Terugblik op het NSTT No-Dig Event 2013

Transcriptie

1 najaar 2013 Inlichtingen: NSTT Postadres: Postbus 483, 2700 AL Zoetermeer Bezoekadres: Zilverstraat 69, 2718 RP Zoetermeer Telefoon (+31) Fax (+31) info@nstt.nl Website Terugblik op het NSTT No-Dig Event 2013 De NSTT organiseerde op 3 en 4 oktober voor de 3 e keer het NSTT No-Dig Event (voorheen de No-Dig Dag). Zo n 725 bezoekers kwamen naar de Expo Haarlemmermeer in Vijfhuizen. Het NSTT No-Dig Event bestond uit een beurs, twee inlooptheaters en een congres. Op de beurs presenteerden zich toonaangevende bedrijven uit de No-Dig wereld, zowel uit binnen- als uit buitenland. In de twee Inlooptheaters over Boren en Relining werd op beide dagen een groot aantal inhoudelijke workshops gegeven, die goed bezocht werden. De sprekers van het NSTT No-Dig Congres, waaronder onze eigen astronaut André Kuipers, kregen veel waardering van de deelnemers. De NSTT No-Dig Event Commissie kijkt tevreden terug op een geslaagd evenement. In 2015 staat zij weer voor u klaar met een nieuwe editie van het No-Dig Event! De presentaties en foto s van het No- Dig Event 2013 zijn te downloaden op Op deze web-site kunt u zich desgewenst ook abonneren op de gratis No-Dig Event Nieuwsbrief. ProRail Dag van de Ondergrondse Infra groot succes In dit nummer: Er ligt circa kilometer aan kabels onder de sporen in Nederland: van elektriciteitsdraden tot communicatielijnen tussen verkeersleiding en het spoor. Op 12 september 2013 organiseerde Prorail in Schoonebeek daarom de Dag van de Ondergrondse Infra. M Terugblik op het NSTT No-Dig Event 2013 M ProRail Dag van de Ondergrondse Infra groot succes M Grondradaronderzoek in Nederland M NSTT No-Dig Award 2013 M ISTT No-Dig Award M Single step pipe installation M Actieve leden M Agenda Een veertigtal partijen liet in Schoonebeek verschillende technieken, producten en methodieken ten behoeve van de ondergrondse infra in en om het spoor zien. Ook sleufloze technieken (boren, persen) waren sterk vertegenwoordigd. En dus ontbrak ook de NSTT niet met een stand. Het verwachtte aantal van bezoekers uit de spoorse (OI) wereld, werd ruim overtroffen. Van de gezellige dag zijn er filmpjes geschoten, die op youtube te bewonderen zijn. Meer informatie is te vinden op Innoveren voor nog betrouwbaarder spoor Door continu te innoveren maakt ProRail het spoor duurzamer, beter toegankelijk en in dit geval ook zeker betrouwbaarder. Er wordt dagelijks aan het spoor gewerkt. De kans op treinhinder door schade aan kabels zit dan ook in een klein hoekje. Doordat locaties van kabels en leidingen met de nieuwe grondradar exacter kunnen worden aangegeven, kan naar schatting dertig procent van de schade (en daarmee vertraging voor reizigers) voorkomen worden. Prorail bracht een speciaal boekje uit over het vermijden van graafschade, dat ook te downloaden is via 1

2 nieuwsbrief Grondradaronderzoek in Nederland De kansen en beperkingen In 2011 presenteerde COB de resultaten van een grootschalig onderzoek naar het detecteren van ondergrondse kabels en leidingen zonder deze op te graven. Centraal stond de vraag: Waartoe zijn innovatieve detectiebedrijven in staat? De deelnemende detectiebedrijven maakten gebruik van diverse technieken en systemen om drie testen (een vlakdekkend onderzoek, het controleren en corrigeren van een K&L tekening en het volgen van een kabel of leiding) uit te voeren. De beoordeling is uitgevoerd op diverse aspecten waarvan de volledigheid en nauwkeurigheid van de meetresultaten de belangrijkste waren. De conclusie was dat een aanzienlijk aantal kabels en leidingen gevonden kan worden, maar dat er grote verschillen zijn per detectiebedrijf in werkwijze en in resultaat. Ook de technieken verschilden in nauwkeurigheid. Het onderzoek toonde aan dat innovatieve detectietechnieken een grote potentie hebben voor het in kaart brengen van de kabels en leidingen en mogelijk ook andere objecten in de ondergrond. Daarbij is de verwachting uitgesproken dat verdere verbeteringen in de werkwijze (kennis, expertise operators, werkprocessen) en het slim combineren van innovatieve detectietechnieken met op beperkte schaal nagraven of aanprikken de detectienauwkeurigheid nog groter maakt. Op basis van de deelname aan het onderzoek en de ervaringen in dagelijks gebruik van geofysische meetsystemen (Georadar) geeft Fugro een inzicht in de kansen en beperkingen van deze specifieke techniek voor het gebruik in de keten. Het meetprincipe en eenvoudige radar Ground Penetrating Radar (GPR), ofwel grondradar of georadar, is een bekende geofysische techniek, gebaseerd op de voortplanting van kortstondige hoogfrequente elektromagnetische signalen (1 tot 1000MHz). Deze signalen worden uitgezonden door een zender en door objecten in de ondergrond gereflecteerd. Tijdens het voortbewegen van de radar ontstaat een hyperbool in het radarbeeld. Door de geautomatiseerde verwerking van de signalen kunnen 3D beelden van de ondergrond worden gepresenteerd. Veel bedrijven gebruiken deze techniek in combinatie met proefsleuven om ondergrondse infrastructuur in kaart te brengen. De voordelen en nadelen van deze techniek zijn goed bekend op de markt. Toch ontstaan er soms misverstanden waardoor opdrachtgevers teleurgesteld zijn in de aangeboden oplossing. De meeste problemen met toepassing van de grondradartechnologie zijn het gevolg van toepassing van de radar onder omstandigheden waarvoor de techniek niet geschikt is. Er zijn twee factoren die de meeste problemen veroorzaken: de signaal verdampende ondergrond en de complexiteit van de ondergrondse netwerken. Beperkingen door de grondsamenstelling Een groot deel van Nederland bestaat uit kleiachtige grond. De demping van de elektromagnetische golven in kleiige gronden ligt meestal op of boven de 30dB per meter. Stel dat een buis op één meter diepte in kleiige grond ligt en er een radar gebruikt wordt om deze in kaart te brengen. Om de leiding te detecteren, moet het signaal de afstand tot de buis op en neer in de grond afleggen; een afstand van minstens 2 meter. Dat betekent dat daarbij minstens 60dB van de signaalsterkte verloren zal gaan. Naast de demping zal ook een gedeelte van het signaal worden verspreid door de ondergrond. Door dit verlies, de zogenoemde target loss, gaat naar verwachting nog eens 20dB van de signaalsterkte verloren. Er is dus een minimaal vermogen van 80dB nodig om de leiding op deze diepte te detecteren. Grondradars die momenteel op de markt zijn beschikken over een vermogen (power budget) van 65 tot maximaal 75dB. Op 1 meter diepte zal in kleiige grond dus niets gedetecteerd worden. Complexiteit van het ondergrondse netwerk Vaak wordt een radarspecialist geconfronteerd met het probleem dat in plaats van het ontbrekende signaal te veel gemeten wordt (Figuur 1). De aanwezigheid van meerdere targets (kabels en leidingen in verschillende richtingen) maakt de interpretatie van radarprofielen zeer lastig. Dit probleem kan worden opgelost, als de grondradarspecialist voldoende inspanning levert om zogeheten 3D grondradaronderzoek te verrichten. Er zijn apparaten en software die deze benadering makkelijker maken, maar in principe is elke grondradar in staat om een voldoend dicht stelsel van radarprofielen op te leveren (Figuur 2). Het is belangrijk om in zo n geval een strategisch meetplan van het gebied te maken waardoor een compleet bovenaanzicht van het gebied ontstaat. In deze bovenaanzichten (Figuur 3) kunnen de kruisende, schuin liggende en bochtmakende leidingen wel getraceerd worden. Dit lost het probleem van het complexe ondergrondse netwerk dus voor een groot deel op. Verwachtingsmanagement Een gebrek aan goede communicatie tussen opdrachtgever en grondradarspecialist is waarschijnlijk de belangrijkste bron van problemen. Idealiter, werkt de grondradarspecialist nauw samen met de opdrachtgever aan de oplossing van de vraag van de opdrachtgever. Alle onderzoeksmogelijkheden, met hun voordelen en nadelen, moeten door de grondradarspecialist eerlijk met de opdrachtgever worden besproken en alle informatie met betrekking tot de onderzoekslocatie moet door de opdrachtgever worden gecommuniceerd. Met deze gegevens kunnen beide partijen samen de beste benadering kiezen. 2

3 najaar 2013 Zo kunnen partijen gezamenlijk tot de conclusie komen dat grondradar niet altijd de beste benadering is. Als beide partijen tot de conclusie komen dat grondradar een kans van slagen heeft, dan zijn de resultaten vaak spec- taculair en geven ze een uniek inzicht in de onzichtbare infrastructuur van Nederland. Auteurs: Dr. V. Kovalenko / Ir. R. van der Salm, Fugro en R. van Ravesteijn, COB Figuur 1 Een voorbeeld van raamprofiel met een drukke ondergrond. Het aantal zichtbare objecten maakt de interpretatie moeilijk Figuur 2 Het stelsel van grondradarprofielen gemaakt in het kader van een 3D onderzoek Figuur 3 Een bovenaanzicht van de grondradardata van een 3D onderzoek, met bovengelegde interpretatie. NSTT No-Dig Award 2013 Op donderdag 3 oktober 2013 heeft de NSTT voor de dertiende maal de NSTT No-Dig Award uitgereikt. De NSTT No-Dig Award wordt periodiek uitgereikt aan een opdrachtgever, aannemer, leverancier of onderzoeker die de ontwikkeling en / of toepassing van sleufloze technieken op een bijzondere wijze heeft gestimuleerd door bijvoorbeeld het gebruik van innovatieve technieken of toepassingen. De vijf genomineerde inzendingen voor de NSTT No-Dig Award 2013 waren: Verlegging uitstroom koelwaterleiding te Petten In verband met de kustversterking van het strand te Petten is de koelwaterleiding van de Hoge Flux Reactor te Petten verlegd van het strand naar de bodem van de Noordzee op circa een kilometer uit de kust. Daarbij is gekozen voor een horizontaal gestuurde boring naar een jack-up rig op zee, waarbij speciale aandacht is gegeven aan het milieu en beperking van de overlast voor strandrecreanten. De benodigde 1000 meter lange HDPE leiding is in één geheel aangevoerd over zee. Opdrachtgever: Nucleair Research and Consultancy Group (NRG) Aannemer: A.Hak Drillcon, Raadgevend Ingenieursbureau: Lievense Rioolrenovatie Rijswijk De 80 jaar oude riolering onder de Haagweg en aanpalende wegen in Rijswijk, bleek na inspectie van slechte kwaliteit te zijn. Verschillende mogelijkheden zijn beoordeeld, wat leidde tot de conclusie dat een rioolrenovatie niet alleen wat overlast betreft, maar ook economisch, een zeer voordelige oplossing biedt. De renovatie wordt momenteel uitgevoerd door middel van buis-in-buis en kousrenovatietechnieken. Met de gekozen oplossing is meer dan een halvering van de projectkosten gerealiseerd. Opdrachtgever: Gemeente Rijswijk Raadgevend Ingenieursbureau: Grontmij Aannemer: BAM Nelis de Ruiter Subline drinkwatertransportleiding Assendelft Hoewel de buizen van de in 1929 aangelegde gewapend betonnen drinkwaterleiding ter hoogte van Assendelft nog in goede staat verkeren, zijn de verbindingen tussen de buizen in de loop der tijd gaan lekken en onbetrouwbaar geworden. Om de betrouwbaarheid van de leiding te herstellen is gekozen voor een Subline close-fit renovatie. Deze renovatie resulteert in een zo gering mogelijke diameterverkleining van de bestaande leiding tegen circa de helft van de kosten van een traditionele open sleuf vervanging. Opdrachtgever: PWN Aannemer: BAM Nelis de Ruiter 3

4 najaar 2013 De Nieuwe Warmteweg Rotterdam Voor het Warmtebedrijf Rotterdam legt Visser & Smit Hanab een 26 km lang warmtenet aan. Deel hiervan zijn twee 1500 m lange gestuurde boringen onder Katendrecht en vlak langs Hotel New York. Deze boringen zijn vanaf beide zijden van het tracé uitgevoerd, meeting-inthe-middle, om de risico s voor de fundering van het hotel zo veel mogelijk te beperken. De benodigde dubbelwandige stalen leidingen zijn in twee delen over het water aangevoerd en in de haven aan elkaar verbonden. Zo werd de hinder voor het verkeer in dit drukke deel van de stad zo veel mogelijk beperkt. Opdrachtgever: Warmtebedrijf Rotterdam Aannemer: Visser & Smit Hanab Links: Wilko Koop, Directeur Visser & Smit Hanab Rechts: Peter Dennig, Projectmanager Visser & Smit Hanab Boren in Hengelose bodem Voor de gemeente Hengelo heeft Witteveen + Bos een studie uitgevoerd naar de mogelijke afwatering van het bedrijventerrein Twentekanaal-Zuid. De aanwezigheid van zwaar vervuilde grond en een in gebruik zijnde containerterminal gaven aanleiding om de nieuwe riolering als gesloten frontboring aan te leggen, met diameters Ø900 mm en Ø1600 mm. Een van de ontvangstkuipen dient tevens als uitstroomvoorziening en helpt bij de door Rijkswaterstaat gewenste grotere doorstroming op het Twentekanaal. Sleufloze aanleg heeft de belangen van alle stakeholders kunnen verenigen. Opdrachtgever: Gemeente Hengelo Aannemer: NTP Groep Raadgevend Ingenieursbureau: Witteveen+Bos Promotie met intrekken De jury, ing. Jan Bijker, prof.ir. Johan Bosch, ir. Ad de Waal-Malefijt en juryvoorzitter dr.ir. Wout Broere, had de plezierige taak om op basis van het reglement uit deze kwalitatief hoogstaande projecten de winnaar te mogen kiezen. Winnaar is het project Nieuwe Warmteweg Rotterdam geworden. Volgens de jury benadrukt dit project op positieve wijze de rol die sleufloze technieken spelen in het steeds intensiever gebruik van de ondergrond in de stedelijke omgeving. Het toevoegen van nieuwe functies aan de ondergrond hier het transporteren van warmte uit het havengebied naar de gebruikers in de stad kan met beperkte overlast gerealiseerd worden door het inzetten van horizontaal gestuurde boringen (HDD) en doorpersingen. De keuze voor meeting-in-the-middle om overlast en risico s voor de omgeving te verminderen, en het toepassen van zowel gyroscoop als down-hole radar voor nauwkeurige plaatsbepaling, illustreren dat er nog voldoende mogelijkheden zijn om te innoveren in de No-Dig. De betrokken partijen hebben het intrekken van de leiding hetgeen zowel overlast als spektakel biedt daarnaast optimaal gebruikt om sleufloze technieken onder de aandacht van een breder publiek te brengen. Namens de NSTT van harte gefeliciteerd! ISTT No-Dig Award Dit zijn de winnaars De ISTT reikt sinds 1986 jaarlijks in verschillende categorieën een No-Dig Award uit ter erkenning van de meest opmerkelijke ontwikkeling of prestatie van haar leden op het gebied van sleufloze technologie. Met de Award beoogt de ISTT de ontwikkeling en de toepassing van sleufloze technologie te bevorderen en de status en het profiel van de vereniging te verhogen. De winnaars worden bepaald door een onafhankelijke jury. De ISTT No-Dig Awards 2013 werden uitgereikt tijdens het internationale No-Dig Event in Sydney, Australië, de No-Dig Down Under. Categorie: Renovatie Project: Relining van het hoofdriool in Lidcombe, Auburn en Granville (LAG) Bedrijf: Interflow Pty Ltd Opdrachtgever: Sydney Water Land: Australië Categorie: Nieuw product Project: Rechthoekige Pipe Jacking machine Bedrijf: Alpha Civiele Techniek Land: Japan Categorie: Nieuwe installatie Project: Grote diameter & 3D Gebogen doorpersing Bedrijf: Fujian Dongchen Geotechniek Foundation Engineering Company Land: China Categorie: Academisch onderzoek Project: Systematische beoordeling van de beeldkwaliteit voor rioolinspectie Bedrijf: National Quemoy University Land: Taiwan 4

5 nieuwsbrief Single step pipe installation Direct Drill & Direct Pipe Twee Nederlandse booraannemers zetten de toon met vernieuwde boortechnieken. Dit betreffen A. Hak Drillcon (Direct Pipe) en Gebr. Van Leeuwen (Direct Drill ). Minder procesgangen Bij de twee vernieuwde systemen Direct Pipe en Direct Drill is in plaats van vier arbeidsgangen maar één arbeidsgang nodig. De productbuis wordt direct vanuit de intredelocatie naar de uittredelocatie geboord. Bij beide systemen is slechts een klein uittredepunt benodigd. Onder andere bij een aanlanding biedt dit vele voordelen. Werkwijze De productbuis of casingbuis (6 24 bij Direct Drill en bij Direct Pipe) wordt vanaf de intredezijde geboord en het geboorde gat wordt direct gevuld met de product- of casingbuis, waardoor het risico op een instabiele boortunnel aanzienlijk wordt verminderd. Bij een aanlanding wordt de leiding vanaf land richting zee geboord, waarbij slechts gedurende een kort tijdsbestek een werkschip benodigd is voor het bergen van de boorkop. Daardoor kan relatief weersonafhankelijk worden geboord. En dat is bij het risico op slecht weer op zee een belangrijk voordeel. Voordelen Direct Drill & Direct Pipe t.o.v. bestaande boortechnieken Eén boorgang Minder manoeuvres Minder werknemers Weersonafhankelijk Minder risico op instabiele boortunnel Uitlegtracé in delen mogelijk (indien beperkt uitlegtracé beschikbaar is) Bouwlocatie aan land Geen uittrede bouwkuip (heien op zee niet nodig) Kleine werkboot i.p.v. grote marine spread Veel minder transport tussen in- en uittredepunten Minder overtollige boorspoeling na afloop boorproces foto: A.Hak Direct Pipe Voorbeeldtoepassing Direct Pipe In 2010 voerde A. Hak Drillcon vijf stuks 48 Direct Pipe boringen succesvol uit waaronder de boring Hartelkanaal waarmee samen met opdrachtgever Gasunie de NSTT No-Dig Award werd gewonnen. Daarna werd het tijd voor een volgende stap. De machineleverancier garandeerde een boorlengte van 600 meter. Na aanpassing van de machine werd een boring van meter 48 uitgevoerd, bij wijze van test. Na de mobilisatie was deze boring binnen twee weken gereed. Deze lengte betreft nog steeds een wereldrecord. Eind 2012 werd bij Venlo een 48 Direct Pipe boring van meter geboord onder de Maas waarbij met name grind en Maaskeien de belangrijkste obstakels betroffen, die met deze techniek eenvoudig gepasseerd werden. Inmiddels is de techniek ook internationaal bekend en wordt momenteel buiten de landsgrenzen een boring van ruim meter uitgevoerd onder een rivier en moeras/natuur gebied. Meer informatie is te vinden op Auteur: Ronald van Krieken, Directeur A.Hak Drillcon Voorbeeldtoepassing Direct Drill In de zomer van 2012 is in opdracht van energiemaatschappij EWE een eerste project uitgevoerd in Manslagt (Duitsland). Vanaf het vasteland is een 1200m DN 200 Direct Drill gemaakt onder de zeedijk door naar de Waddenzee. Later is een kabel van het eiland Borkum door deze casing-buis ingevoerd. De Waddenzee is Werelderfgoed. Er gelden strenge milieueisen. Meer informatie is te vinden op Auteur: Arvid de Groot, projectleider Boringen Gebr. van Leeuwen Boringen Foto: Gebr. Van Leeuwen Boringen Direct Drill Manslagt 5

6 najaar 2013 Actieve leden BESTUUR Ane Jutte (voorzitter), Ernest-Jan Achterhuis (secretaris), Jelle de Boer (penningmeester), Wout Broere, Hein van Egmond, Ronald van Krieken, Hans Post, Sander Schouwenaar, Mike Woning, Ingrid Meuwissen (waarnemend uitvoerend secretaris) KASCOMMISSIE Jelle de Boer (penningmeester), Nico van der Veen, Frans Pigmans, Alexander de Wagt NSTT No-Dig EVENT-COMMISSIE Ane Jutte (voorzitter), Raimond Beuker, Jelle de Boer, Hub Diederen, George van Halteren, Connie van der Meer, Femke de Melker, Ingrid Meuwissen, Alexander de Wagt, Nicolette Elenbaas (externe ondersteuning) JURY NSTT NO-DIG AWARD 2013 Wout Broere (voorzitter), Jan Bijker, Johan Bosch, Ad De Waal-Malefijt NSTT PR-COMMISSIE / REDACTIE NIEUWSBRIEF Ernest-Jan Achterhuis (voorzitter), Jojanneke Alwon, Jenny Kouwenberg, Connie van der Meer, Ingrid Meuwissen, Pieter van Poelje, Harm Snoeren WERKGROEP DIEPTELIGGING Ernest-Jan Achterhuis (voorzitter), Patricia Ammerlaan, Otto Ballintijn, Wout Broere, Gerrie Robbe, Sieb van der Weide WERKGROEP GROOT HINDERONDERZOEK Ane Jutte (voorzitter), Jelle de Boer, Mike Woning WERKGROEP OPLEIDINGEN Ernest-Jan Achterhuis (voorzitter), Linda van Doeselaar, Rudolf Robben, Brenda Witzier WERKGROEP RISICOBEHEERSING/VERZEKERINGEN Theo Everaers (voorzitter), Hein van Egmond WERKGROEP SLEUFLOZE LEIDINGRENOVATIE Ane Jutte (voorzitter), Rogier van Alphen, Wout Broere, Ruud Coosen, George van Halteren, Sybe bij de Leij, Connie van der Meer, Nico van der Veen STUDIEGROEP KWALITEITSEISEN KUNSTSTOF BOORSTANGEN Mike Woning (voorzitter), Gerard Arends, Wout Broere, Willem de Jong, Gerard van de Kieft, Ronald van Krieken, Henk van der Werff EXTERNE VERTEGENWOORDIGINGEN Soil Risk Mike Woning Herziening richtlijn boortechnieken (RWS/DVS) Ernest-Jan Achterhuis ISTT Wout Broere Stichting Pipeliner Wout Broere Postadres: Postbus 483, 2700 AL ZOETERMEER Bezoekadres: Zilverstraat 69, 2718 RP ZOETERMEER T (+31) E info@nstt.nl F (+31) I NSTT ACTIVITEITEN ALV/studiemiddag Grote Projecten okt. 14 NSTT No-Dig award 2014 okt. 15 NSTT no-dig event 2015 EXTERNE ACTIVITEITEN NASTT s Sewer Laterals Webinar 20 t/m ondergrondse Infrastructuur 2013, Nieuwegein ( ondergrondse-infrastructuur-2013) Agenda Forum Relinen, Cuijk ( 15 t/m Infratech, Essen Duitsland ( 08 t/m No-Dig Poland 2014, Kielce, Polen ( 09 t/m SSTT Annual Meeting 2014, Kopenhagen, Denemarken ( 13 t/m NASTT s 2014 No-Dig Show ( 18 t/m cstt Conference & Exhibition ( 07 t/m Indowater, Surabaya, Indonesia ( annual UKSTT Awards Dinner, Birmingham, engeland ( 6