Anticonceptie. Welk middel kies je? Hormonale middelen

Transcriptie

1 Anticonceptie Algemeen Anticonceptie betekent letterlijk het tegengaan van bevruchting. Ofwel voorkomen van zwangerschap. Om zwangerschap te voorkomen zijn er verschillende mogelijkheden: middelen met hormonen: de pil, een ring in de schede, een hormoonpleister, de prikpil, een staafje in de bovenarm, het hormoonspiraaltje. middelen zonder hormonen: het koperspiraaltje, het condoom, het vrouwencondoom en het pessarium. middelen die ook beschermen tegen een seksueel overdraagbare aandoening (SOA): het condoom en het vrouwencondoom. middelen die zorgen dat je definitief geen kinderen meer kunt krijgen: sterilisatie. De meeste vrouwen die informatie over anticonceptie zoeken zijn jong. Daarom schrijven we deze folder in de je vorm. Maar de informatie is ook geschikt voor oudere vrouwen die misschien liever met u aangesproken willen worden. Welk middel kies je? Bedenk wat voor jou belangrijk is. Wil je na het stoppen snel zwanger kunnen worden? Heeft het middel effect op je menstruatie? Hoe betrouwbaar is het middel? Wil je (of wilt u) het middel ook kunnen gebruiken tijdens de overgang? Bedenk dat geen enkel middel 100% garantie geeft om niet zwanger te kunnen worden, al zijn sommige middelen meer veilig dan andere. Bedenk ook dat veel middelen niet beschermen tegen een seksueel overdraagbare aandoening (SOA). Is er een kans om een SOA op te lopen, dan kun je een (vrouwen) condoom naast andere anticonceptie gebruiken. Soms zijn gezondheidsredenen belangrijk. Zo worden na een trombose, middelen met oestrogene hormonen afgeraden. Overleg bij andere gezondheidsproblemen met de gynaecoloog. Hormonale middelen Hormonale middelen onderdrukken de eisprong zodat geen bevruchting kan plaatsvinden. Er zijn twee groepen: Combinatiemiddelen met oestrogenen en progestagenen, Middelen met alleen progestagenen. Combinatiemiddelen met oestrogenen en progestagenen: pil, ring, pleister Deze middelen lijken sterk op vrouwelijke hormonen die het lichaam zelf maakt. Ze bevatten de vrouwelijke hormonen oestrogeen en progestageen. Deze middelen houden de eisprong tegen en ze maken het slijm van de baarmoedermond minder doorgankelijk voor zaadcellen. Ook kan een eventueel bevruchte eicel zich moeilijker innestelen in de baarmoeder omdat het slijmvlies van de baarmoeder dun wordt

2 1. Anticonceptiepil De anticonceptiepil moet je elke dag gebruiken. Meestal 21 dagen achter elkaar, soms 24 of 28, afhankelijk van de soort pil. Lees de bijsluiter of bespreek dit met je arts. Je kunt met de pil regelmatig menstrueren, maar ook de menstruatie uitstellen of ervoor zorgen dat je helemaal niet meer ongesteld wordt. Een stopweek is vanuit medisch oogpunt niet nodig. Omdat het slijmvlies van de baarmoeder dun is, hoeft dit niet naar buiten te komen. Bij langdurig doorslikken van de pil, kan er wel spotting optreden: een klein beetje bloedverlies. Als dit hinderlijk is, bouw dan een stopweek in. De meeste pillen zijn eenfasepillen: elke pil heeft dezelfde samenstelling. Twee- en driefasenpillen hebben twee of drie verschillende samenstellingen na elkaar. Je kunt deze niet zonder stopweek gebruiken. Ook zijn er verschillende soorten eenfasepillen. De allereerste pillen die op de markt kwamen (eerste generatie pillen) bevatten heel veel oestrogene hormonen en worden niet meer voor geschreven. Tweede generatie pillen, zoals Microgynon 30, worden het vaakst voorgeschreven. Nieuwere pillen horen tot de derde of vierde generatie. Bij de derde generatie pillen is de trombosekans wat groter. 2. Vaginale anticonceptiering Deze ring breng je zelf in de schede (vagina) in. De ring geeft een constante hoeveelheid hormonen af. Na 3 weken is de ring uitgewerkt en haal je hem met je vinger uit de schede. Een nieuwe ring kun je na een week plaatsen of je kunt meteen een nieuwe ring inbrengen. Dan wordt je, net zoals je de pil doorslikt, niet ongesteld. Je voelt een ring niet zitten bij gemeenschap. Ook een partner voelt deze niet. 3. Anticonceptiepleister Deze huidpleister geeft een constante hoeveelheid hormonen af aan het lichaam. De pleister moet eenmaal per week worden vervangen. Net als bij de pil en de vaginale ring kun je na drie weken een stopweek hebben om ongesteld te worden of geen stopweek hebben en niet ongesteld zijn. De pleister kan overal op de huid worden geplakt, behalve op de borsten. De pleister is minder geschikt voor vrouwen die zwaarder dan 90 kg zijn. Voor- en nadelen van combinatiemiddelen Als u met een combinatiemiddel begint kunt u korte tijd (enkele weken-maanden) in meer of in mindere mate misselijk zijn, gespannen borsten hebben, iets tussentijdsbloedverlies hebben of misschien minder zin hebben in seks. Meestal verdwijnen deze klachten vanzelf. Voordelen De combinatiemiddelen zijn zeer betrouwbaar: bij zorgvuldig gebruik (zonder te vergeten) is de kans op zwangerschap heel klein (0,5% per jaar). De maandelijkse bloeding is vaak minder hevig en minder pijnlijk Je kunt veilig de pil doorslikken (zonder stopweek) zodat je helemaal geen bloedverlies hebt. Premenstruele klachten kunnen verminderen Je kunt met gebruik van de pil zonder veel klachten door de overgang komen Je hebt minder kans op goed- en kwaadaardige gezwellen aan baarmoeder en eierstokken. 2-6

3 Nadelen De eerste maanden kun je klachten hebben van hoofdpijn en gespannen borsten. Er is iets meer kans op hart- en vaatziekten, die toeneemt als u rookt en boven de 35 jaar bent. Iets meer kans op veneuze trombose (3.6 per vrouwen die de pil een jaar gebruiken). De kans is vooral de eerste maanden na starten verhoogd en is hoger bij de bovengenoemde derde generatiepillen. Mogelijk lichte stoornissen in de suikerstofwisseling Zeer geringe verhoging van de bloeddruk Goedaardige aandoeningen van de lever komen iets vaker voor Zeer gering verhoogde kans op borstkanker, alhoewel dit vaak in een gunstiger stadium gevonden wordt Middelen met alleen progestagenen: minipil, prikpil, hormoonstaafje, hormoonspiraaltje 1. Minipil De minipil is een doorslik pil: iedere dag 1 pil zonder stopweek, liefst op dezelfde tijd. Het is de enige pil die te gebruiken is bij borstvoeding. Deze pil is net zo betrouwbaar als de combinatiemiddelen. 2. De prikpil De prikpil is een injectie in de spier of onder de huid, die eens per 3 maanden (12 weken) wordt gegeven. Het nadeel van de prikpil is dat na het stoppen het soms wel een jaar of langer kan duren voordat de gewone cyclus en dus ook de vruchtbaarheid weer terugkomt. Als je klachten hebt kan het hormoon niet worden weggehaald en moet je wachten tot het vanzelf uit je lichaam is verdwenen. 3. Hormoonstaafje Het hormoonstaafje wordt onder plaatselijke verdoving onder de huid van de bovenarm ingebracht. Het staafje is 4 cm lang en geeft een constante hoeveelheid hormoon af. Het staafje kan 3 jaar blijven zitten en daarna worden vervangen. Bij overgewicht (BMI > 25) kan het 2 jaar blijven zitten. Zodra het staafje is verwijderd ben je binnen 1 week weer vruchtbaar. 4. Hormoonspiraal Het hormoonspiraal wordt in de baarmoeder ingebracht en kan 5 jaar blijven zitten. Er komt slechts een klein gedeelte van het hormoon in het lichaam en werkt met name op het baarmoederslijmvlies. Daarom kan er een eisprong optreden. Voor- en nadelen van middelen met alleen progestagenen De menstruatie kan veranderen of zelfs helemaal verdwijnen. Vooral in het eerste halve jaar kunt u onregelmatige en wat langere bloedingen hebben. Met uitzondering van de minipil hoeft u niet dagelijks aan anticonceptie te denken. Deze middelen geven, als u rookt, geen extra risico op hart- en vaatziekten. Hebt u trombose gehad, bespreek dit met uw arts. 3-6

4 Niet hormonale middelen In de baarmoeder: koperspiraal De koperspiraal is een spiraal zonder hormonen. De belangrijkste werking is dat het de zaadcellen van de man inactief maakt, waardoor deze niet in staat zijn een eicel binnen te dringen en te bevruchten. Daarnaast verandert de spiraal het baarmoederslijmvlies waardoor het innestelen van een eicel die toch bevrucht is wordt tegengegaan. Bevruchting komt overigens zelden voor. Voor-en nadelen van koperspiraal De koperspiraal biedt 5 jaar bescherming tegen zwangerschap. En is net zo veilig als hormonale anticonceptiemethodes. Het nadeel is dat de menstruaties wat langer, heftiger en pijnlijker kunnen zijn. De kans op een eileiderontsteking is niet verhoogd, alhoewel veel vrouwen dat wel denken. Ook is de kans op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap niet verhoogd. Maar als een vrouw zwanger wordt bij een koper-spiraaltje, is de zwangerschap soms buitenbaarmoederlijk. Barrièremiddelen: condoom (man/vrouw), ring, siliconenkapje De barrièremiddelen verhinderen het binnendringen van de zaadcellen in de baarmoeder. Het meest bekend is de condoom voor de mannen. Voor de vrouw zijn er het vrouwencondoom, de ring ( pessarium occlusivum) en het siliconenkapje. Om de betrouwbaarheid te verhogen is het nodig om deze middelen te combineren met zaaddodende pasta of crème. Voor- en nadelen van de barrièremiddelen Behalve tegen zwangerschap beschermen condooms ook tegen seksueel overdraagbare aandoeningen. De betrouwbaarheid van deze middelen is minder dan van hormonale anticonceptie of een spiraaltje. Definitieve oplossingen: sterilisatie man of vrouw 1. Sterilisatie van de man Onder plaatselijke verdoving worden de zaadstrengen afgebonden. Dit heet een vasectomie en wordt uitgevoerd door de uroloog. 2. Sterilisatie van de vrouw (zie ook aparte folder op website) a. Middels kijkoperatie in de buik (laparoscopie) kunnen de eileiders door middel van een ringetje, clipje of door dichtbranden worden afgesloten. b. Middels kijkoperatie via de schede in de baarmoeder (hysteroscopie) kunnen er veertjes (Essure) in de eileiders worden geplaatst. Bij 5-10% van de vrouwen lukt de ingreep niet. De sterilisatie is pas veilig na 3 maanden nadat gecontroleerd is of de veertjes op zijn plaats zitten. Voor- en nadelen van de definitieve methode De definitieve methodes zijn zeer betrouwbaar maar nooit 100 %. U hoeft nergens meer aan te denken. 4-6

5 De menstruatiecyclus wordt door een sterilisatie niet beïnvloed. Maar bij gebruik van een Mirena of de pil voor de sterilisatie keert na de sterilisatie wel de eigen menstruatie terug. Als deze hevig, langdurig of pijnlijk is, is een sterilisatie misschien niet de beste keuze. Soms krijgen mensen spijt van een sterilisatie. Deze kans is groter bij een sterilisatie op jonge leeftijd, bij relatieproblemen, bij alleenstaanden en bij een sterilisatie tijdens een zwangerschapsafbreking of bij tijdens een keizersnede. De kans op zwangerschap van diverse middelen bij optimaal gebruik en in de dagelijkse praktijk % kans op zwangerschap bij optimaal gebruik % kans op zwangerschap in dagelijkse praktijk Geen anticonceptie Barrièremiddelen: mannencondoom 3 14 vrouwencondoom 5 21 ring 6 20 siliconenkapje zaaddodende pasta 4 26 Hormonale middelen: combinatiepil anticonceptiering anticonceptiepleister prikpil progesteron-alleen pil hormoonstaafje Spiralen: koperspiraal hormoonspiraal Definitieve methodes: sterilisatie man sterilisatie vrouw - laparoscopisch - hysteroscopisch Wat als de anticonceptie vergeten of niet goed gebruikt is? 1. Morning after pil Met deze nood pil is het mogelijk de kans op een eventuele zwangerschap te verkleinen. Deze pil bevat levonorgestrel. De pil moet binnen 24 uur na de onbeschermde gemeenschap worden ingenomen ( uiterlijk binnen 72 uur) wil het medicijn effectief zijn. U kunt de pil zelf bij de drogist of apotheek halen zonder recept. Voor een andere noodpil die ullipristal bevat, heeft u een recept nodig. Deze pil kunt u gebruiken tot 5 dagen na onbeschermd seksueel contact. 5-6

6 2. Koperspiraal Deze verkleint de kans op zwangerschap tot 5 dagen na onbeschermd seksueel contact. Soms krijg je daarbij een antibioticum om infectie van de eileiders te voorkomen. Het spiraal kan je daarna eventueel voor 5 jaar als anticonceptivum gebruiken. Te laat? Na 5 dagen na onbeschermde gemeenschap is nood-anticonceptie niet meer mogelijk. Bent je onbedoeld zwanger dan moet je nadenken of je de zwangerschap wilt behouden of niet. Tot 5 weken na je gemiste menstruatie kun je een zwangerschap afbreken met de abortuspil. Ook is een curettage mogelijk. Deze kan ook na deze termijn plaatsvinden. Tot slot Elke methode van anticonceptie heeft voor- en nadelen. Daarom zal niet altijd de eerste keus ook direct de beste blijken te zijn. Bij elke methode komt ongeveer 10 procent van de gebruikers erop terug. Geen enkele anticonceptie geeft 100 procent betrouwbaarheid. Bedenk daarbij dat u niet beschermd bent tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (zie ook SOA en eileiderontsteking) als u geen condoom gebruikt. Voor bijna elke methode van anticonceptie moet u zelf bijbetalen. Bespreek met uw arts de mogelijkheden die uw voorkeur hebben en overleg met uw verzekering over eventuele vergoedingen. 6-6