INFORMATIEWIJZER Stichting Kennisnet POSTADRES Postbus 778 2700 AT Zoetermeer BEZOEKADRES Paletsingel 32 2718 NT Zoetermeer T 0800-KENNISNET F (079) 321 23 22 E info@kennisnet.nl Op deze plek komt de pay-off www.kennisnet.nl 02.2008 Weblogs in het onderwijs
Inhoud Wat is een weblog? 2 Weblogs in het onderwijs 2 Weblogs over het onderwijs 3 Door het onderwijs 3 Lesideeën 5 Een weblog maken stappenplan 6 Meer informatie/bronmateriaal 7 INFORMATIEWIJZER Weblogs in het onderwijs 1
Kennisnet informeert scholen over ict-ontwikkelingen in het onderwijs. In een serie informatiewijzers geeft Kennisnet uitgebreide informatie over een specifiek onderwerp. In deze informatiewijzer leest u meer over weblogs en de mogelijkheden voor het onderwijs. Wat zijn weblogs? Hoe worden ze in het onderwijs gebruikt? Wat is de precieze meerwaarde ervan? En ten slotte: hoe kunt u zelf een weblog online zetten en van content voorzien? Wat is een weblog? De naam weblog is een samentrekking van web (van world wide web) en log (van logboek). Een weblog is een website opgezet zoals een logboek, met chronologisch geposte berichten. Het lijkt een beetje op een dagboek, maar dan openbaar en met de mogelijkheid om op elkaars berichten te reageren. Vaak kunnen berichten niet alleen via de site zelf gelezen worden, maar ook via een zogenaamde RSSreader (tool om een abonnement te nemen op een website, deze geeft alle vernieuwingen door). Een weblog wordt bijgehouden door één of meerdere auteurs. Omdat webloggen (ook wel bloggen genoemd) populair is, zijn er inmiddels diverse (gratis) tools op internet om zelf een weblog (ook wel blog genoemd) te starten. Toen in de jaren 90 internet echt gebruikt werd, bestonden er al websites met dagelijkse updates. In 1997 bedacht Jorn Barger hiervoor de term weblog. Omdat er nog geen WYSIWYGtools (What You See Is What You Get) beschikbaar waren, konden alleen websitebouwers het weblog bijhouden. In 1999 verscheen de eerste tool om eenvoudig een weblog te maken: Pitas. Enkele maanden later volgde Blogger. Inmiddels zijn er tientallen tools beschikbaar in diverse talen om snel een weblog te openen. Er zijn verschillende soorten weblogs of blogs, onder andere: Weblogs met voornamelijk tekst; Videoblogs met voornamelijk videofragmenten; Moblogs met voornamelijk foto s genomen met een mobiele telefoon; Edublogs, educatieve weblogs voor of door scholen. Weblogs in het onderwijs Maarten Kremers onderzocht de mogelijkheden van weblogs binnen het academisch onderwijs en schreef er een scriptie over genaamd Bloggend leren. Vanuit drie theoretische modellen bekeek hij vier casussen van weblogs in het wetenschappelijk onderwijs. Kremers concludeert dat weblogs een toegevoegde waarde hebben voor het onderwijsproces. Via weblogs: Leren studenten om kritisch na te denken. Leren studenten om zichzelf schriftelijk te verwoorden. Lezen studenten bijdragen van anderen. Leren ze daar op een goede manier op te reageren. Zijn studenten beter gemotiveerd en betrokken vanwege de interactiviteit en het feit dat ze zelf verantwoordelijk zijn voor het weblog. Ten slotte stelt Kremers dat het belangrijk is om de weblogs op een goede, gestructureerde manier in te voeren. Weblogs over het onderwijs Steven Downes een weblogger die vooral schrijft over het onderwijs noemt zichzelf de eerste edublogger. Op het gebied van ict en onderwijs zijn er inmiddels diverse bloggers in Nederland actief: Pierre Gorissen - Ict en onderwijs BLOG: www.gorissen.info/pierre Wilfred Rubens - TE-learning: http://wilfredrubens. typepad.com/wilfred_rubens_ weblog André Manssen - Computers in de klas: http://computersindeklas.web-log.nl/ Margreet van den Berg - Ict en onderwijs: http://ict-en-onderwijs.blogspot.com Sybilla Poortman - Ict en educatie: www.inter-netviewer.nl/weblog/category/ict-educatie Willem Karssenberg - Trendmatcher: www.trendmatcher.nl John van Dongen -onderwijs vooruitzichten: http://onderwijsvooruitzichten.blogspots.com Door het onderwijs Verschillende meesters en juffen in Nederland hebben inmiddels hun eigen weblog: Juf Manja: http://onderwijs.blogo.nl Elke Das: http://blogger.xs4all.nl/elkedas Ook worden er door diverse klassen flinke weblogs bijgehouden bijvoorbeeld: Groep 8 van de Jozefschool uit Blokker (Hoorn): http://sneeuwklokjes.web-log.nl Schoolweblog inclusief dagplan van t Vrieske Honk (Vrieschelo): http://vrieskehonk.toplog.nl De middenbouw van Jenaplanschool t Vlot (Hoogezand) houdt een internetdagboek bij: www.jenaplanschool.nl/mb1 2 INFORMATIEWIJZER Weblogs in het onderwijs INFORMATIEWIJZER Weblogs in het onderwijs 3
Lesideeën Er zijn diverse mogelijkheden om een weblog in het onderwijs te gebruiken. Op de genoemde blogs vindt u al enkele voorbeelden. Verder kan een weblog goed worden gebruikt als: Communicatiemiddel binnen de klas; Klassendagboek; Communicatiemiddel naar ouders; Klassenkrant; Themapagina; Dagplan. Op www.scholenlijst.tk wisselen veel leraren (waarvan sommige ook bloggers) ervaringen uit. Het weblog komt ook ter sprake: Een weblog kun je ook op verschillende manieren inrichten. Je kunt voor iedere groep / leerling en jezelf een eigen weblog aanmaken. Of je kunt een weblog aanmaken waarbinnen je verschillende categorieën aanmaakt (bijv. opdrachten, zoekdocumenten, groepje 1, groepje 2 etc.) en waarbij je voor iedere leerling een account aanmaakt met verschillende rechten. Een voordeel van een weblog is dat je via RSS alle vorderingen makkelijk kunt bijhouden. Ik denk dat er op dit moment vooral voor het basisonderwijs meer rendement te halen is uit goedkope, kleinschalige en laagdrempelige toepassingen zoals weblogs, wiki s en zelfs simpele gastenboeken dan uit grote ingewikkelde elektronische leeromgevingen waar een hoop geld in geïnvesteerd wordt. Zo kunnen leerkrachten eerst ervaring opdoen en kan er kennis opgebouwd worden over het gebruik van digitale toepassingen in het onderwijs. Pas daarna zouden deze systemen geïntegreerd kunnen worden in een goed functionerende elektronische leeromgeving. Karin Korevaar en Kim Houtzager stellen in Het meesterstuk dat een weblog voor verschillende doeleinden gebruikt kan worden zoals: verslaglegging, weergave van een proces (bijv. het ontstaan van een werkstuk), zelfreflectie, discussie en portfolio. Ook hebben zij gekeken hoe een weblog staat in relatie tot de kerndoelen. Wat zijn hun conclusies? Volgens Korevaar en Houtzager kunnen weblogs binnen verschillende vakken ingezet worden waaronder: Nederlands, rekenen, geschiedenis, kunst en oriëntatie op jezelf. Wanneer een weblog bijvoorbeeld wordt gebruikt binnen het vak Nederlands, dan kan kerndoel 1 vervuld worden (leerlingen leren informatie verwerven uit gesproken taal, en ze leren tevens om die informatie mondeling of schriftelijk weer te geven). Daarnaast leren leerlingen - door zelf te webloggen en andere weblogs te lezen om kritisch na te denken, een punt dat in kerndoel 7 is vastgelegd (leerlingen moeten een kritische blik krijgen over de informatie die geboden wordt). Korevaar en Houtzager raden wel aan om - voordat er gestart wordt met een weblog - aandacht te besteden aan de zogenaamde weblog-etiquette. Denk hierbij aan risico s bij het verspreiden van privé-gegevens, beleefdheid, privacy en vrije meningsuiting. 4 INFORMATIEWIJZER Weblogs in het onderwijs INFORMATIEWIJZER Weblogs in het onderwijs 5
1. Kies de tool waarmee u het weblog opent Er zijn zeer veel (gratis) tools om een weblog te starten. Eerst moet u dus bepalen met welke tool (via welke website) u uw weblog opent. De meest bekende zijn Web-log (www.web-log.nl) en Blogger (www.blogger.nl). Margreet van den Berg zette beide varianten naast elkaar: Web-log biedt de mogelijkheid om categorieën aan te maken. Daarmee kun je, naast de chronologische ordening die een weblog biedt, ook een ordening aanbrengen op onderwerp. De mogelijkheid om zelf HTML-codes in te voeren is er volgens mij niet, of zeer beperkt. Die mogelijkheid bestaat wel bij Blogger: naast de standaardopties (vet, schuin, aanbrengen nummering enz.) kun je zelf HTML-codes in de tekst plaatsen. Handig als je wat extra s wilt, overbodig voor wie weinig opmaak wil hebben. Idem geldt voor de opmaak van je weblog: bij Web-log is er een standaardindeling, bij Blogger heb je de keus uit een aantal standaarden, maar wie handig is met HTML kan er zelf iets leuks van maken. Bij Blogger kun je plaatjes uploaden en er is een mogelijkheid om binnen Word een extra functie te maken waarmee je vanuit Word direct in je weblog kunt publiceren. Maar die functie werkt niet bij alle Word/ Windows-versies. Wat betreft service: ook bij Blogger wordt behoorlijk vlot gereageerd, maar wel in het Engels. Dat is zeker voor leerlingen niet altijd makkelijk. RSS zit bij beide standaard ingebouwd, alleen bij Web-log is het makkelijker om dat zichtbaar te maken: daar hoef je alleen maar een vinkje aan te klikken in de beheerspagina en je krijgt een keurig knopje op je weblog te zien. Bij Blogger wordt de code automatisch gegenereerd, maar je moet wel zelf de link er naartoe op je pagina zetten. De posts in Web-log zijn wel voorzien van een permalink (een unieke URL per post), maar het is moeilijk die te achterhalen. Bij Blogger staat die altijd onder aan iedere post. Bij Web-log wordt standaard statistiekfunctionaliteit aangeboden, bij Blogger moet je die zelf inbouwen. Mijn eindconclusie: Web-log biedt meer standaard keuzemogelijkheden dan Blogger, maar biedt daarnaast weinig ruimte om zaken in te richten naar eigen goeddunken. Blogger biedt meer mogelijkheden, maar wie daarvan gebruik wil maken moet wel even studeren en bij voorkeur wat kennis hebben van HTML. Blogger is daarmee volgens mij meer iets voor knutselaars, en Web-log meer voor degenen die lekker snel en makkelijk aan de slag willen. Naast Web-log en Blogger zijn er nog andere mogelijkheden om een weblog te openen: Blogeiland: www.blogeiland.nl Blogspot: www.blogspot.nl Punt.nl: www.punt.nl Webloggen: www.webloggen.nl Toplog: www.toplog.nl 2. Vul het weblog Centraal in de weblogwereld staat kennis delen. Om die reden zijn er diverse handleidingen beschikbaar waarin beschreven staat hoe een weblog gemaakt wordt. Grofweg kan een weblog in zeven stappen gevuld worden: 1. Bedenk waar het weblog voor bedoeld is en wie er wat gaat plaatsen op het blog. 2. Ga naar een pagina waar weblogs aangemaakt worden en klik op de optie om een weblog aan te maken. 3. Vul alle gegevens in en publiceer het weblog. 4. Maak de weblog op naar eigen wens (kleur en eventuele plaatjes). 5. Zet alle voorkeuren goed (mag er anoniem gepost worden, moet een reactie eerst worden goedgekeurd, etc.). 6. Publiceer het eerste blog! 7. Bespreek met leerlingen het gebruik van het weblog en maak gezamenlijk afspraken. Een uitgebreid overzicht vindt u op: http://weblog.startpagina.nl Tip 1 André Manssen schreef op zijn website een zeer compleet dossier over weblogs in het onderwijs. Onder het kopje Hoe maak je een klassenweblog? staan (downloadbare) handleidingen hoe met Weblog gewerkt kan worden: http://www.manssen.nl/computersindeklas/ dossiers/dossier-webloggen/inhoud_ webloggen.htm Tip 2 Gerard Dümmer maakte een screencast (uitleg in audio waarin alle activiteiten op het scherm getoond worden) over het opzetten van een weblog met Blogger: http://www.gerarddummer.nl/screencasts/ weblog_opzetten/weblog%20opzetten.html Meer informatie /bronmateriaal http://gerarddummer.nl/meesterstuk/meesterstuk_ weblog_in_het_basisonderwijs.pdf www.digitaledidactiek.nl/dd/themas/1172 www.ou.nl/docs/tijdschriftoi/oi_1_05.pdf www.det.wa.edu.au/education/cmis/eval/curriculum/ ict/weblogs www.scholenlijst.tk www.karssenberg.nl/weblog/2006/09/gezocht-eloaangeboden-weblog.html www.e-learningplaza.nl www.concentio.nl en uiteraard alle genoemde blogs in dit stuk! Blog ze! 6 INFORMATIEWIJZER Weblogs in het onderwijs INFORMATIEWIJZER Weblogs in het onderwijs 7
Stichting Kennisnet is de publieke ict-ondersteuningsorganisatie van, voor en door het onderwijs. De stichting behartigt de belangen van de Nederlandse onderwijssector op het gebied van ict, biedt hulpmiddelen bij het maken van keuzes voor ict-producten en diensten en levert educatieve diensten en producten om het leren te vernieuwen. Ook is Kennisnet het expertisecentrum als het gaat om ict en onderwijs. Kennisnet, Zoetermeer 2008 Alle rechten voorbehouden. Naamsvermelding Niet Commercieel Geen Afgeleide Werken 2.5 Nederland De gebruiker mag: het werk kopiëren, verspreiden, tonen en op- en uitvoeren onder de volgende voorwaarden: BY Naamsvermelding. De gebruiker dient bij het werk de naam van Kennisnet te vermelden. c = Niet-commercieel. De gebruiker mag het werk niet voor commerciële doeleinden gebruiken. Geen Afgeleide werken. De gebruiker mag het werk niet bewerken. Colofon Tekst Marieke van Osch Redactie Kennisnet Bij hergebruik of verspreiding dient de gebruiker de licentievoorwaarden van dit werk kenbaar te maken aan derden. De gebruiker mag uitsluitend afstand doen van een of meerdere van deze voorwaarden met voorafgaande toestemming van Kennisnet. Het voorgaande laat de wettelijke beperkingen op de intellectuele eigendomsrechten onverlet. (www.creativecommons.org/licenses) Opmaak GOfor Design, Den Haag Druk OBT, Leiden 8 INFORMATIEWIJZER Weblogs in het onderwijs