R i s ico s op So ci a l e N e t w e rk s i t e s

Ris ico s op So ciale Netwe rks ites

is ico s Risico s op sociale netwerksites Inhoudsrisico s Contactrisico s Commerciële risico s Schokkende inhoud Foute inhoud Cyberpesten Ongewenste seksuele aandrang Privacy

Inleiding Sociale netwerksites zoals Facebook, Netlog,.. worden meer en meer gebruikt. Ze bieden dan ook zeer veel mogelijkheden op heel veel verschillende gebieden. Toch wekt de snelle groei in populariteit soms ongerustheid op met betrekking tot veiligheid en privacy. We lopen inderdaad enkele risico s bij het gebruik van sociale netwerksites, die in het schema hiernaast samengevat staan 1 : Deze cursus bevat drie lessen over de risico s op sociale netwerksites: Inhoudsrisico s Contactrisico s Commerciële risico s 1 V anderhoven, E., Schellens, T., & Valcke, M. (2014). Educational packages about the risks on social network sites: state of the art. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 1

Notities 2 Not itie s

Inhoudsrisico s op sociale netwerksites 3

Inleiding In onderstaand schema zien jullie de verschillende risico s die we lopen op sociale netwerksites. In deze les gaan we de inhoudsrisico s in detail bekijken. We onderscheiden hier schokkende inhoud en foute inhoud. Maar wat bedoelen we daar juist mee? Op het einde van de les zouden jullie moeten begrijpen wat er juist bedoeld wordt met deze risico s op sociale netwerksites als Facebook, Netlog, en wat jullie kunnen doen om hier op een juiste manier mee om te gaan! Schokkende inhoud Inhoudsrisico s Foute inhoud Risico s op sociale netwerksites Contactrisico s Cyberpesten Commerciële risico s Ongewenste seksuele aandrang Privacy 1 Vanderhoven, E., Schellens, T., & Valcke, M. (2014). Educational packages about the risks on social network sites: state of the art. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 5

Huiswerkopdracht Bekijk het profiel van Sexy_Julie. Los hierbij de vragen op. Duid dingen op het profiel aan om je antwoorden te verduidelijken en noteer je antwoord kort maar duidelijk op het vragenblad. Sexy_Julie vrouw 16 jaar Naam: Julie Kiekeboe Geboortedatum: 20/12/2002 Woonplaats: Tiensesteenweg, 205, 3000 Leuven E-mailadres: Julie_Verherweghen@hotmail.com 1263 vrienden Thx Sofie! Bna gebuisd, ff gluren op u blad was mega! Vind ik leuk - Reageren - Delen - 18 minuten geleden in de buurt van gent 3 personen vinden dit leuk 6 Sofie de paashaas Np! Mooie kleedjes aan -75% www.mooiekleedjes.com Tot - 70% korting! Interesses: feesten, leuke jongens, modellenwerk, dansen, paardrijden Ik heb een hekel aan: koffie en dikke mensen Over mezelf: Bruin haar, Blauwe ogen, 1m62, 44kg, Schoenmaat: 38 Liefdesstatus: op zoek 6 minuten geleden - Vind ik leuk Hahahahaha, Caroline heeft zich vandaag weer mega belachelyk gemaakt! Wat een kalf! Vind ik leuk - Reageren - Delen - 20 uur geleden 3 personen vinden dit leuk 6 Supah party gisteren! Enkel wat dipsy... Kortingen in de leukste café s van Leuven www.groep-aan.be Mieke Vanelle vindt groep-aan leuk. Extra: SMS me op 0484/297 082 Is fan van: Caroline het kalf, Ik wil een paard., Ik haat mijn leraar wiskunde!, Unicef, Quick Belgium, Justin Bieber, Mijn school is een topschool., Boe aan de wekker! Vind ik leuk - Reageren - Delen - zondag om 20:33 via mobiel 2 personen vinden dit leuk Sofie de paashaas ROFL, dipsy?! zondag om 22:57 - Vind ik leuk Jeroen Boets Zo giechelen da gij deed! Ni nrmaal!!!!! 18 uur geleden - Vind ik leuk 1 Schrijf een reactie... Verdien EXTRA CREDITS om de leukste SPELLETJES te spelen! Nog meer credits nodig? KOOP ZE HIER via sms, telefoon, kredietkaart, 6

Vragen bij het profiel 1 Lijkt alle informatie die je ziet juist en betrouwbaar? Wat wel, wat niet? 2 Denk je dat deze persoon is zoals ze zich voordoet? Waarom? 3 Staat er informatie op dit profiel die je schokkend vindt? Welke? 7

4 Staat er informatie op waarvan je denkt dat die schokkend kan zijn voor anderen? 5 Staat dergelijke informatie ook op jouw profiel? Wat zou jij wel/niet doen? Knip de volgende bladzijden uit je cursus uit op de stippellijn. Geef de uitgeknipte exemplaren aan een van je ouders, en vraag hem/haar om dezelfde opdracht uit te voeren. 8

Opdracht ouders Dit is het online profiel van Sexy_Julie. Gelieve bijhorende vragen op te lossen. Duid dingen op het profiel aan om je antwoorden te verduidelijken en noteer je antwoord kort maar duidelijk op het vragenblad. Sexy_Julie vrouw 16 jaar Naam: Julie Kiekeboe Geboortedatum: 20/12/2002 Woonplaats: Tiensesteenweg, 205, 3000 Leuven E-mailadres: Julie_Verherweghen@hotmail.com 1263 vrienden Thx Sofie! Bna gebuisd, ff gluren op u blad was mega! Vind ik leuk - Reageren - Delen - 18 minuten geleden in de buurt van gent 3 personen vinden dit leuk 6 Sofie de paashaas Np! Mooie kleedjes aan -75% www.mooiekleedjes.com Tot - 70% korting! Interesses: feesten, leuke jongens, modellenwerk, dansen, paardrijden Ik heb een hekel aan: koffie en dikke mensen Over mezelf: Bruin haar, Blauwe ogen, 1m62, 44kg, Schoenmaat: 38 Liefdesstatus: op zoek 6 minuten geleden - Vind ik leuk Hahahahaha, Caroline heeft zich vandaag weer mega belachelyk gemaakt! Wat een kalf! Vind ik leuk - Reageren - Delen - 20 uur geleden 3 personen vinden dit leuk 6 Supah party gisteren! Enkel wat dipsy... Kortingen in de leukste café s van Leuven www.groep-aan.be Mieke Vanelle vindt groep-aan leuk. Extra: SMS me op 0484/297 082 Is fan van: Caroline het kalf, Ik wil een paard., Ik haat mijn leraar wiskunde!, Unicef, Quick Belgium, Justin Bieber, Mijn school is een topschool., Boe aan de wekker! Vind ik leuk - Reageren - Delen - zondag om 20:33 via mobiel 2 personen vinden dit leuk Sofie de paashaas ROFL, dipsy?! zondag om 22:57 - Vind ik leuk Jeroen Boets Zo giechelen da gij deed! Ni nrmaal!!!!! 18 uur geleden - Vind ik leuk 1 Schrijf een reactie... Verdien EXTRA CREDITS om de leukste SPELLETJES te spelen! Nog meer credits nodig? KOOP ZE HIER via sms, telefoon, kredietkaart, 9

Vragen bij het profiel 1 Lijkt alle informatie die je ziet juist en betrouwbaar? Wat wel, wat niet? 2 Denk je dat deze persoon is zoals ze zich voordoet? Waarom? 3 Staat er informatie op dit profiel die je schokkend vindt? Welke? 4 Staat er informatie op waarvan je denkt dat die schokkend kan zijn voor anderen? 5 Staat dergelijke informatie ook op jouw profiel? Wat zou jij wel/niet doen? 10

Opdracht samen Vergelijk samen met één van je ouders je antwoorden met zijn/haar antwoorden. 1 Waarover hebben jullie dezelfde mening? 2 Waarover verschillen jullie van mening? 3 Hoe komt dit denk je (bespreek met je ouder(s))? Ouders HANDTEKENING Handtekening van één van de ouders: Ik bevestig dat ik deze opdracht samen met mijn kind, (naam) gemaakt heb. 11

Opdracht stellingenspel Akkoord of niet akkoord? Geef voor elke stelling aan of je akkoord bent of niet, en noteer kort waarom. 1 Op een sociaal netwerk kan je jezelf voordoen als iemand anders. 2 De informatie die je vindt op een sociaal netwerk, is niet altijd juist of betrouwbaar. 3 Ik hou er wel van om een vettige foto van mezelf op mijn profiel te zetten. 4 Via sociale netwerksites worden jongeren met allerlei schokkende zaken geconfronteerd. 12

5 Grove taal op internet hoort er nu eenmaal bij. Iedereen doet het, dus ik ook. Een voorbeeld Dit is een afbeelding van een toepassing op Facebook. Met deze toepassing kan je een krantenartikel plaatsen op het profiel van iemand van je vrienden. In dit krantenartikel wordt gedetailleerd beschreven hoe die vriend omkwam in een ongeluk. Je kan verschillende details opgeven, zoals de kleur van de wagen, het jeugdhuis waarin die persoon vaak vertoeft, de plaats waar hij/zij woont,... Op deze manier wordt het krantenartikel nog geloofwaardiger. De persoon in kwestie ziet dit artikel over zijn eigen dood verschijnen op zijn profiel, net als alle bezoekers van het profiel. Grappig? Leerrijk? Of eerder schokkend? Over deze toepassing is veel tumult ontstaan. Sommige mensen vonden het heel grappig. De oprichter van de toepassing, had de bedoeling om jongeren veiliger te doen rijden. Zeer leerrijk, zo zeiden zij. Maar vele mensen vonden het bericht te schokkend. Zij vonden het ongepast om dergelijke krantenartikels te plaatsen. Omdat het bericht zo realistisch is, zouden bezoekers van het profiel immers kunnen denken dat dit echt gebeurd was, en dat deze persoon echt overleden was. 13

Samengevat We kunnen in dit voorval in ieder geval de inhoudsrisico s onderscheiden die gepaard gaan met het online plaatsen van informatie op sociale netwerksites, zoals we ze besproken hebben in deze cursus: 1 Foute informatie: Niet alles wat je op sociale netwerksites tegenkomt, is per definitie waar. Kijk maar naar het voorbeeld hierboven. Het is daarom altijd belangrijk je bronnen te controleren. Wie heeft dit bericht gepost? Waarom? Zijn er andere bronnen die deze informatie bevestigen? Dit is ook van toepassing op hoe mensen zich voordoen: op een sociale netwerksite kan iedereen zich voordoen als iemand anders. Dit kan zeer onschuldig zijn. Zo durven verlegen mensen vaak meer op een sociale netwerksite en zal iedereen liever zijn positieve punten in de verf zetten. Maar het kan ook een heel fout beeld scheppen. Meer nog, mensen kunnen bewust een heel andere identiteit aannemen en zo anderen misleiden. Ook hier is het belangrijk goed op te letten! 2 Schokkende informatie: Sommige dingen kunnen voor de ene schokkend zijn, voor de andere niet. Let daarom steeds op wat je post en denk na of dit misschien schokkend zou kunnen zijn voor anderen, ook al is dit misschien niet schokkend voor jezelf! Als je zelf informatie zou tegenkomen die je schokkend vindt, kan je dit altijd melden aan een volwassene, of via een rapporteer -knop, die bij de meeste sociale netwerksites wordt aangeboden (bv bij foto s, berichten,..). Je kan ook een mailtje sturen naar clicksafe@childfocus.org of surfen naar www.ecops.be waar je misdrijven op of via internet (kinderporno, ongewenste reclame,..) kan melden. 14

Wat te doen? Voor je iets gelooft, controleer je Zijn er andere bronnen die deze informatie bevestigen?! Wie heeft dit bericht gepost? Waarom? Let steeds op wat je post en anderen, ook al is dit misschien niet schokkend voor jezelf! of dit misschien schokkend zou kunnen zijn voor Als je zelf informatie zou tegenkomen die je schokkend vindt, kan je dit altijd aan een volwassene, of via een rapporteer -knop die bij de meeste sociale netwerksites wordt aangeboden. Je kan ook een smsje sturen naar 0470/44.44.00 (childfocus). Zij zullen dan zo snel mogelijk contact met je opnemen via telefoon of mail. Voor deze of andere algemene problemen kan je ook een mailtje sturen naar of surfen naar waar je misdrijven op of via internet (kinderporno, ongewenste reclame,..) kan melden. 15

Contactrisico s op sociale netwerksites 17 17

Inleiding In onderstaand schema zien jullie de verschillende risico s die we lopen op sociale netwerksites. In deze les gaan we de contactrisico s in detail bekijken. We onderscheiden hier cyberpesten, ongewenste seksuele aandrang en privacyrisico s. Maar wat bedoelen we daar juist mee? Op het einde van de les zouden jullie moeten begrijpen wat er juist bedoeld wordt met deze risico s op sociale netwerksites als Facebook, Netlog, en wat jullie kunnen doen om hier op een juiste manier mee om te gaan! Schokkende inhoud Inhoudsrisico s Foute inhoud Risico s op sociale netwerksites Contactrisico s Cyberpesten Commerciële risico s Ongewenste seksuele aandrang Privacy 1 Vanderhoven, E., Schellens, T., & Valcke, M. (2014). Educational packages about the risks on social network sites: state of the art. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 19

Vragen bij het profiel 1 A Zie je tekenen op dit profiel van pestgedrag, gemene uitspraken, dingen die mogelijk iemand zouden kunnen kwetsen? Indien ja, welke? B Worden er roddels verspreid? Indien ja, waar? 2 A Staan er uitdagende foto s of andere uitdagende gegevens op het profiel? Indien ja, welke? B Denk je dat dit meisje benaderd zou kunnen worden met ongewenste, seksueel getinte berichten? Waarom wel/niet? 21

3 A Staat er veel persoonlijke informatie en/of contactinformatie op het profiel? Wat voor informatie? B Denk je dat dit profiel enkel bekeken kan worden door mensen waarvan dit meisje het oké vindt dat ze zien wat er op haar profiel staat? Of zouden er ook vreemden, minder bekenden, misschien zelfs leraren of ouders haar profiel kunnen bekijken? Waarom denk je dit? Zou dit kwaad kunnen? 4 Indien je zelf een profiel hebt: staat dergelijke informatie ook op jouw profiel? Wat zou jij wel/niet doen? Knip de volgende bladzijden uit je cursus uit op de stippellijn. Geef de uitgeknipte exemplaren aan een van je ouders, en vraag hem/haar om dezelfde opdracht uit te voeren. 22

Opdracht ouders Dit is het online profiel van Sexy_Julie. Gelieve bijhorende vragen op te lossen. Duid dingen op het profiel aan om je antwoorden te verduidelijken en noteer je antwoord kort maar duidelijk op het vragenblad. Sexy_Julie vrouw 16 jaar Naam: Julie Kiekeboe Geboortedatum: 20/12/2002 Woonplaats: Tiensesteenweg, 205, 3000 Leuven E-mailadres: Julie_Verherweghen@hotmail.com 1263 vrienden Thx Sofie! Bna gebuisd, ff gluren op u blad was mega! Vind ik leuk - Reageren - Delen - 18 minuten geleden in de buurt van gent 3 personen vinden dit leuk 6 Sofie de paashaas Np! Mooie kleedjes aan -75% www.mooiekleedjes.com Tot - 70% korting! Interesses: feesten, leuke jongens, modellenwerk, dansen, paardrijden Ik heb een hekel aan: koffie en dikke mensen Over mezelf: Bruin haar, Blauwe ogen, 1m62, 44kg, Schoenmaat: 38 Liefdesstatus: op zoek 6 minuten geleden - Vind ik leuk Hahahahaha, Caroline heeft zich vandaag weer mega belachelyk gemaakt! Wat een kalf! Vind ik leuk - Reageren - Delen - 20 uur geleden 3 personen vinden dit leuk 6 Supah party gisteren! Enkel wat dipsy... Kortingen in de leukste café s van Leuven www.groep-aan.be Mieke Vanelle vindt groep-aan leuk. Extra: SMS me op 0484/297 082 Is fan van: Caroline het kalf, Ik wil een paard., Ik haat mijn leraar wiskunde!, Unicef, Quick Belgium, Justin Bieber, Mijn school is een topschool., Boe aan de wekker! Vind ik leuk - Reageren - Delen - zondag om 20:33 via mobiel 2 personen vinden dit leuk Sofie de paashaas ROFL, dipsy?! zondag om 22:57 - Vind ik leuk Jeroen Boets Zo giechelen da gij deed! Ni nrmaal!!!!! 18 uur geleden - Vind ik leuk 1 Schrijf een reactie... Verdien EXTRA CREDITS om de leukste SPELLETJES te spelen! Nog meer credits nodig? KOOP ZE HIER via sms, telefoon, kredietkaart, 23

Vragen bij het profiel 1 A Zie je tekenen op dit profiel van pestgedrag, gemene uitspraken, dingen die mogelijk iemand zouden kunnen kwetsen? Indien ja, welke? B Worden er roddels verspreid? Indien ja, waar? 2 A Staan er uitdagende foto s of andere uitdagende gegevens op het profiel? Indien ja, welke? B Denk je dat dit meisje benaderd zou kunnen worden met ongewenste, seksueel getinte berichten? Waarom wel/niet? 3 A Staat er veel persoonlijke informatie en/of contactinformatie op het profiel? Wat voor informatie? 24

B Denk je dat dit profiel enkel bekeken kan worden door mensen waarvan dit meisje het oké vindt dat ze zien wat er op haar profiel staat? Of zouden er ook vreemden, minder bekenden, misschien zelfs leraren of ouders haar profiel kunnen bekijken? Waarom denk je dit? Zou dit kwaad kunnen? 4 Indien je zelf een profiel hebt: staat dergelijke informatie ook op jouw profiel? Wat zou jij wel/niet doen? Opdracht samen met je ouders 1 Waarover hebben jullie dezelfde mening? 2 Waarover verschillen jullie van mening? 25

3 Hoe komt dit denk je (bespreek met je ouder(s))? Ouders Handtekening van één van de ouders: Ik bevestig dat ik deze opdracht samen met mijn kind, (naam) gemaakt heb. HANDTEKENING 26

Opdracht stellingenspel Akkoord of niet akkoord? Geef voor elke stelling aan of je akkoord bent of niet, en noteer kort waarom. 1 Een foto van iemands hoofd met varkensoren erop online plaatsen is gewoon grappig en niets om moeilijk over te doen. Beledigingen posten op iemands prikbord is trouwens veel minder erg dan iemand op de speelplaats pesten. 2 Op mijn profiel is er veel informatie over mijzelf te vinden, oa. Interesses, foto s,.. 3 Jongeren die erotische foto s van zichzelf online plaatsen, vragen om problemen. 27

4 Ik zie het nut er niet van in om toestemming te vragen aan mijn vrienden alvorens foto s van hen online te zetten. 5 Als je elkaar echt vertrouwt in een relatie, dan ken je elkaars wachtwoord. Een voorbeeld Tieners op Facebook te kijk gezet als hoer De Facebookgroep Antwerpse hoeren brandmerkt bijna dertig jonge meisjes ongevraagd als slet. De pagina verdween gisterenavond laat, maar tot dan stonden meisjes met naam en uitdagende foto te kijk op het sociale netwerk. Twee slachtoffers hebben aangifte gedaan. Dit is een extreem geval van cyberpesten. Facebook verraadt afwezige leerling De Morgen, 03/01/2013 HASSELT - Onverstandig gebruik van Facebook kan verregaande gevolgen hebben. Dat ondervond een leerling uit Hasselt deze week. Hij kwam niet opdagen op school maar postte wel foto s van zijn verblijf op Tenerife. De schooldirectie gaf hem een werkstraf, hoewel hij een goede reden voor zijn afwezigheid had. De Standaard, zaterdag 14/01/2012 Scholier pleegt seksuele chantage via Facebook Een 18-jarige scholier uit Milwaukee wordt er van verdacht Facebook te hebben misbruikt om seksuele chantage te plegen op z n schoolmakkers. Anthony Stancl poseerde op de sociale netwerksite als een meisje en zette zijn makkers aan om naaktfoto s van henzelf op te sturen. Stancl zette nadien zijn slachtoffers voor de verscheurende keuze: als ze geen seks met hem wilden hebben, zou hij de naaktfoto s op het net gooien. Het Laatste Nieuws, 05/02/2009 28

Samengevat De media staan tegenwoordig vol berichten over sociale netwerksites. Uit bovenstaande voorbeelden kunnen we duidelijk de contactrisico s onderscheiden, die we in deze cursus behandeld hebben: Cyberpesten Er wordt wel eens gesteld dat iemand wat pesten via een sociale netwerksite niet zo erg is. Toch vinden slachtoffers deze vorm van cyberpesten vaak erger omdat er meer mensen getuige zijn van het gebeuren, omdat de dreigementen vaak erger zijn en omdat het slachtoffer zich nergens meer veilig voelt. Bovendien kan diegene die pest dikwijls anoniem blijven, waardoor de bedreiging groter is dan wanneer het over een concrete persoon in het echte leven gaat.. Pesten via een sociale netwerksite is dus minstens even erg als in het echte leven. Gedraag je daarom altijd respectvol op je sociale netwerksite, en denk altijd goed na of de informatie die je post niemand kan kwetsen. Denk ook even na voor je fan wordt van een pagina of dit niemand kan kwetsen. Denk er bovendien aan dat alles wat je zegt en doet zwart op wit op papier staat. Achteraf ontkennen heeft dus vaak weinig zin! Als je zelf slachtoffer bent van cyberpesten, verwittig dan steeds een volwassene die je vertrouwt. Je kan dit ook rapporteren via een rapporteer-knop op je sociale netwerksite, of een mailtje sturen naar clickhelp@childfocus.be. Je kan ook een smsje sturen naar 0470/ 44 44 00 (childfocus). Zij zullen dan zo snel mogelijk contact met je opnemen via telefoon of mail. Ongewenste seksuele aandrang Via sociale netwerksites kunnen mensen je wel eens benaderen met seksuele boodschappen of vragen. Dit kan deel zijn van het experimenteren als jongere, maar het kan ook ongewenst zijn. Let daarom op met de informatie die je op je profiel plaatst: zet geen al te uitdagende foto s online en probeer duidelijk te zijn in je bedoelingen. Het is natuurlijk nooit je eigen fout als iemand je verplicht dingen te doen die je niet wil doen, maar mensen kunnen je bedoelingen fout begrijpen als je teveel uitdagende informatie online plaatst. Als je toch ongewenst benaderd wordt, ga hier dan niet op in en blokkeer de persoon. Praat over 29

het probleem met een volwassene die je vertrouwt. Je kan ook mailen naar clicksafe@childfocus. org. Voor echte misdaden (bv kinderporno) kan je ecops contacteren (www.ecops.be). Dit is het online meldpunt van de federale politie waar jij als internetgebruiker misdrijven op of via het internet kan melden. Privacyproblemen Op sociale netwerksites zoals Facebook en Netlog wordt zeer veel persoonlijke informatie gedeeld. Dit heeft in de eerste plaats natuurlijk een hele hoop leuke voordelen. Je moet echter ook altijd in je achterhoofd houden dat het delen van persoonlijke informatie ook risico s inhoudt. Kijk maar naar het voorbeeld hierboven, van de jongen met zijn foto s uit Tenerife. Anderen kunnen misbruik maken van deze privé-informatie of het doorsturen zonder je toestemming. Hetzelfde geldt voor foto s die je liever niet met teveel mensen zou delen (bv in je ondergoed of in zwemkledij). Eens een foto op je profiel is geplaatst, heb je er geen controle meer over. Iedereen kan de foto kopiëren en opnieuw opslaan op verschillende plaatsen, waardoor je de foto nooit meer helemaal kan verwijderen van internet. Denk dus goed na over welke gegevens je met wie deelt. Gebruik ook steeds je privacy-instellingen, zodat vreemden niet teveel informatie over jou te zien kunnen krijgen. Om te weten hoe je dat doet, kan je bijvoorbeeld op www.youtube.com de naam van jouw netwerksite (Facebook, Netlog) intikken, en privacy instellingen. Je vindt dan allerlei recente filmpjes die uitleggen hoe je best je privacy-instellingen verandert. Controleer ook regelmatig of al je instellingen nog juist staan, want soms verandert je sociale netwerksite de manier om je instellingen te veranderen. 30

Wat te doen? Als je zelf informatie zou tegenkomen die je schokkend vindt of slachtoffer zou worden van cyberpesten, kan je dit altijd melden aan een volwassene, of via een rapporteer -knop, die bij de meeste sociale netwerksites wordt aangeboden. Je kan ook een smsje sturen naar 0470/44.44.00 (childfocus). Zij zullen dan zo snel mogelijk contact met je opnemen via telefoon of mail. Als je ongewenst benaderd wordt, ga hier dan niet op in en blokkeer de persoon. Praat over het probleem met een volwassene die je vertrouwt. Gebruik steeds je privacy-instellingen. Om te weten hoe je dat doet, kan je bijvoorbeeld op en privacy instellingen. de naam van jouw netwerksite (Facebook, Netlog) intikken, Voor deze of andere algemene problemen kan je ook een mailtje sturen naar of surfen naar waar je misdrijven op of via internet (kinderporno, ongewenste reclame,..) kan melden. 31

Commerciële risico s op sociale netwerksites 33 33

Inleiding In onderstaand schema zien jullie de verschillende risico s die we lopen op sociale netwerksites. In deze les gaan we de commerciële risico s in detail bekijken. Maar wat bedoelen we daar juist mee? Op het einde van de les zouden jullie moeten begrijpen wat er juist bedoeld wordt met deze risico s op sociale netwerksites als Facebook, Netlog, en wat jullie kunnen doen om hier op een juiste manier mee om te gaan! Schokkende inhoud Inhoudsrisico s Foute inhoud Risico s op sociale netwerksites Contactrisico s Cyberpesten Commerciële risico s Ongewenste seksuele aandrang Privacy 1 Vanderhoven, E., Schellens, T., & Valcke, M. (2014). Educational packages about the risks on social network sites: state of the art. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 35

Vragen bij het profiel 1 Zie je reclame op dit profiel? Waarvoor? 2 Waar staat de reclame? 3 Is er iets speciaals met die reclame? Wat valt je op? 37

Vragen bij het profiel 4 Word je op dit profiel aangemoedigd om geld uit te geven? Op welke manier? 5 Zou de reclame die te zien is, toevallig over kleedjes en café s in Leuven gaan? 6 Heb je dergelijke reclame ook al op je eigen profiel gezien? Vind je dit erg? Knip de volgende bladzijden uit je cursus uit op de stippellijn. Geef de uitgeknipte exemplaren aan een van je ouders, en vraag hem/haar om dezelfde opdracht uit te voeren. 38

Geef deze versie aan één van je ouders. Laat hem/haar dezelfde opdracht maken. Opdracht ouders Dit is het online profiel van Sexy_Julie. Gelieve bijhorende vragen op te lossen. Duid dingen op het profiel aan om je antwoorden te verduidelijken en noteer je antwoord kort maar duidelijk op het vragenblad. Sexy_Julie vrouw 16 jaar Naam: Julie Kiekeboe Geboortedatum: 20/12/2002 Woonplaats: Tiensesteenweg, 205, 3000 Leuven E-mailadres: Julie_Verherweghen@hotmail.com 1263 vrienden Thx Sofie! Bna gebuisd, ff gluren op u blad was mega! Vind ik leuk - Reageren - Delen - 18 minuten geleden in de buurt van gent 3 personen vinden dit leuk 6 Sofie de paashaas Np! Mooie kleedjes aan -75% www.mooiekleedjes.com Tot - 70% korting! Interesses: feesten, leuke jongens, modellenwerk, dansen, paardrijden Ik heb een hekel aan: koffie en dikke mensen Over mezelf: Bruin haar, Blauwe ogen, 1m62, 44kg, Schoenmaat: 38 Liefdesstatus: op zoek 6 minuten geleden - Vind ik leuk Hahahahaha, Caroline heeft zich vandaag weer mega belachelyk gemaakt! Wat een kalf! Vind ik leuk - Reageren - Delen - 20 uur geleden 3 personen vinden dit leuk 6 Supah party gisteren! Enkel wat dipsy... Kortingen in de leukste café s van Leuven www.groep-aan.be Mieke Vanelle vindt groep-aan leuk. Extra: SMS me op 0484/297 082 Is fan van: Caroline het kalf, Ik wil een paard., Ik haat mijn leraar wiskunde!, Unicef, Quick Belgium, Justin Bieber, Mijn school is een topschool., Boe aan de wekker! Vind ik leuk - Reageren - Delen - zondag om 20:33 via mobiel 2 personen vinden dit leuk Sofie de paashaas ROFL, dipsy?! zondag om 22:57 - Vind ik leuk Jeroen Boets Zo giechelen da gij deed! Ni nrmaal!!!!! 18 uur geleden - Vind ik leuk 1 Schrijf een reactie... Verdien EXTRA CREDITS om de leukste SPELLETJES te spelen! Nog meer credits nodig? KOOP ZE HIER via sms, telefoon, kredietkaart, 39

Vragen bij het profiel 1 Zie je reclame op dit profiel? Waarvoor? 2 Waar staat de reclame? 3 Is er iets speciaals met die reclame? Wat valt je op? 4 Word je op dit profiel aangemoedigd om geld uit te geven? Op welke manier? 5 Zou de reclame die te zien is, toevallig over kleedjes en café s in Leuven gaan? 6 Heb je dergelijke reclame ook al op je eigen profiel gezien? Vind je dit erg? 40

Opdracht samen Vergelijk samen met één van je ouders je antwoorden met zijn/haar antwoorden. 1 Waarover hebben jullie dezelfde mening? 2 Waarover verschillen jullie van mening? 3 Hoe komt dit denk je (bespreek met je ouder(s))? Handtekening van één van de ouders: Ouders HANDTEKENING Ik bevestig dat ik deze opdracht samen met mijn kind, (naam) gemaakt heb. 41

Opdracht stellingenspel Akkoord of niet akkoord? Geef voor elke stelling aan of je akkoord bent of niet, en noteer kort waarom. 1 Bedrijven kunnen op geen enkele manier aan mijn persoonlijke gegevens geraken via mijn sociale netwerksite. 2 Het is niet erg als commerciële bedrijven mijn gegevens hebben. 3 De reclame op mijn profiel is specifiek voor mij bedoeld. 4 Mijn naam wordt soms gebruikt in reclame die aan mijn vrienden wordt getoond op hun profiel. 42

5 Ik speel soms spelletjes op mijn sociale netwerksite. Soms kan ik dan met echt geld dingen kopen om het spel leuker te maken. Een voorbeeld Snapchat zwijgt na lek van gegevens 4,6 miljoen gebruikers Na een groot gegevenslek doet Snapchat, een toepassing voor het delen van foto s en video s, er het zwijgen toe. Onbekenden hebben op oudejaarsavond de pseudoniemen en telefoonnummers van 4,6 miljoen gebruikers gepubliceerd. Het bijzondere aan Snapchat, dat vooral populair is bij het jonge volkje, is dat de via die app verstuurde foto s en video s zichzelf maximaal 10 seconden na ontvangst verwijderen. Via Snapchat worden ook regelmatig pikantere beelden verstuurd, en net daarom is zo n groot datalek bijzonder pijnlijk. Het Laatste Nieuws, 02/01/2014 Farmville spelen kost 12-jarige 1.000 euro Een 12-jarige Britse jongen heeft ontdekt dat gratis internetgames niet altijd gratis zijn. Volgens de Britse krant The Guardian gaf hij op enkele dagen tijd meer dan 1.000 euro uit aan het gratis Facebookspelletje Farmville. De Standaard 11/04/2010 Facebook drijft gerichte advertenties nog verder door Binnenkort kunnen adverteerders hun reclame op Facebook nog meer gaan focussen op de juiste mensen, zo meldt het sociale netwerk. Zo zullen ze nog specifieker kunnen doordringen tot het gedrag van de klanten. Mensen die bijvoorbeeld de website of mobiele app van een bedrijf bezocht hebben, zouden zo bijvoorbeeld over de streep kunnen getrokken worden met een toegespitste reclameboodschap. De Morgen, 16/10/2013 43

Samengevat De media staan tegenwoordig vol berichten over sociale netwerksites. Uit bovenstaande voorbeelden kunnen we duidelijk de commerciële risico s onderscheiden, die we in deze cursus behandeld hebben. Sociale netwerksites delen soms je gegevens met externe bedrijven. Dit kan gebeuren via toepassingen en spelletjes (je klikt dan op toestaan voor je kan spelen, waarmee je het bedrijf toestemming geeft om jouw persoonlijke gegevens te zien), of als je klikt op advertenties. Sociale netwerksites tonen reclame die specifiek voor jou bedoeld is, op basis van je leeftijd, je geslacht, je woonplaats, je status-updates, enz. (als je deze gegevens juist op je profiel plaatst). Dit noemen we doelgerichte reclame. Op deze manier verhogen ze de kans dat jij op zo n advertentie klikt. Je sociale netwerksite krijgt hiervoor geld van deze bedrijven. Sommige sociale netwerksites doen aan sociale reclame. Ze plaatsen dan je naam en/of profielfoto bij advertenties die je vrienden te zien krijgen. Op deze manier verhogen ze de kans dat je vrienden op die advertentie zullen klikken. Je kan je account zo instellen dat je niet toestaat jouw naam of profielfoto te gebruiken in advertenties. Wil je weten hoe? Typ in www.youtube.com bijvoorbeeld Facebook instellingen advertenties in. Vaak word je op sociale netwerksites aangemoedigd om echt geld te gaan gebruiken om dingen te kopen. Je kan bijvoorbeeld gratis spelletjes spelen, maar bepaalde extraatjes, of een meer uitgebreide versie van het spel kopen met echt geld. Let hier heel goed mee op, voor je het weet doe je erg veel geld op. Koop nooit iets op het internet zonder toestemming van je ouders!! 44

Wat te doen? Je kan je account zo instellen dat je niet toestaat jouw naam of profielfoto te gebruiken in advertenties. Wil je weten hoe? Typ in bijvoorbeeld Facebook instellingen advertenties in. Wees voorzichtig met het aanvaarden van voorwaarden van toepassingen en spelletjes ( apps ). Koop nooit iets op internet (ook niet voor spelletjes) zonder toestemming van je ouders. Weet dat de service van sociale netwerksites niet écht gratis is: je betaalt met jouw gegevens. Sociale netwerk aanbieders zien dan ook alles wat je typt en doet. Voor deze of andere algemene problemen kan je ook een mailtje sturen naar of surfen naar waar je misdrijven op of via internet (kinderporno, ongewenste reclame,..) kan melden. 45

Colofon ISBN: 978-94-6228-530-9 NUR: 988 Bestel- & informatieadres: Vakgroep Onderwijskunde, Henri Dunantlaan 2, 9000 Gent Ellen.Vanderhoven@Ugent.be Omslag: BS Productions, Groot-Bijgaarden Vormgeving & opmaak: Cox Jael 1 ste Druk: 2013 2 de Druk: 2014 Auteurs Vakgroep Onderwijskunde Ellen Vanderhoven, Tammy Schellens & Martin Valcke Gedeeltelijk gebaseerd op lespakketten van Childfocus (www.clicksafe.be) Deze publicatie kwam tot stand met steun van het Strategic Basic Research (SBO) programma van het Vlaams agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie (IWT), in de context van het SPION-project. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze opgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. 47