSO. Uiteraard hangt dit af van het attest (A, B of C) dat je behaald hebt. Je kan ook het stelsel leren en werken volgen. 18

ER van de Mid1.4. HET BEROEPSVOORBEREIDEND LEERJAAR (BVL) Je maakt voor de helft van het aantal lesuren op een praktische wijze kennis met één of meerdere beroepenvelden. Je krijgt veel praktijk en weinig theorie. Je wil je voorbereiden op een beroep. De lessentabel omvat 34 lestijden: DE LESSENTABEL EEN BASISVORMING van 18 lestijden; EEN BEROEPENVELD, 14,16 of 18 lestijden of 7+7, 8+8, 9+9, EEN COMBINATIE VAN TWEE BEROEPENVELDEN De school bepaalt zelf welke beroepenvelden gecombineerd worden. Beroepenvelden van 7/8/9u BOUW DECORATIE ELEKTRICITEIT HAARZORG HOUT KANTOOR EN VERKOOP METAAL VERZORGING - VOEDING MODE (S) RIJN- EN BINNENVAART (S) TEXTIEL (S) Beroepenveld van 14/16/18u NIJVERHEID HOTEL BAKKERIJ - SLAGERIJ (S) LAND- EN TUINBOUW (S) MARITIEME VORMING (S) Specifieke basisopties (S) kan je slechts in een beperkt aantal scholen volgen. EEN KEUZEGEDEELTE OF COMPLEMENTAIR GEDEELTE van 0, 2, of maximum 4 lestijden Meestal bepaalt de school de inhoud van het keuzegedeelte Een school kan ervoor kiezen dit gedeelte in te vullen met vakken of met seminaries bijv. werken rond thema s en projecten 19

De beroepenvelden laten je kennismaken met verschillende beroepen: Bouw: metselaar, stukadoor, vloerder, voeger, betonwerker, grondwerker, bekister Decoratie: schilder, behanger, plaatser van wand- en vloerbekleding, etalagist, meubelstofeerder, standenbouwer, ontwerper of uitvoerder van ontwerpen in de reclamewereld, drukker Elektriciteit: installatiemonteur, bedrader-monteur, onderhoudstechnicus, hersteller Haartooi: kapper in een kapsalon, aan huis, in de verzorgingssector, bij film, tv, toneel Hout: timmerman, binnen- of buitenschrijnwerk, meubelmaker, dakwerker Kantoor: kantoorbediende met uitvoerende werkzaamheden zoals klasseren, beantwoorden en doorverbinden van telefoons, documenten controleren, kopiëren, eenvoudige zakelijke brieven schrijven, boekhouden, onthaal en PC-gebruik. Land- en tuinbouw: bloementeler, groenteteler, veeteler, akkerbouwer Metaal: plaatbewerker, draaier, frezer, lasser, mecanicien, installateur centrale verwarming en sanitair Mode: confectiearbeidster, verkoopster, retoucheuse, patroon tekenen, stikster, strijkster, zelfstandig naaister Verzorging: kinderzorg, thuiszorg, bejaardenzorg, gehandicaptenzorg Voeding: kok, kelner, bakker, slager Complementair gedeelte in sommige beroepenvelden: Een school kan dit gedeelte invullen met vakken of met seminaries bijv. werken rond thema s en projecten NA HET BEROEPSVOORBEREIDEND LEERJAAR KAN JE VERDER STUDEREN IN HET BSO. Je kan ook het stelsel van leren en werken volgen. 20

1.5. ORIËNTERINGSATTESTEN Elk schooljaar neemt de klassenraad een eindbeslissing op basis van je prestaties tijdens het schooljaar en je examens. Ze geeft je een: A - ATTEST geslaagd; B - ATTEST geslaagd; Op een B attest worden het leerjaar, de basisopties, de onderwijsvormen of studierichtingen vermeld die je niet mag volgen; C - ATTEST niet geslaagd. Deze attesten moet je opvolgen en blijven gelden bij een schoolverandering. Een school kan beslissen om geen attest te geven na het 1 ste leerjaar. In dit systeem stelt ze de beslissing over het attest uit tot het einde van het 2 de leerjaar. Je krijgt dan een attest van regelmatige lesbijwoning. Met dit attest kan je naar het 2 de leerjaar. Op het einde van het 2 de leerjaar beslist de klassenraad of je geslaagd bent voor het 2 de leerjaar of enkel voor het 1 ste leerjaar. De klassenraad kan ook een ADVIES geven om je te helpen bij je verdere studiekeuze. Je bent niet verplicht om dit advies op te volgen. 1.6 GETUIGSCHRIFTEN Wie slaagt kan de volgende getuigschriften behalen: het GETUIGSCHRIFT VAN DE EERSTE GRAAD na het tweede leerjaar. het GETUIGSCHRIFT BASISONDERWIJS na het eerste leerjaar en het beroepsvoorbereidend leerjaar, indien je dit nog niet had behaald. 21

2. DE STUDIERICHTINGEN VAN DE TWEEDE EN DERDE GRAAD ASO, BSO, TSO, KSO De specifieke studierichtingen (S) kan je slechts in een beperkt aantal scholen volgen. TOPSPORT (*) kan je slechts volgen als je over een topsportstatuut beschikt. STUDIEGEBIED ALGEMEEN SECUNDAIR ONDERWIJS EERSTE LEERJAAR TWEEDE GRAAD ASO ECONOMIE GRIEKS - LATIJN GRIEKS HUMANE WETENSCHAPPEN LATIJN WETENSCHAPPEN RUDOLF STEINERPEDAGOGIE (S) YESHIVA (S) EERSTE LEERJAAR DERDE GRAAD ASO ECONOMIE - MODERNE TALEN ECONOMIE - WETENSCHAPPEN ECONOMIE - WISKUNDE GRIEKS - LATIJN GRIEKS - MODERNE TALEN GRIEKS - WETENSCHAPPEN GRIEKS - WISKUNDE HUMANE WETENSCHAPPEN LATIJN - MODERNE TALEN LATIJN - WETENSCHAPPEN LATIJN - WISKUNDE MODERNE TALEN -WETENSCHAPPEN MODERNE TALEN - WISKUNDE WETENSCHAPPEN - WISKUNDE RUDOLF STEINERPEDAGOGIE (S) (naast algemene en kunstgerichte vakken ook aandacht voor praktische manuele arbeid ) YESHIVA (S) (algemene vorming en joods - orthodoxe leer) SPORT (S) SPORTWETENSCHAPPEN (S) SPORTWETENSCHAPPEN (S) WETENSCHAPPEN - TOPSPORT (*) WETENSCHAPPEN - TOPSPORT (*) WISKUNDE - TOPSPORT (*) MODERNE TALEN - TOPSPORT (*) 22

Alle studierichtingen kan je slechts in een beperkt aantal scholen volgen. STUDIEGEBIED BALLET BEELDENDE KUNSTEN PODIUM- KUNSTEN EERSTE LEERJAAR TWEEDE GRAAD KSO BALLET ARTISTIEKE OPLEIDING AUDIOVISUELE VORMING BEELDENDE EN ARCHITECTURALE KUNSTEN BEELDENDE EN ARCHITECTURALE VORMING DANS MUZIEK WOORDKUNST - DRAMA EERSTE LEERJAAR DERDE GRAAD KSO BALLET MODERN BALLET ARTISTIEKE OPLEIDING AUDIOVISUELE VORMING ARCHITECTURALE EN BINNENHUISKUNST TOEGEPASTE BEELDENDE KUNST VRIJE BEELDENDE KUNST INDUSTRIËLE KUNST ARCHITECTURALE VORMING BEELDENDE VORMING DANS MUZIEK WOORDKUNST - DRAMA 23

Voor een aantal studierichtingen die in de derde graad starten geven we het studiegebied met de meest logische vooropleidingen in de tweede graad. Specifieke studierichtingen en studiegebieden (S) kun je slechts in een beperkt aantal scholen volgen. Ze bereiden voor op sterk gespecialiseerde beroepen. Sommige studierichtingen worden in geen enkele school ingericht (NI). Topsport kan je slechts volgen als je over een topsportstatuut beschikt. Voor de studierichtingen waarin je met voedingswaren in aanraking komt dien je over een medische geschiktheidsverklaring te beschikken. Deze verklaring wordt opgesteld door een arts aangesteld door de school (bijv. huisarts) en geldt voor de ganse duur van je secundaire studies. STUDIEGEBIED EERSTE LEERJAAR TWEEDE GRAAD TSO EERSTE LEERJAAR DERDE GRAAD TSO AUTO BOUW CHEMIE zie studiegebied mechanica en elektriciteit BOUW- EN HOUTKUNDE BOUWTECHNIEKEN TECHNIEK - WETENSCHAPPEN AUTOTECHNIEKEN BOUW- EN HOUTKUNDE BOUWTECHNIEKEN CHEMIE FARMACEUTISCH - TECHNISCH ASSISTENT (S) TECHNIEK - WETENSCHAPPEN FOTOGRAFIE (S) FOTOGRAFIE FOTOGRAFIE GLASTECHNIEKEN (S) GLASTECHNIEKEN (NI) GLASTECHNIEKEN (NI) GRAFISCHE COMMUNICATIE EN MEDIA (S) HANDEL GRAFISCHE COMMUNICATIE GRAFISCHE MEDIA HANDEL HANDEL - TALEN richting met voldoende wiskunde GRAFISCHE COMMUNICATIE PRINTMEDIA MULTIMEDIA BOEKHOUDEN - INFORMATICA HANDEL SECRETARIAAT - TALEN INFORMATICABEHEER HOUT HOUTTECHNIEKEN HOUTTECHNIEKEN zie studiegebied mechanica en KOEL- EN WARMTETECHNIEKEN (S) KOELING EN WARMTE elektriciteit LAND- EN TUINBOUW (S) BIOTECHNISCHE WETENSCHAPPEN PLANT, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN BIOTECHNISCHE WETENSCHAPPEN DIER- EN LANDBOUWTECHNISCHE WETENSCHAPPEN PLANTTECHNISCHE WETENSCHAPPEN NATUUR- EN GROENTECHNISCHE WETENSCHAPPEN 24

STUDIEGEBIED EERSTE LEERJAAR TWEEDE GRAAD TSO EERSTE LEERJAAR DERDE GRAAD TSO LICHAAMS- VERZORGING MARITIEME OPLEIDINGEN (S) MECHANICA EN ELEKTRICITEIT BIO- ESTHETIEK MARITIEME TECHNIEKEN DEK MARITIEME TECHNIEKEN MOTOREN INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN ELEKTROMECHANICA ELEKTRICITEIT - ELEKTRONICA ELEKTROTECHNIEKEN MECHANISCHE TECHNIEKEN SCHOONHEIDSVERZORGING MARITIEME TECHNIEKEN DEK MARITIEME TECHNIEKEN MOTOREN INDUSTRIËLE WETENSCHAPPEN INDUSTRIËLE ICT ELEKTROMECHANICA ELEKTRICITEIT - ELEKTRONICA ELEKTRISCHE INSTALLATIETECHNIEKEN ELEKTRONISCHE INSTALLATIETECHIEKEN KUNSTSTOFTECHNIEKEN (S) MECHANISCHE VORMGEVINGSTECHNIEKEN PODIUMTECHNIEKEN (S) VLIEGTUIGTECHNIEKEN (S) MODE CREATIE EN MODE CREATIE EN MODE OPTIEK (S) een richting met voldoende wetenschappen OPTIEKTECHNIEKEN ORTHOPEDISCHE TECHNIEKEN (S) zie richtingen met mechanica (of aso) ORTHOPEDIETECHNIEKEN PERSONENZORG SPORT (S) TANDTECHNIEKEN TEXTIEL TOERISME (S) VOEDING (S) SOCIALE EN TECHNISCHE WETENSCHAPPEN LICHAMELIJKE OPVOEDING EN SPORT TOPSPORT een richting met voldoende wetenschappen TEXTIEL- EN DESIGNTECHNIEKEN TEXTIELTECHNIEKEN TOERISME HOTEL BROOD EN BANKET SLAGERIJ EN VLEESWAREN VOEDINGSTECHNIEKEN GEZONDHEIDS- EN WELZIJNSWETENSCHAPPEN JEUGD- EN GEHANDICAPTENZORG (S) SOCIALE EN TECHNISCHE WETENSCH. LICHAMELIJKE OPVOEDING EN SPORT TOPSPORT (*) TANDTECHNIEKEN (S) TEXTIEL- EN DESIGNTECHNIEKEN TEXTIELPRODUCTIETECHNIEKEN TEXTIEL- EN CHEMISCHE TECHNIEKEN ONTHAAL EN PUBLIC RELATIONS TOERISME HOTEL HOSPITALITY BROOD EN BANKET SLAGERIJ EN VLEESWAREN VOEDINGSTECHNIEKEN 25

STUDIEGEBIED AUTO BOUW DECORATIEVE TECHNIEKEN GLASTECHNIEKEN (S) GRAFISCHE COMMUNICATIE EN MEDIA (S) HANDEL HOUT JUWELEN (S) EERSTE LEERJAAR TWEEDE GRAAD BSO zie studiegebied mechanica en elektriciteit BOUW DUURZAAM WONEN (S) SCHILDERWERK EN DECORATIE STEEN- EN MARMERBEWERKING (S) PUBLICITEIT EN ETALAGE DRUKKEN EN VOORBEREIDEN KANTOOR VERKOOP HOUT DIAMANTBEWERKING GOUD EN JUWELEN UURWERKMAKEN EERSTE LEERJAAR DERDE GRAAD BSO AUTO CARROSSERIE TWEEWIELERS EN LICHTE VERBRANDINGSMOTOREN (S) VRACHTWAGENCHAUFFEUR (S) BOUWPLAATSMACHINIST (S) RUWBOUW RUWBOUWAFWERKING DUURZAAM WONEN (S) SCHILDERWERK EN DECORATIE STEEN- EN MARMERBEWERKING (S) ETALAGE EN STANDENDECORATIE PUBLICITEITSGRAFIEK GLASINSTRUMENTENBOUW (NI) DRUKKEN EN AFWERKEN DRUKVOORBEREIDING KANTOOR VERKOOP HOUTBEWERKING HOUTBEWERKING - SNIJWERK (S) DIAMANTBEWERKING GOUD EN JUWELEN UURWERKMAKEN 26

STUDIEGEBIED KOELING EN WARMTE LAND- EN TUINBOUW (S) LICHAAMS- VERZORGING MARITIEME OPLEIDINGEN (S) MECHANICA EN ELEKTRICITEIT MODE EERSTE LEERJAAR TWEEDE GRAAD BSO zie studiegebied mechanica en elektriciteit PLANT, DIER EN MILIEU PAARDRIJDEN EN -VERZORGEN HAARZORG MARITIEME VORMING RIJN- EN BINNENVAART ELEKTRISCHE INSTALLATIES BASISMECHANICA (7 VARIANTEN): AUTO KOELING EN WARMTE AUTO + KOELING EN WARMTE MACHINES AUTO + MACHINES KOELING EN WARMTE + MACHINES AUTO + KOELING EN WARMTE + MACHINES MODEREALISATIE EN -PRESENTATIE EERSTE LEERJAAR DERDE GRAAD BSO CENTRALE VERWARMING EN SANITAIRE INSTALLATIES KOELINSTALLATIES (S) GROENDECORATIE LANDBOUW TUINBOUW EN GROENVOORZIENING DIERENZORG PAARDRIJDEN EN -VERZORGEN HAARZORG MARITIEME VORMING RIJN- EN BINNENVAART ELEKTRISCHE INSTALLATIES LASSEN CONSTRUCTIE MECHANISCH ONDERHOUD WERKTUIGMACHINES KUNSTSTOFVERWERKING (S) PRODUCTIEOPERATOR (S) (NI) MODEREALISATIE EN -VERKOOP MUZIEK- INSTRUMENTEN-BOUW (S) PERSONENZORG VERZORGING - VOEDING MUZIEKINSTRUMENTENBOUW ORGANISATIEHULP (S) VERZORGING SPORT (S) TOPSPORT - SPORTINITIATIE TOPSPORT - SPORTINITIATIE TEXTIEL TEXTIEL TEXTIEL TOERISME VOEDING BROOD- EN BANKETBAKKERIJ (S) RESTAURANT EN KEUKEN SLAGERIJ EN VLEESWARENBEREIDING (S) ONTHAAL EN RECREATIE BROOD- EN BANKETBAKKERIJ EN CONFISERIE (S) RESTAURANT EN KEUKEN GROOTKEUKEN (S) SLAGERIJ EN VERKOOPSKLARE GERECHTEN (S) 27

Bijlagen: INSCHRIJVEN IN EEN SCHOOL Elke jongere heeft inschrijvingsrecht. Dat principe is vastgelegd in het gelijke onderwijskansendecreet of GOK-decreet. Je moet wel aan de toelatingsvoorwaarden (zie verder) voldoen en je ouders moeten instemmen met het schoolreglement en het pedagogisch project van de school. Voor leerlingen van 12 jaar of ouder dient de keuze van de school in samenspraak met de leerling te gebeuren. Eens je ingeschreven bent in een school, blijf je daar meestal ingeschreven tot je ouders je uitschrijven. Algemeen geldt het principe: wie eerst komt, is eerst ingeschreven. Maar sommige leerlingen krijgen voorrang. Jij krijgt voorrang in de school waar je broer of zus gaat. De school kan in het eerste en tweede jaar van het secundair onderwijs voorrang geven aan kansarme leerlingen. Heeft een school al veel kansarme leerlingen, dan kan ze voorrang geven aan niet-kansarme leerlingen. Scholen in Brussel kunnen in het eerste en tweede jaar van het secundair onderwijs voorrang geven aan Nederlandstalige leerlingen (tot een bepaald percentage). Toch kan het gebeuren dat de school van je keuze weigert om je in te schrijven als de school vol is. De school bepaalt zelf hoeveel volk ze aankan. Je kunt je dan niet inschrijven, maar je naam komt op een lijst. Je krijgt een bericht als er toch nog een plaats vrijkomt op de school. Als de school je inschrijving weigert, moet ze dit binnen een termijn van 4 kalenderdagen schriftelijk motiveren (via afgiftebewijs of aangetekend schrijven). De inschrijvingen kunnen in de 1 ste graad van het S.O. ten vroegste starten op de eerste schooldag van september van het schooljaar dat voorafgaat aan het jaar dat je effectief instapt. In sommige steden en gemeenten spreken de scholen af om allemaal op dezelfde dag met de inschrijvingen te starten. De school moet duidelijk maken wanneer de verschillende aanmeldingsperiodes lopen, wanneer het ordeningsmoment plaats vindt en hoe ze de volgorde bepaalt. In elk geval moet er een afzonderlijke aanmeldingsperiode zijn voor broers en zussen. De school houdt rekening met de volgorde van aanmelding, bijvoorbeeld via een callcenter, online-aanmeldingen... (niet via wachtrijen of kampeertoestanden aan scholen). De school kan ook rekening houden met het aantal schooldagen dat je ingeschreven bent in een basisschool die op dezelfde campus ligt als de secundaire school (binnen eenzelfde of aaneensluitende kadastrale percelen). Je ouders krijgen binnen 4 werkdagen na het opstellen van de aanmeldingslijst een brief waarin staat tot welke groep (broers en zussen, kansarm ) je behoort en welke plaats je op de aanmeldingslijst hebt. In die brief staat ook wanneer je ouders je met deze brief mogen inschrijven in de school. Je ouders moeten zich aan deze inschrijvingsperiode houden. Indien tijdens de eerste 10 schooldagen van het schooljaar één of meerdere plaatsen open komen omdat bepaalde leerlingen niet komen opdagen en uitgeschreven worden, dan dient de volgorde van het inschrijvingsregister gevolgd te worden. Dit betekent dat de school eerst de leerlingen met een geweigerde inschrijving moeten contacteren. Dit moet gebeuren vooraleer ze nieuwe leerlingen opnemen. Meer info op www.lop.be. 28