Mijn nieuwe leven! NS approval ID 143540 revision date 03-2014 Leven na een hartaanval
Inhoud Inleiding.... P. 01 Het gezonde hart... P. 02 Wat is een hartaanval?... P. 02 Hoe ontstaat een hartaanval?... P. 03 Hoe wordt een hartaanval in de acute fase behandeld?.... P. 04 Wat zijn de risicofactoren voor een hartaanval?... P. 05 Hoe kan u een nieuwe hartaanval voorkomen?... P. 05 Wat is antiplaatjestherapie?... P. 06 Hoe belangrijk is het om de geneesmiddelen regelmatig in te nemen?.. P. 07 Wat zijn mogelijke bijwerkingen van antiplaatjestherapie en wat moet u dan doen?... P. 08 Wanneer moet u extra voorzichtig zijn met antiplaatjestherapie?... P. 09 Hoe kan u terugbetaling van uw antiplaatjestherapie bekomen?... P. 10 MijnHart-acs.be: een website voor mensen die een hartaanval gehad hebben... P. 11 Inleiding U krijgt deze brochure omdat u onlangs een hartaanval heeft gehad. In deze brochure vindt u algemene informatie over uw aandoening, de behandeling, de risicofactoren en hoe een nieuwe hartaanval vermeden kan worden. Ook vindt u informatie en instructies over antiplaatjestherapie, onder andere hoe u de terugbetaling ervan kunt bekomen.
Het gezonde hart Het hart is een spier die werkt als een pomp. Het zorgt ervoor dat zuurstofarm bloed naar de longen wordt geleid zodat het zuurstof kan opnemen. Dit zuurstofrijke bloed wordt dan naar de organen gepompt. Zo worden onze lichaamscellen voorzien van de onontbeerlijke zuurstof. Voor een optimale werking, moet het hart natuurlijk ook zelf van voldoende zuurstofrijk bloed worden voorzien. Dit gebeurt door de kransslagaders (ook: coronairen), die als een spinnenweb over de hartspier heen liggen. Deze fijne kransslagaders moeten goed doorgankelijk zijn en mogen niet verstopt raken, om voldoende doorbloeding en een goede werking van de hartspier te verzekeren. Zuurstofarm bloed uit het lichaam Zuurstofrijk bloed naar het lichaam Aorta Rechter kransslagader Linker kransslagader Wat is een hartaanval? Als een deel van de hartspier geen zuurstof uit de kransslagaders krijgt, kan het niet meer samentrekken en wordt de werking van het hart verstoord. Meestal gebeurt dit doordat een bloedstolsel ergens in een kransslagader blijft steken en de bloedtoevoer plots volledig of gedeeltelijk afgesloten wordt. Indien de blokkade van de kransslagader zo ernstig is dat een deel van de hartspier zal afsterven, spreekt men van een myocardinfarct of hartaanval. Indien de verstopping de bloedstroom slechts gedeeltelijk afsluit, zal de hartspier niet afsterven. In dat geval spreekt men normaal niet van een hartaanval maar noemt men dit instabiele angor, hoewel de termen soms ook door mekaar worden gebruikt. Als verzamelnaam van hartaanval en instabiele angor wordt ook wel de term Acuut Coronair Syndroom (ACS) gebruikt. Het meest typerende symptoom van een ACS is een beklemmende, drukkende pijn achter het borstbeen. Deze pijn straalt vaak uit naar de linkerarm, de nek, de rug of de kaken. Daarnaast behoren ademnood, een beklemmend of angstig gevoel, hartritmestoornissen en misselijkheid tot de symptomen. 2
Hoe ontstaat een hartaanval? De bloedvaten vervoeren niet alleen bloedcellen maar ook bloedplaatjes doorheen het hele lichaam. Bloedplaatjes zijn cellen die het bloed helpen stollen. Bloedplaatje Rode bloedcel Plaque Aan de binnenwand van de bloedvaten kunnen zich vet, cholesterol en andere substanties ophopen en plaques vormen. Dit wordt atherosclerose of aderverkalking genoemd. Wanneer zo n plaque scheurt, probeert het lichaam deze scheur te dichten door er bloedplaatjes op vast te hechten. Zo vormt er zich een bloedstolsel of trombus, waardoor het bloedvat plots verstopt raakt. Men spreekt hier van trombose. Wanneer zo n bloedstolsel in de kransslagader gevormd wordt, ontstaat een blokkade ter hoogte van het hart, waardoor een deel van de hartspier niet meer doorbloed kan worden. Dit kan leiden tot een hartaanval. 3
Hoe wordt een hartaanval in de acute fase behandeld? Na een hartaanval is het belangrijk dat de blokkade zo snel mogelijk weggenomen wordt en het afgesloten bloedvat weer toegankelijk gemaakt wordt. Hoe sneller het bloedvat weer open is, hoe kleiner de kans op blijvende schade aan het hart. Een dotter- en stentbehandeling is een veelvoorkomende behandeling om ernstige verstoppingen in de kransslagaders op te heffen. Hierbij wordt, via een katheter door de huid, een ballonnetje opgeblazen in de verstopte kransslagader, waardoor deze zich opent. Tegelijk kan een klein buisje of stent in de kransslagader worden achtergelaten, die het bloedvat helpt om open te blijven. Een dergelijke procedure wordt vaak met de afkorting PCI (Percutane Coronaire Interventie) omschreven. Er bestaan 2 types stents: naakte baremetal stent (BMS): vervaardigd uit roestvrij staal drug-eluting stent (DES): bevat een geneesmiddel dat het dichtslibben van de stent verhindert In sommige gevallen, bij ernstige vernauwingen of meerdere vernauwingen, of als een dotteren stentbehandeling niet mogelijk is, kan een bypassoperatie (ook: overbruggingsoperatie) nodig zijn. Een bypassoperatie is een openhartoperatie waarbij een stukje ader van de eigen bloedvaten geplaatst wordt om de vernauwing heen. De vernauwing zelf blijft bestaan, maar het bloed stroomt nu via een nieuwe route. Deze procedure wordt CABG (Coronary Artery Bypass Grafting) genoemd. Sommige patiënten ondergaan geen van bovenstaande ingrepen, maar krijgen enkel medicatie om het verstopte of geblokkeerde bloedvat te openen. Ook na PCI en CABG volgt altijd een behandeling met medicatie. 4
Wat zijn de risicofactoren voor een hartaanval? De belangrijkste oorzaak van een hartaanval is een verstopping van de kransslagaders. Door de ophoping van vet, cholesterol en andere substanties aan de binnenwand van het bloedvat ontstaan atherosclerotische plaques. Wanneer zo n plaque scheurt, wordt een bloedstolsel gevormd, waardoor het bloedvat verstopt raakt. Verschillende factoren kunnen de kans op atherosclerose en het dichtslibben van de kransslagaders verhogen. Hierdoor verhoogt ook het risico op het scheuren van een plaque en het ontstaan van een hartaanval. De belangrijkste risicofactoren zijn: Verhoogd cholesterolgehalte Roken Hoge bloeddruk Suikerziekte Hoe kan u een nieuwe hartaanval voorkomen? Om een nieuwe hartaanval te voorkomen, is het belangrijk het proces van aderverkalking tegen te gaan. Dit kan door uw levensstijl aan te passen. Probeer te stoppen met roken Neem voldoende beweging Probeer overgewicht tegen te gaan Probeer gezond te eten: wees matig met vet, zoet en zout Ga voorzichtig om met alcohol Voor diabetespatiënten is het belangrijk om de bloedsuikerspiegel zo optimaal mogelijk in te stellen Naast aanpassingen in levensstijl, kunnen geneesmiddelen het risico op een nieuwe hartaanval beperken. De aderverkalking, die tot een hartaanval heeft geleid, is immers nog steeds aanwezig in uw lichaam, en dus ook het risico op een tweede aanval. Geneesmiddelen kunnen het hart ontlasten, de bloeddruk regelen, de cholesterolspiegel verlagen en bestaande plaques in de bloedvaten stabiliseren. Daarnaast zijn er ook geneesmiddelen die de vorming van nieuwe bloedstolsels voorkomen. Deze geneesmiddelen noemt men orale antiplaatjesmiddelen (ook: plaatjes(aggregatie)remmers). 5
Wat is antiplaatjestherapie? Om de vorming van nieuwe bloedstolsels na een hartaanval te voorkomen, schrijft men orale antiplaatjesmiddelen (ook: plaatjes(aggregatie)remmers) voor. Deze geneesmiddelen verhinderen dat bloedplaatjes aan elkaar gaan klitten en een nieuw bloedstolsel of klonter vormen. Een nieuw bloedstolsel zou de bloedstroom in de kransslagader of de stent (indien er bij u een stent geplaatst werd om het bloedvat open te houden) kunnen blokkeren en een nieuwe hartaanval veroorzaken. Zonder antiplaatjestherapie Bloedstolsel in stent Bloedstolsel in bloedvat Met antiplaatjestherapie Open stent Open bloedvat Aspirine (acetylsalicylzuur) is een zeer bekend antiplaatjesmiddel. Een kleine dosis aspirine dient meestal levenslang ingenomen te worden na een hartaanval. Om het samenklitten van de bloedplaatjes nog beter te voorkomen, wordt in het eerste jaar na de hartaanval, naast aspirine, nog een tweede soort antiplaatjesmiddel aanbevolen. Dit antiplaatjesmiddel voorkomt stolselvorming op een andere manier dan aspirine. Hierdoor daalt het risico op een nieuwe hartaanval en sterfte aanzienlijk. 6
Hoe belangrijk is het om de geneesmiddelen regelmatig in te nemen? Een aantal geneesmiddelen dient u levenslang te nemen, bijvoorbeeld aspirine. Andere antiplaatjesmiddelen (bovenop aspirine dus) zijn in België terugbetaald voor een behandeling gedurende 1 jaar Waarom gedurende 1 jaar? Klinische studies hebben aangetoond dat een behandeling gedurende 1 jaar: - het risico op een nieuwe hartaanval vermindert 1,2,3 - de overlevingskans vergroot 1,2 Richtlijnen betreffende plaatjesaggregatieremming na een hartaanval raden een behandeling van 1 jaar aan bij iedereen die een hartaanval heeft gehad: - Onafhankelijk van de behandeling die u onderging (plaatsing stent (PCI)/bypassoperatie (CABG)/zuiver medicamenteuze behandeling) - Onafhankelijk van het type stent (BMS/DES) dat geplaatst werd Enkel regelmatige inname van uw geneesmiddelen garandeert een optimale werking. Antiplaatjesmiddelen dienen dagelijks -zonder onderbrekinggenomen te worden om de gewenste bescherming te bieden. Als u een geneesmiddel niet verdraagt, dient u dit te melden aan uw arts. Wanneer u een geneesmiddel stopzet zonder eerst met uw arts te overleggen, loopt u het risico op een nieuwe hartaanval. Uw arts zal eventueel een ander geneesmiddel voorschrijven dat u beter verdraagt. Aarzel niet uw arts of apotheker te contacteren, indien u vragen hebt over het gebruik van uw geneesmiddel. TIPS VOOR REGELMATIGE INNAME VAN GENEESMIDDELEN Neem uw geneesmiddelen elke dag op hetzelfde tijdstip in. Zo vermijdt u dat u ze vergeet in te nemen. Bespreek met uw arts of apotheker bijzondere innamevoorschriften: voor, tijdens of na de maaltijd, het vermijden van bepaalde voedingsmiddelen, zoals pompelmoessap, enz. Kleine geheugensteuntjes kunnen zorgen voor een regelmatige inname, bijvoorbeeld briefjes aan de deur, tablettendoosjes op de tafel, of een regelmatige elektronische herinneringsfunctie op uw mobiele telefoon of computer. 1. Wallentin L. et al, N Engl J Med. 2009; 361:1045-105 2. CURE investigators, N Engl J Med. 2001; 345: 494-502 3. Wiviott S. et al, N Engl J Med. 2007; 357: 2001-2015 7
Wat zijn mogelijke bijwerkingen van antiplaatjestherapie en wat moet u dan doen? Zoals elk geneesmiddel kunnen ook orale antiplaatjesmiddelen negatieve reacties of bijwerkingen hebben, al krijgt niet iedereen daarmee te maken. In de bijsluiter van het geneesmiddel vindt u een lijst van de beschreven bijwerkingen. Het is belangrijk dat u met uw arts overlegt, wanneer u last hebt van een bijwerking. Bloedingen Orale antiplaatjesmiddelen zijn zeer belangrijk bij de nabehandeling van een hartaanval. Ze verhinderen het samenklitten van de bloedplaatjes, waardoor een nieuwe verstopping van een kransslagader en dus een nieuwe hartaanval voorkomen wordt. Door deze bloedplaatjesremming kan echter het risico op een bloeding toenemen. Kleine bloedingen, zoals een bloedneus of bloeding na een verwonding, komen vaker voor en zijn moeilijker te stelpen. Ook blauwe plekken komen vaker voor en zijn doorgaans groter. Ernstige, levensbedreigende bloedingen komen zelden voor, maar wel iets frequenter dan wanneer u geen orale antiplaatjesmiddelen zou krijgen. Een beroerte, veroorzaakt door bloedingen in de hersenen, komt heel soms voor. Tekenen van een beroerte zijn: - plotseling een verdoofd gevoel of zwakte in de armen, benen of het gezicht, vooral als dit aan één kant van het lichaam is - plotselinge verwardheid, moeite om te spreken of moeite om anderen te begrijpen - plotselinge moeite met lopen of evenwichts- of coördinatieverlies - plotselinge duizeligheid of plotseling ernstige hoofdpijn, zonder duidelijke reden Kortademigheid Kortademigheid kan het gevolg zijn van uw hartaandoening, of een andere oorzaak hebben. Het kan echter ook een bijwerking zijn van het orale antiplaatjesmiddel dat u neemt. De kortademigheid die u kan ervaren bij het nemen van een oraal antiplaatjesmiddel, is meestal licht tot matig en verdwijnt meestal zonder dat de behandeling moet worden stopgezet. Als uw ademhalingsproblemen verslechteren of erg lang duren, contacteer dan uw arts. Antiplaatjesmiddelen zijn niet tegenaangewezen bij astma en/of COPD. Toch licht u best uw arts in indien u een voorgeschiedenis van astma en/of COPD hebt. Uw arts zal voor u de voordelen en de risico s van antiplaatjestherapie tegen elkaar afwegen. Stop in geen geval het gebruik van het oraal antiplaatjesmiddel uit angst voor eventuele bijwerkingen, zonder uw arts te raadplegen. Dit verhoogt immers het risico op een nieuwe hartaanval. 8
Wanneer moet u extra voorzichtig zijn met antiplaatjestherapie? Raadpleeg uw arts, apotheker of tandarts wanneer u een antiplaatjesmiddel gebruikt, als: U een verhoogde kans heeft op bloedingen, omdat u onlangs een ernstige verwonding heeft gehad onlangs geopereerd bent (ook aan uw gebit) een aandoening heeft van de bloedstolling onlangs een maagbloeding heeft gehad of een maagzweer/darmpoliep ouder dan 75 jaar bent U tijdens uw behandeling moet worden geopereerd (ook aan uw gebit) Dit is vanwege het verhoogde risico op bloedingen. Het zou kunnen dat uw arts wil dat u enkele dagen voor de operatie stopt met het gebruik van het antiplaatjesmiddel. Uw hartslag abnormaal laag is (vaak lager dan 60 slagen per minuut) U longproblemen heeft, zoals astma of COPD U een bloedtest heeft gehad die aantoont dat u een verhoogd urinezuur gehalte heeft U leverproblemen heeft U een beroerte heeft gehad die werd veroorzaakt door een bloeding in de hersenen U in de afgelopen 7 dagen een bloedklonter in uw hersenslagader hebt gehad (ischemische aanval) U zwanger bent of borstvoeding geeft U andere medicijnen neemt. Dit geldt voor geneesmiddelen op voorschrift en geneesmiddelen waarvoor u geen voorschrift nodig heeft, alsook voedingssupplementen en kruidengeneesmiddelen. Het antiplaatjesmiddel kan de werking van sommige andere medicijnen beïnvloeden en andere medicijnen kunnen een invloed hebben op de werking van het antiplaatjesmiddel 9
Hoe kan u terugbetaling van uw antiplaatjestherapie bekomen? STAP 1: U kreeg van uw arts een aanvraagformulier tot terugbetaling van een antiplaatjesmiddel. Bezorg dit aanvraagformulier aan de adviserende geneesheer van het ziekenfonds. STAP 2: De adviserende geneesheer gaat na of u aan de terugbetalingsvoorwaarden voldoet. U krijgt een terugbetalingsattest toegestuurd op uw thuisadres. STAP 3: Met dit attest én een voorschrift kan u het antiplaatjesmiddel afhalen bij de apotheker. U betaalt enkel het remgeld. Bijkomende tips Hou het attest goed bij. U zal het bij elk volgend voorschrift van uw antiplaatjesmiddel opnieuw moeten voorleggen. Bij elke aflevering vermeldt de apotheker de datum van aflevering, ondertekent hij, en stempelt hij in de daartoe voorziene vakken. Het is mogelijk dat uw attest een tijdje op zich laat wachten. Het is echter heel belangrijk dat u uw antiplaatjestherapie niet onderbreekt. Stel in dat geval uw bezoek aan de apotheker niet uit, maar bespreek met hem/haar uw specifieke situatie. 10
MijnHart-acs.be: een website voor mensen die een hartaanval gehad hebben Deze korte brochure heeft als doel om u meer inzicht te bieden in uw aandoening. Sinds kort kunt u voor uitgebreidere informatie ook terecht op mijnhart-acs, (http://www.mijnhart-acs.be) een Belgische website voor patiënten die een hartaanval gehad hebben.* U vindt hier: Informatie over acuut coronair syndroom (ACS): symptomen, behandeling, preventie Getuigenissen van andere patiënten Nuttige links Working Group on Cardiovascular Prevention and Rehabilitation * Deze website werd ontwikkeld door de BWGCPR (Belgian Working Group on Cardiovascular Prevention and Rehabilitation), met ondersteuning van AstraZeneca. 11
UW ORAAL ANTIPLAATJESMIDDEL IS GEDURENDE 1 JAAR TERUGBETAALD 1 kleine verpakking (56 tabletten = 4 weken) en 4 grote verpakkingen (168 tabletten = 12 weken) VERPAKKING VAN 56 TABLETTEN AFGELEVERD OP... /... /... 1 e VERPAKKING VAN 168 TABLETTEN AFGELEVERD OP... /... /... 2 e VERPAKKING VAN 168 TABLETTEN AFGELEVERD OP... /... /... 3 e VERPAKKING VAN 168 TABLETTEN AFGELEVERD OP... /... /... 4 e VERPAKKING VAN 168 TABLETTEN AFGELEVERD OP... /... /... STARTDATUM TERUGBETALING:... /... /... EINDDATUM TERUGBETALING:... /... /...
Uw ACS patiëntenkaart U heeft recht op 1 jaar terugbetaling van uw oraal antiplaatjesmiddel, dat wil zeggen 1 kleine verpakking (voor 4 weken) en 4 grote verpakkingen (voor 12 weken). Met deze ACS patiëntenkaart kunt u zelf bijhouden: - Op welke datum uw terugbetalingsattest is ingegaan, en op welke datum het vervalt. (dit wordt duidelijk op het attest aangegeven) - Welke verpakkingen u reeds ontvangen hebt, en op welke u nog recht hebt. U kunt deze kaart voorleggen aan uw behandelende artsen (cardioloog en huisarts) zodat ook zij weten welke verpakkingen u nog moet ontvangen. ACS * PATIËNTENKAART PATIËNTENGEGEVENS Naam:... Voornaam:... Behandeling met oraal antiplaatjesmiddel:... Begonnen op...... /...... /........ INDIEN U ZOU OVERWEGEN DE BEHANDELING VROEGTIJDIG STOP TE ZETTEN (VROEGER DAN 1 JAAR NA HET STARTEN ERVAN) GELIEVE DAN CONTACT OP TE NEMEN MET UW CARDIOLOOG Naam:... Telefoonnummmer:................................................................................... * ACS = ACUUT CORONAIR SYNDROOM: HARTAANVAL OF INSTABIELE ANGOR