Wat moet ik als gebruiker met een (uitgebreid) VIB en hoe vertaal ik het naar de werkvloer? Workshop, landelijke stoffendag 1-10-2015 www.inspectieszw.nl www.jongeriusconsult.com
Introductie Doel & opzet workshop Doel en opzet Het veiligheidsinformatieblad (VIB) is een belangrijke informatiebron voor het veilig gebruik van (gevaarlijke) stoffen en mengsels in de keten en op de werkvloer Deze workshop is het resultaat van de gedachtenuitwisseling tussen Renske Beetstra en Diana Martens (Inspectie SZW) en Onno Jongerius (Jongerius Consult) over de samenhang tussen REACH en Arbo ten aanzien van gevaarlijke stoffen en de efficiënte toepassing van het VIB in het Arbobeleid. Disclaimer: deze workshop is de huidige interpretatie van de wetgeving door betrokkenen. Door Europese ontwikkelingen kan deze visie nog wijzigen. 2
AGENDA Introductie Het Veiligheidsinformatieblad (VIB) onder REACH Wat moet u als gebruiker met een (uitgebreid) VIB? Praktijk voorbeeld SPG Prints Boxmeer Hoe beoordeel je een (uitgebreid) VIB/blootstellingsscenario? Toepassing VIB in risicobeoordeling REACH en Arbo? Hoe vertaalt u het naar de werkvloer? 3
Het VIB onder REACH De essentie Het VIB: de belangrijkste Informatiedrager Het Veiligheidsinformatieblad (VIB) is en blijft de belangrijkste informatiedrager met veiliggebruikinstructies van chemische producten en REACH & CLP Compliance data in de keten Het maken, onderhoud, distributie en toepassing van het VIB moet voldoen aan REACH&CLP Gebruik de REACH Annex II vanuit EG 2015/830! De VIB Richtlijn 91/155/EEC is niet meer van kracht Het formaat van de 16 hoofdstukken is vergelijkbaar (hoofdstuk 2 & 3 zijn omgedraaid), maar de informatie-eisen zijn veel strenger Eerst: VIB-Richtlijn instructies in Annex 1 & Nationale wetgeving ± 23 verplichtte velden Nu: REACH-Verordening voorschriften in Annex II & direct van kracht 63 verplichtte velden Uitgebreid VIB ( extended SDS ) bevat registratienummer in VIB(01) of VIB(03) en bijlage met relevante blootstellingsscenario s <-> afgestemd met inhoud Registratiedossier & CLP Classificatie De distributieregels (REACH artikel 31/32) zijn vergelijkbaar met situatie voor REACH ECHA Richtsnoer voor het samenstellen van VIB (versie 3.0; Aug 2015) CLP = EG Verordening indeling, etikettering en verpakking stoffen & mengsels (EG 1272/2008) REACH = EG Verordening Registratie, Evaluatie & Autorisatie chemische stoffen (EG 1907/2006) 4
Nee Het VIB onder REACH Wat is nieuw (1)? gevaarlijk Nieuw is de Downstream user (DU) verplichting om het VIB te beoordelen. DU UCC = DU Use Compliance Check = aangepast VIB Beoordeling proces Gebruik gevaarlijke stof (met label, PBT, vpvb en/of svhc) op zichzelf of in een mengsel (boven de rel. concentratiegrens)? ongevaarlijk SDS ontvangen? Ja Ext-SDS? Nee Beoordeel (het SDS voor) veilig gebruik & check REACH & CLP compliance data. Nee Ja Vraag (Ext-)SDS van leverancier! Eigen toepassing & veilig gebruik (use condities) conform SDS(01)&ES? Nee Ja Implementeer & documenteer resultaat DU Use Compliance Check Ja Fix non compliance binnen 12 maanden! Gefixd? Bron: REACH art 37-39 & Directors Contact Group Paper & ECHA Richtsnoer voor Downstream Users 1. Verander je use condities 2. Meldt ontbrekende use conditie om op te nemen in leverancier ES s 3. Scaling / beroepen op uitzondering 4. DU-CSA voor de niet gedekte use conditie (<12 maanden); Melden ECHA (<6 maanden) 5. Staak gebruik van de stof / verander van leverancier Nee DU CSA = downstream gebruiker chemische veiligheidsbeoordeling Chemical Safety Assessment ES= Blootstellingsscenario ( Exposure Scenario ). PBT = Persistent, Bioaccumulerend & Toxisch; SDS / VIB = Safety Data Sheet / Veiligheidsinformatieblad. vpvb= very Persistent, very Bioaccumulative ; svhc= Substance of very high concern = kandidaatslijst stof (REACH art 59) 5
Nieuw is de Downstream user (DU) verplichting om als formuleerder de ES informatie van de componenten te verwerken in het mengsel VIB De formuleerder moet de informatie van de component (uitgebreid) VIB boven de relevante concentratiegrenzen verwerken in zijn mengsel VIB (REACH Art 31&34) Hij heeft verschillende opties (REACH Art 31 & ECHA Richtsnoer SDS 2.22-2.23): a) Voeg de ES s van de relevante componenten bij (scaling!) -> stof ES Annex b) Voeg mixture safe use informatie bij vanuit een mengsel assessment proces -> mengsel ES Annex c) Verwerk de relevante component ES informatie of resultaat mengsel assessment proces in de body van het mengsel VIB -> geen ES Annex Er is nog geen ECHA Richtsnoer hoe dit precies gedaan moet worden. Discussie tussen Industrie, ECHA en de Commissie via het ENES platform (Exchange Network on Exposure Scenario). Er zijn twee aanpakken in ontwikkeling: Het VIB onder REACH Wat is nieuw (2)? Top-down methode -> Lead Component Identification (LCId) method van Cefic / VCI Bottom-up methodes vanuit DUCC en individuele industrie sectoren -> Sector Worker Exposure Description (SWED) & Safe Use of Mixture Information (SUMI) Meer informatie op ENES pagina van ECHA website: http://echa.europa.eu/about-us/exchange-network-on-exposure-scenarios Jongerius Consult & Caesar Consult zijn betrokken bij deze discussies en hebben een generieke SUMI aanpak ontwikkeld. Meer details: www.jongeriusconsult.com 6
Het VIB onder REACH Samengevat Het (uitgebreid) veiligheidsinformatieblad (VIB) is de belangrijkste drager van veiligheidsinstructies & REACH/CLP Compliance data in de keten De uitgebreide VIB zijn groter, complexer & veroorzaken nieuwe verplichting voor de gebruiker om binnen 12 maanden het veilig gebruik van de eigen toepassingen ten opzichte van de relevante bloostellingsscenarios te beoordelen en documenteren (DU UCC) Het DU UCC of Leverancier SDS Assessment proces kan nieuwe interacties met leveranciers veroorzaken (inclusief noodzaak om van leverancier te wisselen) en zal ook nieuwe interacties veroorzaken met uw klanten die zelf vragen vanuit hun DU UCC proces hebben Formuleerders moeten de ES informatie van componenten verwerken in het mengsel VIB. Hoe is nog onder discussie. Volg de status bij de relevante DU sectoren & VIB software Bevoegd Gezag heeft focus op het gebruik van het VIB, mogelijk inclusief aanpak van de nieuwe DU UCC verplichtingen Behoefte aan een praktische upgrade van het leverancier VIB beoordelingsmethodiek om de REACH Compliance data & nieuwe DU UCC verplichtingen efficiënt vorm te geven 7
AGENDA Introductie Het Veiligheidsinformatieblad (VIB) onder REACH Wat moet u als gebruiker met een (uitgebreid) VIB? Praktijk voorbeeld SPG Prints Boxmeer Hoe beoordeel je een (uitgebreid) VIB/blootstellingsscenario? Toepassing VIB in risicobeoordeling REACH en Arbo? Hoe vertaalt u het naar de werkvloer? 8
Hoe gaat een downstream gebruiker met REACH en CLP om? Landelijke Stoffendag, 1 oktober 2015 Richard Schreurs Martin de Wever
Long history Established 1947 Inventors of rotary screen printing 1963 Inventors of digital textile printing 1986 16
The business units TEXTILE PRINTING GRAPHICS PRINTING PRECISION METAL 2
Areas of expertise Fashion Swim & sportswear Home deco Technical textiles Labels & packaging Wallcovering Security Printed electronics Precision metal parts 3
Chemie binnen SPGPrints Produktieprocessen: nikkel electroformeren, hardverchromen BRZO Formuleren: lakken en chemicaliën voor rotatiezeefdruk, en digitale inkten voor textieldruk (watergedragen) en labeldruk (UV) Distributeur Verkoop zeefdrukrollen en chemicaliën belangrijk voor business Hoe kritisch is een chemisch produkt voor het bedrijf? Op de hoogte blijven van veranderingen m.b.t. (levering) chemie!
Communiceer (pro-actief) met je leverancier! Blijft de levering gegarandeerd in de komende jaren? o o REACH (pre)registratie (no data, no market) aanwezigheid (potentiële) SVHC s ( nieuwe stoffen check ) Wijzigt de samenstelling van het produkt? o o o o invloed op functioneren van produkt invloed op indeling/etikettering? Invloed op eigen formuleringen? invloed op voorgeschreven PBM s? invloed op voldoen aan wetgeving (o.a. ARBO, BRZO, opslag etc.) VIB belangrijke bron van informatie!
Veiligheidsinformatiebladen Worden naar centraal e-mail adres gestuurd Informatie uit VIB wordt in ChemGes gezet (samenstelling, indeling, reg.nr., tox waardes, DNEL, PNEC etc.) Nieuwe VIB wordt vergeleken met oude VIB veranderingen? Indien nodig: nieuwe WIK en PBM s voor werknemer, nieuwe signalering op de werkplek (ARBO), nieuw VIB bij verkoopprodukten Blootstellingsscenario s: worden binnen 6 maanden gechecked volgens eigen procedure in interne REACH en CLP richtlijn en gedocumenteerd.
esds compliance check Interne procedure gebaseerd op richtsnoeren van ECHA en CEFIC Wordt het eigen gebruik beschreven door een blootstellingsscenario? Voldoen we aan de voorgeschreven gebruiksvoorwaarden, risicobeheersmaatregelen en beheersing van de blootstelling? Tools: Flow schema: basis & operationele kwaliteitscontrole (VIB), algemene nalevingscontrole (ES), wat te doen bij gedeeltelijk of helemaal niet voldoen Compliance check formulier: in te vullen voor referentie en documentatie doeleinden Logboek: bijhouden van esds checks (onderdeel van stoffendatabase)
esds compliance check: ervaringen tot nu toe Ontvangst: VIB (of updates) worden vaak niet pro-actief door leverancier verzonden; daarom vaak gedateerd of niet conform REACH bijlage II Aantal esds ontvangen: 28 sinds april 2011 Format van het blootstellingsscenario: regelmatig gebruiken leveranciers verschillende formats, wat de nalevingscontrole niet vergemakkelijkt Inhoudsopgave: dit voorkomt het doorzoeken van het gehele esds naar het juiste blootstellingsscenario Tot nu toe voldoen we aan de blootstellingsscenario s, soms na scaling. Los hiervan gebruiken we Stoffenmanager voor RI&E s.
AGENDA Introductie Het Veiligheidsinformatieblad (VIB) onder REACH Wat moet u als gebruiker met een (uitgebreid) VIB? Praktijk voorbeeld SPG Prints Boxmeer Hoe beoordeel je een (uitgebreid) VIB/blootstellingsscenario? Toepassing VIB in risicobeoordeling REACH en Arbo? Hoe vertaalt u het naar de werkvloer? 19
Beoordeling uitgbr.vib/es s Checklist VIB (1) 20
Beoordeling uitgbr.vib/es s Checklist VIB (2) Eenvoudige checklist kwaliteit veiligheidsinformatiebladen Opgesteld door ILT i.s.m. Inspectie SZW en brancheorganisaties Niet volledig, wel een indicatie Eenvoudig te controleren punten Beperkt aantal rubrieken, zo praktisch mogelijk Geeft vooral info over aanwezigheid informatie, controle juistheid vereist diepgaande kennis Voorbeeldbrief aan leverancier App of webtool volgt 21
Beoordeling uitgbr.vib/es s De essentie (1) Behoefte aan een praktische upgrade van het leverancier VIB beoordelingsmethodiek om de REACH Compliance data & nieuwe DU UCC verplichtingen efficiënt vorm te geven De bestaande beoordeling van de leverancier & eigen VIB moet betrouwbaarder & beter gestructureerd worden Grip op 12 maanden compliance periode voor uitgebreid VIB van leverancier Introductie nieuw DU proces voor uitgebreid VIB -> praktische Use Compliance Check (UCC) aanpak hoe de weg te vinden in de complexer geworden VIB s & hoe dit te documenteren Aansluiting (nieuwe) REACH & CLP Compliance data van leverancier VIB op uw chemicals management systemen & processen 22
Beoordeling uitgbr.vib/es s De essentie (2) De Use Compliance Check (UCC) in praktijk 1. Staat uw gebruik in de lijst van Blootstellingsscenario s ( Exposure Scenario )? 2. Staan uw werkhandelingen in de lijst van Contributing Scenario s? 3. Voldoen uw Use Condities = technische omstandigheden ( Operating Conditions ) en veiligheidsmaatregelen ( Risk Management Measures ) aan de voorschriften in de relevante blootstellingsscenario(s)? 4. Zo niet, pas de werkwijze aan of bewijs veilig gebruik door middel van Scaling of meetgegevens. U kunt ook uw leverancier vragen uw gebruik op te nemen in zijn blootstellingsscenarios of uw eigen DU CSA uitvoeren. 5. Rond uw proces binnen 12 maanden af en documenteer het resultaat van uw Use Compliance Check. 23
SDS Assessment Toolkit Een praktische oplossing Jongerius Consult heeft een SDS Assessment Toolkit ontwikkeld om het bestaande SDS Assessment proces te upgraden voor REACH Flow & checklist & praktische tools voor uitvoeren en documentatie SDS Assessment checks (inclusief Use Compliance Check ES s) en monitoring compliance periode Praktische ervaringen binnen de Industrie Operationeel op alle EU sites van LyondellBasell Geïntroduceerd bij meer dan 200 personen / 160 bedrijven: Via REACH Compliance Training Module 3a in 2011-03, 2011-09, 2011-12 (VNCI / VHCP), 2012-11, 2013-06, 2014-04, 2015-03 -> 14 & 15 oktober 2015 (Jachtslot Mookerheide) Via In Company Workshops en via combinaties van beiden DSM Resins heeft onze aanpak als best practice gekwalificeerd voor de DU interpretatie van het uitgebreid VIB (sept 2012) De SDS Assessment Toolkit is geheel of gedeeltelijk succesvol gebruikt bij o.a.: 24
SDS Assessment Toolkit Hoe het werkt (1) Supplier SDS Assessment Supplier (ext)sds (uitgebreid) VIB verzamelen, opslag en monitoring proces VIB Kwaliteitscheck Kern rol voor SDS INDEX & SDS Assessment Form Use Compliance Check (UCC) 18
SDS Assessment Toolkit Hoe het werkt (2) VIB Beoordelingsprocedure / instructie binnen het bedrijf VIB Checklist Use Compliance Check SDS INDEX (uitgebreid) VIB verzameling & opslag SDS Assessment Formulier Documenteren Compliance Belangstelling in de SDS Assessment Toolkit? Schrijf je in voor de tweedaagse REACH Compliance training op 14 & 15 Oktober op het Jachtslot Mookerheide te Molenhoek Meer details: www.jongeriusconsult.com 19
AGENDA Introductie Het Veiligheidsinformatieblad (VIB) onder REACH Wat moet u als gebruiker met een (uitgebreid) VIB? Praktijk voorbeeld SPG Prints Boxmeer Hoe beoordeel je een (uitgebreid) VIB/blootstellingsscenario? Toepassing VIB in risicobeoordeling REACH en Arbo? Hoe vertaalt u het naar de werkvloer? 27
Toepassing in REACH & Arbo De essentie REACH Wetgeving: Europese Verordening, van kracht in alle lidstaten Arbowet Wetgeving: Nationale wetgeving op basis Europese Richtlijnen Handhaving: ILT, NVWA en Inspectie SZW (keten) Handhaving: met name Inspectie SZW Essentie CSA-REACH: Producenten (stof) en Importeurs (stof/mengsel) beheren registratiedossier met stofgegevens en grenswaarden (DNEL/PNEC) & beoordelen risico s toepassingen in de keten via blootstellingsscenario s ( exposure scenario s; ES s ) Downstreamgebruikers moeten ES informatie doorgeven in de keten (mengsel VIB) Downstream- & eindgebruikers moeten hun veilig gebruik beoordelen via de relevante ES s (DU Use Compliance Check; DU UCC) Essentie Arbo: Werkgever is verantwoordelijk voor veilige en gezonde werkomstandigheden Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E): vastleggen en evalueren risico s van het werk en bepalen risicobeheersmaatregelen Vierstappenmodel is vertaling wetgeving: inventarisatie, beoordeling, maatregelen, borging Communicatie: Uitgebreide veiligheidsinformatiebladen (VIB) met bijlage Communicatie: Voorlichting en onderricht moet begrijpelijk en doelmatig zijn. CSA = Chemical Safety Assessment ( risicobeoordeling chemische producten); NVWA= Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit; ILT= Inspectie Leefomgeving en Transport; I-SZW= Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid 28
Toepassing in REACH & Arbo Doel en knelpunten REACH Arbowet Gemeenschappelijk doel is veilig gebruik chemische producten in de keten en op de werkvloer. ISSUE 1: CSA-REACH & blootstellingsbeoordeling (Arbo): dubbel risico-analyseproces voor veilig gebruik op werkvloer? DU UCC op basis uitgebreid VIB (stof) binnen 12 maanden: 1) toepassing gedekt door ES titel. 2) Activiteiten veilig voor de beschreven use condities (al dan niet met scaling) SUMI Check op basis uitgebreid VIB (mengsel) met Safe Use Mixture Information (SUMI) Arbo: basis is risicobeoordeling werkplek Werkgever weet meer van de omstandigheden op de werkplek, waaronder bijkomende risico s en gecombineerde blootstelling aan meerdere producten. ISSUE 2: Geen eenduidig geaccepteerde grenswaarde REACH versus Arbo? Grenswaarde REACH: DNEL (lange termijn) & DNEL (korte termijn) & PNEC (milieu) door industrie afgeleid & EU scope Grenswaarden voor werkplek (NL): beperkt aantal wettelijke grenswaarden, daarnaast bedrijfsgrenswaarden SER Leidraad ISSUE 3: Kan dit efficiënter? Vertaling naar de werkvloer? 29
Toepassing in REACH & Arbo Hoe het kan werken (1) REACH Arbowet ISSUE 1: Denkmodel hoe CSA-REACH en CSA-Arbo samen zou kunnen werken Werkactiviteiten en omstandigheden Veilig werken op de werkvloer wordt eenmalig en eenduidig beoordeeld op basis van UCC-ES (Stof), SUMI Check (Mengsel) of CSA-Arbo. Gevaarlijk mengsel? Ja Nee Gevaarlijke stof? Ja Nee Arbo: beoordeling gevaarlijke (werk)- omstandigheden VIB met SUMI(s)? Nee VIB met ES(s)? Nee VIB input voor beoordeling Arbo Ja VIB input voor beoordeling Arbo Ja SUMI Check OK? Nee UCC OK? Nee Beoordeling Arbo, evt. ook als DU-CSA REACH Ja Aanvullende beoordeling Arbo Ja Documenteren REACH Compliance check Vertaling naar werkvloer (ISSUE 3) 30
Toepassing in REACH & Arbo Hoe het kan werken (2) REACH Arbowet ISSUE 2: Denkmodel hoe te komen tot eenduidige grenswaarde -> Positie DNEL op nemen in de SER Leidraad en een Europees werkbare oplossing zoeken Industrie is verantwoordelijk voor goed onderbouwde grenswaarden (DNEL s vanuit REACH), waar mogelijk geharmoniseerd met Nationale wettelijke grenswaarden. Einddoel: één betrouwbare grenswaarde in Europa. Hierover bestaat nog veel discussie. Er is al onderzoek gedaan naar de relatie tussen DNEL en grenswaarde, en in Europa is een werkgroep hiermee bezig. Weet ik. Plaats DNEL is voor mij na Wettelijke grenswaarde. Daarbij zie ik het belang van een actiever proces dat afwijkende wettelijke grenswaarden actief meegenomen worden in de DNEL afleiding (lead registrant). Positie DNEL onder discussie www.veiligwerkenmetchemischestoffen.nl 31
AGENDA Introductie Het Veiligheidsinformatieblad (VIB) onder REACH Wat moet u als gebruiker met een (uitgebreid) VIB? Praktijk voorbeeld SPG Prints Boxmeer Hoe beoordeel je een (uitgebreid) VIB/blootstellingsscenario? Toepassing VIB in risicobeoordeling REACH en Arbo? Hoe vertaalt u het naar de werkvloer? 32
Vertaling naar werkvloer De essentie REACH & voorlopers Arbowet De traditionele opties van werkvloer informatie zijn toch: 1) Opslaan en beschikbaar maken leverancier VIB s (grondstoffen) & VIB s (eigen producten) 2) Vertalen VIB->Werkvloer Instructie Kaart (WIK): a) Selectie VIB delen naar één of twee pagina s b) Interpretatie VIB naar WIK format (plaatjes) 3) Gebruik Chemiekaarten e.d. Voorlichting en onderricht moet doelmatig en effectief zijn. In het VIB staat vaak teveel informatie, of juist onvoldoende specifieke informatie. Er kunnen ook (gevaarlijke) stoffen vrijkomen bij het proces. Wat zijn de issue met de WIK? Volgens mij behoefte aan een WIK 2.0: Toepassingsgericht naar de werkvloer Risk based vanuit CSA-REACH / Arbobeoordeling Begrijpbaar (plaatjes & eenvoudige teksten) Zonder compleet te willen zijn Ze zijn vaak hazard based Weinig aandacht voor de toepassingen en omstandigheden op de werkvloer Niet altijd compleet Niet altijd vast format mogelijk Voor werknemers niet altijd begrijpelijk Ik zit nu in een werkgroep van branches en overheid die zich hiermee bezighoudt. Wat zouden we kunnen verbeteren? 33
Toepassing in REACH & Arbo Hoe het kan werken (1) REACH Arbowet ISSUE 3: Denkmodel hoe CSA-REACH en Arbo samen zou kunnen werken in vertaling naar werkvloer Werkactiviteiten en omstandigheden Kan de risk-based en toepassingsgerichte WIK 2.0 niet worden gebaseerd op de UCC-ES (Stof), SUMI Check (Mengsel) of beoordeling Arbo? Gevaarlijk mengsel? Ja Nee Gevaarlijke stof? Ja Nee Arbo: beoordeling gevaarlijke (werk)- omstandigheden VIB met SUMI(s)? Nee VIB met ES(s)? Nee VIB input voor beoordeling Arbo Ja VIB input voor beoordeling Arbo Ja SUMI Check OK? Nee UCC OK? Nee Beoordeling Arbo, evt. ook als DU-CSA REACH Ja Aanvullende beoordeling Arbo Ja Documenteren REACH Compliance check SUMI Check: vertaling SUMI naar WIK 2.0 Beoordeling Arbo: documentatie naar WIK 2.0 UCC (ES): documentatie naar WIK 2.0 34
Vertaling naar werkvloer WIK 2.0 Hoe het kan werken REACH Arbowet VRAGEN? Tweedaagse REACH Compliance training Meer details: www.jongeriusconsult.com Handreiking REACH en Arbo www.inspectieszw.nl 35