Regioanalyse Verpleging & Verzorging Drenthe

Transcriptie

1 Regioanalyse Verpleging & Verzorging December 2017

2 Inleiding & leeswijzer Voor u ligt de regioanalyse van de regio Zilveren Kruis startte in 2016 met regioanalyses om meer inzage te krijgen in de regionale ontwikkelingen in vraag en aanbod binnen de Wlz. We hebben hiervoor de binnen Zilveren Kruis beschikbare gegevens opgenomen in de regionale paragraaf bij ons zorginkoopbeleid Aan de hand van deze regioparagraaf zijn wij in gesprek gegaan met de zorgaanbieders en andere stakeholders in de regio om ons beeld van de regio aan te vullen. Begin dit jaar heeft Zilveren Kruis opnieuw kwantitatieve bijlages opgesteld. Deze kwantitatieve bijlages zijn op onze website geplaatst en bevatten vernieuwde gegevens ten opzichte van Ook naar aanleiding van de nieuwe gegevens zijn we het gesprek aangegaan met de zorgaanbieders en andere stakeholders in de regio. Wij vinden dat een duidelijk beeld van de regio bijdraagt aan het samen vormgeven van een nog beter aanbod voor klanten. We zijn dan ook enthousiast over de gesprekken die we hebben gevoerd en de informatie die we daar hebben opgehaald. De regioanalyse die voor u ligt is het product van onze gesprekken met het veld in brede zin en over de kwantitatieve bijlages in het bijzonder. Waar mogelijk hebben we ook onze laatste inzichten meegenomen, ook al zijn deze nog niet (altijd) zichtbaar in de cijfers van de regioanalyse. V&V Regio We zetten het gesprek graag voort Deze regioanalyse geeft een nadere duiding van de gegevens die we op dit moment hebben en de trends die we daarin samen met het veld waarnemen. Tegelijkertijd brengen we in deze analyse accenten aan op die zaken en/of issues die volgens ons landelijk of in de regio aandacht behoeven. We pretenderen met de regioanalyse niet volledig te zijn. We zien de regioanalyse vooral als instrument om een goed beeld van de regio te krijgen, stakeholders te informeren en veranderingen in gang te zetten. Onze inkoopsystematiek is persoonsvolgend, dat vraagt er juist om dat we met elkaar na blijven denken over wat klanten ook op langere termijn gaan vragen. Ook geeft het gelegenheid om met elkaar te bespreken en verkennen wat de kansen zijn in domotica en innovatie. Op deze manier spannen we ons samen in om het aanbod beter op de vraag te laten aansluiten. Dit is dan ook geen eindnotitie, maar onderdeel van de continue dialoog die we voeren. Dit document bestaat uit 3 delen Naast deze algemene toelichting waarin we kort aangeven wat de doelstelling van het document is en hoe het tot stand is gekomen, bestaat deze publicatie uit: - Verpleging & Verzorging (V&V) Algemeen: hierin beschrijven we de algemene trends die we zien en opgehaald hebben en die gelden voor de V&V in alle regio s van Zilveren Kruis. - V&V Regio : hierin geven we een nadere toelichting op de kwantitatieve bijlage van de specifieke regio. Aanvullend op deze regioanalyse staan de kwantitatieve bijlages op onze website. In deze bijlages vindt u de kwantitatieve gegevens die ten grondslag liggen aan deze regioanalyse. Regioanalyse - Zilveren Kruis Zorgkantoor 2

3 Regioanalyse Verpleging & Verzorging algemeen In dit deel beschrijven we een aantal trends die we in alle regioanalyses en in gesprekken met stakeholders tegen zijn gekomen. Het aantal kwetsbare ouderen stijgt snel De komende jaren zal het aantal kwetsbare ouderen snel stijgen. Daarmee zal naar verwachting ook een steeds groter aandeel van de bevolking een beroep doen op de Wlz. De verwachting is dan ook dat de vraag naar geschikte (verblijfs-)plekken zal toenemen, maar ook de vraag naar geclusterd wonen of andere geschikte woonconcepten. De invulling van wonen, zorg, ondersteuning en welzijn is belangrijk. Zilveren Kruis is en blijft graag in gesprek met zorgaanbieders en andere stakeholders om passende oplossingen te zoeken voor deze stijgende zorgvraag. Mogelijkheden voor Wlz-zorg thuis Het overgrote deel van de gebruikers van de Wlz, krijgt de zorg in intramurale vorm geleverd. Wij vragen ons af of er in de praktijk voldoende mogelijkheden zijn om Wlz-zorg thuis te ontvangen door middel van een Volledig Pakket Thuis (VPT) of Modulair Pakket Thuis (MPT). We gaan graag in gesprek om tegemoet te komen aan de wensen van klanten die Wlz-zorg thuis willen ontvangen en te kijken wat hiervoor nodig is. Arbeidsmarktproblematiek In algemene zin geldt dat door de vergrijzing en de verbeterde medische zorg de vraag naar medewerkers in de zorg toeneemt. Vooral als het gaat om de meer verzorgende en verpleegkundige functies vissen de ouderenzorg, ziekenhuizen en de gehandicaptenzorg in dezelfde vijver als het gaat om goed personeel. Bovendien is de zorgvraag van Wlzklanten zwaarder dan voorheen. Dat vraagt om goed gekwalificeerd personeel. Maar, het is niet alleen moeilijk om nieuwe medewerkers te vinden; ook huidige medewerkers behouden is lastig. Alleen door een gezamenlijke regionale aanpak met onder andere zorgstellingen en onderwijsinstellingen kan gewerkt worden aan een oplossing van dit probleem. Soepele overgangen realiseren voor klanten Op het snijvlak tussen de domeinen Wlz, Zvw en Wmo ontstaan soms grensvlakdiscussies. De klant kan hiervan nadeel ondervinden (denk bijvoorbeeld aan de eigen bijdrage voor MPT, maar niet voor wijkverpleging, terwijl het in principe gaat om dezelfde zorg). Door het gesprek te voeren met stakeholders in de regio (onder andere met deze regioanalyse) willen we bijdragen aan soepelere overgangen voor klanten wanneer zij van Wmo/Zvw naar Wlz overgaan. Het vinden van plekken voor klanten met een complexe zorgvraag is soms lastig Voor specifieke groepen V&V-klanten (Korsakov, Niet Aangeboren Hersenletsel, GGZproblematiek) is het regelmatig een uitdaging om een geschikte (verblijfs-)plek te vinden. De klanten die nieuw instromen hebben een steeds complexere zorgvraag, die niet altijd past bij bestaande klanten van een locatie of afdelingen. De plekken die vrij komen zijn vaak niet passend voor deze doelgroep. Om de zorg aan klanten met een complexere zorgvraag vorm te geven, is gekwalificeerd personeel nodig, wat niet altijd beschikbaar is. Regioanalyse - Zilveren Kruis Zorgkantoor 3

4 Dubbelproblematiek GGZ/V&V We zien steeds vaker ouderen met chronische psychiatrische verpleeghuiszorg, naast hun psycho-geriatrische en/of somatische zorgvraag. Zij vragen om een meer specialistische aanpak in samenwerking met de GGZ. Deze samenwerking komt langzaam op gang, maar moet nog verder vorm gegeven worden om de zorgvraag van deze klantgroep goed in te kunnen (blijven) vullen. Zilveren Kruis onderzoekt samen met diverse zorgaanbieders, die zorg leveren aan deze doelgroep, hoe de kwaliteit van het zorgaanbod aan deze klanten verder verbeterd kan worden. Op basis van de uitkomsten van dit onderzoek willen we ook de keuze-informatie aan klanten verrijken. De verblijfsduur van V&V-klanten blijft de laatste jaren gelijk Zilveren Kruis deed onderzoek naar de verblijfsduur van V&V-klanten in intramurale instellingen. Uit onze declaratie-data blijkt dat de verblijfsduur van deze klanten in de afgelopen jaren gelijk is gebleven. Klanten verblijven gemiddeld zo n 20 maanden in een intramurale setting (ZZP VV4 en hoger). Zilveren Kruis wil een toekomstbestendig inkoopbeleid voeren en gaat daarom graag in gesprek met de zorgaanbieders om de impact van deze conclusies rond de verblijfsduur op hun bedrijfsvoering en in de regio te bespreken. De informatie hierover vindt u op onze website bij de kwantitatieve bijlages en in deze regioanalyse. De vraag naar zorg in Persoons Gebonden Budget (PGB) stijgt Het aantal aanvragen voor een PGB is in 2016 en 2017 sterk gestegen. Het PGB wordt met name ingezet door klanten die informele zorg willen inzetten of sterk eigen regie willen houden. Ook speelt mee dat klanten voor de dagbesteding in PGB meer flexibiliteit zien. Er zijn verder geen duidelijke redenen aan te wijzen die de stijging op PGB verklaren. In deze trend zien wij als zorgkantoor de uitdaging voor zorgaanbieders om vergelijkbare zorg in Zorg in Natura mogelijk te maken. Wij gaan graag de dialoog aan over wat er nodig is om dit te realiseren. De wachtlijsten binnen de Verpleging & Verzorging zijn beperkt Binnen de regio s van Zilveren Kruis zijn in algemene zin voor de V&V geen grote wachtlijsten. Uiteraard kan dat voor bepaalde specifieke zorgvragers en woonlocaties anders zijn. Het aantal klanten dat langer dan de Treeknorm wacht op Wlz-zorg op korte termijn (actief wachtenden) is klein. Hierbij realiseren wij ons wel dat de wachtlijsten van het zorgkantoor (iwlz) en zorgaanbieders (interne wachtlijsten) verschillende werkelijkheden zijn. Wij kunnen op basis van onze gegevens alleen stellen dat er slechts een aantal klanten wacht op zorg. Cijfers over hoeveel klanten op de best passende of meeste gewenste plek wachten, heeft het zorgkantoor niet. Wij willen hier graag meer zicht op krijgen en vragen er landelijk aandacht voor om dit (in systemen) te faciliteren. Er liggen kansen op het gebied van domotica en innovatie We zien mooie initiatieven bij zorgaanbieders waarbij domotica en innovatie bijdragen aan het versterken van de eigen regie van de klant. Het is geweldig dat bepaalde groepen klanten nu vaker zelf kunnen kiezen wanneer en waarbij zij ondersteuning nodig hebben. Het vergroten van het zelf kunnen doen is waardevol en draagt bij aan een zo gewoon mogelijk leven. Wij denken dat door innovatie en domotica er binnen de Verpleging & Verzorging mogelijkheden liggen, om ook de eerder genoemde arbeidsmarkt en huisvestingsproblematiek te verzachten. Zorg blijft mensenwerk. Laten we met een nieuwe blik en gezond verstand samen komen tot creatieve oplossingen die bijdragen aan de zorg aan klanten binnen de sector. Regioanalyse - Zilveren Kruis Zorgkantoor 4

5 Regioanalyse Over de regio Zorgkantoorregio bestaat uit 12 gemeenten en 3 Wmo-regio s. is een groot gebied met een oppervlakte van km 2. Van oudsher zijn er 4 grote steden: Assen, Meppel, Hoogeveen en Emmen. Daar tegenover staan ook een heel aantal plattelandsgemeenten waarbij (reis)afstanden een grote rol spelen bij de beschikbaarheid van zorg. Gemiddeld wonen er 375 mensen per km 2. Kenmerken regionale bevolking In 2016 telde inwoners, waarvan inwoners van 80 jaar en ouder (CBS, 2016). Op dit moment is dus ruim 5% van de bevolking 80 jaar en ouder en 22% van de bevolking is 65 jaar en ouder. Het aandeel ouderen zal de komende jaren een steeds groter deel van de bevolking uitmaken. kampt namelijk met een sterke vergrijzing, maar ook met ontgroening. Het vergrijzingspercentage (de verwachte stijging van het aantal 80+ ers ten opzichte van 2017) is 27,5%. Dat ligt ruim 2% boven het landelijke gemiddelde. Tussen Drentse gemeenten varieert het vergrijzingspercentage van 20,7% voor Hoogeveen tot 37,3% voor Aa en Hunze. Qua geslacht bestaat de bevolkingssamenstelling voor 50% uit mannen en 50% uit vrouwen. Echter, onder de 80+ ers zijn aanzienlijk meer vrouwen, namelijk 62%. Een ander kenmerk van de Drentse bevolking, is het grote aandeel inwoners met een laag sociaal economische status (SES). 35% van de inwoners heeft een lage SES en 61% heeft een midden SES. Vergeleken met een ander soortgelijk gebied is het aandeel lage SES veel hoger (22% hoger). Overigens is het aandeel inwoners met een lage SES ook toegenomen ten opzichte van 2015, namelijk van 28% naar 35%. Tabel 1: Cijfers over, opgehaald uit kwantitatieve bijlage Aantal inwoners Bevolkingsdichtheid 375 per km 2 Aantal inwoners van 80 jaar en ouder Zorgvraag per ers 120, waarvan 115 verzilverd Aandeel lage SES 35% Aantal 80+ ers met ZZP 4 en hoger (115 per ers) Aandeel midden SES 61% Aantal klanten in zorg (intramuraal) ; 517 (VPT/MPT Aandeel hoge SES 5% Aantal gecontracteerde Wlz locaties 158 Wlz-zorg in de regio Drentse 80+ ers hadden in 2016 een Wlz-indicatie VV4 en hoger. Dat betekent dat 11,5% van alle 80+ ers in een Wlz-indicatie hebben. Van alle Drentse inwoners heeft de groep van 80+ ers de meeste Wlz-zorg nodig. Naar aanleiding van een uitvraag in januari 2017 onder alle gecontracteerde zorgaanbieders, waren er in 2016 in Wlz-klanten in zorg. Deze klanten ontvingen zorg, verspreid over 158 locaties bij 19 gecontracteerde zorgaanbieders of ontvingen de zorg van deze zorgaanbieders aan huis. Dit betekent dat het absolute aantal Wlz-klanten ten opzichte van de vorige regioanalyse is gestegen met 129. Dit aantal stijgt zelfs nog naar 234 in juni 2017, waarbij ook het aandeel PGB is gestegen, maar niet zoveel als het landelijk gemiddelde. Regioanalyse - Zilveren Kruis Zorgkantoor 5

6 De verwachte stijging in zorgvraag is 18% voor Daarbij is met name de verwachting dat de vraag naar psycho-geriatrische (PG) zorg flink zal toenemen, namelijk met maar liefst 29%. De verwachte stijging in is iets meer dan de gemiddelde stijging in de overige zorgkantoorregio s van Zilveren Kruis, want die is namelijk 15%. Ook hier zijn grote verschillen te zien tussen gemeenten. Zo is de verwachte toekomstige ontwikkeling van de zorgvraag in Coevorden 3%, maar is dit voor de Wolden 24%. De Wlz-zorg wordt in met name intramuraal verzilverd, hoewel het aanbod van VPT wel is toegenomen ten opzichte van In 2016 werd er ook zorg geleverd via een PGB. In totaal waren er 266 inwoners in die hun zorg ontvingen via PGB, deels door ongecontracteerde zorgaanbieders. Dit aandeel is lager dan in de andere regio s van Zilveren Kruis Zorgkantoor. 9,2% 6,0% V&V ,9% 7,4% 9,9% V&V (Alle) ,2% 82,8% 79,5% Intramuraal MPT VPT PGB Intramuraal MPT VPT PGB Figuur 1: Geleverde zorg in tussen juni 2016 en juni 2017 uitgedrukt in leveringsvormen. Regionale ontwikkelingen De provincie verwacht een daling van het aantal inwoners in Namelijk van naar Verwachting is dat Assen, Meppel en Hoogeveen zullen groeien in bevolkingsaantal, zowel absoluut als relatief. In plattelandsgemeenten zal het inwonersaantal dalen. Vooral in Westerveld, Aa en Hunze en Borger-Odoorn zal het aantal inwoners dalen. Echter, het aantal 65+ ers zal toenemen met Hiermee wordt het aandeel ouderen in de regio steeds groter en zal er dus meer behoefte zijn aan zorgvoorzieningen, waaronder Wlz-zorg. Gemeenten zetten met hun voorzieningen in op de grootste kernen per gemeente. Echter, de spreiding van Wlz-zorg is nog niet optimaal. Van oudsher is het meeste aanbod beschikbaar in de grote steden. Bovenstaande cijfers in relatie tot de verwachte zorgvraagstijging betekenen iets voor de toekomst van het Wlz-aanbod in de regio, waarbij ook grote verschillen tussen de verwachte inwonersgroei en zorgvraagstijging per gemeente te zien zijn. In overleg met gemeenten en zorgaanbieders zal gekeken worden hoe dit in te richten voor. Met name door de grote verzorgingsgebieden en daarmee reisafstanden, kan bijvoorbeeld nachtzorg soms een probleem zijn. Door de verwachte toename van 80+ ers en wens van inwoners om zo lang mogelijk thuis te willen blijven wonen, zullen ook nieuwe zorgaanbieders toetreden tot de markt. Op dit moment is te zien dat met name VPT-initiatieven ontstaan. Bijna alle Drentse zorgaanbieders die Wlz-zorg leveren, leveren ook wijkverpleging en Eerstelijns Verblijf (ELV). Met name het gebruik van ELV neemt een forse toevlucht in de regio vergeleken met voorgaande jaren. De verwachting is dat de doorstroom vanuit wijkverpleging en ELV naar de Wlz hoger zal worden de komende jaren. Regioanalyse - Zilveren Kruis Zorgkantoor 6

7 Tabel 2: Cijfers over zorgvraagontwikkeling en stijging inwonersaantal 80+ per gemeente, opgehaald uit Primos Gemeente Verwachte toekomstige ontwikkeling zorgvraag in 2025 Verwachte stijging aantal inwoners 80+ in 2025 tov 2017 (vergrijzingspercentage) Aa en Hunze + 11% 37,3% Assen + 18% 30,0% Borger-Odoorn + 14% 31,4% Coevorden + 3% 23,5% Emmen + 23% 23,0% Hoogeveen + 12% 20,7% Meppel + 23% 25,0% Midden- + 23% 30,3% Noordenveld + 20% 36,2% Tynaarlo + 20% 27,3% Westerveld + 21% 31,9% De Wolden + 24% 26,7% Totaal + 18% 27,5% De doelgroep van mensen met een lichamelijke handicap (LG) in de sector verpleging en verzorging is relatief groot in, vergeleken met andere zorgkantoorregio s. In december 2016 woonden in totaal 475 klanten met een LG indicatie bij V&V zorgaanbieders. Deze klanten zijn niet meegenomen in de regioanalyse, maar hebben zeker invloed op het totaal, zowel in vraag als aanbod. Hier zal verder naar gekeken moeten worden. Verder is er ook steeds meer vraag naar specifieke zorg voor bepaalde doelgroepen. Het blijkt dat vaak niet goed inzichtelijk is waar welke zorg geleverd kan worden. Dit geldt ook voor specifieke doelgroepen, zoals klanten met Korsakov, Huntington, Niet Aangeboren Hersenletsel of gedragsproblemen. In 2018 zal inzichtelijk worden gemaakt hoe dit is geregeld voor de regio. Arbeidsmarktproblematiek De vraag naar zorg en personeel blijft stijgen en het aanbod van het personeel daalt. Het is niet alleen moeilijk om nieuwe medewerkers te vinden, maar ook huidige medewerkers behouden is lastig. In is op 12 oktober 2017 het convenant Gezamenlijke aanpak arbeidsmarktproblematiek VVT-sector regio De huidige en toekomstige medewerkers centraal gesloten met ouderenzorg- en onderwijsorganisaties, werkgeversorganisatie Zorgplein Noord, VWS en Zilveren Kruis Zorgkantoor. Deze organisaties nemen de verantwoordelijkheid om het leren en werken in de zorg in innovatiever en toekomstgerichter te maken. In het plan van aanpak zijn de volgende uitgangspunten geformuleerd: Aantrekken van nieuwe studenten en medewerkers. Hierbij gaat het zowel om kwantiteit (afspraken over de regionale opleidings- en stagecapaciteit) als de kwaliteit van opleiden. Behoud van huidige medewerkers in de regio. Impulsen geven aan zij-instroom, mede in afstemming met UWV, gemeenten en bedrijfsleven. Verbeteren van het imago (sectorbreed) en de rol van de individuele zorgaanbieders hierbij. Regioanalyse - Zilveren Kruis Zorgkantoor 7

8 Conclusies, plannen en aandachtspunten voor 2018 Uit bovenstaande informatie blijkt dat de verwachte zorgvraagstijging gevolgen heeft voor het huidige Wlz-aanbod in de regio. Daarom zal hierover overleg plaats vinden met gemeenten en zorgaanbieders. Belangrijk hierbij is de wens van de klant. Aandachtspunten voor 2018 zullen zijn: Het in kaart brengen van de wensen van de klant. De variatie in verschillende leveringsvormen, de nachtzorg en de behandelcomponent in de regio. Aandacht voor de toename van klanten met gedragsproblemen. Het in kaart brengen van het zorgaanbod voor specifieke doelgroepen. Aandacht voor de relatief grote groep van LG-klanten die in zorg zijn bij V&V zorgaanbieders. Zowel op inhoudelijke gronden als op de aantallen en verwachtingen in relatie met de regioanalyse. Regioanalyse - Zilveren Kruis Zorgkantoor 8

9 Tot slot Zilveren Kruis gaat door met het delen van regioanalyses Zoals in de inleiding al aangegeven, zetten we het gesprek aan de hand van onze regioanalyses graag voort met onze klanten, verwanten, zorgaanbieders, hun cliëntenraden en andere stakeholders als gemeenten en woningcorporaties. Heeft u nog vragen over de inhoud van dit document? Dan kunt u natuurlijk contact opnemen met uw vaste contactpersoon. Mocht u geen vaste contactpersoon hebben bij het zorgkantoor, stuur dan een naar: zorginkoopwlz@zilverenkruis.nl. Regioanalyse - Zilveren Kruis Zorgkantoor 9