Regioanalyse Verpleging & Verzorging December 2017
Inleiding & leeswijzer Voor u ligt de regioanalyse van de regio Zilveren Kruis startte in 2016 met regioanalyses om meer inzage te krijgen in de regionale ontwikkelingen in vraag en aanbod binnen de Wlz. We hebben hiervoor de binnen Zilveren Kruis beschikbare gegevens opgenomen in de regionale paragraaf bij ons zorginkoopbeleid 2017. Aan de hand van deze regioparagraaf zijn wij in gesprek gegaan met de zorgaanbieders en andere stakeholders in de regio om ons beeld van de regio aan te vullen. Begin dit jaar heeft Zilveren Kruis opnieuw kwantitatieve bijlages opgesteld. Deze kwantitatieve bijlages zijn op onze website geplaatst en bevatten vernieuwde gegevens ten opzichte van 2016. Ook naar aanleiding van de nieuwe gegevens zijn we het gesprek aangegaan met de zorgaanbieders en andere stakeholders in de regio. Wij vinden dat een duidelijk beeld van de regio bijdraagt aan het samen vormgeven van een nog beter aanbod voor klanten. We zijn dan ook enthousiast over de gesprekken die we hebben gevoerd en de informatie die we daar hebben opgehaald. De regioanalyse die voor u ligt is het product van onze gesprekken met het veld in brede zin en over de kwantitatieve bijlages in het bijzonder. Waar mogelijk hebben we ook onze laatste inzichten meegenomen, ook al zijn deze nog niet (altijd) zichtbaar in de cijfers van de regioanalyse. V&V Regio We zetten het gesprek graag voort Deze regioanalyse geeft een nadere duiding van de gegevens die we op dit moment hebben en de trends die we daarin samen met het veld waarnemen. Tegelijkertijd brengen we in deze analyse accenten aan op die zaken en/of issues die volgens ons landelijk of in de regio aandacht behoeven. We pretenderen met de regioanalyse niet volledig te zijn. We zien de regioanalyse vooral als instrument om een goed beeld van de regio te krijgen, stakeholders te informeren en veranderingen in gang te zetten. Onze inkoopsystematiek is persoonsvolgend, dat vraagt er juist om dat we met elkaar na blijven denken over wat klanten ook op langere termijn gaan vragen. Ook geeft het gelegenheid om met elkaar te bespreken en verkennen wat de kansen zijn in domotica en innovatie. Op deze manier spannen we ons samen in om het aanbod beter op de vraag te laten aansluiten. Dit is dan ook geen eindnotitie, maar onderdeel van de continue dialoog die we voeren. Dit document bestaat uit 3 delen Naast deze algemene toelichting waarin we kort aangeven wat de doelstelling van het document is en hoe het tot stand is gekomen, bestaat deze publicatie uit: - Verpleging & Verzorging (V&V) Algemeen: hierin beschrijven we de algemene trends die we zien en opgehaald hebben en die gelden voor de V&V in alle regio s van Zilveren Kruis. - V&V Regio : hierin geven we een nadere toelichting op de kwantitatieve bijlage van de specifieke regio. Aanvullend op deze regioanalyse staan de kwantitatieve bijlages op onze website. In deze bijlages vindt u de kwantitatieve gegevens die ten grondslag liggen aan deze regioanalyse. Regioanalyse - Zilveren Kruis Zorgkantoor 2
Regioanalyse Verpleging & Verzorging algemeen In dit deel beschrijven we een aantal trends die we in alle regioanalyses en in gesprekken met stakeholders tegen zijn gekomen. Het aantal kwetsbare ouderen stijgt snel De komende jaren zal het aantal kwetsbare ouderen snel stijgen. Daarmee zal naar verwachting ook een steeds groter aandeel van de bevolking een beroep doen op de Wlz. De verwachting is dan ook dat de vraag naar geschikte (verblijfs-)plekken zal toenemen, maar ook de vraag naar geclusterd wonen of andere geschikte woonconcepten. De invulling van wonen, zorg, ondersteuning en welzijn is belangrijk. Zilveren Kruis is en blijft graag in gesprek met zorgaanbieders en andere stakeholders om passende oplossingen te zoeken voor deze stijgende zorgvraag. Mogelijkheden voor Wlz-zorg thuis Het overgrote deel van de gebruikers van de Wlz, krijgt de zorg in intramurale vorm geleverd. Wij vragen ons af of er in de praktijk voldoende mogelijkheden zijn om Wlz-zorg thuis te ontvangen door middel van een Volledig Pakket Thuis (VPT) of Modulair Pakket Thuis (MPT). We gaan graag in gesprek om tegemoet te komen aan de wensen van klanten die Wlz-zorg thuis willen ontvangen en te kijken wat hiervoor nodig is. Arbeidsmarktproblematiek In algemene zin geldt dat door de vergrijzing en de verbeterde medische zorg de vraag naar medewerkers in de zorg toeneemt. Vooral als het gaat om de meer verzorgende en verpleegkundige functies vissen de ouderenzorg, ziekenhuizen en de gehandicaptenzorg in dezelfde vijver als het gaat om goed personeel. Bovendien is de zorgvraag van Wlzklanten zwaarder dan voorheen. Dat vraagt om goed gekwalificeerd personeel. Maar, het is niet alleen moeilijk om nieuwe medewerkers te vinden; ook huidige medewerkers behouden is lastig. Alleen door een gezamenlijke regionale aanpak met onder andere zorgstellingen en onderwijsinstellingen kan gewerkt worden aan een oplossing van dit probleem. Soepele overgangen realiseren voor klanten Op het snijvlak tussen de domeinen Wlz, Zvw en Wmo ontstaan soms grensvlakdiscussies. De klant kan hiervan nadeel ondervinden (denk bijvoorbeeld aan de eigen bijdrage voor MPT, maar niet voor wijkverpleging, terwijl het in principe gaat om dezelfde zorg). Door het gesprek te voeren met stakeholders in de regio (onder andere met deze regioanalyse) willen we bijdragen aan soepelere overgangen voor klanten wanneer zij van Wmo/Zvw naar Wlz overgaan. Het vinden van plekken voor klanten met een complexe zorgvraag is soms lastig Voor specifieke groepen V&V-klanten (Korsakov, Niet Aangeboren Hersenletsel, GGZproblematiek) is het regelmatig een uitdaging om een geschikte (verblijfs-)plek te vinden. De klanten die nieuw instromen hebben een steeds complexere zorgvraag, die niet altijd past bij bestaande klanten van een locatie of afdelingen. De plekken die vrij komen zijn vaak niet passend voor deze doelgroep. Om de zorg aan klanten met een complexere zorgvraag vorm te geven, is gekwalificeerd personeel nodig, wat niet altijd beschikbaar is. Regioanalyse - Zilveren Kruis Zorgkantoor 3
Dubbelproblematiek GGZ/V&V We zien steeds vaker ouderen met chronische psychiatrische verpleeghuiszorg, naast hun psycho-geriatrische en/of somatische zorgvraag. Zij vragen om een meer specialistische aanpak in samenwerking met de GGZ. Deze samenwerking komt langzaam op gang, maar moet nog verder vorm gegeven worden om de zorgvraag van deze klantgroep goed in te kunnen (blijven) vullen. Zilveren Kruis onderzoekt samen met diverse zorgaanbieders, die zorg leveren aan deze doelgroep, hoe de kwaliteit van het zorgaanbod aan deze klanten verder verbeterd kan worden. Op basis van de uitkomsten van dit onderzoek willen we ook de keuze-informatie aan klanten verrijken. De verblijfsduur van V&V-klanten blijft de laatste jaren gelijk Zilveren Kruis deed onderzoek naar de verblijfsduur van V&V-klanten in intramurale instellingen. Uit onze declaratie-data blijkt dat de verblijfsduur van deze klanten in de afgelopen jaren gelijk is gebleven. Klanten verblijven gemiddeld zo n 20 maanden in een intramurale setting (ZZP VV4 en hoger). Zilveren Kruis wil een toekomstbestendig inkoopbeleid voeren en gaat daarom graag in gesprek met de zorgaanbieders om de impact van deze conclusies rond de verblijfsduur op hun bedrijfsvoering en in de regio te bespreken. De informatie hierover vindt u op onze website bij de kwantitatieve bijlages en in deze regioanalyse. De vraag naar zorg in Persoons Gebonden Budget (PGB) stijgt Het aantal aanvragen voor een PGB is in 2016 en 2017 sterk gestegen. Het PGB wordt met name ingezet door klanten die informele zorg willen inzetten of sterk eigen regie willen houden. Ook speelt mee dat klanten voor de dagbesteding in PGB meer flexibiliteit zien. Er zijn verder geen duidelijke redenen aan te wijzen die de stijging op PGB verklaren. In deze trend zien wij als zorgkantoor de uitdaging voor zorgaanbieders om vergelijkbare zorg in Zorg in Natura mogelijk te maken. Wij gaan graag de dialoog aan over wat er nodig is om dit te realiseren. De wachtlijsten binnen de Verpleging & Verzorging zijn beperkt Binnen de regio s van Zilveren Kruis zijn in algemene zin voor de V&V geen grote wachtlijsten. Uiteraard kan dat voor bepaalde specifieke zorgvragers en woonlocaties anders zijn. Het aantal klanten dat langer dan de Treeknorm wacht op Wlz-zorg op korte termijn (actief wachtenden) is klein. Hierbij realiseren wij ons wel dat de wachtlijsten van het zorgkantoor (iwlz) en zorgaanbieders (interne wachtlijsten) verschillende werkelijkheden zijn. Wij kunnen op basis van onze gegevens alleen stellen dat er slechts een aantal klanten wacht op zorg. Cijfers over hoeveel klanten op de best passende of meeste gewenste plek wachten, heeft het zorgkantoor niet. Wij willen hier graag meer zicht op krijgen en vragen er landelijk aandacht voor om dit (in systemen) te faciliteren. Er liggen kansen op het gebied van domotica en innovatie We zien mooie initiatieven bij zorgaanbieders waarbij domotica en innovatie bijdragen aan het versterken van de eigen regie van de klant. Het is geweldig dat bepaalde groepen klanten nu vaker zelf kunnen kiezen wanneer en waarbij zij ondersteuning nodig hebben. Het vergroten van het zelf kunnen doen is waardevol en draagt bij aan een zo gewoon mogelijk leven. Wij denken dat door innovatie en domotica er binnen de Verpleging & Verzorging mogelijkheden liggen, om ook de eerder genoemde arbeidsmarkt en huisvestingsproblematiek te verzachten. Zorg blijft mensenwerk. Laten we met een nieuwe blik en gezond verstand samen komen tot creatieve oplossingen die bijdragen aan de zorg aan klanten binnen de sector. Regioanalyse - Zilveren Kruis Zorgkantoor 4
Regioanalyse Over de regio Zorgkantoorregio bestaat uit 3 gemeenten en 1 Wmo-regio. In 2016 had 30.842 inwoners van 80 jaar en ouder en dit aantal zal naar verwachting stijgen tot 34.321 in 2025. verwacht een relatief lage stijging van het aantal 80+ ers ten opzichte van andere Zilveren Kruis zorgkantoorregio s. Er is sprake van een relatief geconcentreerde regio: één grote stad (14 deelgebieden), en daarnaast twee gemeenten (Capelle aan de IJssel en Krimpen aan de IJssel), deels als overloop gemeenten voor de gemeente. De bevolking is relatief jonger dan gemiddeld. Kenmerken regionale bevolking De regio telt 730.024 inwoners, waarvan 30.842 80 jaar en ouder zijn (4,2%). Hiervan maken 4246 mensen gebruik van Wlz-zorg (ZZP 4 en hoger). Dat is verhoudingsgewijs minder dan in de peergroup en de andere zorgkantoorregio s, zoals vermeld in de kwantitatieve bijlage van de regioanalyse. Er is in de regio sprake van: Gemiddeld meer inwoners met een lage sociaal economische status (SES) en minder met een midden SES (ten opzichte van de peergroup); Veel diversiteit: relatief veel niet-westerse allochtone inwoners in vergelijking met de peergroup; Meer dan gemiddeld verstedelijkt gebied (een hoge bevolkingsdichtheid per km 2 ) met veel alleenstaanden. Tabel 1: Cijfers over, opgehaald uit kwantitatieve bijlage Aantal inwoners 730.024 Bevolkingsdichtheid 6416 per km 2 Aantal inwoners van 80 jaar en ouder 30.842 Zorgvraag per 1000 80+ ers 148, waarvan 138 verzilverd Aandeel lage SES 49% Aantal 80+ ers met ZZP 4 en hoger 4.426 (138 per 1000 80+ ers) Aandeel midden SES 38% Aantal klanten in zorg 5.930 (intramuraal) ; 402 (VPT/MPT Aandeel hoge SES 13% Aantal gecontracteerde Wlz locaties 116 Wlz-zorg in de regio Figuur 1 laat de verdeling van de verschillende zorgsoorten zien voor de regio in vergelijking met de andere zorgkantoorregio s van Zilveren Kruis. Vergeleken met de leveringsvormen in 2016 is te zien dat het absoluut aantal klanten met een VPT daalt in regio, in tegenstelling tot de overige zorgkantoorregio s (figuur 2). Regioanalyse - Zilveren Kruis Zorgkantoor 5
10,4% V&V 2017-06 5,0% 5,1% 10,5% 7,1% V&V 2017-06 4,4% 79,4% 78,0% Intramuraal MPT VPT PGB Intramuraal MPT VPT PGB Figuur 1: Geleverde zorg in in juni 2017 uitgedrukt in leveringsvormen ten opzichte van de andere zorgkantoorregio s. V&V V&V 28 189 235-39 -10-46 -267-1054 Figuur 2: Mutaties klanten in zorg tussen zorgsoorten (juni 2016 juni 2017). Zoals uit de kwantitatieve bijlage regioanalyse blijkt, is de totale zorgvraag en verzilvering gestegen in de afgelopen jaren (2016 t.o.v. 2014). De verwachting is dat de vraag naar psycho-geriatrische (PG) zorg verder groeit. De vraag naar somatische zorg daalt tot 2021, waarna deze vervolgens weer licht zal stijgen. Er is sprake van een scheve verdeling van de aanwezigheid van zorglocaties in de verschillende deelgebieden in relatie tot het aantal inwoners. Vier zorgaanbieders zijn verantwoordelijk voor 75% van het gecontracteerde zorgaanbod. De laatste jaren zijn er veel nieuwe zorgaanbieders gecontracteerd. Een aantal zorgaanbieders heeft in 2016 en 2017 te maken gehad met een aanwijzing vanuit de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Inmiddels zijn, door de geleverde inspanningen van deze zorgaanbieders, alle opgelegde aanwijzingen door de IGJ opgeheven. Regionale ontwikkelingen De zorgvraag vanuit met name de niet-westerse migranten lijkt minder beantwoord te kunnen worden vanuit het bestaande aanbod. Mede daarom zijn er enkele nieuwe zorgaanbieders gecontracteerd en is de basis gelegd om beter voorbereid te zijn op de stijgende zorgvraag vanuit deze groep zorgvragers. Er is met name sprake van een stijging van het aanbod VPT voor deze doelgroep. De analyse van de specifieke zorgvraag vraagt om een verdere verdieping. De GGZ instellingen in de regio nemen minder ouderen met cognitieve problemen op die lijden aan psychiatrische problematiek, mede door de beddenreductie (GGZ) in de afgelopen jaren. Het laatste jaar is er een toename merkbaar van hoog complexe PG Regioanalyse - Zilveren Kruis Zorgkantoor 6
crisisopnames. Er lijkt behoefte aan verdere regionale concentratie van kennis en kunde om deze groep op te kunnen vangen. Naar aanleiding van de bespreking van de regioanalyses in de afgelopen jaren, heeft een eerste herverdeling van het aanbod over de deelgebieden plaatsgevonden, waarbij een aantal huizen is gesloten en (ver)nieuwbouwplannen zijn aangepast. Het convenant tussen Zilveren Kruis en de gemeente loopt tot en met 2017. In het najaar wordt de werkagenda voor de komende jaren opgesteld. Hierbij zal in ieder geval specifieke aandacht zijn voor het thema Kwetsbare Ouderen (vanuit zowel de Wlz, Zvw en de Wmo). Arbeidsmarktproblematiek Tussen zorgaanbieders, gemeente, VWS en het zorgkantoor is een intentieovereenkomst getekend waarbij een aantal thema s gezamenlijk wordt aangepakt (onder de naam Samen Sterk 010). Dit betreft onder andere de arbeidsmarktproblematiek (naast de thema s vastgoed en integrale samenwerking). Hiervan is geconstateerd dat alleen door een gezamenlijke aanpak, oplossingen gevonden kunnen worden voor het steeds groter wordend probleem van het ontbreken van aansluiting tussen vraag en aanbod van voldoende (gekwalificeerde) medewerkers. Conclusies, plannen en aandachtspunten voor 2018 Vanuit de intentieovereenkomst Samen Sterk 010 zal de focus in 2018 liggen op de arbeidsmarktproblematiek. Daarnaast zal aandacht zijn voor het vastgoedvraagstuk van zorgaanbieders en de verbetering van de integrale samenwerking tussen de verschillende zorgdomeinen. In afstemming met de portefeuillehouders van Conforte zal invulling worden gegeven aan een plan van aanpak voor deze verschillende thema s. Binnen het convenant van Zilveren Kruis (Zvw en Wlz) met de gemeente zal specifieke aandacht zijn voor het thema kwetsbare ouderen. Daarnaast zal een verdere verkenning plaatsvinden van de ontwikkelingen op het gebied van de niet-westerse zorgvraag. Regioanalyse - Zilveren Kruis Zorgkantoor 7
Tot slot Zilveren Kruis gaat door met het delen van regioanalyses Zoals in de inleiding al aangegeven, zetten we het gesprek aan de hand van onze regioanalyses graag voort met onze klanten, verwanten, zorgaanbieders, hun cliëntenraden en andere stakeholders als gemeenten en woningcorporaties. Heeft u nog vragen over de inhoud van dit document? Dan kunt u natuurlijk contact opnemen met uw vaste contactpersoon. Mocht u geen vaste contactpersoon hebben bij het zorgkantoor, stuur dan een email naar: zorginkoopwlz@zilverenkruis.nl. Regioanalyse - Zilveren Kruis Zorgkantoor 8