FORUM augustus 2011 Factsheet Instroom in groen onderwijs Samenvatting Het aantal en aandeel allochtone leerlingen op groene VMBO- en MBO- scholen neemt iets toe. Vergeleken met de andere studierichtingen is de belangstelling nog steeds gering, vooral op het VMBO. Op de groene HBO s en universiteiten lijkt de groei van het aantal allochtone leerlingen te stagneren. Leerlingen met een niet-westerse herkomst gaan wel vaker naar het HBO, maar vooral naar een aantal specifieke studierichtingen, zoals Farmacie. Op de universiteit zijn Management en Maatschappelijke dienstverlening populaire studierichtingen. Op basis van de regionale verdeling van leerlingen valt te verwachten dat allochtone leerlingen vooral in de vier grote steden goed vertegenwoordigd zijn.
2 VMBO De ontwikkeling van het aantal groene instromers: 6,9% in 2010/11 Het aantal niet-westerse allochtone instromers als aandeel van alle nieuwe instromers binnen het groen VMBO-onderwijs is gestegen van 5,2% in 2008/09, tot 6,7% in 2009/10 en uiteindelijk 6,9% in 2010/11. Ook in absolute zin nam het aantal nietwesterse instromers in het groene VMBO/nderwijs toe van 460 tot 589. Instroom VMBO autochtoon w esters allochtoon niet w esters allochtoon 2010/11 7.522 369 589 2009/10 7.535 369 567 2008/09 7.951 400 460 0% 20% 40% 60% 80% 100% Bron: DUO - IB-groep Aandeel niet-westerse leerlingen in het gehele VMBO ligt hoger Er zijn van het VMBO geen instroomgegevens beschikbaar, daarom vergelijken we de instroom in het groene onderwijs met het percentage leerlingen in het VMBO en meer specifiek met die van de eerste leerjaren. In het VMBO is 15% van de leerlingen nietwesters. In het leerwegondersteunend onderwijs zelfs 26% en in het praktijkonderwijs 32%. In de overige sectoren binnen het VMBO is het aandeel leerlingen met een nietwesterse herkomst dus veel hoger. In het groene onderwijs zijn de leerlingen nog duidelijk ondervertegenwoordigd. Percentage niet-westerse leerlingen in het groen onderwijs en overige sectoren binnen het VMBO, 2010/11 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 7% 15% 16% 14% 26% 32% instroom groen onderw ijs Bron: CBS, Statline Totaal vo Algemene leerjaren 1-2-3 Algemene leerjaren 1-2 (exclusief lw oo) Algemene leerjaren 1-2 lw oo Praktijkonderw ijs
3 MBO Instroom groene MBO 9,2% in 2010/11 Ook het aantal niet-westerse allochtone instromers als aandeel van alle nieuwe instromers binnen het groen MBO-onderwijs is gestegen, en wel sterker dan in het VMBO-onderwijs. Namelijk van 5,0% in 2008/09, tot 7,5% in 2009/10 en uiteindelijk 9,2% in 2010/11. In absolute zin nam het aantal niet-westerse instromers in het groene MBO-onderwijs in 2 jaar toe van 555 tot 1140. Instroom MBO autochtoon w esters allochtoon niet w esters allochtoon 2010/11 10.591 702 1140 2009/10 10.888 697 933 2008/09 9.988 553 555 0% 20% 40% 60% 80% 100% Bron: DUO - IB-groep Instroom 1 niet-westerse allochtonen in andere sectoren van het MBO Gemiddeld is 19% van de instromende leerlingen in het MBO van niet-westerse herkomst. Uit de instroomcijfers blijkt dat allochtonen het best vertegenwoordigd zijn bij de Combinatie van sectoren (27%) en bij de sector Economie (26%). Er zijn relatief veel allochtonen die voor een algemene richting kiezen en minder voor een specifieke, specialistische opleiding. De opleidingen Algemeen, Handel, administratie en juridische ondersteuning en ICT bestaan voor een relatief groot deel uit allochtone instromers, respectievelijk 45%, 31% en 26%. In de sector Landbouw is het aandeel niet-westerse allochtone instromers met 6% het laagst. Binnen de opleiding Landbouw en dieren is het aandeel met 5% nog lager. Kijken we alleen naar het percentage onder de voltijdse instromers dan is slechts 2% van niet-westerse herkomst. Behalve de sector Landbouw verzorgen ook andere sectoren groene opleidingsrichtingen, zoals op het gebied van Voedingstechnologie en Sport, Recreatie en Toerisme. Percentage niet-westerse allochtonen in de instroom op het MBO, 2009/10 MBO groen Totaal instromers Mbo sector landbouw Mbo sector techniek Mbo sector economie Mbo sector zorg en welzijn Mbo combinatie van sectoren Landbouw en dieren Onderwijs Vormgeving en audiovisuele Handel, administratie en juridische... ICT Techniek, industrie en bouw Gezondheidszorg en welzijn Persoonlijke dienstverlening, vervo Algemeen 9% 19% 6% 18% 26% 16% 27% 5% 13% 10% 31% 26% 14% 18% 14% 45% Bron: CBS, Statline en DUO - IB-groep (MBO groen) 0% 10% 20% 30% 40% 50% 1 In de afgelopen drie jaar is het percentage niet-westerse allochtonen binnen het onderwijs op het MBO, HBO en WO nauwelijks veranderd. We kijken daarom alleen naar het meest recente jaar waarover gegevens beschikbaar zijn.
4 HBO Instroom groene HBO; 1,9% in 2010/11 Slechts een klein aandeel van de leerlingen van een groen HBO heeft een nietwesterse herkomst. In het HBO is het aantal niet-westerse allochtone instromers als aandeel van alle nieuwe instromers binnen het groen vrijwel stabiel gebleven. Namelijk van 1,9% in 2008/09, via 2,4% in 2009/10 naar opnieuw 1,9% in 2010/11. Ook in absolute zin nam het aantal niet-westerse instromers in het groene HBO-onderwijs in twee jaar toe en vervolgens weer af. Instroom HBO autochtoon w esters allochtoon niet w esters allochtoon 2010/11 2.029 5940 2009/10 2.077 80 54 2008/09 1.727 71 35 Bron: DUO-IB-groep 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Instroom niet-westerse allochtonen op het gehele HBO Van alle bijna 100.000 HBO-leerlingen is 15% allochtoon, terwijl binnen het groen onderwijs op HBO-niveau slecht 1,9% allochtoon is. Uit onderstaande tabel blijkt dat vooral de groene sectoren de laagste percentages niet-westerse allochtone leerlingen kennen. In de bosbouw is dit 1% en in de dierhouderij 3%. In andere studierichtingen is het aandeel allochtone instromers hoger. Het hoogst is het in de tandheelkunde met 47% en de farmacie met maar liefst 61%. Grote aantallen niet-westerse leerlingen gaan naar de studierichtingen Management/personeelsadminstratie (2.143 studenten), Maatschappelijke dienstverlening (1.722), Rechten (1.125), Handel (1.046) en Bedrijfskunde (914). Overigens kunnen HBO-leerlingen binnen verschillende studierichtingen een groene opleiding volgen, bijvoorbeeld op het gebied van levensmiddelen, milieu of sport. Aandeel niet-westerse allochtonen per studierichting op het HBO Studierichting % aantal 140 Lerarenopleidingen algemeen 4% 17 142 Pedagogische studies, onderwijskunde 14% 293 144 Lerarenopleidingen basisonderwijs 7% 479 145 Lerarenopleidingen voortgezet onderw 14% 478 146 Lerarenopleidingen beroepsonderwijs 6% 178 210 Kunstonderwijs algemeen 5% 9 211 Beeldende kunst 8% 179 212 Uitvoerende kunst 10% 150 213 Audiovisuele techniek 10% 66 214 Vormgeving 9% 72 221 Godsdienst algemeen 21% 49 222 Vreemde talen 16% 31 225 Geschiedenis, taalwetenschappen 7% 8 310 Sociale wetenschappen algemeen 14% 490 311 Psychologie algemeen 14% 161
5 314 Economie algemeen 21% 136 321 Journalistiek, verslaggeving 4% 36 322 Bibliotheek, documentatie 12% 7 340 Bedrijfskunde algemeen 22% 914 341 Groothandel, kleinhandel 14% 1046 342 Marketing, public relations 21% 232 343 Financiële dienstverlening algemeen 32% 157 344 Boekhouding, fiscaal recht 28% 493 345 Management, personeelsadministratie 24% 2143 380 Rechten algemeen 35% 1125 400 Natuurwetenschappen algemeen 12% 15 421 Biologie, biochemie 4% 7 461 Wiskunde algemeen 25% 32 481 Informatica algemeen 15% 776 520 Techniek algemeen 10% 18 521 Werktuigbouwkunde algemeen 6% 106 522 Elektrotechniek algemeen 18% 186 523 Elektronica algemeen 5% 2 524 Procestechnologie, biotechnologie 15% 141 525 Voertuigtechniek 14% 72 541 Levensmiddelentechnologie algemeen 5% 6 542 Productie van textiel, lederwaren 10% 39 581 Architectuur, stedenbouwkunde 7% 44 582 Bouwkunde, civiele techniek 15% 431 620 Landbouw, bosbouw algemeen 7% 17 621 Dierhouderij 3% 24 623 Bosbouw 1% 2 720 Gezondheidszorg algemeen 7% 30 721 Geneeskunde algemeen 2% 1 723 Verpleegkunde algemeen 9% 357 724 Tandheelkunde 47% 125 725 Medische diagnostiek 18% 298 726 Therapie, revalidatie 6% 308 727 Farmacie algemeen 61% 56 761 Jeugdwelzijnswerk algemeen 6% 5 762 Maatschappelijke dienstverlening 18% 1722 811 Horeca 10% 159 812 Toerisme, vrijetijdsbesteding 12% 466 813 Sport 4% 34 814 Huishoudwetenschappen 7% 74 840 Vervoerswetenschappen algemeen 13% 186 850 Milieukunde algemeen 8% 15 851 Milieutechnologie algemeen 8% 4 861 Veiligheid algemeen 7% 52 HBO Studierichtingen totaal 15% 14759 Bron: CBS/Statline
6 WO Ontwikkeling instroom groene universitaire opleidingen: 3,7% in 2009/10 De instroom van de studenten op het WO in Wageningen bestaat voor slechts 3,7% uit nietwesterse allochtonen. Het gaat voor het grootste deel om niet-westerse allochtonen met een Nederlands paspoort 2. Het aantal niet-westerse allochtonen is constant gebleven met 35 personen en omdat er meer autochtone en westerse studenten in 2009 instroomden is het aandeel licht gedaald van 4,4% naar 3,7%. Instroom WO (Wageningen) autochtoon w esters allochtoon niet w esters allochtoon 2009/10 789 113 35 2008/09 678 87 35 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Bron: DUO - IB-groep Instroom andere studierichtingen Er zitten 52.200 studenten op een WO. Van alle studenten op een universiteit is 14% allochtoon. Van alle groene studierichtingen is 3,7% allochtoon. Dat lijkt weinig. Uit onderstaande tabel blijkt echter dat maar liefst 50% van de studenten Landbouw van niet-westerse herkomst is. Het betreft 50 van de in totaal 100 leerlingen. Op de universiteiten bestaan, behalve de opleiding Landbouw, verschillende andere groene studierichtingen. Aandeel niet-westerse allochtonen per studierichting op het WO Studierichting % Aantal niet westersl 142 Pedagogische studies, onderwijskunde 8% 150 145 Lerarenopleidingen voortgezet onderw 9% 11 200 Vrije kunsten en wetenschappen 9% 73 210 Kunstonderwijs algemeen 8% 13 211 Beeldende kunst 7% 21 212 Uitvoerende kunst 6% 10 214 Vormgeving 16% 122 221 Godsdienst algemeen 12% 26 222 Vreemde talen 12% 146 223 Nederlands algemeen 7% 26 225 Geschiedenis, taalwetenschappen 6% 129 226 Filosofie algemeen 9% 43 310 Sociale wetenschappen algemeen 10% 229 311 Psychologie algemeen 9% 350 312 Sociologie, cultuurwetenschappen 10% 304 313 Politicologie 11% 63 314 Economie algemeen 22% 186 321 Journalistiek, verslaggeving 11% 5 322 Bibliotheek, documentatie 11% 2 2 In 2009/10 hadden 4 van de 35 niet-westerse studenten geen Nederlandse nationaliteit. De meeste studenten zonder Nederlandse nationaliteit waren van westerse herkomst (71).
7 340 Bedrijfskunde algemeen 15% 570 342 Marketing, public relations 16% 46 343 Financiële dienstverlening algemeen 25% 41 344 Boekhouding, fiscaal recht 28% 199 345 Management, personeelsadministratie 13% 841 380 Rechten algemeen 19% 943 400 Natuurwetenschappen algemeen 7% 7 421 Biologie, biochemie 10% 128 440 Fysische wetenschappen algemeen 23% 30 441 Natuurkunde 17% 59 442 Scheikunde algemeen 15% 34 443 Aardwetenschappen 10% 29 461 Wiskunde algemeen 10% 30 462 Statistiek 46% 11 481 Informatica algemeen 17% 231 520 Techniek algemeen 16% 98 521 Werktuigbouwkunde algemeen 9% 65 522 Elektrotechniek algemeen 35% 156 523 Elektronica algemeen 55% 46 524 Procestechnologie, biotechnologie 24% 75 525 Voertuigtechniek 21% 123 541 Levensmiddelentechnologie algemeen 24% 34 544 Delfstofwinning 29% 16 581 Architectuur, stedenbouwkunde 18% 232 582 Bouwkunde, civiele techniek 16% 69 620 Landbouw, bosbouw algemeen 50% 50 621 Dierhouderij 19% 47 623 Bosbouw 15% 13 624 Visserij 33% 5 640 Diergeneeskunde algemeen 3% 5 720 Gezondheidszorg algemeen 10% 141 721 Geneeskunde algemeen 14% 275 723 Verpleegkunde algemeen 3% 1 724 Tandheelkunde 26% 39 725 Medische diagnostiek 18% 311 727 Farmacie algemeen 35% 156 812 Toerisme, vrijetijdsbesteding 15% 10 840 Vervoerswetenschappen algemeen 22% 16 850 Milieukunde algemeen 22% 95 851 Milieutechnologie algemeen 17% 2 999 Onbekend 6% 9 Studierichtingen totaal 14% 7197 Bron: CBS, Statline
8 Ontwikkeling per instelling Onderstaande tabel toont of het aandeel autochtone, niet-westerse en westerse leerlingen is gestegen (vet en groen) of gedaald (cursief en rood). Over het algemeen geldt dat in het VMBO en MBO het percentage niet-westerse leerlingen is gestegen en het percentage autochtonen gedaald. In het HO is het aandeel niet-westerse leerlingen gedaald. Dit is conform de eerder gepresenteerde percentages. Percentage instroom in 2010/11 naar etniciteit per instelling en onderwijssector Groen & vet = gestegen Rood & cursief = gedaald brin etniciteit VMBO MBO HO 01DZ STOAS Hogeschool autochtoon 96,2% niet-westers allochtoon 1,5% westers allochtoon 2,3% 01IC AOC Oost autochtoon 95% 86,7% niet-westers allochtoon 2% 8,2% westers allochtoon 3% 5,1% 01MY CAH Dronten autochtoon 96,8% niet-westers allochtoon 1,3% westers allochtoon 1,9% 01NJ AOC Terra autochtoon 94% 94,9% niet-westers allochtoon 3% 2,4% westers allochtoon 3% 2,7% 01OE Wellant autochtoon 81% 83,9% niet-westers allochtoon 14% 10,2% westers allochtoon 5% 5,9% 11UL Edudelta autochtoon 87% 89,7% niet-westers allochtoon 6% 3,4% westers allochtoon 7% 6,9% 12VI AOC Friesland autochtoon 96% 92,5% niet-westers allochtoon 2% 4,8% westers allochtoon 2% 2,7% 13US Groene Welle autochtoon 94% 93,1% niet-westers allochtoon 5% 3,8% westers allochtoon 1% 3,1% 14YD Lentiz autochtoon 89% 78,1% niet-westers allochtoon 8% 16,1% westers allochtoon 3% 5,8% 21CS Citaverde autochtoon 88% 85,5% niet-westers allochtoon 4% 5,3% westers allochtoon 8% 9,2%
9 21CW HAS Den Bosch autochtoon 94,9% niet-westers allochtoon 1,9% westers allochtoon 3,1% 21CY Prinsentuin autochtoon 91% 92,6% niet-westers allochtoon 4% 3,1% westers allochtoon 5% 4,4% 22ND Larenstein autochtoon 95,3% niet-westers allochtoon 1,9% westers allochtoon 2,8% 24LE van Hall Instituut autochtoon niet-westers allochtoon 2,3% westers allochtoon 2,8% 100,0% 25EF Clusius autochtoon 90% 83,6% niet-westers allochtoon 6% 10,8% westers allochtoon 5% 5,6% 25GV Groenhorst autochtoon 88% 90,1% niet-westers allochtoon 6% 5,0% westers allochtoon 6% 4,9% 26CC Helicon autochtoon 94% 79,3% niet-westers allochtoon 3% 14,0% westers allochtoon 3% 6,6% 27PZ InHolland autochtoon niet-westers allochtoon westers allochtoon totaal 27VD Groenhorst Almere autochtoon 88% niet-westers allochtoon 8% westers allochtoon 3% totaal autochtoon 89% 85,2% 94,9% niet-westers allochtoon 7% 9,2% 2,3% westers allochtoon 4% 5,6% 2,8% Bron: DUO - IB-groep
10 De regionale verdeling van allochtone leerlingen Aan de hand van de kaarten hieronder is te zien hoe de leerlingen op het VMBO-basis kaderberoeps in leerjaar 3 en 4 over Nederland zijn verspreid 3,4. Op de kaarten is duidelijk te zien de VMBO-leerlingen met een autochtone herkomst evenwichtig over Nederland zijn verdeeld. In de grote steden zijn nauwelijks grotere aantallen dan in de overige gemeenten. Bij allochtone leerlingen is het beeld duidelijk anders. Zij wonen vooral in de drie of vier grootste steden en er zijn veel gebieden waar nauwelijks een allochtone leerling op het VMBO zit. Dit betekent dat op VMBO-scholen buiten de grote steden sowieso minder allochtone leerlingen zullen zitten. Verdelling autochtone (links) en niet-westerse (rechts) leerlingen VMBO kader/beroeps 3-4 Voor kinderen op andere schoolniveaus is het beeld min of meer hetzelfde. De verdeling naar woonplaats is alleen interessant voor het VMBO en MBO. HBOstudenten en universitaire studenten kiezen vaker voor een instelling die verder van hun oorspronkelijke woonplaats ligt en verhuizen. 3 De demografische ontwikkeling van alle jongeren geeft aan welk aandeel van de kinderen allochtoon is, maar houdt geen rekening met het schoolniveau van de leerlingen en is daarom beperkt bruikbaar. In plaats daarvan is gebruik gemaakt van het aantal autochtone en nietwesterse leerlingen per woongemeente. 4 Omdat de eerste leerjaren van het VMBO niet los van de brugklassen voor HAVO/VWO kunnen worden weergegeven is voor deze groep gekozen.
11 Aanbevelingen Op de universiteit, maar vooral op het HBO, loopt het aandeel niet-westerse leerlingen in het groene onderwijs sterk achter vergeleken met de andere studierichtingen. Waarom deze cijfers zo sterk achterblijven is onbekend. Een nadere analyse van de achterliggende redenen is daarom nodig. Daarbij kan gekeken worden naar redenen vanuit de allochtone studentenpopulatie (voorkeuren, verwachtingen, perceptie, informatie van anderen), maar ook naar redenen vanuit de instellingen (bekendheid, reputatie, netwerk, houding). Welke activiteiten om de sector en opleiding voor niet-westerse allochtonen aantrekkelijk te maken zijn wel of niet effectief?