Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2007 2008 24 724 Studiefinanciering Nr. 78 1 Samenstelling: Leden: Van der Vlies (SGP), Van de Camp (CDA), voorzitter, Depla (PvdA), Slob (Christen- Unie), Remkes (VVD), Joldersma (CDA), Jan de Vries (CDA), Jan Jacob van Dijk (CDA), Aptroot (VVD), Leerdam (PvdA), Kraneveldtvan der Veen (PvdA), Aasted Madsen-van Stiphout (CDA), Roefs (PvdA), ondervoorzitter, Verdonk (Verdonk), Van Leeuwen (SP), Biskop (CDA), Bosma (PVV), Pechtold (D66), Zijlstra (VVD), Jasper van Dijk (SP), Besselink (PvdA), De Rooij (SP), Ouwehand (PvdD) en Dibi (GroenLinks) Plv. leden: Van der Staaij (SGP), Ferrier (CDA), Gill ard (PvdA), Anker (ChristenUnie), Van Miltenburg (VVD), Atsma (CDA), Uitslag (CDA), Schinkelshoek (CDA), Dezentjé Hamming-Bluemink (VVD), Van Dijken (PvdA), Hamer (PvdA), Vietsch (CDA), Van Dam (PvdA), Van der Burg (VVD), Gesthuizen (SP), Jonker (CDA), Fritsma (PVV), Van der Ham (D66), Ten Broeke (VVD), Leijten (SP), Bouchibti (PvdA), Gerkens (SP), Thieme (PvdD), Peters (GroenLinks) en Van Bommel (SP). VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 22 juli 2008 De vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 1 heeft op 24 juni 2008 overleg gevoerd met minister Plasterk van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over: het jaarverslag van de Informatie Beheer Groep 2006 (OCW0700324); d.d. 21 juni 2007 inzake de beantwoording van de vragen van het lid Leijten over studieschulden die steeds hoger worden (Aanhangsel van de Handelingen, 2006 2007, nr. 1848); d.d. 26 september 2007 inzake het voornemen om de uitvoeringsfuncties van CFI en IB-Groep te bundelen in één uitvoeringsorganisatie (31 200 VIII en 31 201, nr. 4); het Kwaliteitshandvest IB-Groep «Garanties voor klanten en burgers» van de IB-Groep (OCW0700395); d.d. 8 februari 2008 inzake studeren in het buitenland met studiefinanciering en invoering van collegegeldkrediet (24 724, nr. 72); informatie naar aanleiding van het WOB-verzoek bij de IB-Groep door De Telegraaf (OCW0800277); het jaarverslag van de Informatie Beheer Groep 2007 (OCW0800550); d.d. 24 april 2008 inzake het rapport «Meldpunt studiefinanciering, leningen en IB-Groep» (24 724, nr. 73); d.d. 9 juni 2008 inzake de kwaliteit van de dienstverlening IB-Groep in 2007 (24 724, nr. 75). Van dit overleg brengt de commissie bijgaand beknopt verslag uit. KST121304 0708tkkst24724-78 ISSN 0921-7371 Sdu Uitgevers s-gravenhage 2008 Tweede Kamer, vergaderjaar 2007 2008, 24 724, nr. 78 1
Vragen en opmerkingen uit de commissie Mevrouw Leijten (SP) merkt op dat de IB-Groep al jaren in de top vijf van ergerniswekkende overheidsinstanties staat. De negatieve berichten van de afgelopen tijd hebben bij het personeel niet zozeer tot demotivatie geleid, als wel tot een gevoel dat er nu eindelijk iets moet veranderen. Er is een plan van aanpak opgesteld om de problemen op te lossen en het personeel is bereid om de handen uit de mouwen te steken. Maar de rek is eruit, zoals blijkt uit het stijgende ziekteverzuim en de personeelsopbouw met een steeds stijgende gemiddelde leeftijd. Mensen krijgen geen vaste contracten meer. Er wordt geen perspectief geboden. Wat vindt de minister van deze vorm van kapitaalvernietiging? De laatste reorganisatieronde, die gehouden is om te voldoen aan weer een taakstelling, heeft geleid tot demotivatie en tot minder klantgerichtheid. Er moet eerst orde op zaken worden gesteld en pas dan bekeken worden of een taakstelling kan worden gerealiseerd. Wil de minister samen met de oppositie tot oplossingen komen voor studenten en personeel? Zullen studenten en personeel actief betrokken worden bij het uitvoeren van het plan van aanpak? In een brief heeft de minister de fout in de reactie op het SP-rapport rechtgezet. Is hij verkeerd door zijn ambtenaren ingelicht of zijn zij verkeerd ingelicht door de IB-Groep? Is sprake geweest van een pavlovreactie: een oppositierapport moeten wij ontkennen of afhouden? Het is onterecht dat een student bij het omzetten van de beurs in een lening een formulier moet invullen om géén lening te krijgen. Als een bank dit zou doen, zou hij onmiddellijk worden teruggefloten door de Autoriteit Financiële Markten (AFM). De handelwijze van de IB-Groep is ook onterecht als een student bovenop zijn basisbeurs bijvoorbeeld 250 leent. Het zomaar verdubbelen van een lening is niet normaal. Het geeft geen pas dat een student via een vinkje op de website een lening kan aangaan. Er zijn twee groepen lenende studenten. Ten eerste de vermijders, die het maximale doen om lenen tegen te gaan. Ten tweede de luxe leners, van wie de voorbeelden bekend zijn. Juist deze mensen zijn voor meer barrières bij het aangaan van een lening, omdat zij veel hinder ondervinden van het hoge afbetalingsbedrag. Zij waren vaak niet op de hoogte van de terugbetalingscondities, zoals de partnerbijdrage en de draagkrachtmeting op het bruto-inkomen. Zij wisten niet van de flexibele rente en de forse inzet van deurwaarders. Het valt niet mee om alle informatie over het terugbetalen van leningen op een rij te krijgen. Om alle informatie te achterhalen, moeten zeven formulieren worden gedownload. Terwijl de overheid vraagt om uiterste secuurheid rond leningen, leent zij zelf met gemak 400 000 aan iemand zonder dat deze er ook maar voor getekend heeft. Is de minister bereid om de procedure rond het aanvragen van een lening te verbeteren en ervoor te zorgen dat studenten op de hoogte zijn van alle mitsen en maren? Is hij bereid studenten op de hoogte te houden van het geleende bedrag, de geheven rente en het eindbedrag na vier, vijf of zes jaar studeren? Er worden fouten gemaakt rond de bijverdiengrens van mensen die in de zomer afstuderen en na de zomer veel verdienen. Er worden door ex-studenten rechtszaken over gevoerd en gewonnen. Kan de minister de Kamer informeren over een mogelijke verbetering? In het SP-rapport wordt een aantal oplossingen aangedragen. Het zou goed zijn als de minister erop inging, specifiek op het punt van het terugbetalen. Wat vindt de minister van een draagkrachtmeting op het netto besteedbaar inkomen? Voor kleine zelfstandigen en voor gezinnen met hoge lasten zou dit uitkomst bieden. Wat vindt de minister van het meetellen van de studieschuld in een schuldsaneringstraject? De incassoprocedure moet worden opgeschort zolang er een bezwaar loopt. De IB-Groep moet meer informatie geven over de mogelijkheden om sneller Tweede Kamer, vergaderjaar 2007 2008, 24 724, nr. 78 2
af te lossen. Sommige gemeenten merken leningen aan als inkomen, waardoor studenten niet in aanmerking komen voor kwijtschelding van gemeentelijke lasten. Wil de minister dit met de VNG bespreken? Bij het onterecht ontvangen van studiefinanciering maakt de IB-Groep geen betalingsregeling zonder rente, ook als de organisatie zelf een fout heeft gemaakt. In dit soort gevallen mag geen rente worden geheven en moet zo mogelijk een betalingsregeling worden getroffen. De minister moet inzien dat iedere klacht een gratis advies is. De klachten moeten ook door zijn ambtenaren serieus worden genomen. Er moeten stappen worden gezet om orde op zaken te stellen in een organisatie die verschillende bezuinigingsrondes heeft moeten doorstaan en die het nu niet meer trekt. De heer Jan de Vries (CDA) benadrukt het belang van de toegankelijkheid van het Nederlandse onderwijssysteem, met name in het mbo en het hoger onderwijs. Nederland blijkt daarin goed te scoren en moet dat blijven doen. Niemand in Nederland moet om financiële redenen afzien van het volgen van een goede opleiding. De uitvoering van de studiefinanciering is in handen gelegd van de IB-Groep. Over de dienstverlening van deze organisatie komen heel veel klachten. Veel studenten zijn van de IB-Groep afhankelijk. De dienstverlening moet dus optimaal zijn. Volgens de Ombudsman gaat het niet goed en is de situatie in de afgelopen jaren niet verbeterd. Op 5 van de 24 indicatoren zijn de prestaties achteruit- in plaats van vooruitgegaan. Met een masterplan moet gewerkt worden aan oplossingen. Er moeten meetbare prestatiedoelen worden gesteld. Voor minister, Kamer en studenten moet duidelijk zijn wat wanneer door wie verbeterd wordt. Voor het einde van de zomer moeten verbeteringen zijn aangebracht in de telefonische bereikbaarheid, in de afhandelingstermijn van klachten, in de bezwaartermijnen en in de reactietermijn op e-mails. De draagkrachtberekening op basis van het inkomen van de ouders vereist aanlevering van gegevens door de Belastingdienst. Kan de minister garanderen dat de dienst de juiste gegevens op tijd aanlevert, opdat de IB-Groep snel kan beschikken en de student weet waarop hij kan rekenen? Voor het stoppen van de studiefinanciering wordt de verantwoordelijkheid terecht vooral bij de student gelegd. De minister wil aan de klachten tegemoetkomen door een koppeling met BRON en CrIO. Zijn de systemen op orde? Van 80 000 van de studenten die in 1996 zijn begonnen met een opleiding in het hoger onderwijs en die daarvoor studiefinanciering ontvingen, is de beurs omgezet in een lening. Een kwart van de studenten heeft dus niet binnen tien jaar een diploma behaald. Dat zegt iets over het studierendement. Is het beeld representatief voor andere jaren? Wat gaat de minister doen om het rendement te verhogen? De controle op het adres voor uitwonen dan wel thuiswonen is niet optimaal. Er kan dus fraude plaatsvinden en studenten kunnen in problemen komen doordat zij verkeerd geregistreerd staan. Wat doet de minister eraan om te zorgen dat de GBA van de verschillende gemeenten en de controle op orde worden gebracht? Antilliaanse studenten hebben een studieschuld in euro s opgebouwd, maar door koersverschillen zijn deze schulden geweldig opgelopen. De minister zou hebben toegezegd, de problematiek op een adequate manier op te lossen. Wat gaat hij concreet doen? De minister wil de IB-Groep per 1 januari 2010 laten fuseren met CFI en de organisatie tegelijkertijd de zbo-status ontnemen. Dat laatste verdient ondersteuning. Gezien de klachten is het goed dat de minister directe invloed krijgt op de bedrijfsvoering. Wat zullen de synergie-effecten van een fusie zijn? Zal een fusie leiden tot betere dienstverlening? Zal tijdens de verbouwing de verkoop doorgaan? Studenten en onderwijsinstellingen Tweede Kamer, vergaderjaar 2007 2008, 24 724, nr. 78 3
mogen van deze operatie geen nadeel ondervinden, sterker nog, zij moeten er beter van worden. De heer Zijlstra (VVD) is bezorgd over de ontwikkelingen bij de IB-Groep, die ook zelf spreekt van een neerwaartse spiraal. De gemaakte prestatieafspraken zijn niet gehaald, maar onduidelijk is wat de consequenties zijn. De interne mobiliteit bij de IB-Groep is enorm toegenomen. De doorstroom naar hogere functies is afgenomen en de uitstroom is toegenomen. Is er sprake van kruisverbanden? Zijn mensen ontevreden met hun carrièreperspectief of met de invulling van hun baan? Het beeld van de Belastingdienst dringt zich op: een dienst die steeds meer taken krijgt en daar steeds meer problemen mee krijgt. Het verbeteren van het telefonisch klantcontact klinkt mooi, maar als de achterliggende processen niet op orde zijn, blijft het probleem bestaan. Klopt het dat 25% van de gegevens bij Studielink in de elektronische mist verdwijnt? Is het gezien de problemen verstandig om op dit moment te streven naar een fusie met CFI? Is het niet raadzaam om eerst de problemen op te lossen? De gefuseerde organisatie komt onder directe invloed van de minister te staan. Zal het meesturen door het ministerie de problemen oplossen? Het gaat toch veeleer om het op orde brengen van de kernprocessen? Niet alleen de studenten, maar ook het personeel is gebaat bij een oplossing van de problemen. Het is goed dat studenten de mogelijkheid hebben om te lenen. Voor de toegankelijkheid van het onderwijs is dit zeer belangrijk. Studenten doen in hun opleiding hopelijk ook enig verantwoordelijkheidsbesef op. Zij zijn verantwoordelijk voor hun eigen lening en hun eigen aflossing. Dat laat onverlet dat zij daarover zo duidelijk mogelijk geïnformeerd moeten worden. Mevrouw Besselink (PvdA) constateert dat iedereen zich zorgen maakt over de situatie bij de IB-Groep, maar is er tevreden over dat bij de IB-Groep inmiddels een taskforce in het leven is geroepen. Tijdens het werkbezoek bleek dat leiding en personeel van de organisatie gemotiveerd zijn om de problemen op te lossen. Wel werd de nadruk gelegd op het belang van een perspectief. Er moet zicht zijn op een eindsituatie met een normale werkdruk. Hoe zal de minister ervoor zorgen dat het personeel per 1 januari 2009 weer een normale werkdruk zal ervaren en dat de dienstverlening voor de klanten weer op orde is? Kan er niet slimmer met tijdelijke contracten worden omgegaan, opdat het rendement van de opleiding van personeel groter wordt? Kan gedurende de herstelperiode af en toe een klantenpanel worden ingeschakeld? In september moet de Kamer een update krijgen van de stand van zaken in het verbeterproces. Gedurende het verbeterproces wordt de IB-Groep geconfronteerd met een reorganisatie, een ICT-operatie, een verandering van status en een samenvoeging met CFI. Is het wel verstandig om dit alles tegelijk aan te pakken? Terecht heeft de minister besloten de meeneembare studiefinanciering snel in te voeren. Het is dienstverlening voor de studenten dat zij niet nog een jaar moeten wachten. De aanloopproblemen die hiermee gepaard gaan, moeten op de koop toe worden genomen, maar natuurlijk wel worden opgelost. Toegankelijkheid van het onderwijs is de doelstelling. Studieleningen zijn bedoeld om financiële barrières weg te nemen. De informatie over de consequenties van leningen moet vanzelfsprekend op orde zijn. Het moet als dienstverlening van de IB-Groep worden gezien dat een beurs automatisch wordt omgezet in een lening. Als de meerderheid van de studenten tegen deze automatisch omzetting is, moet de procedure aangepast worden. Tweede Kamer, vergaderjaar 2007 2008, 24 724, nr. 78 4
Antwoord van de minister De minister constateert dat het vooral een debat over de uitvoering is, over de bedrijfsvoering en het aansturen van een grote organisatie. De diagnose is duidelijk: er is sprake van een opeenstapeling van zaken die niet goed gaan en die elkaar versterken. De afgelopen jaren heeft de IB-Groep een aantal malen een taakstelling gekregen. Verder is het aantal klantencontacten toegenomen door de groei van het aantal studenten. Bovendien is er een vergrote instroom van klantvragen en bezwaarschriften als gevolg van een intensivering van de controles op misbruik en oneigenlijk gebruik. Daarnaast zijn er verkeerde beslissingen genomen in die zin dat er te veel geld is gekort op de klantencontacten. Vorig jaar juli is gesignaleerd dat het niet goed ging. Daarop is actie ondernomen. In maart dit jaar bleek er toch meer aan de hand te zijn dan ook de raad van toezicht in zijn toezichthoudende rol had gesignaleerd. Op basis van een audit is er door de hoofddirectie een plan van aanpak opgesteld. Zodra het plan van aanpak in september 2008 gereed is, zal het de Kamer worden toegestuurd, vergezeld van een begeleidende brief, waarin onder meer de timing wordt vermeld. Naar verwachting zullen nog dit jaar alle indicatoren weer op orde zijn. De inzet is als volgt. De doelstelling voor postafhandeling wordt al gehaald en de doelstelling voor telefonische afhandeling wordt per 1 november gehaald. De afhandeling van formulieren gebeurt al binnen tien werkdagen. Inkomende mails zullen in de tweede helft van 2008 binnen vijf werkdagen worden beantwoord. In januari 2009 zal dat binnen drie werkdagen gebeuren. Bezwaarschriften studiefinanciering, tegemoetkoming studiekosten en lesgeld zullen eind dit jaar volgens doelstelling worden afgehandeld. Klachten worden per 1 september 2008 binnen vier weken na ontvangst afgehandeld. Het aantal zaken bij de Nationale Ombudsman zal, nadat de klachtenprocedure is doorlopen, vanaf 2009 beperkt zijn tot 50 of minder. Het plan van aanpak is niet alleen gericht op het voldoen aan de indicatoren, maar ook op het verbeteren van de structurele situatie. De minister schetst de constitutionele verhoudingen. Hij heeft een raad van toezicht benoemd, die toezicht houdt op de directie, die verantwoordelijk is voor het functioneren van de organisatie. In principe wordt twee maal per jaar met de raad van toezicht bestuurlijk overleg gevoerd. Het overleg is inmiddels geïntensiveerd. Dat laat onverlet dat de minister niet zelf aan de directie wil vertellen wat zij moet doen. Als de directie afspraken maakt en zich daar heel specifiek niet aan houdt, moet de raad van toezicht ingrijpen. De IB-Groep als instelling is vanzelfsprekend nodig, dus het aantal te treffen sancties is beperkt. Overigens is het gevoel van urgentie binnen de IB-Groep zeer groot. Bij elke prestatie-indicator is er permanent publiek toezicht: op elk moment is helder hoe het zit met de klachtafhandeling, met de antwoordtermijn, enz. Per maand wordt het op de website vermeld. De fout in de aanvankelijke reactie op het SP-rapport had te maken met het feit dat de IB-Groep in eerste instantie niet correcte informatie had verstrekt. Er zijn studenten die wél een volledige lening verstrekt krijgen als de prestatiebeurs overgaat in de leenfase. Het gaat dan om studenten die in de prestatiefase nooit hebben aangegeven dat zij niet zouden willen lenen. Studenten die wel een lening hebben gehad of die hebben aangegeven niet te willen lenen, krijgen het gevraagde leenbedrag. De student wordt hierover ruim van tevoren geïnformeerd en kan zelf het bedrag veranderen, zowel van tevoren als op elk moment daarna. Op deze wijze wordt voorkomen dat de student onbedoeld zonder inkomen komt te zitten. Een automatische toekenning is niet hetzelfde als een ongemerkte toekenning. Het is een afweging. Het is enerzijds ongewenst dat iemand zonder inkomsten komt te zitten omdat hij even niet oplet. Het kan er anderzijds toe leiden dat mensen zich niet helemaal ten volle realiseren dat zij opeens aan het lenen zijn. Over dit dilemma zal met de IB-Groep, Tweede Kamer, vergaderjaar 2007 2008, 24 724, nr. 78 5
maar ook met de studentenorganisaties worden gesproken. Daarbij zal onder meer worden bekeken hoeveel studenten automatisch willen doorlenen en hoeveel studenten liever op eigen initiatief een lening willen aanvragen. Overigens krijgen studenten een brief over de gang van zaken, maar deze brief hoeft niet geretourneerd te worden. Bezien zal worden of op het jaarlijkse overzicht het perspectief op de uiteindelijke omvang van de lening kan worden opgenomen. De IB-Groep zal worden verzocht om het bundelen van informatie te onderzoeken. In het SP-rapport wordt een groot aantal oplossingen aangestipt. Een aantal daarvan werkt in de praktijk reeds. De rente over een aanvullende lening wordt op aanvraag verrekend of kwijtgescholden als een student met terugwerkende kracht een aanvullende beurs is toegekend. Het voorstel om ouders het recht te geven om het leengedrag van hun kinderen op te vragen, wordt niet overgenomen. Studenten hebben volwassen privacyrechten. Studerenden en hun ouders moeten daarover kunnen praten. Als dat niet kan, is er iets anders aan de hand. Andere suggesties van de SP zullen in het vervolgtraject worden meegewogen. Dat van een kwart van de studenten die in 1996 zijn begonnen met een opleiding in het hoger onderwijs, de beurs is omgezet in een lening, zal te maken hebben met de invoering van de prestatiebeurs. Bij het berekenen van de inkomsten wordt rekening gehouden met de verdiensten in de maanden dat de studiefinanciering is ontvangen. Daarbij heeft de studerende de mogelijkheid om zelf de studiefinanciering stop te zetten of met terugwerkende kracht in te trekken. Die mogelijkheden daartoe zijn op verzoek van de Kamer verruimd. Het uitgangspunt voor de draagkrachtmeting is het verzamelinkomen op grond van de Algemene Wet inkomensafhankelijke regelingen. Deze methode is rijksbreed gestandaardiseerd om onwenselijke verschillen en vragen over het vaststellen van het netto-inkomen op te lossen. De Belastingdienst kan de informatie op tijd leveren. Te veel ontvangen beurs kan direct worden terugbetaald of worden omgezet in een langlopende lening. Vanaf dat moment wordt rente in rekening gebracht. Er is geen aanleiding om van te veel ontvangen beurs een nieuw soort renteloze lening te maken. Overigens zal de precieze gang van zaken op dit punt nog eens worden bezien. Het is mogelijk om de studiefinanciering bij de schuldsanering te betrekken. De aflossing kan worden gestopt. De rente loopt dan niet op en de kwijtscheldingsdatum blijft ongewijzigd. De studieschuld is daarmee geen enkel obstakel om de financiële situatie van de debiteur op orde te krijgen. De problemen rond de terugbetaling van de studieschuld door Antilliaanse studenten zijn onderwerp van studie door de IB-Groep. Mogelijk heeft niet iedereen die er recht op heeft, gebruikgemaakt van de mogelijkheden om de termijnen van de terugbetaling aan te passen aan de actuele draagkracht. Omzetting van de euroschuld in een dollarschuld is erg ingewikkeld. De Kamer zal hierover worden geïnformeerd. De fusie met CFI gaat door per 1 januari 2010. Per die datum moeten de problemen die nu spelen, opgelost zijn. Het gaat om een bestuurlijke fusie, die de Directie Klantenservice niet aantast. Door het delen van informatiesystemen kunnen voordelen worden geboekt. Te denken valt bijvoorbeeld aan het onderwijsnummer en aan het verbinden van gegevens van onderwijsinstellingen en onderwijsdeelnemers. De getaxeerde besparing bedraagt 10 mln. op jaarbasis. De intentie is om dat bedrag binnen de organisatie te laten. Er is veel misgegaan in de klantcontacten, maar dat is nog wel iets anders dan het niet verstrekken van studiefinanciering of iets dergelijks. Een vergelijking met de problemen bij de Belastingdienst lijkt de minister dan ook niet aan de orde. Er is de afgelopen jaren veel tijdelijk personeel bij de IB-Groep aangesteld, Tweede Kamer, vergaderjaar 2007 2008, 24 724, nr. 78 6
mede omdat de verwachting is dat men op langere termijn voor al dat personeel geen emplooi zal hebben. De heer Smit (IB-Groep) zegt dat de kwaliteit van het centraal register inschrijving hoger onderwijs en van het onderwijsnummer op orde is. Er wordt extra zorg besteed aan de actualiteit. Daarover worden steeds goede afspraken gemaakt met de onderwijsinstellingen. Het is absoluut niet waar dat 25% van de gegevens van Studielink onjuist is. Wel is er extra aandacht voor de invoering van Studielink, omdat het een nieuw, volledig gedigitaliseerd proces is. Met name op het aspect van de loting wordt dagelijks gemonitord of alle studenten binnenkomen. Er is op dit punt geen enkele reden tot zorg. De contacten tussen Studielink en de instellingen zijn goed. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit van de GBA. De IB-Groep is door gemeenten benaderd om te bezien of via samenwerking de kwaliteit van de adressen in steden met veel studenten kan worden verbeterd. In de regio Twente loopt een pilot waarin bezien wordt op welke manier gezamenlijk met opsporingsambtenaren van gemeenten beter kan worden opgetreden tegen fraude met uitwonendheid. De IB-Groep heeft enkele extra taken gekregen. Wat de gratis schoolboeken betreft, is die taak beperkt. Er is een samenwerkingsverband met de SVB, waarbij de IB-Groep gebruikmaakt van de gegevens die voor de bekostiging beschikbaar zijn. Die gegevens worden aan de SVB geleverd. De taak van de IB-Groep bestaat dus voornamelijk uit gegevenslevering. De nieuwe taak van het scholingsfonds is betrekkelijk bescheiden: 800 à 900 aanvragen met beperkte ondersteuning. De IB-Groep heeft op het moment moeite om het tijdelijk personeel vast te houden. De directie heeft ingezien dat de manier waarop dat in het verleden werd georganiseerd, tekortkomingen kent. Besloten is het salaris te verhogen. De beperking van het aantal te werken uren tijdens de opleidingsperiode is weggehaald. Daarnaast wordt bezien hoeveel tijdelijk personeel voor de korte en middellange termijn nodig is. Mogelijk zal de IB-Groep mensen langere contracten moeten aanbieden. Het is een onderdeel van het plan van de taskforce. Nadere gedachtewisseling Mevrouw Leijten (SP) meent niet dat het hoger onderwijs door lenen toegankelijker wordt. Er is een ontwikkeling richting een sociaal leenstelsel in plaats van richting een brede toegankelijkheid ongeacht de dikte van de portemonnee. Op het moment dat een student met een meeneembare studiefinanciering in het buitenland zit, is dat bij de IB-Groep bekend. Rood staan en een studielening hebben is hetzelfde: in beide gevallen moet worden terugbetaald. Er zijn studenten die liever een tijdje rood staan en dan in de vakantie flink bijverdienen dan dat zij met een studieschuld komen te zitten. De automatische overgang naar een lening moet uit de wet gehaald worden. Een uitvoeringsorganisatie wil natuurlijk graag laten zien dat zij het beste beentje voorzet en dat zij het probleem zal oplossen. Voorkomen moet worden dat keer op keer blijkt dat nieuwe gaten geslagen zijn. De minister dient eerlijk aan te geven wat de voortgang is in het proces van verbetering van de IB-Groep. Bezien moet worden in hoeverre de studieschuld kan worden opgenomen in een schuldsaneringstraject. Als er een einde aan de schuldsaneringsperiode is gekomen, moet er niet nog een bevroren studieschuld zijn. De heer Jan de Vries (CDA) vindt het goed dat gewerkt wordt aan verbetering van de voorlichting en dat er met studentenorganisaties wordt gepraat over de «automatische» lening. Het huidige systeem lijkt zo gek Tweede Kamer, vergaderjaar 2007 2008, 24 724, nr. 78 7
nog niet, maar het is mogelijk dat de studentenorganisaties daar anders over oordelen. De minister gaat bekijken of hij iets kan betekenen voor de Antilliaanse studenten. Daarbij moet vooral de terugbetalingsregeling worden bezien. Mogelijk kan voor hen een andere vorm van draagkrachtmeting worden toegepast. De gegevens van de Belastingdienst zouden snel beschikbaar zijn voor de IB-Groep. Desalniettemin wordt regelmatig geklaagd over de draagkrachtmeting, waarin vertraging optreedt. De minister dient op dit punt alert te zijn. De beoogde fusie met CFI zal volgens de minister geen nadelen opleveren. Het zou slechts gaan om een bestuurlijke fusie, maar uit de brief blijkt dat wel degelijk wordt bekeken of er ook in de uitvoering samengewerkt kan worden. De minister moet aangeven dat tijdens de verbouwing de verkoop doorgaat en dat studenten noch onderwijsinstellingen nadeel zullen ondervinden van deze operatie. Sterker nog, zij moeten er voordeel van hebben. De minister heeft helder aangegeven wanneer de verbeteringen op de verschillende punten gerealiseerd zullen zijn. Het beantwoorden van mails zal pas per 1 januari 2009 op orde zijn. Bij het plan van aanpak dient de minister daarin een versnelling aan te brengen. De heer Zijlstra (VVD) constateert met vreugde dat het gevoel van urgentie in alle lagen groot is. De minister wil niet dreigen, maar geeft wel aan dat het niet halen van de prestatieafspraken wel degelijk consequenties hebben. De prestatie-indicatoren van de IB-Groep worden zo ongeveer real time gepubliceerd. Ziet de minister daarin een uitdaging voor zijn ministerie en mogelijk andere ministeries? Mevrouw Besselink (PvdA) is ook tevreden over het gevoel van urgentie om de problemen op te lossen, dat bij leiding en personeel aanwezig is. De minister zal in overleg treden met studentenbonden over hun wens omtrent het automatisch omzetten van een beurs in een lening, maar de PvdA-fractie wil dat hij dat óók op basis van cijfers doet. De minister zegt dat hij dit najaar zal terugkomen op de kwestie van het automatisch doorlenen. Hij zegt toe in het begeleidend schrijven bij het plan van aanpak eerlijk te zullen zijn over de stand van zaken. In de onderhandelingen met de IB-Groep zal worden ingezet op het sneller bereiken van een gewenst antwoordmailniveau. Samen met de IB-Groep zoekt de minister naar mogelijkheden om het betalingsgedrag zo te verbeteren, dat de deurwaarder niet hoeft te worden ingezet. Het kan niet worden toegezegd dat geen deurwaarder zal worden ingezet in situaties waarin bezwaar is aangetekend. Dat zou een aanmoediging zijn om bezwaar in te dienen. In de incassopraktijk kan dat onwenselijke situaties opleveren. De minister zegt toe dat tijdens de verbouwing de verkoop zal doorgaan met een gelijk of beter serviceniveau. De heer Smit (IB-Groep) zegt dat er in voorgaande jaren problemen waren met de gegevensuitwisseling met de Belastingdienst. Die problemen zijn dit jaar vrijwel opgelost. De Belastingdienst heeft de gevraagde gegevens op tijd geleverd. De IB-Groep heeft enige achterstand bij de verwerking van formulieren en brieven rond de draagkracht. Daar kunnen enige problemen zijn ontstaan. De IB-Groep zal die brieven met voorrang behandelen. In de maand september zal de telefonische bereikbaarheid op het afgesproken niveau van 60% binnen drie minuten worden gebracht. Tweede Kamer, vergaderjaar 2007 2008, 24 724, nr. 78 8
Vanaf 1 november zal de 75% worden bereikt. In 2008 moet een maximale verwerkingstermijn van vijf werkdagen voor e-mails worden bereikt. Toezeggingen De Kamer ontvangt in september een plan van aanpak van de IB-Groep, begeleid door een brief van de minister met afspraken over de momenten waarop verbeteringen op de verschillende indicatoren moeten zijn bereikt. De minister zal overleg voeren met de studentenorganisaties over het automatisch doorlenen. Daarbij zal de verhouding tussen het aantal studenten dat graag automatisch wil doorlenen en het aantal studenten dat op eigen initiatief een lening wil aanvragen aan de orde komen. De minister zal rapporteren over zijn overleg met de IB-Groep over: het bundelen van informatie ter vervanging van de verschillende deelbrochures; de terugbetalingsregelingen van Antilliaanse studenten; het vermelden van het te verwachten eindbedrag en de rente op de periodieke overzichten aan studenten; een versnelde afhandeling van het mailverkeer. De voorzitter van de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Van de Camp De griffier van de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, De Kler Tweede Kamer, vergaderjaar 2007 2008, 24 724, nr. 78 9