UMUBANO Nieuwsbrief van de Stichting Samenwerking Wageningen-Ndiza Nummer 107 September 2008 BESTUURSLID BEKIJKT IN NDIZA MOGELIJKHEDEN VOOR ICT-PROJECT Half juli heeft Egbert Hoving van de Stichting Wageningen-Ndiza, drie dagen het district Muhanga bezocht waar Ndiza nu onderdeel van is. Egbert heeft er een excursie geleid naar een ICT-centrum in het nabijgelegen Rambura, om te kijken of dit ook iets voor de scholen in Ndiza zou kunnen zijn. Het bezoek markeerde daarnaast de afronding van de nieuwbouw waaraan Wageningen de afgelopen drie jaar heeft meebetaald. Met een speciale actie voor het ernstig vervallen Gezondheidscentrum Nyabinoni had de Stichting in Wageningen in 2005 en 2006 ongeveer 20.000 euro opgehaald voor vier nieuwe gebouwen bij het gezondheidscentrum Nyabinoni, waarna de NCDO dit bedrag verdubbelde. Van de vier geplande gebouwen zijn er nu drie gebouwd: een kraamgebouw, een ruimte voor kindergeneeskunde en een sanitair gebouw (zie ook artikel over bezoek Monique Uwimana op blz. 3). Het bezoek aan de twee slaapzalen bij de scholen ETG en Collège de la Fraternité Ndiza (waaraan Wageningen en NOVIB samen 11.000 euro hebben bijgedragen) leerde dat beide slaapzalen al in gebruik zijn. Ander doel was het zich oriënteren op een nieuw project dat we vanuit Wageningen willen ondersteunen, namelijk het mogelijk maken van Internet aansluitingen op de middelbare scholen in Ndiza. Deze scholen hebben al computers maar nog geen Internet aansluitingen. Met vier schooldirecteuren en een ICT-ambtenaar van het district Muhanga heeft Egbert het ICT centrum t Verschil bezocht in het nabijgelegen Rambura. Dit centrum, waar zo n twintig computers met Internet aansluiting staan, is opgezet en wordt gefinancierd door een kerkgemeenschap in Holten (Overijssel) wij wisten hiervan omdat de initiatiefnemer één van de sprekers was op onze jaarvergadering 13 mei. In dit project willen we samenwerken met een NGO van oud Rwanda-SNV-ers die veel ervaring hebben met het uitvoeren van ontwikkelingsprojecten. Hiermee ontlasten we Monique Uwimana, de voorzitter van het Comité de Jumelage, op wie nu veel van het werk neer komt. INHOUD Bestuurslid bekijkt in Ndiza mogelijkheden voor ICT project... 1 Leon en Jeroen hebben afscheid genomen van bestuur... 2 Ndiza: geïsoleerd en achtergebleven... 2 Bezoek Monique Uwimana aan Wageningen... 3 ICT excursie naar Rambura... 4 Succesvolle reis Wageningse leerlingen naar Rwanda... 5 Voorzitter en secretaris gezocht... 6 De door Wageningen gefinancierde nieuwbouw van het gezondheidscentrum Nyabinoni is in gebruik Umubano 107 September 2008
LEON EN JEROEN NAMEN AFSCHEID VAN BESTUUR Léon Schouten en Jeroen Boland hebben afscheid genomen van het bestuur van de Stichting Samenwerking Wageningen-Ndiza. Beide hebben zich meer dan 15 jaar ingezet voor de gemeenteband. Vanwege hun verhuizing naar respectievelijk Deventer en Velp, konden ze hun werk voor de Stichting niet langer meer voortzetten. Egbert Hoving is in maart aangetreden als nieuw lid. Egbert heeft jarenlang projecten in Afrika begeleid als medewerker van ICCO, en reist nog steeds regelmatig voor projectvisites naar Rwanda en elders in Afrika. Het afscheid hebben we gevierd met een etentje bij Restaurant (H)eerlijk, waarbij ook burgemeester Geert van Rumund en Tjitske Zwerver aanwezig waren. Ida Blok is afgetreden als voorzitter, maar is nog wel bestuurslid. We zoeken nu een nieuwe voorzitter, en een nieuwe secretaris. (MH) Léon samen met (toenmalig) burgemeester Sala op bezoek in Nyabikenke eind 1999 Jeroen (links) en Léon (rechts) in overleg met delegatieleden uit Nyabikenke die op bezoek zijn in Wageningen in september 2001 NDIZA: GEÏSOLEERD EN ACHTERGEBLEVEN Rijdend door Ndiza, met de beelden op je netvlies van de enorme bedrijvigheid en steeds luxueuzere en uitdijende infrastructuur in Kigali, ontkom je niet aan de indruk dat dit gebied erg achterop is geraakt in ontwikkeling. In 2006 ging Ndiza op in het district Muhanga. De hoofdplaats van Muhanga, Gitarama, telt bijna 100.000 inwoners. Gitarama is een bruisende stad, goed bereikbaar vanuit Kigali, met goede telefoon- en internetverbinding en voorzieningen op het gebied van onderwijs en gezondheidszorg. Het dorp Kabgayi ligt enkele kilometers ten zuiden van de stad. Daar kwamen in 1906 katholieke missionarissen aan en was de eerste bisschop van Rwanda gevestigd. Naast een grote kathedraal en een aantal scholen, is er een goed ziekenhuis. Ndiza ligt twee uur rijden van Gitarama. Het is opgedeeld in 5 sectoren: Kiyumba, Rongi, Kabacuzi, Nyabinoni en Kibangu. Een groot deel van Ndiza is erg bergachtig, met toppen tot ongeveer 2500 m hoogte. Door de steile hellingen is het gebied slecht toegankelijk en zijn grote stukken grond niet geschikt voor landbouw. Aanplant van bomen is vaak nog wel mogelijk op de steilste stukken en dat is ook behoorlijk veel gedaan. Het levert bouwmateriaal op en natuurlijk brandhout. Koffie is het belangrijkste handelsgewas. Daarnaast is er uiteraard handel in voedselgewassen op de talrijke markten. De verbouw van aardappelen is met succes geïntroduceerd in Ndiza. Er is een coöperatie gevormd, die zich toelegt op de teelt van pootgoed. Gezondheidszorg Aan verbetering van gezondheidszorg is veel aandacht besteed, maar deze is nog steeds niet toereikend. De vraag naar zorg is de laatste jaren sterk toegenomen mede als gevolg van de introductie van een systeem van onderlinge ziektekostenverzekering. Ongeveer 75% van de gezinnen zou daar intussen bij zijn aangesloten. Met financiële steun uit Wageningen is er in Nyabinoni in het uiterste noorden van Ndiza, op 3 uur rijden van Gitarama nu een goed functionerend gezondheidscentrum. Van de kinderen in de lagere school leeftijd zou ongeveer 90% ook daadwerkelijk naar school gaan. Mede dankzij privé initiatieven is er een behoorlijk aantal middelbare scholen, maar de capaciteit en de kwaliteit daarvan laten sterk te wensen over. Bij enkele daarvan zijn met steun van Wageningen slaapzalen gebouwd zodat de leerlingen meer tijd hebben voor studie en niet worden opgeslokt door werkzaamheden thuis. Dat komt de resultaten ten goede. Het Collège de la Fraternité de Ndiza één van de scholen waar met Wageningse hulp slaapzalen zijn gebouwd - stond in 2007 nog op de 24 ste en laatste plaats op de ranglijst van middelbare scholen in Muhanga. Dit jaar was de school opgeklommen naar de 15 de plaats.
Toekomstperspectief Rijdend door Ndiza, met de beelden op je netvlies van de enorme bedrijvigheid en steeds luxueuzere en uitdijende infrastructuur in Kigali, ontkom je niet aan de indruk dat dit gebied erg achterop is geraakt in ontwikkeling. Voor jonge mensen is er weinig toekomstperspectief. Hun ouders beschikken namelijk vaak over een lapje grond van minder dan 1 hectare. In veel gezinnen zijn 4-5 kinderen, dus de meeste zullen een bestaan moeten vinden buiten de landbouw. Werkgelegenheid is er evenwel nauwelijks in het gebied. De Rwandese overheid wil dat in 2020 minder dan de helft van de bevolking in de landbouw werkzaam is. Nu is dat nog 80 90 %. Er zal dus een enorme inspanning moeten worden geleverd om banen te scheppen. Omdat het land weinig grondstoffen heeft en ook de verwerking van landbouwproducten weinig perspectief biedt, zal men dat moeten doen door uitbreiding van de dienstensector. De regering heeft de ambitie dat vooral te doen door snelle ontwikkeling van ICT. Nu al is mobiele telefonie erg in zwang. Er is in Ndiza evenwel niet overal bereik. In Gitarama zie je veel internet cafés, maar in Ndiza is er nog geen te vinden. Egbert Hoving BEZOEK MONIQUE UWIMANA AAN WAGENINGEN Behalve dat Egbert Ndiza heeft bezocht, heeft Monique Uwimana, de voorzitter van het Comité de Jumelage 22 augustus ook Wageningen bezocht. We spraken met haar in het gemeentehuis over de gemeenteband, het functioneren van de beide Comités, de afronding van de bouwprojecten, en twee nieuwe projecten: internetaansluiting op scholen en ondersteuning van vrouwengroepen. Daarna aten we gezamenlijk met haar en haar (Nederlandse) man en twee dochters bij één van de bestuursleden thuis. Kwaliteit Eén van de belangrijkste conclusies was dat we voorlopig afzien van bouwprojecten: het Comité de Jumelage in Ndiza moet wel de rekeningen betalen (van het geld dat wij hen toesturen), maar heeft geen zeggenschap over die bouw, kan er zelf niet op toezien, en is ook niet toegerust voor het maken van financiële verslagen. Daar heeft het niet de ervaring en de mankracht voor. Bovendien nemen bouwprojecten een aantal jaren in beslag, wat het moeilijk maakt om burgers in Wageningen en Ndiza er blijvend voor te interesseren. Meer perspectief biedt een ICT project: dit is korter en overzichtelijker, en biedt mogelijkheden Wageningers direct in contact te brengen met de inwoners uit Ndiza. Het spreekt waarschijnlijk meer aan, wat de kwaliteit van de gemeenteband ten goede zal komen. Omdat het uitvoeren van projecten voor het Comité de Jumelage eigenlijk niet goed te doen is - te veel komt op Monique neer - hebben we besloten de uitvoering van dit ICT project te leggen bij de NGO ACDB, gevestigd in Gitarama. Deze organisatie is in 2003 opgericht door mensen die voorheen bij SNV werkten. Monique was één van de oprichters. ACDB was ook betrokken bij het organiseren van de deelname van voetbalmeiden uit Ndiza aan het toernooi van de Wageningse voetbalmeiden in Kigali. Het ACDB zal nu eind september met een offerte komen voor het maken van een uitvoeringsplan waarbij het de schooldirecteuren en het district betrekt. Wanneer we dit binnen hebben, gaan we in Wageningen aan de slag om studenten, computerbedrijven en scholen te interesseren mee te doen. Vormingswerkers Verder gaat Monique vormingswerkers uit Ndiza uitnodigen om een uitvoeringsplan te schrijven voor het eerder door hen ingediende project ' Relance de la formation sur collines ('het weer opstarten van vorming op de heuvels'). Wageningen heeft in de jaren tachtig en negentig jarenlang het vormingscentrum CCDFP gesteund. Een aantal groepen die destijds vanuit het CCDFP begonnen, bestaat nog steeds. De leden hebben aangegeven dat ze graag weer bijgeschoold willen worden. Enkele monitrices (vormingsleidsters) zijn bereid om daarbij te helpen. Voor materialen en training hebben ze 2000 euro gevraagd. De bedoeling is dat het een opstart is, waarna de vrouwengroepen kredieten kunnen vragen bij banken. Afronding bouwprojecten Ondanks de problemen die het heeft opgeroepen, is het Comité er uiteindelijk toch in geslaagd een financiële eindrapportage te leveren van de nieuwbouw van het gezondheidscentrum Nyabinoni. Dit sturen we met een begeleidende brief naar de NCDO, zodat het project ook in Nederland afgerond kan worden. Van de geplande vier gebouwen zijn er uiteindelijk drie gerealiseerd: de kraamkliniek, de ruimte voor kindergeneeskunde en het sanitair gebouw. De financiële tegenvaller zat hem vooral in het feit dat de begroting al zeven jaar geleden was gemaakt, terwijl de prijzen voor bouwmaterialen ten tijde van de bouw in 2006 en 2007 sterk waren gestegen. We zijn in ieder geval verheugd dat er drie gebouwen zo mooi staan, en naar tevredenheid in gebruik zijn (zie foto voorpagina). Bij de bouwcontrole van de directeur infrastructuur van de gemeente in juli bleek dat de afvoer van vuil water en toiletten nog moet worden verbeterd, en dat er nog een tank moet worden geïnstalleerd voor opvang van regenwater. Maar dat zal snel gebeuren.
ICT-EXCURSIE NAAR RAMBURA Egbert Hoving bezocht met vier docenten en een ambtenaar het ICT centrum 'Het Verschil' in Rambura. De docenten zagen goede mogelijkheden voor Internetaansluiting op hun school. In Ndiza spraken we over de mogelijkheden van een ICT-project met onder andere schooldirecteuren en met Cécile, die verantwoordelijk is voor ICT op het districtskantoor. Monique Uwimana, de voorzitter van het Comité de Jumelage, inventariseerde welke infrastructuur aanwezig is. Onze conclusie was dat de middelbare scholen in Nyabinoni en in Kibangu de beste mogelijkheden bieden. De twee particuliere middelbare scholen ETG en CFN beschikken elk over desk tops van het merk Gorilla. Deze worden gebruikt voor informaticaonderwijs. Het aantal computers - 10 bij ETG en 6 bij CFN - is te gering voor het aantal leerlingen (resp. 230 en 420), en geen van de scholen heeft nog toegang tot internet, maar de directeuren tonen veel belangstelling hiervoor. Electriciteitsvoorziening In Kiyumba wordt door de groupe scolaire gewerkt aan verbetering van de elektriciteitsvoorziening. Bij het APS in Nyabikenke is geen elektriciteit, maar misschien kan een generator worden aangeschaft of kunnen er zonnepanelen worden geïnstalleerd. Mogelijkheden voor toegang tot internet zouden overal aanwezig zijn. Provider Terracom heeft een betere dekking dan MTN. We spreken af De middelbare school ETG heeft 10 computers dat er na het bezoek aan Rambura verder onderzoek zal worden gedaan, niet alleen in Ndiza, maar ook in Wageningen. Belangrijk is goede technici te vinden voor installatie van internettoegang en bijscholing van de leraren informatica, zodat men zelf problemen kan oplossen. We besluiten met de volgende personen naar Rambura op excursie te gaan: Monique, Cécile, Protais (nieuwe directeur APS), Vigilence (école secondaire Nyakabanda), Emmanuel (ETG), François Xavier (CFN) en ik. Excursie naar ICT Centrum t Verschil in Rambura Umubano 107 De deelnemers beloven dat ze binnenkort hun eigen e-mail adres zullen hebben. Internet abonnement Op 11 juli vertrokken we voor een excursie naar Rambura. Van Gitarama naar Rambura is een rit van 2,5 uur. Eerst asfalt, dan een stuk weg waaraan wordt gewerkt om een nieuwe asfaltlaag aan te brengen, en tenslotte vanaf de brug over de Nyabaronga is de weg verhard zand, soms in erg slechte staat. Pastoor Valence en collega pastoor Emmanuel zijn nog bezig met een doopdienst als we om 11 uur aankomen. Valence informeert ons over het ICTproject Het Verschil en laat ons het centrum zien. Er staan 30 gebruikte desktops voor cursus doeleinden. In een aparte ruimte is de toegang tot internet geïnstalleerd. Dat gaat via een laptop en een modem voor draadloos ontvangst. De laptop staat via kabels en een switch in verbinding met 3 desk tops. Men heeft evenwel het internet abonnement stopgezet, want er moest maandelijks geld bij. Het abonnement kost ca. 50 per maand. De inkomsten bedroegen ca. de helft daarvan. Gebruik van de faciliteiten kost ca. 0,50 per uur. September 2008
Valence denkt dat door meer computers aan te sluiten via een grotere switch en een router, er meer gebruik zal worden gemaakt van de faciliteiten. De schooldirecteuren, Cécile en Monique tonen zich bijzonder geïnteresseerd, men maakt ijverig aantekeningen en stelt veel vragen. We concluderen dat met laptop, modem, switch en eventueel een router de vier scholen eenvoudig aangesloten kunnen worden. Wel moet nog worden nagegaan of er op elk van de scholen voldoende bereik is. Projectvoorstel Later in Wageningen, tijdens de vergadering in het gemeentehuis met Monique, spreken we af dat het Comité de Jumelage en onze Stichting de uitvoering van het project en de verslaggeving uitbesteden aan de NGO 'Association pour la Contribution au Dévelopement à la Base' (ACDB), gevestigd in Gitarma (zie ook artikel Monique op bezoek in Wageningen). Zij zullen eind september met een offerte komen voor het maken van een projectvoorstel waarbij de schooldirecteuren en Ce- cile worden betrokken. We streven ernaar in maart de internetaansluitingen te hebben gerealiseerd. Daar willen we zoveel mogelijk geïnteresseerden in Wageningen bij betrekken. Mogelijk is het een interessant project voor Wageningse studenten, en we hopen bedrijven te kunnen inschakelen voor het leveren van tweedehands computers of andere benodigdheden. Is er eenmaal mailaansluiting, dan zouden scholieren in Wageningen en Ndiza ook met elkaar kunnen mailen. Egbert Hoving SUCCESVOLLE REIS WAGENINGSE LEERLINGEN NAAR RWANDA De tweede reis van de leerlingen van Pantarijn naar Rwanda is opnieuw een succes geweest. De laatste twee weken van augu stus hebben 20 leerlingen de indrukwekkende reis gemaakt naar de King David Academy in Kigali, waar Pantarijn een scholenband mee heeft. De King David Academy is afgelopen jaren uitgegroeid tot een school met 1500 leerlingen waarvan veel kinderen wees zijn. De meesten van hen slapen ook op school. Gedurende de twee weken trokken de Wageningse en Rwandese leerlingen de hele tijd met elkaar op. De leerlingen en hun begeleiders openden er onder meer de nieuwe bibliotheek waaraan Wageningen had bijgedragen met tweedehands Fransen Engelstalige boeken. De Wageningse leerlingen hebben de leerlingen van de King David Academy adviezen gegeven hoe ze een leerlingenraad kunnen opzetten, en ze hebben met 30 straatmeisjes een theaterspektakel neergezet. Behalve de bibliotheek heeft Pantarijn ook een naaiatelier ondersteund voor deze straatmeisjes. Hiervoor was op de kunstveiling in de Junushoff in juli 11.000 euro opgehaald. Vorig jaar ging de eerste groep Wageningse leerlingen naar de King David School. Toen hebben ze samen een voetbaltoernooi georganiseerd. Hieraan hebben ook meisjes uit Ndiza meegedaan. Voor de verhalen zie: www.discoveryourtalents.waarbenjij nu.nl Colofon Umubano is het Rwandese woord voor verbondenheid. Umubano is de nieuwsbrief van de Stichting Samenwerking Wageningen-Ndiza. Umubano verschijnt vier maal per jaar en wordt gratis verspreid onder belangstellenden en donateurs van de Stichting Eindredactie: Vormgeving en redactie: Dingena Donner Copy: Copypoint Verspreiding: Gemeente Wageningen Giro: 4445475 Adres: Postbus 200 6700 AE Wageningen E mail: wagendiza@hetnet.nl Website: www.cossen.nl/ stedenbanden/ndiza
De Stichting Samenwerking Wageningen-Ndiza zoekt: een voorzitter en een secretaris met interesse in Rwanda, ontwikkeling en ICT Meer informatie: 0317 425275 m.heselmans@chello.nl