KANTOREN Apollo House Amsterdam KANTOREN Apollo House Amsterdam 22
TEKST Eva Vroom FOTOGRAFIE Arjan Bronkhorst Kwaliteit blijft Sommige gebouwen zijn zo bijzonder, dat ze de tand des tijds moeiteloos doorstaan. Het Apollo House heeft inmiddels zijn derde grote renovatie achter de rug: Fokkema & Partners Architecten voorzag het markante pand van een interieur waar oud en nieuw harmonieus samengaan. Opdrachtgever: Allen Overy LLP, Amsterdam Ontwerp: Fokkema & Partners Architecten, Delft Projectarchitect: Laura Atsma Projectteam: Marjan van Diepen, Saskia Roelofs, Marita Bijlsma, Pieterjan Corten, Vicky van der Pavert Projectcoördinatie en bouwmanagement: IPMMC, Utrecht Adviseur constructie: Adviesbureau Tielemans, Eindhoven Adviseur bouwfysica: W-E adviseurs, Utrecht Adviseur installaties: BerkhofBoerboom, Leusden Aannemer: Hurks Bouw Zuid, Eindhoven Aannemer installaties: Burgers Ergon, Rotterdam Interieurbouwers: IHC Interior, Hardinxveld-Giessendam; Smeulders Interieurwerken, Nuenen Wanden en plafonds: Verwol projectafbouw, Opmeer Deuren: Brakel Interieurgroep, Hilversum Verlichting: Industrielicht, Alblasserdam; Philips, Eindhoven Losse inrichting: Desque, Eindhoven; Gispen, Culemborg Vloeroppervlakte: 17.000 m 2 KANTOREN Apollo House Amsterdam Het Apollo House, een ontwerp van architect Dick Roosenburg, werd in 1938-1939 gebouwd voor de Rijksverzekeringsbank. Het gebouw, dat sinds 2004 een rijksmonument is, kan met recht een landmark genoemd worden. Met zijn hoogbouw omringd door een laagbouw ring en zijn grote overkapping aan de voorzijde maakt het onmiddellijk indruk. Ook de constructie imponeert: architect Roosenburg paste bij de bouw een voor die tijd bijzondere staalconstructie toe, met overspanningen van 7 meter en een hoogte van bijna 34 meter. Dankzij de enorme ruimte in het gebouw bleef de kwaliteit intact, ook na een paar forse verbouwingen door LIAG architecten in de jaren 60 en 90. Bij de laatste verbouwing werd de ring afgebroken om de aanleg van een parkeergarage mogelijk te maken. Toen de ring daarna weer werd opgebouwd, was dat met een betonconstructie FOTO LINKS Op strategische plaatsen is de staalconstructie te zien, de zogenaamde strikjes Exterieur FOTO ONDER De entree hal in plaats van staal. Vlak voor deze verbouwing was het pand verhuurd aan advocatenkantoor Loeff Claes Verbeke, dat ook een vestiging had in Rotterdam. Na tien jaar werd besloten tot een splitsing, en sinds januari 2000 vormen de Amsterdamse partners de Nederlandse vestiging van internationaal advocatenkantoor Allen & Overy. Wybrand van den Broek, manager business services van Allen & Overy: In 2010 moesten we een nieuw huurcontract tekenen. We vroegen ons af, of het gebouw na renovatie nog wel kon voldoen aan onze eisen en hadden al min of meer besloten tot nieuwbouw op de Zuidas. Voor de nieuwbouw hadden we Fokkema & Partners geselecteerd als interieurarchitect. APRIL - MEI 2013 #2 JAARGANG 24 23
KANTOREN Apollo House Amsterdam FOTO LINKS BOVEN Tweede etage achterbouw met strikjes FOTO RECHTS BOVEN In de kantoren kwam de oorspronkelijke plafondhoogte terug FOTO ONDER Ook de ronde ramen boven de liften werden teruggebracht Geschiedenis Toch koos Allen & Overy na rijp beraad voor de geschiedenis en de uitstraling van het Apollo House. We hadden al een programma voor de nieuwbouw, maar de opgave werd veranderd in renovatie zegt projectarchitect Laura Atsma. Eind 2009 zijn we begonnen met het inpassen van dit programma in het bestaande pand. We zijn in de achtergrond van het gebouw gedoken en hebben de oude ruimtelijkheid en helderheid weer teruggebracht. Daarbij was uitdrukkelijk sprake van renovatie, niet van restauratie. Het lijkt misschien, alsof we het gebouw precies in de oorspronkelijke staat hebben teruggebracht, maar dat is niet zo. We hebben alles aangeraakt. Bij de verbouwing van 1991 waren plafonds verlaagd en deuren vervangen, en had het pand met behulp van massa s natuursteen een art déco uitstraling gekregen. In de kantoren lag paars tapijt op de grond, aldus Van den Broek. Om te beginnen werd het gebouw aangepast aan de huidige energieprestatie-eisen. In de gevels werd al het glas vervangen, en de verwarming werd in de gevel geïntegreerd zodat convectors niet meer nodig waren. Van den Broek: In combinatie met de WKO installatie hebben deze maatregelen ervoor gezorgd, dat het gebouw van energielabel G naar A is gegaan. De energiekosten zijn teruggebracht naar een derde van de kosten in 2010. In de zuidelijke zijgevel werden de oorspronkelijke ronde 24
KANTOREN Apollo House Amsterdam ramen weer opengemaakt, waardoor het centrale trappenhuis veel meer licht krijgt. Ook de ronde ramen boven de liften zijn weer terug in de oude staat. Bar in het vergadercentrum TEKENING Plattegrond Strikjes Allen & Overy, dat vanaf het begin zeer nauw betrokken is geweest bij de renovatie, had duidelijk voor ogen hoe het nieuwe kantoor eruit moest zien: het moest een kantoor worden, waar ieder wel een eigen kamer had, maar met een transparante uitstraling en ruimte voor kennisdeling en ontspanning. Het interieur moest hoogwaardig, duurzaam en tijdloos zijn. Om tegemoet te komen aan zowel de vraag naar transparantie als de behoefte aan privacy, voorzag Fokkema & Partners de kantoren van hoge glazen puien naar de gangen, die hierdoor meteen meer licht krijgen. Atsma: Tijdens de verbouwingen waren de plafonds in de kantoren verlaagd, wij hebben Allen & Overy er met proefopstellingen van kunnen overtuigen dat het mooi was, om de hoge plafonds weer in ere te herstellen. Het is zo n bijzonder gebouw, die plafondhoogte van 4 meter 50 krijg je tegenwoordig nergens meer. Allen & Overy bemoeide zich ook uitdrukkelijk met de inrichting van de werkkamers: geen eigen bureaus meer, maar voor iedereen hetzelfde bureau, dat overigens wel speciaal voor dit project in samenwerking met Gispen is ontwikkeld. Omdat meer verbindingen tussen de verdiepingen een belangrijke eis was, kwamen er open trappen APRIL - MEI 2013 #2 JAARGANG 24 25
KANTOREN Apollo House Amsterdam Het restaurant in het souterrain, met doorkijk naar de serre FOTO ONDER De ronde ramen in de zuidgevel zijn weer opengemaakt, hierdoor heeft het centrale trappenhuis meer licht en vides. Hierbij werden op strategische plaatsen de bijzondere staalconstructies- die in het oorspronkelijke pand niet zichtbaar waren- tevoorschijn gehaald. De strikjes zoals ze inmiddels gedoopt zijn, vormen nu een sterk visueel statement. De strikjes zijn echt een cadeautje, ze werden vanaf dag één volledig omarmd, aldus Atsma. Serre De indeling van het gebouw ging flink op de schop: zo kwam het vergadercentrum op de bovenste verdieping te liggen, waar je een prachtig uitzicht over de stad hebt. De uitloopruimte en de bar van het auditorium staan op de vroegere noodtrap, die is ingekort. Een nieuwe steektrap leidt naar de boardroom op de zevende etage. De bibliotheek werd verplaatst naar de ring, waar in de tijd van Roosenburg de archiefkasten stonden. In de jaren 90 is hier een extra verdieping gemaakt, waardoor de plafondhoogtes beduidend lager zijn dan in de hoogbouw. Door veel glas te gebruiken, is de ruimtelijkheid hier teruggebracht. Het restaurant verhuisde van de achtste verdieping naar het souterrain, niveau 0. Deze lage ruimte werd uitgebreid met een serre, grenzend aan de binnentuin. Het was nog even lastig om goedkeuring voor de serre te krijgen bij de Commissie voor Welstand en Monumenten, aldus Atsma, maar uit originele 26
KANTOREN Apollo House Amsterdam bouwtekeningen bleek gelukkig dat er oorspronkelijk ook een aanbouw op die plaats zat. Ook de bar kwam beneden terecht, in de voormalige beheerderswoning op de tweede verdieping van de ring. In de bar zijn een statafel en een decoratieve wand gemaakt van de notenhouten deuren uit de laatste verbouwing, die tijdens de renovatie uit het pand zijn gehaald. Als grapje hebben we een aantal deurklinken als ornamenten op de wand gemonteerd, zodat je moet zoeken waar de echte zit. Voor de nieuwe deuren en puien is weer goed gekeken naar het oorspronkelijke ontwerp van het gebouw. De hoogte onder de ramen is één meter. Die maat hebben we overal in het pand terug laten komen, dat geeft rust. Ook de bewegwijzering en belettering in het gebouw ademen opnieuw de sfeer van de jaren 30. Toch hebben we nergens in het gebouw exacte kopieën toegepast, we hebben overal een duidelijk eigentijdse invulling aan gegeven, benadrukt Atsma. Dit alles in zeer nauw overleg met Allen & Overy. Het was een intensieve samenwerking die een jaar lang heeft geduurd, en waarin we af en toe flinke discussies hadden. Maar uiteindelijk heeft het wel geleid tot een resultaat waar we allemaal trots op zijn. Boardroom op de zevende etage TEKENING ONDER Doorsnede van de hoogbouw www.fokkema-partners.nl APRIL - MEI 2013 #2 JAARGANG 24 27