Blaaskatheter
U krijgt een blaaskatheter om de urine te laten weglopen. Een katheter is een soepele, holle slang. De katheter blijft zitten in de blaas doordat er een ballonnetje wordt opgeblazen in de blaas. Via de katheter kan de urine aflopen uit de blaas. De katheter kan op twee manieren in de blaas worden geplaatst; via de onderbuik of via de plasbuis. (Zie voor verdere uitleg hieronder). Daarnaast zijn er twee mogelijkheden voor het opvangen van de urine. De urine kan continu in een been- of bedzak aflopen (de katheter staat dan open ). De katheter kan echter ook afgestopt worden. Dan blijft de urine in de blaas totdat u aandrang krijgt en dan opent u het katheterventiel ( stopje ) zodat de urine weg kan lopen. De katheter moet minimaal om de drie uur open worden gezet. In deze folder vindt u informatie over de blaaskatheter. Heeft u na het lezen nog vragen, stel deze dan gerust aan de arts of verpleegkundige tijdens uw polibezoek. 1. Suprapubische katheter De suprapubische katheter, kortweg spk genoemd, wordt door de arts in de onderbuik geprikt, rechtstreeks in de blaas, net boven het schaambeen. De spk wordt via de buik ingebracht omdat u via de normale weg niet goed meer kunt plassen. Meestal is het een tijdelijke oplossing. De urine kan de eerste paar dagen wat bloederig zijn en het kan enkele bloedstolseltjes bevatten. Dit is normaal en komt door het inbrengen van de katheter. We raden u aan extra veel te drinken. Als de urine na een week nog erg rood ziet, neem dan contact op met uw huisarts. Als u de spk voor langere tijd krijgt, komt u na ongeveer zes weken terug om de katheter te laten wisselen. De eerste keer wordt dit in het ziekenhuis gedaan, daarna door de thuiszorg of uw huisarts. Zijaanzicht van een suprapubische katheterisatie bij de vrouw 1
Verzorging Met een spk kunt u alles doen. U kunt gewoon dagelijks wassen, douchen of baden. Na 24 uur mag ook het gaasje eraf. Als de insteekopening droog is dan hoeft er niets op. Is de insteekopening niet droog dan kan er een gaasje omheen. Deze dient wel dagelijks verschoond te worden. Ziet de insteekopening wat rood dan kunt u deze eerst dun insmeren met betadine jodium. Indien u wilt zwemmen en de insteekopening is nog niet genezen dan kunt u het gaasje rondom de insteekopening afplakken met tegaderm. ( zie ook tekening). pleister gaasje katheter pleister gaasje Attentie Is de spk eruit gevallen, neem dan direct contact op met de huisarts of het ziekenhuis. Het is namelijk soms mogelijk om binnen enkele uren een nieuwe katheter door het kanaal te voeren. Duurt dit langer dan sluit de blaas en huid zich en dient de spk opnieuw te worden aangeprikt. 2. Transurethrale katheter De transurethrale katheter, kortweg tuk, wordt ingebracht door een arts of verpleegkundige. De katheter gaat door de plasbuis naar de blaas. U kunt dus niet meer normaal plassen wanneer u een katheter heeft. Krijgt u de katheter voor langere tijd dan moet u deze na ongeveer zes weken laten verwisselen door de thuiszorg of uw huisarts. 2
Zijaanzicht van een transurethrale katheterisatie bij de man Verzorging Was dagelijks de huid rond het plasgaatje met lauw water. Mannen dienen onder de voorhuid zorgvuldig te wassen om de katheter zoveel mogelijk bacterievrij te houden. Algemene aandachtspunten Urine opvangen De urine die door de katheter afloopt komt in een opvangzak. Er zijn twee typen opvangzakken: een beenzak en een nachtzak. Overdag draagt u een beenzak, een kleine zak waar een halve liter urine in kan. De beenzak draagt u op uw boven- of onderbeen en kunt u bevestigen met beenbanden met klittenband. Als de beenzak zich heeft gevuld met urine kunt u het kraantje aan de onderkant openzetten en de urine in het toilet af laten lopen. Als u moeilijk ter been bent, kunt u de urine natuurlijk ook ergens anders in af laten lopen. Vergeet niet het kraantje dicht te zetten nadat u de opvangzak heeft leeggemaakt. 3
s Nachts gebruikt u een nachtzak, dat is een grotere zak met een langere slang waar twee liter urine in kan. De nachtzak moet altijd lager hangen dan uw blaas. U kunt hem aan de rand van het bed bevestigen. Als de katheterzak een afvoeropening heeft, kunt u deze uitspoelen met water en een week lang gebruiken. Als uw nachtzak geen afvoeropening heeft, moet u elke nacht een nieuwe gebruiken. Was voor- en na het loskoppelen en / of vervangen van de urinezak uw handen. De verpleegkundige zal u na het plaatsen van de katheter verdere uitleg en instructie geven over de verzorging. Seksualiteit Zowel mannen als vrouwen met een katheter kunnen gemeenschap hebben. Bij een spk geeft dit geen problemen. Vrouwen met een transurethrale katheter kunnen de katheter op de buik vastplakken. Mannen met een transurethrale katheter kunnen de katheter vastmaken op de penis en een condoom omdoen. Mogelijke problemen In het begin kunt u klachten hebben van een lichte blaasirritatie (het gevoel dat u moet plassen), blaaskrampen of urinelekkage langs de katheter. Dit laatste wordt meestal veroorzaakt door blaaskrampen. Ook kan het zijn dat er geen urine meer door de katheter loopt. Controleer altijd eerst even: Of de afvloed niet verhinderd wordt door een knik in de slang. De opvangzak zich lager dan de blaas bevindt. U voldoende heeft gedronken (minimaal anderhalve liter, tien glazen per dag). Met een verblijfskatheter heeft u een verhoogde kans op een urineweginfectie. Standaard controleren van de urine heeft geen zin, omdat er altijd bacterieën in de urine zitten. Voorkom onnodig gebruik van antibiotica. Behandeling met antibiotica heeft alleen zin bij klachten (koorts, pijn, algehele malaise, vieze / ruikende urine). Als u het niet vertrouwt overleg dan met uw huisarts. 4
Het is belangrijk dat u goed drinkt, minimaal anderhalve liter, tien glazen per dag. Zorg dat uw ontlasting regelmatig komt en niet te hard is. Eventueel kunt u cranberry tabletten of sap gebruiken. Als bovenstaande problemen aanhouden dan is het verstandig contact op te nemen met uw huisarts. Vermijd teveel tractie (trekkracht) op de katheter om te voorkomen dat hij eruit valt. Dus ga niet zelf aan de katheter trekken en vermijd uitgebreide rek- en strekbewegingen. Zorg ervoor dat de urinezak goed vastzit, zodat deze niet met het volle gewicht aan de katheter hangt. Ook dikkere buikwand vergroot de kans op het eruit vallen. Wisselen katheter De katheter dient ongeveer iedere zes weken te worden verwisseld. Dit regelt uw huisarts. Hiervoor krijgt u van ons een brief die u zelf bij uw huisarts afgeeft. Een suprapubische katheter wordt nog eenmaal in het ziekenhuis gewisseld. Daarna neemt uw huisarts de zorg over. De huisarts doet dit zelf of kan deze zorg uitbesteden aan de thuiszorg. In uitzonderlijke gevallen blijft het wisselen van de katheter in het ziekenhuis plaatsvinden. Bestellen materiaal Als de katheter is geplaatst, krijgt u van ons een startpakket mee. Hierin zitten een aantal beenzakken en nachtzakken. Wij regelen voor u via een medisch speciaalzaak het recept en machtiging en doen de eerste bestelling. Thuis kunt u, zonodig, zelf een vervolgbestelling doen. In het startpakket vindt u hierover schriftelijke uitleg. Ook zal de verpleegkundige u en uw familie nog verdere uitleg geven. Bij problemen kunt u in eerste instantie contact opnemen met uw huisarts. Mocht deze er niet uitkomen dan kunt u van maandag tot en met vrijdag van 8.00-17.00 uur (volg het keuzemenu) contact opnemen met de polikliniek Urologie telefoon: 024-361 38 03. s Avonds, s nachts en in het weekend via de verpleegafdeling Urologie telefoon: 024-361 34 20. 5
Annuleren van afspraken Voor het annuleren van afspraken kunt u ook het contactformulier invullen op onze website: http://www.radboudumc.nl/afspraakurologie. 6
Ruimte voor uw notities
09-2015-0210 Adres Polikliniek Urologie Hoofdingang Geert Grooteplein-Zuid 10 6525 GA Nijmegen Volg route 725, Poliplein C0 Contact 024-361 38 03 De polikliniek is telefonisch bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.00-17.00 uur (volg het keuzemenu) 's Avonds, 's nachts en in het weekend via de verpleegafdeling Urologie: 024-361 34 20 Radboud universitair medisch centrum