Zware metalen in Vlaanderen: reden tot paniek? Hilde Vandendriessche, BDB

Zware metalen in Vlaanderen: reden tot paniek? Hilde Vandendriessche, BDB

Zware metalen in Vlaanderen: reden tot paniek? Zware metalen Zware metalen en/of essentiële spoorelementen Normale waarden van zware metalen Lokale bodemonderzoeken Wettelijk beoordelingskader zware metalen: Vlarebo Situatie in Vlaamse tuinen, akkers en weiden Situatie in Vlaamse sportvelden Conclusies Dag van de TuinBodem, 7 september 0

Zware metalen Dag van de TuinBodem, 7 september 0

Zware metalen of essentiële spoorelementen Noodzakelijk Voornaamste symptomen gebrek Voornaamstesymptomen overmaat plant dier mens plant dier plant mens en dier koper x x x Granen Bomen bijhoge ph zink x x x Kleine bladeren Witte strepen maïs Diarree, bloedarmoede, abnormale beendergroei/beharing Groeivertraging, huidaandoening, anorexie Groeiremming, vergeling door verdringing van Fe Schadelijk Schapen opslag Cu in lever, bij stress Cu vrij =>dood Darmklachten, huidirritatie, anemie cadmium - - - - - Nierbeschadiging (mens) lood - - - - - Bloedarmoede, zenuwstelsel, nieren kwik - - - - - chroom - - - - - arseen - - - - - nikkel - - - - - Dag van de TuinBodem, 7 september 0

Zware metalen of essentiële spoorelementen Dag van de TuinBodem, 7 september 0

Normale waarden zware metalen natuurlijke gehalte afhankelijk van mineralogische samenstelling van gesteente in in Belgische bodems (Temmerman et al., & ) 0 stalen, 0 cm diepte, onder gras of bos, op zand- zandleem-leem-klei Gehalten in ppmop droge stof ( u / 0 C) Z, S P, L A G, E, U arseen(as) 0 0 0 cadmium(cd) chroom(cr)* 0 0 00 00 koper(cu) 0 kwik (Hg) 0, 0, 0, 0,0 lood (Pb) 0 0 0 0 nikkel (Ni)* 0 0 0 0 zink (Zn) 00 00 0 00 * totale gehalten inclusief elementen gebonden in mineralen Z: zand; S: lemigzand; P: licht zandleem; L: zandleem; A: leem; G: stenig leem; E: klei; U: zware klei. bodems onder bos hogere concentraties Pb en Hg Dag van de TuinBodem, 7 september 0

Lokale bodemonderzoeken Onderzoek in Reppel/Bocholt rond vroegere arseenfabriek Arsenicumfabriek, -70 bodem-, gewas- en waterstalen, op vraag van landbouwer arseenverontreiniging in bodem (in relatie tot afstand fabriek-windrichting) geen koper-, lood- of zinkverontreiniging in bodem op terrein wel hoge koper- en cadmiumgehaltes sanering in eind jaren 0 begin jaren 0 onderzoek OVAM, 0: geen acuut risico voor mens wel nog arseenverontreiniging in grondwater geen grondwater als drinkwater gebruiken consumptie van eigen groenten is ok, MAAR wel goed wassen Dag van de TuinBodem, 7 september 0

Onderzoek in Hemiksem rond Gassite Lokale bodemonderzoeken zwavelzuur-en koperfabriek, gasproductie als nevenactiviteit bodem-, gewas- en waterstalen, op vraag van gemeente -00 tuinen, serres, gazons, weides, grachten geen evolutie in pollutieniveau algemene loodverontreiniging in bodem cadmiumverontreining in bodem (0%) koperverontreining in bodem (>0%) terreinen met zwerfvuil zeer sterk verontreinigd (koper, lood, zink, cadmium) geen groenten verbouwen (opname Cd) Dag van de TuinBodem, 7 september 0

Wettelijk beoordelingskader zware metalen (Temmerman, ) Normale waarden (mg/kg) Streefwaarden (mg/kg droge grond) Richtwaarden (mg/kg droge grond) Saneringsnormen per bestemmingstype (mg/kg droge grond) 0 00 0 0,0 0 0 00 I II III IV V arseen 0 7 7 cadmium 0,7,, 0 chroom 0 0 0 0 0 koper 0 7 0 0 7 00 00 kwik 0,,7,,,, lood 0 00 00 0 7 0 nikkel 0 0 zink 77 00 000 0 (VLAREBO 00; Bodemdecreet 00) I bosgebied, natuurgebied II agrarisch gebied III woongebied, speelgebied IV park- en recreatiegebied, sportterreinen V industriegebied Dag van de TuinBodem, 7 september 0

Cu in Vlaamse akkerlanden en tuinen privaat/publiek akkerlanden (00) 0 0 zware metalen per gemeente - akkers Cu-gehalte (mg/kg droge grond) 0-0 - 7 7-0 - 7-00 > 00 7 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 7 0 tuinen () meting zware metalen per gemeente Cu-gehalte (mg/kg droge grond) 0-0 - 7 7-0 - 7-00 > 00 7 7 Dag van de TuinBodem, 7 september 0

Cu in weilanden Procentuele verdeling van het kopergehaltevan de weilandstalenin zeven bodemvruchtbaarheidsklassenvan -0 voor België Bodemvruchtbaarheidsklasse - - - 00-0 0-07 0- Zeer laag <, 0,7, 0,7 0, 0, 0, Laag,-,0,,,0, 0, 0,7 Tamelijk laag,-,,,,,,,7 Streefzone,0-,,,,, 7,, Tamelijk hoog,0-,,0,,7,7,, Hoog,0-,,7,,,,, Zeer hoog >,0 0, 0, 0,,0 0, 0 ppm gevaar voor schapen 00 ppm gevaar alle grazende dieren Dag van de TuinBodem, 7 september 0

Cu in Vlaamse akkerlanden en tuinen privaat/publiek kopergebrek bij geit typische koperbril rond ogen Dag van de TuinBodem, 7 september 0

Zn in Vlaamse akkerlanden en tuinen privaat/publiek akkerlanden (00) zware metalen per gemeente - akkers Zn-gehalte (mg/kg droge grond) 0-77 7-00 0 - - 000 00-0 > 0 7 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 7 0 tuinen () meting zware metalen per gemeente Zn-gehalte (mg/kg droge grond) 0-77 7-00 0 - - 000 00-0 > 0 7 7 Dag van de TuinBodem, 7 september 0

Zn in Vlaamse akkerlanden en tuinen privaat/publiek zinkgebrek bij maïs witte strepen op het blad Dag van de TuinBodem, 7 september 0

Pb in Vlaamse akkerlanden en tuinen privaat/publiek akkerlanden (00) 0 zware metalen per gemeente - akkers Pb-gehalte (mg/kg droge grond) 0 0-0 0-0 0 0-00 0 7 0 > 0 0 0 0 0 0 0 0 7 0 7-0 0 0-7 0 0 0-0 0 0 tuinen () 0 0 0 ± meting zware metalen per gemeente Pb-gehalte (mg/kg droge grond) - 0 0-0 - 0-7 > 0 7 7-00 7-0 0 0 0 ± Dag van de TuinBodem, 7 september 0

As in Vlaamse akkerlanden en tuinen privaat/publiek akkerlanden (00) 0 0 zware metalen per gemeente - akkers As-gehalte (mg/kg droge grond) 0-0 0 0 0 7 0 0-7 0 7 0 0 0 0 0 0 tuinen () 0 0 ± meting zware metalen per gemeente As-gehalte (mg/kg droge grond) 0 - - 0 > 7 7 7-7 - 0-7 0 0 0 0 0 0 0 > 7 0 0-0 0 0 0 7 - - ± Dag van de TuinBodem, 7 september 0

Cd in Vlaamse akkerlanden en tuinen privaat/publiek akkerlanden (00) 0 zware metalen per gemeente - akkers Cd-gehalte (mg/kg droge grond) 0 0,0-0.7 0 0 0. -.. -.0. -. 7 0 7 0 > 0.0 0 0 0 0 0 tuinen () 0 0 ± meting zware metalen per gemeente Cd-gehalte (mg/kg droge grond) 0.0-0.7 0. -.. -. > 0.0 7 7. -.0. -.0. - 0.0 0 0 0 0 0 0 0. - 0.0 0 0 0 0 0 0 0. -.0 0 Dag van de TuinBodem, 7 september 0 ±

Cr in Vlaamse akkerlanden en tuinen privaat/publiek akkerlanden (00) 0 0 zware metalen per gemeente - akkers Cr-gehalte (mg/kg droge grond) 0-0 0-0 0 0 7 0 > 0 0 0 0 0 0 tuinen () 0 0 ± meting zware metalen per gemeente Cr-gehalte (mg/kg droge grond) - 0 - - 0 > 0 7 7-0 - 0-0 0 0 0 0 0 7 0-0 - 0 0 0 0 0 0 0 0-0 - 0 Dag van de TuinBodem, 7 september 0 ±

Ni in Vlaamse akkerlanden en tuinen privaat/publiek 0 akkerlanden (00) zware metalen per gemeente - akkers Ni-gehalte (mg/kg droge grond) 0 0-0 0 7-0 0 7 - > 0 0 7 0 0 0 0 0 0 0 ± meting zware metalen per gemeente Ni-gehalte (mg/kg droge grond) 0 - > 0 7 7 7-7 - - 0 0 tuinen () - 0 0 0 0 0 7 0 0 0-0 0 0-0 0 0 ± Dag van de TuinBodem, 7 september 0

Zware metalen in sportvelden (0-0) 7 meting zware metalen per gemeente alle zware metalen - sportvelden streefwaarde richtwaarde lichte verhoging > saneringsnorm natuur-/agrarisch gebied > saneringsnorm woongebied > saneringsnorm parkgebied > saneringsnorm industriegebied - stalen per sportcomplex/gemeente Dag van de TuinBodem, 7 september 0

Conclusies zware metalen Cu en Zn zijn ook essentiële spoorelementen (zorg voor goede wortelontwikkeling) toestand in Vlaanderen algemeen in orde: geen paniek wel waakzaamheid in nabijheid van gekende verontreinigingen bij aangevoerde grond (moderne grondverzet) contaminatie in bodem van tuin dan beter geen eigen compostgebruik bekalken is geen duurzame oplossing, integendeel goed wassen groenten zeker geen gronddeeltjes eten Dag van de TuinBodem, 7 september 0