Verslag uitvoering Wet inburgering

Gewijzigde Wet inburgering per 1 januari 2013 Verslag uitvoering Wet inburgering 2007 2012 Juni 2013

Verslag Wet inburgering 2007 2012 Voor u ligt een verslag van de Wet inburgering. Gemeenten zijn vanaf 2007 verantwoordelijk voor de uitvoering van deze wet. Vanaf 2013 verandert de rol van de gemeenten. Reden om terug te kijken op 6 jaar uitvoering van de Wet inburgering, stil te staan bij de wijzigingen per 1 januari 2013 en in beeld te brengen wat er van de gemeente verwacht wordt na 1 januari 2013. Dit verslag is informatief van karakter. Er zijn geen conclusies en aanbevelingen opgenomen omdat bijstelling van beleid niet aan de orde is. 1. Inwerkingtreding wet Vanaf 1 januari 2007 is de Wet inburgering (Wi) van kracht. De Wi is eind 2006 door de Eerste Kamer vastgesteld. Hierdoor hebben gemeenten slechts een korte tijd gehad om de implementatie van de wet voor te bereiden. De gemeente Waalwijk heeft de keuze gemaakt om samen met de gemeenten Heusden en Loon op Zand de Wi uit te voeren, waarbij gemeenten verantwoordelijk blijven voor het beleid. De ISD-ML is aangewezen als gezamenlijke uitvoeringsorganisatie. De Langstraat gemeenten zijn gestart met een gezamenlijke aanbesteding voor de inkoop van de inburgeringstrajecten. Dit heeft geresulteerd in drie contracten met aanbieders voor de inburgeringstrajecten, die in september 2007 zijn afgesloten. Eind 2007 is daadwerkelijk gestart met de uitvoering van de inburgering en zijn de eerste gesprekken met de inburgeraars gevoerd. 2. Deltaplan inburgering Door de complexe wet- en regelgeving, de te korte implementatietijd hebben veel gemeenten niet de doelstellingen voor 2007 kunnen realiseren. Omdat de resultaten sterk achterliepen op de planning heeft de toenmalige Minister van Wonen, Wijken en Integratie in 2008 het Deltaplan inburgering gepresenteerd. Dit Deltaplan had tot doel om de kwaliteit van de inburgering te vergroten en om ervoor te zorgen dat het volume van het aantal inburgeringstrajecten werd verhoogd. In de Langstraat gemeenten speelde deze problematiek eveneens. We hebben destijds het Deltaplan inburgering geïmplementeerd in de uitvoering en vanaf 2008 zien we een stijging van het aantal inburgeraars die deelnemen aan de inburgeringsvoorzieningen. 3. Gemeentelijke verordening In de Wet inburgering is de verordeningsplicht voor de gemeenten opgenomen. In deze verordening moesten een aantal zaken geregeld worden zoals bijvoorbeeld de prioritering van de doelgroepen, handhaving en boetebepalingen. In het Deltaplan inburgering zijn een aantal wetswijzingen aangekondigd. Met ingang van 1 januari 2010 is de Wet inburgering gewijzigd en heeft dit geleid tot een wijziging van de gemeentelijke verordening. In de wetswijziging wordt de vrijwillige inburgering en het persoonlijk inburgeringbudget opgenomen. Daarnaast is de inburgeringstermijn voor alle inburgeringsplichtigen gelijk getrokken tot 3,5 jaar, met uitzondering voor de inburgeringsplichtige die voorafgaand aan het inburgeringstraject in het kader van de Web (Wet Educatie Beroepsonderwijs) een alfabetiseringscursus heeft gevolgd. Voor deze groep personen wordt de inburgeringstermijn verlengd met een periode van maximaal 2,5 jaar, dus tot maximaal 6 jaar. En tot slot mocht de taalkennisvoorziening als inburgeringstraject aangeboden worden 1

De gemeente heeft de keuzevrijheid gehad om te kiezen voor een vaststellings- of aanbodmodel. De gemeenteraden van de Heusden, Loon op Zand en Waalwijk hebben gekozen voor het aanbodmodel. Reden hiervoor is, dat het aanbodmodel meer recht doet aan de uitgangspunten van de Wet inburgering. In tegenstelling tot het vaststellingsmodel heeft de inburgeraar bij het aanbodmodel de mogelijkheid het gemeentelijk aanbod te weigeren en zijn inburgering zelf ter hand te nemen. Op dat moment wordt wel de inburgeringsplicht opgelegd en begint de inburgeringstermijn te lopen en start het handhavingstraject 4. Vervallen inburgeringplicht Turkse onderdanen Vanaf 2007 wordt de inburgeringsplicht opgelegd aan alle niet Westerse nieuwkomers. In 2011 bleek dat het opleggen van de inburgeringsplicht aan Turken in strijd was met internationale wetgeving. Om deze reden verviel voor deze groep de inburgeringsplicht en werden zij aanmerkt als inburgeringsbehoeftigen. Turken die inmiddels gestart waren met een inburgeringstraject zijn door Baanbrekers gestimuleerd het traject wel af te maken, ondanks het feit dat de verplichting is komen te vervallen. Het merendeel heeft het traject wel afgemaakt. Voor oudkomers (dat zijn de personen die zich voor 1 januari 2007 in Nederland hebben gevestigd) gold deze inburgeringsplicht eveneens. De oudkomers zijn geregistreerd in het BPI (Bestand potentieel inburgeringsplichtigen). In Waalwijk waren 199 personen opgenomen in het BPI. Alle in het BPI geregistreerde oudkomers zijn afgelopen jaren door Baanbrekers benaderd voor de inburgering. 5. Gerealiseerde aantallen vanaf 2007 tot en met 2012 Over de periode 2007 tot 2012 zijn alle inburgeringsplichtigen benaderd door Baanbrekers voor de inburgering. Op grond van het gemeentelijk beleid kunnen inburgeringsbehoeftigen eveneens een aanbod krijgen. Inburgeringsbehoeftigen met een Wwb uitkering zijn actief benaderd door Baanbrekers. Werkende inburgeringsbehoeftigen, zoals bijvoorbeeld MOE landers zijn niet actief benaderd. Deze zogenaamde zelfmelders hebben wel een aanbod ontvangen, mits het verblijf in de gemeente Waalwijk een duurzaam karakter heeft. 5.1. Vrijstellingen en ontheffingen In de Wet inburgering is de mogelijkheid opgenomen om personen vrijstelling of ontheffing van de inburgeringsplicht te geven. Aan het geven van vrijstelling zijn criteria verbonden, leeftijd, genoten opleiding in Nederland en behaalde diploma s zijn daarbij bepalend. Personen die geen vrijstelling krijgen op grond van de criteria, kunnen een korte vrijstellingstoets afleggen via DUO. Bij ontheffing gaat het om personen, die aantoonbaar voldoende inspanningen hebben verricht en niet of onvoldoende leerbaar zijn óf om personen die op grond van medische omstandigheden niet aan de inburgeringsplicht kunnen voldoen. In Waalwijk hebben 174 personen vrijstelling of ontheffing gekregen. 5.2. Handhavingstrajecten De gemeente legt de inburgeringsplicht op door middel van een beschikking. Op dat moment gaat de inburgeringstermijn lopen. Tevens doet de gemeente een inburgeringsaanbod. In onderstaande tabel is opgenomen hoeveel trajecten zonder aanbod zijn gestart. 2

Jaar Gestarte trajecten Handhaving traject 2007 17 0 2008 80 22 2009 96 23 2010 95 0 2011 86 13 2012 59 3 Totaal 433 61 Bron: GWS systeem van Baanbrekers 5.3. Type inburgeraar In onderstaande grafiek is een verdeling naar type inburgeraar opgenomen. Het gaat hier om inburgeraars die gebruik hebben gemaakt van het gemeentelijk aanbod. Inburgeringsplichtigen die de inburgering zelf willen regelen (handhavingstrajecten) zijn hierin niet meegenomen. In 2007 is de regeling nalatenschap oude Vreemdelingenwet (Pardonregeling) aangenomen. Voor de periode van 2008 tot en met 2010 werd deze groep inburgeraars afzonderlijk bekostigd. 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 vrijwillige inburgeraars pardonners verplichte inburgeraars 5.4. Type trajecten inburgering In onderstaande tabel is een totaal overzicht inburgeringsvoorzieningen opgenomen over de periode 2007 2012 uitgesplitst naar type. Er is daarbij een splitsing gemaakt tussen nieuwkomers en oudkomers. Nieuwkomers zijn personen die zich na 1 januari 2007 in Nederland hebben gevestigd. Voor deze groep geldt dat zij taalniveau A2 moeten halen. De oudkomers die zich in Nederland hebben gevestigd voor 1 januari 2007 moeten taalniveau A1 halen. Van de groep die gebruik heeft gemaakt van het gemeentelijk aanbod hebben 60 personen eerst een voortraject Wi moeten volgen. Een voortraject Wi houdt in dat eerst een alfabetiseringstraject gevolgd moet worden alvorens gestart kan worden met een WI traject. 3

Type traject 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Plichtige nieuwkomers voortraject 5 9 4 10 3 Plichtige oudkomers voortraject 3 1 1 Vrijwillige nieuwkomers voortraject 2 4 1 3 Vrijwillige oudkomers voortraject 3 6 5 Plichtige nieuwkomers werk 4 31 20 21 24 19 Plichtige oudkomers werk 13 20 15 5 7 Vrijwillige oudkomer werk 1 6 12 8 1 Vrijwillige nieuwkomer werk 1 8 8 18 11 Plichtige nieuwkomer OGO 2 7 3 3 Plichtige oudkomer OGO 1 6 3 2 1 Vrijwillige nieuwkomer OGO 1 1 1 4 Vrijwillige oudkomer OGO 2 4 1 Plichtige nieuwkomer staats 8 8 5 5 12 Plichtige oudkomer staats 3 4 2 4 Vrijwillige nieuwkomer staats 5 2 10 Vrijwillige oudkomer staats 1 1 4 3 Plichtige nieuwkomer Kontakt der 1 1 Kontinenten Totaal gestarte trajecten 17 80 96 95 86 59 Uitleg type trajecten: OGO= traject gericht op opvoeding, gezondheid en onderwijs Staats= het staatsexamentraject is gericht op de inburgeraar die hoger taalniveau kan halen. Kontakt der kontinenten= inburgeringstraject voor geestelijk bedienaren ( imans, pandits etc.) Werk= gericht op de arbeidsmarkt 5.5. Aantal geslaagde inburgeraars De informatie uit onderstaande tabellen is afkomstig uit het ISI systeem van DUO. In totaal zijn 517 personen geslaagd voor het examen/ toets. De cijfers wijken af van bovengenoemde aantallen. Dit wordt verklaard door het gegeven dat hierin ook de geslaagden zijn opgenomen die geen gebruik hebben gemaakt van het gemeentelijk aanbod en de inburgering zelf ter hand hebben genomen en mensen die een verkorte vrijstellingstoets hebben afgelegd. Inburgeringsexamen behaald Jaar inburgeringsexamen behaald Gemeente Totaal 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Waalwijk 192 0 9 44 61 41 34 NT2 examen behaald Jaar NT2 examen behaald Gemeente Totaal 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Waalwijk 32 0 3 3 8 9 9 NT2= Staatsexamen NT2 examen behaald Jaar KVT examen behaald Gemeente Totaal 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Waalwijk 5 1 1 1 1 1 0 Kvt = Korte vrijstellingstoets Volledige deelname inburgeringsexamen Jaar deelname Gemeente Totaal 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Waalwijk 231 0 9 53 72 54 39 4

Volledige deelname NT2 examen Jaar deelname Gemeente Totaal 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Waalwijk 57 1 7 9 10 16 14 Bron: ISI systeem van DUO 5.6 Duurzame uitstroom naar de reguliere arbeidsmarkt of doorstroom onderwijs Afhankelijk van het kennisniveau en de leerbaarheid van de inburgeraars wordt een inburgeringstraject aangeboden. We hebben een aanbod voor zeer snellle (3 maanden), snelle (6 maanden), gemiddeld (12 maanden) en langzame klanten (18 maanden). Er is vooral ingezet op het aanbieden van duale trajecten gericht op werk. Een groot deel van de inburgeringsplichtigen en de inburgeringsbehoeftigen was werkzaam in loondienst. De combinatie werken en leren viel zwaar omdat de inburgeringslessen in de avonduren gevolgd moeten worden terwijl overdag gewerkt wordt. Reden waarom we in overleg met de taalaanbieders de trajecten hebben aangepast. De trajecten waren minder intensief en werden over een langere periode uitgesmeerd. Prijstechnisch was er geen verschil. Een tweede groep inburgeraars heeft geen werk, maar deed ook geen beroep op een uitkering. Voor deze groep is zoveel als mogelijk een duaal traject aangeboden gericht op werk en maatschappelijke participatie. De derde groep inburgeraars heeft geen werk en wel een Wwb uitkering. Deze groep heeft een duaal traject gericht op werk en het verwerven van werknemersvaardigheden aangeboden gekregen. In het traject is een component stage opgenomen en werden er stageplaatsen in bedrijven door de taalaanbieders gezocht. Uitstroom naar de reguliere arbeidsmarkt in combinatie met het inburgeringstraject is minimaal te noemen. Met de taalaanbieders is de afspraak gemaakt dat wanneer zij zich hebben ingespannen om de inburgeraar duurzaam te laten uitstromen naar de arbeidsmarkt zij een uitstroompremie kunnen ontvangen. Van deze regeling is zeer minimaal gebruik gemaakt. Over de gehele periode gaat het hier om 18 aanvragen. Na het afsluiten van het inburgeringstraject zijn deze personen door de werkcoach van de ISD-ML direct opgepakt voor een vervolgreintegratietraject. De inburgeraars in de vierde groep zijn ambitieus en leerbaar. Vaak hebben zij in het land van herkomst een goede opleiding genoten en willen graag in Nederland aan de slag in een MBO of HBO functie. Daarbij is in sommige gevallen in Nederland een (aanvullende) opleiding nodig. Het niveau van het inburgeringsexamen ( A2) is voor deze groep te laag en zij willen graag op B1 of B2 niveau opgeleid worden. Met het staatsexamen traject wordt dit niveau gehaald en is instroom in MBO of HBO studie mogelijk. 6. Uitgaven inburgering 2007-2012 6.1. Kosten inkoop trajecten bij de taalaanbieders De Wet inburgering is op 1 januari 2007 in werking getreden. Voor de uitvoering van de Wi heeft het Rijk middelen beschikbaar gesteld. In jaren 2007 en 2008 zijn gemeenten 5

bekostigd op basis van het zogenaamde kasstelsel. Dit houdt in, dat gemeenten een voorschot ontvangen en dat achteraf op basis van het aantal gerealiseerde trajecten wordt afgerekend. In 2009 treedt de Wet participatiebudget in werking en wordt afgerekend op het zogenaamde kosten-batenstelsel. In onderstaande tabel zijn de daadwerkelijke uitgaven opgenomen Jaar uitgaven 2007 tot en met 2009 Trajecten voor pardonners Trajecten regulier 80.640 783.125 2010 340.813 2011 358.160 2012 349.690 Totaal 1.912.428 Over de periode 2007 tot en met 2012 zijn 433 inburgeringstrajecten aangeboden. De kosten bedragen in totaal 1.912.428,--. 6.2. Kosten maatschappelijke begeleiding In de Wet inburgering is opgenomen dat maatschappelijke begeleiding onderdeel moet uitmaken van het inburgeringstraject. Voor de asielgerechtigde nieuwkomer is dit traject verplicht, voor de overige doelgroepen facultatief. In de periode 2007 tot en met 2012 wordt dit onderdeel van het inburgeringstraject uitgevoerd door Vluchtelingenwerk. In onderstaande tabel is het aantal door Vluchtelingenwerk begeleide klanten, de te plaatsen statushouders en de verstrekte subsidiebedragen aan Vluchtelingenwerk opgenomen. Vanaf 2011 zijn er nieuwe subsidieafspraken gemaakt en beperkt de subsidiering zich tot de groep asielgerechtigde nieuwkomers. Volledigheidshalve wordt opgemerkt dat het aantal genoemde cliënten niet per definitie nieuwe cliënten zijn. Het betreft cliënten die of het eerste jaar, of het tweede jaar begeleiding ontvangen. Het is dus een totaalsom. Jaar Aantal begeleide cliënten 6 Geplaatst aantal statushouders Uitgaven 2007 106 14 90.736 2008 110 14 88.000 2009 86 23 73.146 2010 69 28 76.658 2011 67 28 82.590 2012 56 12 60.260 Totaal 471.390 6.3. Uitvoeringskosten klantmanagement Wet inburgering en informatie en adviesfunctie De Wet inburgering wordt uitgevoerd door de ISD-ML. De werkcoach inburgering is verantwoordelijke voor het totale inburgeringstraject. Hij/ zij neemt de taaltoets af en biedt een passend traject aan. De werkcoach volgt het traject en treedt waar nodig in overleg met de taalbieder en of de inburgeraar. In het bedrag van de uitgaven, zijn ook

de kosten van handhaving en de informatie en adviesfunctie, opgenomen. Deze kosten zijn gefinancierd met de ontvangen Rijksmiddelen voor de uitvoering. Jaar Uitgaven 2007 60.594 2008 95.580 2009 89.340 2010 92.246 2011 60.820 2012 50.720 Totaal 449.300 Verrekening niet gerealiseerde trajecten -/- 69.928 2007 en 2008 en 2009 Totale kosten periode 2007-2012 379.372 De totale kosten voor de gemeente Waalwijk voor de uitvoering van de Wet inburgering bedragen: Kosten taalaanbieders 1.912.428 Kosten maatschappelijke begeleiding 471.390 Kosten uitvoering klantmanagement 379.372 Totaal 2.763.190 Hiervoor zijn 433 personen begeleid voor een inburgeringstraject met gemeentelijk aanbod; voor 61 personen die geen gebruik hebben gemaakt van het gemeentelijk aanbod een handhaving traject uitgevoerd. In totaal 494 personen in het kader van de inburgering benaderd voor de uitvoering van de Wet inburgering. Gemiddeld is een bedrag van 5.594,-- per inburgeraar uitgegeven 7. Gewijzigde Wet inburgering per 1 januari 2013 Op 11 september 2012 is de gewijzigde Wet inburgering aangenomen. De gewijzigde wet stelt regels aan de verplichte inburgering van vreemdelingen die zich vanaf 1 januari 2013 in Nederland vestigen. Daarbij geldt een overgangsrecht voor inburgeringsplichtigen en vrijwillige inburgeraars die al een inburgeringstraject volgen en de inburgeraars van wie de inburgeringsplicht wordt gehandhaafd. Personen die onder het overgangsrecht vallen maken het traject af bij de gemeente. 7.1. Wijzigingen Wet inburgering per 1 januari 2013: Inburgeringsplicht geldt alleen voor nieuwkomers: Oudkomers en vrijwillige inburgeraars ( afkomstig uit Europese Unie en Turkije) behoren niet langer tot de doelgroep van de Wet inburgering. Inburgeren op eigen kosten: De inburgeraar is zelf verantwoordelijk voor de kosten van de inburgeringscursus. De gemeente kan geen aanbod meer doen. Sociaal leenstelsel: Minder draagkrachtige inburgeringsplichtigen en vrijwillige inburgeraars kunnen voor hun inburgeringstraject een lening aanvragen bij de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) 7

Uitvoering door DUO: DUO wordt het aanspreekpunt voor nieuwe inburgeringsplichtigen. Inburgering als voorwaarde voor verblijf in Nederland: Als de inburgeringsplichtige verwijtbaar niet voldoet aan de inburgeringsplicht, volgt intrekking van de reguliere verblijfsvergunning voor bepaalde tijd. Voor asielgerechtigden geldt deze voorwaarde niet. Inburgeringstermijn: Inburgeringsprogramma wordt 3 jaar. Mensen die eerst moeten alfabetiseren krijgen 2 jaar extra om in te burgeren. Overgangsrecht Wet inburgering Inburgeringsplichtigen en vrijwillige inburgeraars blijven na invoering van de gewijzigde Wet inburgering dezelfde rechten en plichten houden zoals met hen is afgesproken. 7.2. Verantwoordelijkheid gemeenten inburgering vanaf de 1 januari 2013 voor: 1. Inburgeringsplichtigen die voor deze datum een door de gemeente aangeboden inburgeringsvoorziening volgen. 2. Inburgeringsplichtigen, zonder gemeentelijke inburgeringsvoorziening die een handhavingstraject hebben. 3. vrijwillige inburgeraars die een inburgeringsvoorziening aangeboden hebben gekregen. De gemeente blijft verantwoordelijk tot het eind van hun traject. 4. Daarnaast blijven gemeenten verplicht om aan asielgerechtigden en geestelijk bedienaren een inburgeringsvoorziening aan te bieden als zij voor 1 januari 2013 hun verblijfsvergunning/status hebben ontvangen en zich pas daarna in de gemeente vestigen. 8. Taken gemeenten gewijzigde wet inburgering Vanaf 1 januari 2013 wijzigt de taak van de gemeente voor de uitvoering van de Wet inburgering. Gemeenten stellen de inburgeringsplicht niet meer vast en doen geen inburgeringsaanbod meer. Er zijn toch enkele aantal zaken die aandacht verdienen. 8.1. De gemeentelijke verordening De huidige verordening Wet inburgering gemeente Waalwijk hoeft niet aangepast te worden omdat de wettelijke grondslag niet wijzigt. De gemeente Waalwijk heeft in 2007 de keuze gemaakt om te werken met het zogenaamde aanbodstelsel. De gemeentelijke verordening blijft ook na 1 januari 2013 van kracht. De verordening kan als de laatste inburgeraar het traject heeft afgerond ingetrokken worden. 8.2.Maatschappelijke begeleiding statushouders In de gewijzigde Wet inburgering wordt het college opgedragen de maatschappelijk begeleiding van de statushouders die in het kader van de taakstelling huisvesting statushouders worden gehuisvest te verzorgen. Per 1 januari 2013 wordt het arrangement Werken aan een nieuwe toekomst aangeboden. 8

8.3. Afhandeling gestarte trajecten voor 1 januari 2013 versus benodigde financiën Gemeenten blijven voor de trajecten gestart voor 1 januari 2013 verantwoordelijk. Op basis van het overgangsrecht zullen er in 2013 enkele nieuwe trajecten starten. Verwacht wordt dat de laatste inburgeraars in 2016 het traject zullen afsluiten. De afrekening met de taalaanbieders geschiedt op basis van de geleverde prestatie. Dit houdt dat het traject in 3 fasen wordt afgerekend: start, halverwege, deelname examen en geslaagd voor examen. De financiële verplichtingen lopen tot en met 2016 door. Vanaf 2014 ontvangen gemeenten geen rijksmiddelen meer voor de inburgering. In de memorie van toelichting van de gewijzigde Wet inburgering wordt aangegeven dat gemeente hiervoor een voorziening/ reservering moeten aanleggen. Dit kunnen gemeenten financieren vanuit de meeneemregeling in het participatiebudget. Het Rijk stelt zich op het standpunt dat de gemeenten de afgelopen jaren voldoende zijn gefinancierd voor de inburgering. Op dit moment wordt verwacht dat de meeneemregeling vanuit het participatiebudget van de Wet inburgering toereikend hiervoor is. 8.4. Handhaving De voor 1 januari 2013 gestarte handhavingstrajecten blijven een taak van de gemeente en zullen door Baanbrekers uitgevoerd worden. 9