11677_4edruk-anticonceptie-00b_inhoud_inhoud 07-12-10 13:58 Pagina 9 INHOUD Woord vooraf 5 Deel 1 Introductie 15 1 Wat is anticonceptie? 17 2 Waarom anticonceptie? 17 3 Historisch overzicht 19 3.1 Inleiding 19 3.2 Barrièremiddelen 20 3.3 Intra-uteriene middelen 20 3.4 Natuurlijke methoden 22 3.5 De pil 22 3.6 Sterilisatie 22 4 Fysiologie van de voortplanting 23 5 Hoe werkt anticonceptie? 24 6 Anticonceptie en SOA-preventie 24 Referenties 27 Deel 2 Methoden van anticonceptie 29 7 Overzicht van methoden en hun betrouwbaarheid 31 8 Toepassing van anticonceptie in Nederland 33 9 Klassieke methoden 36 9.1 Abstinentie 36 9.2 Coitus interruptus 36 10 Natuurlijke methoden 37 10.1 Periodieke onthouding (kalendermethode volgens Ogino-Knaus) 37 10.2 Standaard Dagen Methode 38 10.3 Temperatuurmethode 38 10.4 Methode volgens Billings 38 10.5 Lactatieamenorroe-methode 39 10.6 Natural Family Planning (nfp) 39 10.7 Persona 40 11 Barrièremiddelen 40 11.1 Condoom 40 11.2 Vrouwencondoom 41 11.3 Pessarium occlusivum 41 inhoud 9
11677_4edruk-anticonceptie-00b_inhoud_inhoud 07-12-10 13:58 Pagina 10 11.4 FemCap 42 11.5 Spermiciden 42 12 Hormonale methoden 43 12.1 Combinatiepreparaten: anticonceptiepil, -ring en -pleister 43 12.2 Anticonceptiepil ( de pil ) 43 12.3 Anticonceptiering 53 12.4 Anticonceptiepleister 55 12.5 Progestageen-alleen anticonceptiva 57 12.6 De progestageen-alleen pil 58 12.7 De prikpil 59 12.8 Implantaten 59 12.9 Levonorgestrel-afgevend intra-uterien systeem 61 13 Intra-uteriene methoden 62 13.1 Werkingsmechanismen 63 13.2 Indicaties 64 13.3 Contra-indicaties 65 13.4 Beschikbare middelen en hun kenmerken 67 14 Definitieve methoden: sterilisatie 70 14.1 Hoe definitief is sterilisatie? 70 14.2 Man of vrouw 70 14.3 Alternatieven 71 14.4 Sterilisatie bij de man 71 14.5 Sterilisatie bij de vrouw 71 15 De toekomst 74 15.1 In Europa verkrijgbaar maar (nog) niet in Nederland 74 15.2 Binnenkort te verwachten 74 15.3 Later te verwachten 75 Referenties 76 Deel 3 Als anticonceptie niet volgens plan verloopt 83 16 Pil vergeten 85 16.1 Waarom deze adviezen: de zevendagenregel 86 16.2 Braken en/of diarree bij gebruik van de pil 87 17 Kans op zwangerschap zonder gebruik van anticonceptie 87 18 Wanneer morning-after- of nood-anticonceptie? 88 19 Wat zijn de mogelijkheden om de kans op zwangerschap te verkleinen? 88 19.1 De morning-after-pil ( noodpil ) 89 19.2 Het morning-after-spiraaltje (noodspiraaltje) 90 10 inhoud
11677_4edruk-anticonceptie-00b_inhoud_inhoud 07-12-10 13:58 Pagina 11 19.3 Overzicht van morning-after-anticonceptie en betrouwbaarheid 91 20 Toch zwanger wat dan? 92 20.1 Overtijd behandeling 92 20.2 Abortus provocatus 93 20.3 Abortuswetgeving 93 20.4 Adressen voor abortus-, anticonceptie- en seksualiteitshulpverlening in Nederland 99 Referenties 102 Deel 4 Deel 5 Hoe de juiste keuze te bepalen: het anticonceptieconsult 103 21 Vóór de eerste zwangerschap 106 22 De periode tussen de zwangerschappen 106 23 Van voltooid gezin tot overgang 107 24 Wanneer kan worden afgezien van anticonceptie? 108 Adviezen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) 111 25 Inleiding 113 26 WHO-classificaties 113 27 Groepsindeling volgens de WHO 114 28 Persoonlijke kenmerken en anticonceptie 116 28.1 Leeftijd en anticonceptie 116 28.2 Pariteit 117 28.3 Roken 117 28.4 Gewicht 117 28.5 Anatomische afwijkingen 118 28.6 Operaties aan de vrouwelijke geslachtsorganen 118 29 Anticonceptie in relatie tot voortplanting 118 29.1 Zwangerschap 118 29.2 Kraambed 119 29.3 Post abortum 120 29.4 Buitenbaarmoederlijke zwangerschap in de voorgeschiedenis 121 30 Anticonceptie bij hart- en vaatziekten 121 30.1 Meervoudige risicofactoren voor hart- en vaatziekten 121 30.2 Bekende trombogene mutaties 122 30.3 Diepe veneuze trombose en longembolie 122 30.4 Chirurgische ingrepen 123 inhoud 11
11677_4edruk-anticonceptie-00b_inhoud_inhoud 07-12-10 13:58 Pagina 12 12 inhoud 30.5 Ischemische hartziekten/cerebrovasculair accident (cva) 123 30.6 Hyperlipidemie 124 30.7 Afwijkingen aan de hartklep 124 31 Anticonceptie bij hypertensie (verhoogde bloeddruk) 125 31.1 Hypertensie in de voorgeschiedenis (incl. hypertensie in de zwangerschap); controle van de bloeddruk niet mogelijk 125 31.2 Hypertensie goed onder controle; goede controle is mogelijk 125 31.3 Mate van hypertensie 125 31.4 Hypertensie met vaatafwijkingen 126 31.5 Hypertensie in eerdere zwangerschap; adequate controle van de bloeddruk is mogelijk en bloeddruk is op het moment van controle normaal 126 32 Anticonceptie bij neurologische aandoeningen 126 32.1 Hoofdpijn 126 32.2 Epilepsie 128 33 Anticonceptie bij irregulaire (onregelmatige) bloedingen 128 33.1 Afwijkend bloedingspatroon 128 33.2 Onverklaarbaar vaginaal bloedverlies 128 33.3 Endometriose 128 33.4 Ernstige dysmenorroe 129 34 Anticonceptie bij infecties van de geslachtsorganen en bij HIV en AIDS 129 34.1 Ontstekingen in het kleine bekken 129 34.2 Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa s) 130 34.3 Verhoogd risico van hiv-besmetting 131 34.4 hiv-positieven 131 34.5 aids-patiënten 131 35 Anticonceptie bij gynaecologische tumoren 131 35.1 Goedaardige ovariumtumoren (incl. ovariumcystes) 131 35.2 Trofoblastaandoeningen 132 35.3 Ectopie van de cervix 132 35.4 Cervicale intra-epitheliale neoplasie (cin) 132 35.5 Cervixcarcinoom (in afwachting van behandeling) 132 35.6 Endometriumcarcinoom 133 35.7 Ovariumcarcinoom 133 35.8 Fibromen/myomen (vleesbomen) 133
11677_4edruk-anticonceptie-00b_inhoud_inhoud 07-12-10 13:58 Pagina 13 36 Anticonceptie bij mamma-afwijkingen, zowel goed- als kwaadaardig 134 36.1 Zwellingen waarbij nog geen diagnose is gesteld 134 36.2 Benigne (goedaardige) borstafwijkingen 134 36.3 Mammacarcinoom (borstkanker) in de familie 134 36.4 Bestaand mammacarcinoom 134 36.5 Geen verschijnselen meer van mammacarcinoom sinds 5 jaar 134 37 Anticonceptie bij overige infecties 135 37.1 Schistosomiasis 135 37.2 Tuberculose 135 37.3 Malaria 135 38 Anticonceptie bij endocriene afwijkingen 135 38.1 Diabetes 135 38.2 Schildklierafwijkingen 137 39 Anticonceptie bij aandoeningen van galblaas, galwegen en lever 137 39.1 Galblaasaandoeningen 137 39.2 Cholestase (galstuwing) in de voorgeschiedenis 138 39.3 Leverafwijkingen 138 40 Anticonceptie bij anemie (bloedarmoede) 139 40.1 IJzergebreksanemie 139 40.2 Thalassemie 139 40.3 Sikkelcelanemie 140 41 Anticonceptie en geneesmiddelengebruik 140 41.1 Antibiotica 140 41.2 Anticonvulsiva 141 41.3 Antiretrovirale therapie 141 Referenties 143 Deel 6 Professionele hulpverlening 145 42 Bijwerkingen van hormonale anticonceptie 147 42.1 Adaptatie-effecten 147 42.2 Geleidelijk insluipende bijwerkingen 147 42.3 Doorbraakbloedingen 147 42.4 De pil en libido 150 42.5 De pil en huidaandoeningen 150 42.6 De pil en depressie 151 42.7 Geneesmiddeleninteractie en pilgebruik 151 42.8 De pil en hoofdpijn 152 42.9 De pil vergeten 153 inhoud 13
11677_4edruk-anticonceptie-00b_inhoud_inhoud 07-12-10 13:58 Pagina 14 42.10 De pil en hart- en vaatziekten 153 42.11 De pil en trombose 1513 43 Bijwerkingen van intra-uteriene anticonceptie 153 43.1 Bloedingen 154 43.2 Infecties 155 43.3 Buikklachten 157 43.4 Expulsies 157 43.5 Zwangerschap 158 43.6 Koperallergie 159 43.7 Hormonale bijwerkingen 159 44 Technieken bij intra-uteriene anticonceptie 160 44.1 Voorbereiding 160 44.2 Tijdstip van insertie 161 44.3 Insertie post coitum 161 44.4 Problemen tijdens insertie 161 44.5 Pijnstilling en/of lokale anesthesie 162 44.6 Push-in techniek 163 44.7 Insertie van Gynefix 167 44.8 Insertie van Mirena 168 44.9 Controle achteraf 171 44.10 Verwijdering van een iud 171 45 Technieken bij Implanon en Implanon NXT 172 45.1 Insertie van Implanon NXT 172 45.2 Verwijdering van Implanon 174 45.3 Opsporing van Implanon 175 Referenties 178 Deel 7 Informatie en advies 179 46 Anticonceptie en het internet 181 46.1 Interessante sites 181 46.2 nvog-richtlijnen anticonceptie 182 46.3 nhg standaarden en patientenbrieven 182 46.4 Praktische tips 183 47 Persoonlijk en professioneel advies 183 Over de auteur 184 14 inhoud