Implementatie van een nationale 3D Standaard

Implementatie van een nationale 3D Standaard Dr Jantien Stoter, projectleider 3D Pilot Werkzaam bij: TU Delft & Geonovum & Kadaster

Inhoud 1. Achtergrond: 3D in huidige praktijk 2. Implementatie van 3D standaard in NL

3D is praktijk! 3D toepassingen 3D data 3D software

Schaduwanalyse Interactieve luchtstroom simulatie

3D-bomen veiligheid van waterkeringen

2D niet altijd voldoende Wateroverlast op wegen voorspellen Communicatie met burgers (Apeldoorn)

Ruimtelijke ontwikkeling Spoorzone Delft Geusselt, Maastricht

3D in communicatie 3D Breda (2003!) 3D Middelburg

3D analyses

3D is praktijk 3D toepassingen 3D data 3D software

Veel 3D data te koop www.besteld3d.nl

3D data overheid Hoogtemodel Nederland AHN1: 1997-2003 AHN2: 2013 voor heel Nederland Stadsmodellen: Groningen, Leeuwarden, Den Haag etc Topografisch bestand Provincie Noord Brabant

3D open data Geologisch modellen van de ondergrond TNO 3D stadsmodel Rotterdam 3D OSM

3D open data: DTB, Rijkswaterstaat

3D is praktijk 3D toepassingen 3D data 3D software

3D Software 3D ondersteuning in GIS/CAD software: ESRI, Bentley, Intergraph, Autodesk, Erdas, Mapinfo Standaarden: OGC 3D standaard sinds 2008 (CityGML) Bouwwereld kent IFC standaard Database: Oracle 11 ondersteunt 3D

Nog meer 3D database implementatie Topologisch correcte 3D objecten Validatie Editten van object in DBMS

3D mainstream? Geen generieke aanpak 3D; steeds opnieuw beginnen/investeren Alleen beschikbaar op project basis; niet als onderdeel van generieke (2D) informatieprocessen Voor overheidsorganisaties onduidelijk wat je met 3D kan doen en hoe je het moet aanpakken Huidige economische klimaat nodigt niet uit tot investering

Doel 3D Pilot fase 1 Inzicht krijgen in 3D mogelijkheden en richting bepalen 3D toepassingen impuls geven, door: Samenwerken met veel stakeholders in een testgebied op gedefinieerde use cases Samenbrengen van kennis, technologie en behoefte rond 3D 3D standaard NL vaststellen

3D Pilot Initiatiefnemers Kadaster Geonovum Nederlandse Commisie voor Geodesie Ministerie I&M 3D Pilot: Fase 1: maart 2010 juni 2011 Fase 2: sept 2011 juni 2012

3D Pilot partners fase 1 (68) 4Sight Gemeente Apeldoorn Moss(Germany) TNO ICT Aerodata Gemeente Den Bosch Nedgraphics Topcon Sokkia AGIV (Belgie) Gemeente Den Haag Neo TOPOSCOPIE AHN Gemeente Groningen NLR Triformis Alterra Gemeente Rotterdam Object Vision TU Delft c-graphics Bentley Gemeente Tilburg Architect ONL TU Delft-GISt BGT-LSV GBKN Geodan Oracle TU Delft-L&R BLOM Netherlands Geodelta Oranjewoud TU Eindhoven Cebra Geonovum Organic Vectory Universiteit Ghent Crotec Grontmij PBS Limited (MapInfo) Universiteit Groningen Curnet Hansa Luftbild Planbureau Leefomgeving Universiteit Utrecht Cyclomedia Horus surround vision Politie KLPD WUR Defensie idelft Provincie NB Cobra Geoadviseurs Esri NL Imagem RWS, DID TU Berlijn Eurosense Intergraph StrateGIS Fugro ITC -TU Twente Terra Imaging GemeenteLeeuwarden IT-Pro People TNO Bouw en Ondergrond Gemeente Amsterdam Kadaster TNO Defensie en Veiligheid > 400 leden op LinkedIn; ook actief op Twitter

Aanpak 3D Pilot: 4 werkgroepen

Fase 1: Veel testdata: Kop van Zuid Fugro, in opdracht van Rotterdam AHN2 TNO Topcon Sokkia Mobiele laserscanning; Horus Surround Vision DTB, RWS Imagem GBKN Cyclomedia GBKN TOP10NL

Veel data verder verwerkt tot 3D informatie IT-Pro people Bentley idelft Kadaster Bentley Bentley Bentley Toposcopie U Twente Toposcopie Gemeente Rotterdam U Twente

. en toegepast in use cases

Belangrijk resultaat fase 1: integratie 2D IMGeo en OGC 3D standaard (CityGML) CityGML: OGC standard for 3D geoinformatie (semantiek en geometrie) 3D standard NL: Hergebruik van waardevolle concepten waarover al consensus is in IMGeo 1.0 IMGeo 2.0: integreert 2D, 2.5D en 3D representaties

CityGML: Level Of Detail concept OGC, 2008

3D IMGeo LOD2 LOD1 Extrusie naar boven Extrusie naar beneden (vanuit BAG) 3D+semantiek LOD0 2.5D+semantiek+topologie IMGeo 2D+semantiek

CityGML-IMGeo LOD0 and LOD2 2D LOD

Belang 3D IMGeo voor 3D NL Solide basis voor ontwikkelingen 3D 3D Basistopografie voor 3D applicaties Kleine stap naar 3D toepassing vanuit 2D processen Maakt 3D uitbreidingen in andere domeinen mogelijk: 3D in RO, Kadastrale registratie, BRT Integratie boven- en ondergrondse informatie 3D in gebiedsontwikkeling (CO2-neutraal)

National 3D/2D standard Currently in public consultation Expected to become formal standard in 2 months Unique achievement: Nation wide 3D standard compliant to national + international standard

Wat heeft 3D Pilot fase 1 ons opgeleverd? Van: 3D heeft potentie, maar hoe pak ik het aan naar 3D met gerichte ambities 3D bewustzijn in NL; ook bij niet-3d experts Innovaties, ook in 2 e en 3 e graads netwerk 3D NL georganiseerd (zonder financiering!) 2D IM grootschalige topografie voorbereid op 3D (Inter)nationale bekendheid

OGC 3D award voor 3D Pilot NL Uit OGC press release: to honor the vision and commitment of those responsible for the achievements the award honors the forward-thinking leaders of the 3D Pilot NL The developments in the Netherlands serve as inspirational example of a national implementation of a 3D standard for topography.

Vervolg van 3D Pilot I. Onderwerpen die klaar zijn voor praktijk: oppakken binnen reguliere taken: Verankering door Geonovum, Kadaster en I&M II. Vervolgpilot 3D (sept 2011- juni 2012)

Doel Vervolgpilot 3D Ondersteuning van implementatie van 3D in NL: Tools + technieken Concrete handvatten bieden Starterskit Verdere kennisverspreiding Afstemming relevante organisaties, partijen etc (VNG, BIM standaarden, Curnet, KING)

Nieuwe oproep: 3D Pilot partners Fase 2 (80) 3DSite IT&C BV Fugro Coenradie provincie noord-brabant 4Sight BV Gemeente Apeldoorn Ingenieursbureau GW Rdam Reality Bytes Oranjewoud gemeente Den Haag Intergraph Benelux B.V. rijksuniversiteit groningen Alliander NV Gemeente Dordrecht ITC UTwente Rijkswaterstaat Alterra Wageningen UR Gemeente Eindhoven Jupiter Light StrateGis Groep BV AND Gemeente Gent Kadaster Syntax InfraMediairs Autodesk Gem. Leeuwarden Kaho Sint-Lieven, KU Leuven Technische Universiteit Delft Ballast Nedam Gemeente Rotterdam KPG Nederland BV TU Eindhoven Bentley gemeente Den Bosch LENSEN geomanagement Projekt en Adviesburo"De Pol" Witteveen+Bos Gemeente Tilburg NLR Terra Imaging Blom Netherlands GW Rotterdam NedGraphics TNO / BIMserver.org Breijn Geodan NEO BV TNO Geomodelling Cobra geoadviseurs bv Geodelta Oadis Open BIM consultants TNO Technical Sciences Crotec GeoID bvba Oracle Topcon Europe Positioning B.V. CURNET Geonovum Oranjewoud B.V. Toposcopie CycloMedia Technology Grontmij Nederland ORBIT GeoSpatial Techn. TU Delft DelftTech BV Grontmij Nederland Organic Vectory BV TU Eindhoven E-Semble Havenbedrijf Pitney Bowes Insight Vicrea Esri Nederland idelft BV U Twente en NCG VU A'dam- SPINlab Planbureau voor de Fast-Fox Imagem Leefomgeving (PBL) Universiteit Utrecht 120 personen

Kenmerken aanpak Vervolgpilot 3D Open netwerk-concept uitbouwen Initiatiefnemers: zelfde als fase 1 Plenaire sessies: 4 okt, 6 dec, 7 febr, 12 april, 19 juni Regieteam komt ook tussendoor bij elkaar Ook weer veel presentaties en publicaties voorzien Sturen op concrete producten en implementatie

3D Vervolgpilot, 6 activiteiten (1/3): 1. Voorbeeldbestanden IMGeo 2.0 CityGML Marcel Reuvers, Geonovum Uitgangsdata (Testgebied Den Bosch): 2D IMGeo 2.0/IMBGT 1.0 AHN2; Cyclomedia; Terrestrisch ingewonnen data Deelnemers maken 3D IMGeo data Verschillende thema s Verschillende LOD s 2. Opstellen standaardbestek voor opbouw 3D IMGeo data, Olv George Vosselman, ITC

3D Vervolgpilot, 6 activiteiten (2/3): 3. 3D validator, Paul Janssen, Geonovum Ontwerp en implementatie 4. Beschrijven standaard aanpak beheren, updaten, ontsluiten 3D IMGeo data, Friso Penninga, Gemeente Den Haag Als onderdeel van bestaande werkprocessen (bijv kapvergunning, BAG, WABO) Niet als apart werkproces

3D Vervolgpilot, 6 activiteiten (2/2): 5. Verzamelen van 3D killerapplicaties, Rick Klooster, Gemeente Apeldoorn Niet alleen voor toepassing IMGeo 6. Afstemming BIM-CityGML-IMGeo standaarden, Jakob Beetz, TU Eindhoven Agenda opstellen: Betekenisvolle conversie IFC-CityGML IFC-CityGML mapping Kennisdag rond afstemming in 2012

3D TOP10NL als 3D referentieset? Naast standaard ook 3D referentieset nodig Haalbaar: als slimme combinatie van TOP10NL en AHN2, op basis van (Oude Elberink & Vosselman) Overal in NL direct aan de slag; niet langer per project TOP10NL AHN2

Eerste resultaten 3D TOP10NL (Oude Elberink, ITC, U Twente) Gebouw is blok Weg is vloeiend Terrein hoogte varieert Water is vlak Maar sluit wel aan op water

Tot slot 3D standaard geeft solide basis Sluit aan bij 2D Zorg voor support van (veel) stakeholders Sluit aan bij internationale standaarden Landsdekkende 3D referentieset; BGT/BRT Boodschap voor Oracle: CityGML ondersteuning + ADE s

Source: RWS Source: Prov NB Source: TNO Vragen? Source Oude Elberink, 2010 Source Oude Elberink, 2010 Source Bentley Systems, 2010