CITES en Traditionele Chinese Medicijnen Mens en Natuur in Balans 1
2
Traditioneel Chinese medicijnen en de natuur De traditioneel Chinese geneeskunst is een geneeswijze waar miljoenen mensen over de hele wereld baat bij hebben. Voor de productie van de traditioneel Chinese medicijnen (TCM) worden voornamelijk bestanddelen van dieren of planten gebruikt. Een aantal van deze soorten komt nog volop in het wild voor. Echter, in deze tijd waarin de mens zoveel ruimte in beslag neemt, wordt het voortbestaan van sommige soorten dieren en planten ernstig bedreigd. TCM is gebaseerd op de eeuwenoude Chinese filosofie van de samenhang tussen mens en natuur en de helende werking van de natuur op de gezondheid van mensen. De internationale wetgeving rond bedreigde dieren en planten is op diezelfde gedachte gebaseerd. Deze streeft een evenwicht na waarbij mens en natuur met elkaar in harmonie kunnen leven. Nederlands 3 Schubdier /
Om het duurzaam gebruik van onze kostbare natuurlijke hulpbronnen te waarborgen, wordt de internationale handel in medicijnen die bedreigde soorten bevatten gereguleerd door de Convention on International Trade in Endangered Species of wild fauna and flora (CITES). Nederland heeft een eigen wetgeving waarin de CITES-afspraken zijn opgenomen. Deze folder geeft een overzicht van de in Nederland geldende wetgeving met betrekking tot handel in bedreigde dieren en planten én in delen of producten hiervan en geeft enkele voorbeelden van beschermde soorten die tot op heden zijn aangetroffen in TCM. CITES CITES is een internationaal verdrag waarbij meer dan 150 landen zich hebben aangesloten. Dit verdrag bevat afspraken over de internationale handel in bedreigde dier- en plantensoorten en delen of producten hiervan, om overexploitatie te voorkomen. Deze soorten zijn op lijsten (appendices) geplaatst. 4 Orchidee /
Lijst I (appendix I) omvat meer dan 800 soorten die met uitsterven worden bedreigd. Er bestaat dan ook een streng verbod op de internationale commerciële handel in uit het wild afkomstige exemplaren van deze soorten. Lijst II (appendix II) omvat meer dan 29.000 soorten die op dit moment niet direct met uitsterven worden bedreigd, maar die door ongelimiteerde internationale handel wel bedreigd kunnen worden. Daarom wordt voor deze soorten de handel gereguleerd door een vergunningsysteem met bijvoorbeeld specifieke quota en de controle daarop. Internationale handel in exemplaren van (of producten van/met) deze soorten is toegestaan, maar alleen als daarvoor - per zending - vergunningen zijn verleend. Lijst III (appendix III) omvat soorten waaraan een land van herkomst bescherming wil bieden om te voorkomen dat deze door internationale handel uitsterven in dat land. Voor handel in exemplaren van (of producten van/met) deze soorten is - per zending - een exportvergunning of een certificaat van oorsprong nodig, samen met een kennisgeving van invoer bij invoer in Nederland. 5 Orchidee /
CITES is in de regel van toepassing op levende en dode planten en dieren en op delen van dergelijke planten en dieren. Dus ook op producten die van zulke planten of dieren zijn vervaardigd of elementen ervan bevatten. Soms echter zijn delen van planten en dieren uitgezonderd, soms zijn bepaalde verwerkingsstadia uitgezonderd. Zo is bijvoorbeeld de ginsengwortel wel beschermd, maar thee waarin ginseng is verwerkt niet. Dergelijke vrijstellingen zijn specifiek genoemd in de CITES-bijlagen (annotaties). Nederlandse wetgeving De Nederlandse wetgeving is gebaseerd op de Europese regelgeving waarvan de bijlagen A, B, C en D nauw samenhangen met de lijsten I, II en III van CITES. Kort samengevat komt het erop neer dat Europa (en daarmee ook Nederland) wel strenger, maar niet minder streng dan CITES kan zijn. Eén van die strengere maatregelen is dat bij invoer altijd én een CITESuitvoervergunning of certificaat van oorsprong én een CITES-invoervergunning (voor bijlage A en B) of een kennisgeving van invoer (voor bijlage C) nodig is. Voor de soorten op bijlage D is alleen een kennisgeving van invoer nodig. Saiga antilope / 6
Let op: ook als een medicijn geen bestanddelen van beschermde dieren of planten bevat, maar dit wel op het etiket van de verpakking staat vermeld, moeten er CITES-documenten bij een invoerzending aanwezig zijn! Indien een medicijn wordt aangetroffen dat een bestanddeel bevat afkomstig van een beschermde dier- of plantensoort, zonder dat daarbij de juiste vergunningen worden getoond, wordt het product direct in beslag genomen. De douane, Algemene Inspectiedienst (AID) of de politie maakt vervolgens een proces-verbaal op en afhankelijk van de ernst van de zaak (o.a. afhankelijk van de beschermde status van de betreffende soort plant of dier) volgt een gerechtelijke procedure waar een geldboete (voor bedrijven een boete van maximaal 454.000 euro en/of zelfs een gevangenisstraf van maximaal 6 jaar) op kan volgen. Voor particulieren is dit een boete van maximaal 45.000 euro en/of zelfs een gevangenisstraf van maximaal 3 jaar. Neushoorn / 7
Het is van belang te weten dat het Nederlandse recht ervan uitgaat dat eenieder de wet kent. Ook degenen die per ongeluk de wet overtreden door een (product van een) beschermde plant of dier te importeren worden vervolgd. De overheid wil graag voorkomen dat vanwege onwetendheid de wet wordt overtreden. Deze folder en de meer uitgebreide brochure CITES en traditionele medicijnen: mens en natuur in balans helpen daarbij. Meer weten? Deze folder is ook verkrijgbaar in het Nederlands/Chinees. Daarnaast kunt u voor meer uitgebreide informatie de brochure CITES en traditionele medicijnen: mens en natuur in balans aanvragen of downloaden van internet: www.minlnv.nl/cites of www.wnf.nl/publicaties/cites. In de brochure wordt meer in detail de wetgeving rond bedreigde dieren en planten toegelicht. De brochure is verkrijgbaar in Engels/Nederlands/ Chinees. Bovengenoemde brochure of meerdere exemplaren van deze folder kunt u bestellen door te bellen met: LASER/CITES-bureau, tel.: (078) 639 5395. 8 Ginseng /
Aanvraagformulieren voor vergunningen kunt u downloaden van de internetsite www.minlnv.nl/cites of telefonisch aanvragen bij het CITESbureau van LASER. Aan de informatie in deze brochures kunnen geen rechten worden ontleend. Als u twijfelt of voor een medicijn met plantaardige of dierlijke ingrediënten in Nederland een vergunning nodig is, kunt u de internetsite van het CITES-bureau bezoeken (www.minlnv.nl/cites) of contact opnemen met: LASER Dordrecht, CITES-bureau Postbus 1191, 3300 BD Dordrecht, tel.: (078) 639 5340 9 Tijger /
Overige websites met meer informatie: www.cites.org voor informatie over CITES. www.wcmc.org.uk/species/trade/eu/database.htm geeft een overzicht van soorten in de bijlagen van CITES en de Europese verordening. www.minlnv.nl/cites bevat informatie over de Nederlandse regelgeving. Voor nadere informatie en voor het aanvragen van vergunningen kunt u contact opnemen met het CITES-bureau. www.wnf.nl en www.panda.org over het natuurbeschermingswerk van het Wereld Natuur Fonds. 10 Muskushert /
www.traffic.org (de website in het Chinees: www.wow.org.tw en de website in het Japans: www.twics.com/~trafficj) informeert over het door het Wereld Natuur Fonds gesteunde werk van TRAFFIC. TRAFFIC volgt de handel in bedreigde dier- en plantensoorten, brengt smokkelroutes in kaart en signaleert welke landen te weinig optreden tegen de illegale handel. 11 Muskushert /
Voorbeelden van in TCM aangetroffen beschermde dier- en plantensoorten Op de volgende pagina s vindt u een tweetal TCM-overzichten van tot op heden in de handel aangetroffen medicijnen, die delen van dier- of plantensoorten bevatten die beschermd zijn. Deze lijsten zijn niet volledig en als u niet zeker weet of er een beschermd dier- of plantensoort in uw bestelde product zit, neem dan contact op met de exporteur of kijk op: www.cites.org. 12 Zeeschildpad /
Enkele voorbeelden van beschermde diersoorten, aangetroffen in (traditionele) Chinese medicijnen Latijnse naam Soort geneeswijze Latijns/farmaceutisch Pin-Yin naam Gewone naam Wettelijke status Panthera tigris TCM Os Tigris Hu Gu Tijger/Tiger Cites I EU annex A Rhinocerotidae TCM (Cornu) Xi Jiao Neushoorn/ Cites I EU annex A Rhinocerotis Chelonidae TCM (Carapax) Dai mao Zeeschildpad/ Cites I EU annex A Eretmochelys Elephantidae TCM (Dens) Elephantis Xiang Ya Olifant/ Cites I/II EU annex A/B Ursidae TCM (Fel) Ursi Xiong Dan Beer/ Cites I/II EU annex A/B Moschus specimen TCM Moschus She Xiang Muskushert/ Cites I/II EU annex A/B Crocodylia TCM Krokodil/ Cites I/II EU annex A/B Saiga tatarica TCM Saigae Tataricae Ling Yang Jiao Saiga antilope/ Cites II EU annex B (Cornu Antelopis) 13 Macaca mulatta TCM (Calculus) Macaca Hou Zao Makaak/ Cites II EU annex B Manis spp. TCM (Squama) Manitis Chuan Shan Jia Schubdier/ Cites II EU annex B Cuora spp. TCM Zoetwater- Cites II EU annex B doosschildpad/ Naja naja TCM, Homeopathy Brilcobra / Cites II EU annex B Syngnathidae TCM Hippocampus Hai Ma Zeepaardjes/ EU annex D 1 Genus Hippocampus 1 Alleen levende en complete of in essentie complete dode exemplaren. rijgesteld. 1
Enkele voorbeelden van beschermde plantensoorten, aangetroffen in (traditionele) Chinese medicijnen Latijnse naam Soort geneeswijze Latijns/farmaceutisch Pin-Yin naam Gewone naam Wettelijke status Scientific Saussurea TCM, Ayurveda (Radix) Mu Xiang Costuswortel/ Cites I EU annex A costus/lappa Aucklandiae Dendrobium spp. TCM Herba Dendrobii Shi Hu Orchidee / Cites I/II EU annex A/B Aloe spp. TCM Aloë / Cites I/II EU annex A/B 1 Gastrodia elata TCM (Rhizoma) Gastrodiae Tian Ma Orchidee / Cites II EU annex B Cibotium TCM (Rhizoma) Cibotii Gou Ji Boomvaren specie/ Cites II EU annex B barometz Cistanche TCM (Herba) Cistanches Rou Cong Rong Desert living Cistanche Cites II EU annex B deserticola 4 14 Nardostachys TCM, Ayurveda (Radix) Nardotacys Gan Song Indian Nard/ Cites II EU annex B grandiflora 4 jatamansi Panax TCM, Ayurveda, (Radix) Panacis Xi Yang Shen American ginseng Cites II EU annex B 2 quinquefolius Homeopathy, Phytotherapy Quinquefolii Panax ginseng TCM, Ayurveda, (Radix) Ginseng Ren Shen Ginseng Cites II EU annex B 3 Homeopathy, Phytotherapy Picrorhiza TCM, Ayurveda (rhizoma) Picrorhizea Katuki / Cites II EU annex B kurrooa 4 Podophyllum TCM Podophylii Emodi Tao Er Qi Himalayan May apple Cites II EU annex B hexandrum (=emodi) 4 Bletilla striata TCM (Tuber/Rhizoma) Bai Ji Orchidee / Cites II EU Annex B Bletillae Hyacinth Bletilla 1 Van Aloë Vera (Barbadensis) zijn de bladeren uitgesloten van bescherming. 2 Alleen wortels en als wortel herkenbare delen. 3 Alleen wortels van Russische populatie. 4 Van deze soorten zijn de chemische en farmaceutische afgeleiden vrijgesteld. 1 2 3 4
Indien EU-bijlage A/B vermeld staat, betekent het dat onder de groep bepaalde populaties of soorten onder bijlage A en andere populaties of soorten onder bijlage B vallen. Medicijnen waarin (delen van) planten of dieren zijn verwerkt die op EU-bijlage A staan en die uit het wild afkomstig zijn, mogen NIET in Nederland worden geïmporteerd voor commerciële doeleinden. In het geval van neushoornhoorn en tijgerbotten en de daarmee vervaardigde producten is import en bezit geheel verboden (dit geldt voor gefokte en wilde exemplaren). Medicijnen waarin (delen van) planten of dieren zijn verwerkt die op EU-bijlage B staan of van (delen van) aantoonbaar gekweekte planten die op EU-bijlage A staan, mogen alleen met de juiste vergunningen in Nederland worden geïmporteerd. Uitzondering op deze regel vormen de genoemde panaxplanten; daarvan zijn alleen de wortel en de herkenbare delen ervan beschermd en dan alleen bepaalde populaties. Indien Cites I/II vermeld staat, betekent dit dat onder de groep bepaalde populaties of soorten onder lijst I en andere populaties of soorten onder lijst II vallen. 15
Voor meer informatie over CITES-regelgeving kunt u contact opnemen met: LASER/CITES-bureau, Postbus 1119, 3300 BD Dordrecht Tel. 078-639 5340, www.minlnv.nl/cites Februari/ Deze folder is tot stand gekomen door een samenwerkingsverband van: Het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij (LNV) is onder meer verantwoordelijk voor beleid, regelgeving en internationale samenwerking ten aanzien van de handel in bedreigde dier- en plantensoorten. Het CITES-bureau is de administratieve instantie voor de uitvoering van CITES in Nederland. Dit bureau, verantwoordelijk voor de vergunningverlening, is ondergebracht bij LASER. 16 LASER is een agentschap van het ministerie van LNV. LASER verzorgt meer dan 150 (subsidie)regelingen op het gebied van landbouw, natuurbeheer en visserij. LASER voert zo ook de regelingen van CITES uit. De Algemene Inspectie Dienst (AID) is - als onderdeel van het ministerie van LNV - verantwoordelijk voor de (coördinatie van de) handhaving van de regelgeving op het gebied van de handel in bedreigde dier- en plantensoorten. De politie handhaaft de openbare orde en naleving van wetten. Zo ook wetten die gelden op het gebied van handel in en bezit van (delen van) dier- en plantensoorten of producten ervan. Hiertoe werkt zij nauw samen met de AID. Het Wereld Natuur Fonds wil de afbraak van de natuurlijke soortenrijkdom aan planten en dieren op aarde stoppen en - waar mogelijk - herstellen met als streven een leefbare aarde waar de mens in harmonie met de natuur leeft. TRAFFIC volgt de handel in bedreigde dier- en plantensoorten, brengt smokkelroutes in kaart en signaleert welke landen te weinig optreden tegen de illegale handel.