Inlichtingen: NSTT Postadres: Postbus 483, 2700 AL ZOETERMEER Bezoekadres: Zilverstraat 69, 2718 RP ZOETERMEER Telefoon (+31) 079 3 252 260 Fax (+31) 079 3 252 293 E-mail info@nstt.nl Website www.nstt.nl Tweede editie No-Dig Dag enthousiast ontvangen DE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR SLEUFLOZE TECHNIEKEN EN TOEPASSINGEN (NSTT) ORGANI- SEERDE DIT JAAR VOOR DE TWEEDE MAAL DE NO-DIG DAG. DIT KEER WERD HET ALS TWEEDAAGS EVENEMENT GEHOUDEN OP 6 EN 7 OKTOBER 2011 IN DE EXPO HAARLEMMERMEER. Binnen- en buitenexpositie Op beide dagen stonden een kleine 30 exposanten voor de bezoekers klaar om hun producten en diensten toe te lichten en te demonstreren. De live demonstraties van o.a. de Grondradar Array voor detecteren van ondergrondse leidingen door Fugro, de lamineerwerken aan Hobas glasvezel versterkte polyesterbuizen en het d.m.v. LED uitharden van kousrelining een nieuwe techniek van Nelis Infra / Aarsleff JV laten zien dat sleufloze technieken volop in ontwikkeling zijn. In dit nummer: Tweede editie No-Dig Dag enthousiast ontvangen Rioolrenovatie Europaboulevard wint NSTT No-Dig Award BGM winnaar NSTT-boorwedstrijd Onderzoek HDD en microtunneling 2010 conclusies Afscheid en welkom bestuursleden Vooraankondiging No-Dig Dag 2012 Jaarboek sleufloze technieken 2011/2012 Actieve leden Agenda No-Dig Congres Op 6 oktober werd de expositie gecombineerd met het No-Dig Congres onder leiding van dagvoorzitter prof. Johan Bosch. Veel aandacht werd gegeven aan de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de opdrachtgevers en de uitvoerende partijen die in relatief korte tijd een groot areaal aan gas-, water- en rioolleidingen moeten vernieuwen. De enorme hinder en overlast die dit met zich brengt in de bebouwde omgeving, vraagt om verantwoorde alternatieven. Ing. Nic Frederiks (Hompe & Taselaar) gaf aan dat communicatie hierbij een belangrijke rol speelt. Dr.ir. Wout Broere (TU Delft) betoogde dat het op het juiste moment toepassen van reliningtechnieken een positieve uitwerking heeft op de levensduurverwachting en kosten van leidingstelsels. De assetmanagement gedachte, waarbij wordt getracht het TCO (Total Cost of Ownership) omlaag te brengen, is met name van toepassing voor leidingrenovatietechnieken. Er is al een gat in de grond aanwezig in de vorm van de oude leiding. Waarom dat niet benutten om de levensduur van de leiding even lang en soms zelfs langer te verlengen dan bij het leggen van een nieuwe leiding. 1
NIEUWSBRIEF Gevarieerd programma Duurzaamheid en reductie van CO 2 uitstoot kwamen aan bod aan de hand van een aansprekend project in Polen in de presentatie van prof. Jens Hölterhoff (GSTT). Dit project was winnaar van de No-Dig Award op het Internationale Congres van de moederorganisatie ISTT in Berlijn, mei 2011. Dat informatie over de ligging van kabels en leidingen belangrijk is, maar ook nog voor grote uitdagingen staat, vertelden ing. Richard van Ravesteijn (COB) en Ernest-Jan Achterhuis (Prorail). Aansluitend gaf drs. Ed Nijpels als voorzitter van GeoBusiness in een videoboodschap aan hoe detectiebedrijven de aanbevelingen uit het COB rapport O10 op zullen pakken. Dat de koustechniek, het aanbrengen van een met hars geïmpregneerd vilt in de bestaande leiding die ter plaatse uithardt (relining d.m.v. CIPP), niet van gisteren is, werd onderstreept door een voordracht door prof. dr. Volker Wagner (DIBt e.a.) over 40 jaar ontwikkeling in Europa. Daarnaast gaf ir. Ed van Vaneveld (BAM Nelis De Ruiter, voorheen De Ruiter Boringen & Bemalingen) aandacht voor het onder gronds brengen van hoogspanningskabels bij het project Randstad 380 kv. Daarna had ir. Mike Woning van Deltares ook nog een mooie verrassing in petto met de lancering van SoilRisk. SoilRisk geeft snel en eenvoudig inzicht in HDD risico s op basis van algemene beschrijvingen van geologische formaties op basis van indeling volgens GeoTop gebieden. Het congres werd afgesloten met een paneldiscussie onder leiding van de dagvoorzitter met Hans Post (Waternet), Sander Schouwenaar (Enexis) en Arjan Geertsema (Gemeente Groningen). Blijf op de hoogte Meer informatie over de sprekers en hun presentaties is te vinden op www. no-dig-dag.nl. Daar kunt u zich ook aan melden voor de No-Dig Dag Nieuws brief om op de hoogte te blijven van de volgende No-Dig Dag. Rioolrenovatie Europaboulevard Amsterdam wint NSTT No-Dig Award Op 6 oktober werd ter afsluiting van het No-Dig Congres de No-Dig Award uitgereikt. De jury, bestaand uit ing. Jan Bijker (Bouwend Nederland), prof.ir. Johan Bosch (TU Delft) en dr.ir. Wout Broere (NSTT, juryvoorzitter) had keuze uit vier inzendingen: 1. Aanleg van 36 km 48 aardgastransportleiding d.m.v. een long direct pipe-boring in Lochem, ingezonden door A. Hak. Door systeemmodificaties kon de max. geboorde lengte toenemen van 800 naar 1.400 m. 2. Ondergrondse aanleg nieuwe 380 kv hoogspanningsverbinding Rand stad Zuidring m.b.v. gestuurde boringen, ingezonden door BAM Nelis De Ruiter, voorheen De Ruiter Boringen en Bemalingen; 3. Vervangen en renoveren hemelwaterriool (bandriool) Europaboulevard Amsterdam d.m.v. pipecracktechniek en kous-methode, van BAM Nelis De Ruiter, voorheen Nelis Infra Stichting Waternet Amsterdam; 4. Onderzoek naar de mogelijke toepassing van no-dig/sleufloze methoden bij de aanleg van glasvezel in Nederland, door Frans van Herpen. Economie en milieu De jury koos de Rioolrenovatie Europaboulevard in Amsterdam als winnaar. Door de inzet van verschillende renovatietechnieken konden niet alleen de betaalde parkeerplaatsen in gebruik blijven, waardoor een inkomstenderving voor de gemeente beperkt werd, maar veel belangrijker kon de karakteristieke en gezichtsbepalende bomenrij behouden blijven. Volgens de jury heeft BAM Nelis De Ruiter met dit project op bijzondere wijze bijgedragen aan de toepassing van sleufloze technieken in Nederland en gezorgd voor een ver betering van de economische concurrentiekracht van sleufloze technieken en een toegenomen acceptatie van renovatietechnieken bij opdrachtgever en omgeving, als een alternatief voor traditionele open sleuf technieken. Ane Jutte (BAM Nelis De Ruiter) en Ruud Coosen (Waternet) met de No-Dig Award. 2
BGM winnaar NSTT-boorwedstrijd OP HET BUITENTERREIN VAN DE EXPO HAARLEMMERMEER WERD OP 7 OKTOBER GESTREDEN OM DE TITEL BESTE BOORDER VAN NEDERLAND. HET WAS EEN PRACHTIGE DAG MET NAUWELIJKS REGEN. DRIE TEAMS (OPERATOR EN METER) VAN DE BEDRIJVEN BAM, BGM EN VAN DE BEEK, SCHREVEN IN VOOR DEZE ULTIEME STRIJD, HET BOREN VAN 75 M. EEN PERFECTE GELEGENHEID OM AAN HET GROTE PUBLIEK TE TONEN WAT HORIZONTAAL BOREN NU EIGENLIJK IS. Jurylid Hans Ringers oud-directeur Visser & Smit Hanab en voormalig voorzitter van de Drilling Contractors Association beoordeelde de teams op veiligheid, netheid, boorplan, communicatie, nauwkeurigheid en snelheid. Beoordeling Het boorplan was duidelijk en de teams wisten dat er een waterleiding gekruist werd. De drie teams werkten allen zeer netjes en communiceerden goed. Eén ploeg droeg echter geen veiligheidshelm en een andere ploeg slechts af en toe. Dat kostte punten. Het advies van de jury: werk altijd veilig en draag/gebruik je veiligheidsmiddelen! Uiteindelijk viel de beslissing op nauwkeurigheid en snelheid. Operator Jimmy Leemburg en meter Frank Holleman van BGM Nederland wisten de rood-witte piket in de snelste tijd zowaar om ver te boren en eindigden daarmee als 1 ste. Zij gebruikten meer bentoniet, waardoor de weerstand in de boorbuis minder werd: dat bleek dus een goed initiatief. De teams van BAM en Van de Beek eindigden gelijk in punten. Wij rekenen volgende keer dan ook op een spannende revanche met een groter aantal deelnemers! Met dank aan de sponsoren Vermeer Benelux en Jean Heybroek (i.s.m. Van de Beek) stelden de boormachines beschikbaar. De KLIC-melding werd verzorgd door BAM, SiteTec leverde het spoel-equipment en CEBO sponsorde de bentoniet. Onderzoek HDD en micro tunneling DOOR DE TU DELFT, LEERSTOEL ONDERGRONDS BOUWEN, IS OOK DIT JAAR WEER ONDER- ZOEK GEDAAN NAAR DE PRODUCTIECIJFERS HDD EN MICROTUNNELING. DE TRENDS WORDEN IN BIJGEVOEGDE GRAFIEKEN WEERGEGEVEN. DE INDIVIDUELE CIJFERS WORDEN NIET AAN DERDEN VERSTREKT. Bij de publicatie van de cijfers over 2009 werd de verwachting uitgesproken dat de markt voor HDD zou stabiliseren en mogelijk iets toenemen. In 2010 is deze verwachting bewaarheid en zijn vooral bij de kleinere diameters meer meters geboord. De verwachting is dat deze groei zich ook in 2011 doorzet. Waar bij HDD een beperkte groei te zien is, is bij microtunneling, zoals verwacht, een terugval ten opzichte van het recordjaar 2009. Het grote aantal boringen met diameter < 900 mm uit 2009 heeft zich niet herhaald. Wel is er een groei bij de diameters 900 1500 mm waar te nemen. De verwachting voor 2011 is dat de huidige marktomvang zal stabiliseren en dat vooral de grotere diameters de markt blijven bepalen. Naast de vraag om gegevens over HDD en microtunneling is in 2009 gestart met het uitvragen van gegevens over gerealiseerde renovatie en relining projecten. Ondanks de zeer beperkte respons zal deze vraag de komende jaren herhaald worden. Op dit moment is de omvang van de gegevens echter nog onvoldoende om een betrouwbaar en geanonimiseerd beeld te kunnen geven. Jaarlijks kost het veel moeite om de cijfers bijeen te krijgen, zowel van de zijde van de TU Delft als van de deelnemende bedrijven. Wij danken allen voor de inspanning om de cijfers te verzamelen en beschikbaar te stellen, zodat wij dit onderzoek door kunnen zetten. Begin 2012 kunt u een uitvraag over de productie van 2011 verwachten. 3
Afscheid en welkom bestuursleden TIJDENS DE ALGEMENE LEDENVERGADERING OP 6 OKTOBER 2011 VOORAFGAAND AAN DE 2 E NO-DIG DAG BIJ DE EXPO HAARLEM- MERMEER HEBBEN WE OFFICIEEL AFSCHEID GENOMEN VAN ONS BESTUURSLID EN PENNINGMEESTER ING. FRANS PIGMANS. NA 22 JAAR VAN GROTE BETROKKENHEID BIJ DE VERENIGING HEEFT HIJ BESLOTEN DAT HET TIJD WERD OM HET STOKJE OVER TE DRAGEN. Jelle de Boer Sander Schouwenaar Frans wordt door de voorzitter bedankt voor alles wat hij sinds de oprichting van de NSTT voor de vereniging heeft betekend. Frans kreeg de inmiddels traditionele Druppel, een kristallen scultpuur, overhandigd. Deze werd ditmaal vooraf gegaan door een mengkraan, omdat Frans de initiator was van deze traditie. Het bestuur zal nog op informele wijze afscheid van Frans nemen. Het bestuur is verheugd dat de door het bestuur gedane voordrachten van ir. Sander Schouwenaar, werkzaam bij Enexis, en ir. Jelle de Boer, werkzaam bij Visser & Smit Hanab, door de leden vergadering worden gesteund. Sander treedt als extra kracht tot het bestuur toe in verband met de toename van activiteiten gedurende de afgelopen periode; Jelle was tot een jaar geleden uitvoerend secretaris van de vereniging en neemt de rol van penningmeester over. 2010 conclusies Groei-index HDD 140% vanaf 2000 geschatte marktnauwkeurigheid van 90% Groei-index Microtunneling 500% vanaf 2000 geschatte marktnauwkeurigheid van 90% Percentage 120% 100% 80% 60% 100% = 400.000 m index >500 mm index 300-500 mm index 100-300 mm index <100 mm Percentage 450% 400% 350% 300% 250% 200% 100% = 8.000 m index >1500 mm index 900-1500 mm index <900 mm index zonder categorie 40% 150% 100% 20% 50% 0% 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 Jaar 0% 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 Jaar 4
NIEUWSBRIEF Vooraankondiging NSTT No-Dig Dag 4 en 5 oktober 2012 IN 2010 WERD DE SUCCESVOLLE EERSTE EDITIE VAN DE NO-DIG DAG GEHOUDEN IN HET BOUW & INFRAPARK TE HARDERWIJK. IN 2011 WERD HIERAAN OP GROOTSE WIJZE VER- VOLG GEGEVEN MET EEN TWEEDAAGS EVENEMENT IN DE EXPO HAARLEMMERMEER. EN DAT IS ZO GOED BEVALLEN DAT DE DERDE EDITIE VAN DE NO-DIG DAG INMIDDELS OOK GEPLAND STAAT: VOOR 4 EN 5 OKTOBER 2012. De NSTT No-Dig Dag begint daarmee een nieuwe traditie te worden, waarbij het beste van boor- en leidingrenovatietechnieken voor u bijeen wordt gebracht: ondergrondse infra aanleggen, onderhouden en renoveren zonder hinder. Programma 2012 Het programma voor de No-Dig Dag 2012 is vergelijkbaar met dat van de afgelopen No-Dig Dag. Op beide dagen staan zowel binnen als buiten exposanten voor u klaar om u de laatste stand der techniek te tonen. Donderdag 4 oktober staat daarnaast in het teken van het No-Dig congres en de uitreiking van de No-Dig Award. Op vrijdag 5 oktober wordt vervolg gegeven aan de NSTT-boorwedstrijd. Deze praktijkdag biedt u bij uitstek de gelegenheid samen met uw relaties de No-Dig techniek van dichtbij te ervaren en te beleven. Kijk snel op www.no-dig-dag.nl voor meer informatie over het (voorlopige) programma. No-Dig Dag professionaliseert dankzij u! Natuurlijk hebben we goed naar u geluisterd en zal deze editie van de No-Dig Dag wederom beter en professioneler worden opgezet. Speciale aandacht wordt daarbij gegeven aan de inhoud van het congres en de expositie, de catering en gratis parkeren. Heeft u nog ideeën? Schroom niet ze aan ons voor te leggen! Meld u alvast aan of blijf op de hoogte U kunt zich als bezoeker voor de No- Dig Dag nu al online aanmelden via www.no-dig-dag.nl. Wilt u zich nog niet aanmelden, maar wel op de hoogte blijven van het laatste nieuws? Meld u dan aan voor de nieuwsbrief via www.no-dig-dag.nl/nieuwsbrief. Uiteraard kunt u ook contact opnemen met de organisatie via info@nodig-dag.nl. Jaarboek sleufloze technieken 2011/2012 De Nederlandse vereniging voor Sleuf loze Technieken en Toepassingen (NSTT) brengt ook dit jaar weer een Jaarboek Sleufloze Technieken 2011/2012 uit voor en door leden. Ook dit jaarboek heeft weer tot doel de verdere promotie van sleuf loze technieken en het onder de aandacht brengen van deze technieken bij een breder publiek. Het grote succes van de uitgave van 2010, zowel voor wat betreft de verspreiding van het boek, als de vraag naar de mogelijkheid voor het plaatsen van advertenties, heeft geleid tot het besluit deze publicatie een tweejaarlijks karakter te geven. Voordeel daarvan is ook dat de ledenlijst up-to-date blijft. We verwachten u het Jaarboek 2011/2012 rond de jaarwisseling te kunnen presenteren. 5
Actieve leden Automaatlassen (CCI) BESTUUR Theo Everaers (Evenco), voorzitter Jelle de Boer (Visser & Smit Hanab), penningmeester Ingrid Meuwissen, waarnemend secretaris Ernest-Jan Achterhuis (Prorail) Jan Hendrik Bouman (Ingenieursbureau Rotterdam) Wout Broere (TU Delft) Ane Jutte (BAM/Nelis Infra) Gerrie Robbe (A. Hak Leidingbouw) Sander Schouwenaar (Enexis) Mike Woning (Deltares) Gerard Arends, adviseur NSTT PR-COMMISSIE / REDACTIE NIEUWSBRIEF Jan Hendrik Bouman (voorzitter), Ingrid Meuwissen, Pieter van Poelje, Harm Snoeren, Alexander de Wagt, Marcel Wagter NSTT NO-DIG DAG-COMMISSIE Ane Jutte (voorzitter), Jan Hendrik Bouman, George van Halteren, Connie van der Meer, Alexander de Wagt Anthon Timm (externe ondersteuning vanuit Timm, Timm & Timm B.V.) WERKGROEP BOORVLOEISTOFFEN Wout Broere (voorzitter), Gerard Snikkenburg, Mike Woning WERKGROEP DIEPTELIGGING Ernest-Jan Achterhuis (voorzitter), Patricia Ammerlaan, Otto Ballintijn, Wout Broere, Gerrie Robbe, Gerard Snikkenburg, Marcel Wagter, Sieb van der Weide WERKGROEP SLEUFLOZE LEIDINGRENOVATIE Ane Jutte (voorzitter), George van Halteren, Jacob Kuit, Hans Post, Sander Schouwenaar WERKGROEP HET GROOT HINDERONDERZOEK Theo Everaers (voorzitter), Jelle de Boer, Mike Woning, Ingrid Meuwissen EXTERNE VERTEGENWOORDIGINGEN GeoBrain Herziening richtlijn boortechnieken (RWS/DVS) ISTT NEN 3650 Stichting Pipeliner Mike Woning Ernest-Jan Achterhuis Wout Broere Ernest-Jan Achterhuis Gerard Arends Postadres: Postbus 483, 2700 AL ZOETERMEER Bezoekadres: Zilverstraat 69, 2718 RP ZOETERMEER T (+31) 079 3 252 260 E info@nstt.nl F (+31) 079 3 252 293 I www.nstt.nl www.nstt.nl AGENDA 8 FEBRUARI BESTUURSVERGADERING 6 JUNI BESTUURSVERGADERING 1 SEPTEMBER SLUITINGSDATUM NO-DIG AWARD 12 SEPTEMBER BESTUURSVERGADERING 4/5 OKTOBER ALV, NO-DIG DAG EN UITREIKING NO-DIG AWARD 28 NOVEMBER BESTUURSVERGADERING VERSCHIJNINGSDATA NIEUWSBRIEF FEBRUARI, MEI, AUGUSTUS, OKTOBER 6